C-D-h.

• *

DI SBX»£ —

ATlOtfE staj

X.TMP1UU° KOJA'
s=_ g:ERXANIc°

ob, Lcnr<t

■<ui Gu&fenitj^D.

DISSERTATIO

D E

RATIONE

S T A T U S

1 N

IMPERIO NOSTRO

ROMANO-GERMANICO.

In qua ,

Tum , quali fhtim revera in eo Status Jit ■ tum ,

qua Ratio St at tu obfervanda quidem , fcd magno cum Pa¬
tria Libertatis detrimento , negletta hucufque fuerit j
tum denique , quibufnam mtdiu antiquus
Status reftaurari ac firmari pofiit,
dilucide explicatur.

Au tore

Hippolitho a L _a r i p e.

8

I

FREISTADII.

Anno 1647,

Benevolo & cordato

LECTORI

SALUTEM.

Unestam & cadaverofam
hodiernas Germaniae no-
ftrse faciem contemplanti
mihi, caufas , quid ita a fe-
met degenerarit , & prifti-
nae Libertati ac Dignitati penitus de¬
coxerit, indagare, haud femel in mentem
venit, benevole & cordate Ledtor.

Et quidem praeter immobilem Fato¬
rum vim ac feriem , qua, ut homines, fic
&c Imperia , nafcuntur, adolefcunt , cre-
fcunt, decrefcunt, confencfcuut , mori¬
untur, variae ac multiplices , eaeque gra-
viffimx caufre primo ilatim obtutu fefe
obtulere : Interque illas una haud e po-
ftremis ; Legum , nempe, varietas , ac
multitudo , Legulej orumque feu Legi-
ftarum, eorum fcilicet , qui Legibus 8c
Juri privato operam dant , nimia in Re-
pubiica autoritas.

Qua in re,fi in quaquam alia, Germa¬
nia noilra adeo fibi diflimilis fadtaeib,
ut , fi praeteritarum hiftoriarum fpecu-
lum infpiciat , lemet-ipfam minime gen¬
tium agnitura hr.

a. 3 Nam

Tr&fatio

Namolim quidem apud Germanos
plus valebant boni mores , quam alibi
bonae Lcges,autoie iu«_ito . (^c$j Lc , ne
longius in antiquitatem abeamus , ad¬
huc" Imperatorum tempore , ufque ad
Lotharium , Inftitutionum , Digefto-
rum, Codicis, Novellarum Juris quoque
Do&orum , Advocatorum , Procurato¬
rum, Notariorum , & fimilium,quos to¬
gatos vultures, viliffima capita, forenfia
pecora Apulejus (*) indigitat , ignota
erant nomina.

Hinc , ut in incorrupta Republ. pau¬
cae Leges ; nulli Legiftae. Rara inter
privatos litigia : In publicis Fides inte- 1
gra , ingens Libertatis apud omnes a-
mor , &e generofum ejus tuenda; itu-
dium.

Poftquamverd Juftinianseum Jus in
Germaniam invectum , Jurifque Inter¬
pretibus ac Legiftis aditus patefadlus
eft,mox , non privati tantum fori 8c Ju¬
diciorum fubfellia , fed arcanos quoque,
confiliorum publicorum receflus ingen- I
ti quafi diluvio illi-ipfi inundaverunt,
nec flagitiis , fed Legibus 8c Legiftis la¬
borare coepimus.

Hinc , ut in corruptiflima Republ.

plu-

(i a ) de moribus (jerman, (b) de aureo
ajinoi j

ad Le lior em.

plurimae Leges ; (<*) plurimi Legfibe.
Hinc inter privatos innumerata litigia :
In publicis fublefta Fides, & dejefti,tUl*-
pofitique ubivis ad fervitutem Impera¬
torum lubeundam animi.

Quod ad privatarum Urium multitu¬
dinem attinet , res ipfafeie fotis often-
dit, nec in meridiano iol e mutuatitio ul¬
lo lumine ufus eft.

Seculum tantum noftrum paulifper
intuere , quo noxa; integritas, contume¬
liae pudor , ludibrio fides , litigio eft o-
mnis contra £tus 8c adtus ; ut Juilus
Lipfius alicubi (Q fer ibit.

Reipubl. adrainiftrationem fi ipe-
ctemus , pravum ifturn in Germania
morem invaluifle vidimus , ut , fi quis
evolvendis Juris antiqui tricis 8c nuga¬
libus Juftiniani quinquennium in Aca-
demiis vixdum impenderit , Dofto-
rellus , rubra tiara redimitus , redierit in
patriam , illico, contra L. Syllae moni¬
tum , (A dignus hucufque habitus fit,
Reipubl.admoveri gubernaculis, qui ve¬
rnum nunquam' tetigit , aut undabun¬
dum mare ne per fomnium quidem vi¬
dit ; &■ ingenti praefici corbitae , qui ce¬
locem nunquam rexit.

a 4 Quod

(a) T&cti.lib.a., dnml. {b) cent.t.epifi.Z, (()
a]>ud Sabelhc.rapjod.bijlor. enneade J.

Trdfatio

Quod fi antiqua; rei Romanae, aut u-
ntverfalishiftoria; Scriptorem per tranf-
ennam forte infpexerit , infuper Ele-
domrn numerum, officia, alia que curia- ,

lia , quibus Aurea Bulla ad naufeam uf-
que referta e fi , enarrare fc iverit ; Jam
idem Juris publici periti flimus , ex afie,
omnibufque numeris ab fo lutus Jure-
confultus , &: vel tori Imperio guber¬
nando par fuerit habitus.

Multi quoque , tanquam longo re-
rutn ufu & experientia infirudti , confi-
liis publicis admoti lunt,qui,fi redle at¬
tenderes , aut caufidicinam aliquamdiu
exercuerant , &c meras rabu lar ias artes,
fori ftrategemata , venalemque perfi-
diam fpirabanr, aut , ad fumtnum, tribu- i

nalibus , &c juri inter litigantes dicundo
feu affuerant, feu praefuerant.

Ira a foro in Aulam , & intimiora
con filiorum publicorum penetralia, fub
fplendido Juris publici privatique Sa¬
cerdotum ac Confultorum nomine , in¬
firmavit & irrcpfit Legifiarum turba : (.

Tantamque jus Civile , & Leges Jafii-
nianeae obrijiuerunr au tor itarem , ut, nifi
qui iilis apprime infirmfius , fuerit ad
Rempubl. gubernandam idoneus exifii-
matus nemo.

Hijfcilicet, veri Atlantes fuerunr,qui

corium ‘

ad Leporem,

coelum illud politicum juridica fila fcb
entia vulgari omnium opinione , fuften-
tare pofle,hucufque crediti funt.

Hinc evenit, ut adtionum fuarum for-
mulas, in linimentorum claululas, exce-
ptionum, re plicarum , duplicarunt , tri¬
plicaro m, quadruplicarunt, & alia, e Ju¬
re privato depromta, cavilla , Protefta-
tiones, Appellationes, cau telas, feu fute-
las potius Jk impofturas luas e loro in
Rempuhlicam inferrent.

Hinc fa£tum,ut quando de Sratu Im¬
perii , & vera Status Ratione dubitatio
exorta fuit, illi. Legum quidem anti¬
quiorum , &c Juris Civilis Icientia latis
imbuti, Juris vero publici, Hiftoriarum,
( inprimis patriarum) noviorum quo¬
que Imperii Conftitutionum notitia le¬
viter modo tindti , non tam ex iifdem
Imperii Conftitutionibus , Germano¬
rum hiitoriis, & notoria obfervanria,
quam veterum Legum placitis , & Le-
giilarum, Bartoli , Baldi , fimiliumque,
qui maximam partem peregrini, ac Sta¬
tus nothi imperitifilmi fuerunt , com¬
mentariis litem deciderint , ad Impera¬
toris molendinum omnia traxerint ; ea,
qua: de Imperio ac Imperatore Roma¬
no antiquo feripta inveniebant , ad mo¬
dernum Imperii Starum promifeue ap-

a S Pli'

Tr&fath

plicarent, atque ita, ex veterum Legum,
qux fub Statu monarchico lata funt ,
praefcripto , fecundum Imperatorem
vindicias in plerifque dixerint contra
Patriae Libertatem.

Hinc jura omnia, de Principe loquen¬
tia , ad Imperatorem noftrum cum Du¬
rando Speculatore (*) accommodarunt;
Ejufdem poteftatem cum Batdo, (i) jure
antiquae Legis Regiae meticnres. Quam
Legem Regiam nec fublatam hodie ei-
fe , imo nec tolli potuifle , luaviter fo-
mniarunt. (<•)

Hinc monarchicum Imperii Statum,
Imperatorifque Majeftatem , Legibus
folutam poteftatem, <k plura talia , quae
ex veterum Legum monumentis hau-
ferunt, unquam aras focofque, in conii -
liis, dictis, aclcriptis fui s,pl erique huc-
ulque propugnarunt, St propugnant,
Plerique , inquam : Nec omnibus
promifcue hanc maculam adfpergere ,
animas eft. Sunt enim inter jureconiul-
ros & Juris Dodtores quoque , fed oppi¬
do pauci, quibus

de meliora luto finxit flr&corditc
Titan-,

qui-

fd) nt.de appellat, § videndum reflat, in prive
lib. e. (b) confli. 327 . pridie enhn.verf.y. fi
Imperator lib. 1 . (f ) ex ^irett no &■ luho Clar

M Rfinking lU/.i <$£ r^giV», f/,2. C, n-SS*

dd Lectorem.

quique , necelTaria juris publici fupelle''
£t i 1 e inffcrudti , v ulgar i urn Legu 1 ej orum
errorem nobilcum agnofcunt , &e cordi¬
citus deplorant ; Sed illis ramen , qui
longe plures iunt , confilia publica ple-
rorumque locorum moderantibus , Pa¬
tria no.ftra , a lublimi Libertatis fafuigio
lenfim defluens , tam procul nunc abe (f
a fervi ture , quam procul a Libertate
.Majorum no Urorum tempore abfuit.

Optandum itaque foret , Legem Im¬
peti i, qua', Friderici III tempore, de ex¬
cludendis, tam a privaris judiciis, quam
publicis confiliis , Legiifis , lub incude
fuit, exfecutioni fuifle mandatam : Cu¬
jus verba memorabilia haec funt. (a)
;©af| ulle Dodlores bcv 9vcc^fcn / ini
jjeiligen Otcmtfcljcn ‘v\cid)tcuqchev Na¬
ti on , am<£m»mer@cricfjt / kpfeinen
Oucfjtcn / tinb tu Uine$ jgftrflen / rbcv
aubmi9i%en nu$r qe ibren / fonbcvu
gamj a6gi;taf>n iverbe» follen : £33 d£
i$tten bas mcfjr / battu t»cn $cpm/
tu- 1* \ct)h> fle u t (I / mi b f an i f; rcr f ci w c i' ti?
ne» ®cf)inf|el bar^ufmben / bis fepbc
rhcil arm uuibat / ober gav ucrbcvbm
fciub. (®ie feinb (®ttef^dfa* / tm&
bic 1’celjfe» (vvbeu ber O^ecftcn /
a 6 bunii

(a) Imperatorii Fiideriti reformatio de nuo

1 4-41 ■ apud Goldaft in OlcnflO SjflfJimgC n p.

16^. at refert Lmn&Hi l, l.de jarepublm c.io*

Vr&fatio

fowtt (te nafjmctt ifjuen bc» atttnb bet?
<2i3al)vf)eit; uub btmqcn butcl) ifjrmttn*
crbentUcfjen 0eit3 bas 9\ccf)t £tt emero
fo[cf;cn Unqlatdcu / bajj fero frow fetu
i>a*frmtett bareitt mclji’ fcijenfrtti.

Nam fine Caufidicis Sc Legidis ejus¬
modi , fatis felices olim fuere, futuraeque
funt Urbes ac Refpublicx ; ut Columel¬
la olim icripfit.(rt)

Nos vero, podquam verum ac genui¬
num Imperii nodri Statum , Statufque
Rationem , accuratiori mentis indagine
pervedigare , lubido incedit , cum vide¬
remus idos Politico-Legidas in eo ma¬
ximum, Patrixque pernicioddimum er¬
rare errorem , quod Juri Civili, de Legi¬
bus antiquis , Legumve Dodtoribus pri¬
mas ubique , &c nimium autoriratis tri¬
buunt ; longe diverfa ab aliis via rem.
aggredi fumus,

Badn dquidem , 8e fundamentum o-
peris nodri , non e Legibus antiquis ac
Legidis, fedRecedibus inprimis, ut vo¬
cant , feu recentioiibus Imperii Condi-
tutionibus ; Germanica: hidorix Scri¬
ptoribus, tum variis, iuperiori ac nodro
feculo , confedlis polemicis , alteriusve
generis, feriptis , literis item ab Impera¬
toribus Imperiique Statibus hinc inde

mif*

(a) U t’.i, «V re rujlisk.

ad Lectorem ,

miffis ; aliifve fimilibus documentis, ex-
ibruximus.

De quorum omnium fide, quo minus
dubites , ipfiflima femper verba adduxi¬
mus ; Unde , quia pleraque Germanico
idiomate fcripta iunr , tor ubivis occur¬
runt Germanicae periodi ; imo integra:
Turpe pagella: , integra folia.

Receflus quidem , ac Conftitutiones
Imperii , limpidirtimi juris publici fon¬
tes funt : Quorum dum copia nobis eit,
non curamus veterum Legum taeces
aut impuras Legiftarum lacunas.

Inter Hidoricos, non proletarios,fed
claflicos afliduofque Scriptores repe-
ries , qui, ipfi plerique origine Germa¬
ni , rerum Germanarum memorias per
Commentaria Tua ad poftevos propaga¬
runt.

Polemica denique &c alia fcripta, do-
cumentave , Utera: quoque bine inde
mi fi te , partim leparatim variis inlocU
edita , partim ab Hortledero &: Lundor-
pio ( qui Hortlederum , fed parum dex¬
tre, aemulatus videtur) in certa volumi¬
na collecta confpiciuntur.

Multa quoque , ncc *.n fcholis decan¬
tata, nec in commentariis protrita, imo
necdum adhuc ullo modo publici juris
facta , intra privatos uoltros deiitefeune

parie-

Tr&fatio

parietes : in quibus tamen citandis , ea
nos fide verfatos , Deum Se confcien-
tiam facimus teftes , ut , fi opus fit , in¬
tegra eorundem exemplaria , five co¬
pias , ut vocant , exhibere non verea¬
mur , Se dubitandi Ledtori omnem exi¬
mere fcrupulum illico pofiimus.

Inrer hsec reperies particularia non
pauca , quae feculo noftro acciderunt ,
Se didta, fcripta, leu fadta funt , quarque.
inducere , propofitum noftrum etflagi-
tavit.

Ubi hoc unicum te monemus , bene¬
vole Se cordate Ledtor , quod nullius ,
five Bohemus , five Palatinus , five Au-
ihriacus , five Unionifta , five Ligifta, Se
quifquis tandem fit , adta ac attentata ,
feu dicta Se fcripta probemus aut nofirra
faciamus , nifi quatenus propofito no-
firo inferviunt, Se quatenus ea appli¬
camus.

Jus Civile, Se Leges antiquas quod
attinet , fi quis preffo illis pede infiite-
re , Se Statum Imperii exinde formare
vellet, nos eas , (tante veterum Impera¬
torum monarchia fcriptas,tanquam car¬
mina Romanae fervitutis , Republ. po¬
tius pellendas , cum Staniflao Oricko-
vio («) cenferemus. Nec

(a) In funebri oratione Sigifinundi Regts^Tolonix,
ejuitn refert \Warcm. parte I .de

f{td(7.cap'i,n, izo.

AdLechrem.

Nec enim ulla Lex in Rempubl. per*
niciofior excogitari queat , quam quae
tempora , jamoiim elapfa , refpicit : («J
Jus autem iflud civile, fub veteri Im¬
perii Statu fcripmm compilatum ell,
a quo Status Imperii pruriens toto coe¬
lo di flat, (i)

Unde emergit , illos, Tusi «prudentias
deditos , non fo Ium i nc alsum laborare ,
dum principia juris Romani, hoc eil ,
antiquum Statum , ad eum, qui nunc
ell , redigere nituntur ; verum etiam
oleum 6c operam perdere , qui ex Bar-
toli llmiiiumve traditionibus hodier¬
num Statum metiuntur. (e)

Nec enim, ut refte monuit , quifquis
monuit , (rf) Imperii noftra forma ex
Jure civili > ejufve Interpretibus , fed ex
novioribus Imperii Conftitutionibus ,
Capitulatione Car fare a , mutuis compa¬
cta tis , & antiqua oblervantia dijudi¬
canda ell.

Illae quoque , e Juris privatis regulis
ac rivulis hauitae, ratiuncula; & argu¬
mentati unculae , cum grano lalis acci-
gienda; funt ; Eo, quod immenfos Juris

Pu'

(a ) Machiav.lib. l.bift. Florent. (b) Pan?*
meifi.de juridici. in epifi. dedicat, (c j ^An-
dreM Knnhcn de fubiimi territorii jure in epi -
Jlola dedic. (d) binior, Donajverdicx in¬
formationi* p. izi.

Pr&fatio

publici agros, Regnorumque latifundia,
privatarum Legum decempeda metiri
non liceat. (*)

Nam , uti diverfa eft indoles caufae
publicae a privata, ita longe alia requiri¬
tur procedendi forma : Neque illa, ficut
haec , forenfibus terminis , fed potius ex
penetralibus Reipubl. defumtis ratio¬
nibus , internaque ejus forma circum-
fcribitur. (6)

Non tamen Leges civiles , Legumve
rationes , a laboribus noltris penitus ex-
clufimus , aut profcripfimus : Quin po¬
tius fatemur , multa in iis , juri naturae
confentanea , reperiri , quae formando ,
firmandoque Statui noilro , Statufque
Rationi adminiculentur.

His ergo ita utimur , ut ne dominen-
tur inftituto no (Iro fed ancillentur , ac
ferviant.

Nec enim formare ex Legibus anti¬
quis hodiernum Statum & Rationem
Status, fed illis, ex moderno Jure publi¬
co formatis , applicare Leges antiquas
oportet.

Denique evanido Legi (larum , Sc Ju¬
ris Interpretum fumo mentem noilram
obnubilari, pafli haud fumus. Quicquid
enim Bartolus, Baldus, &c hujus farinae ,

di-

(a) Limnxm /ib. r. de jure pubi. cap. 1 1.

(bj Tho)nfofiiiu dccaujis rrtqtx Bohgtftix*

ad Lectorem.

dicant, fcribant,fomnient ; quicquidex
Jure Romano antiquis Legibus , ad
Imperii noftri Statum obtorto collo
trahant , perinde nobis eft : Diftingui-
mus tempora, Sc conciliatur fcriptura.

Quinimo, ut Diogenes, Populo thea¬
tro exeunte , ipfe contra nitebatur : Ita
nos Legiftarum vulgo, & communi opi¬
nioni in plerifque fumus contrarii.

Videbis itaque , contra aliorum Juris
publici Autorum morem , non admo¬
dum numero , & potiflimum , ubi refe¬
renda eorum opinio fuit , aut illi in qui-
bufdam articulis infignire pro nobis la¬
ciunt, Legiftas a nobis allegatos.

Nec ipfa quidem Autorum volumina
eapropter revolvere , aut fcrutari , con»
dignum operte precium exiftimavimus ;
(nam Legiftam ex profeifo agere inilitu-
ti noftri non e(l ) Sed pleraque ex aliis
Juris publici Scriptoribus, qui hujusmo¬
di autoritates confertim conftipant , ut
Paurmeiftero , Reinkingio , ilmilibus
(ipforummet fcilicet iidejdepromfimus.

Auguramur equidem , nos iententite
noftra: approbatores in Germania aut
paucos repertarum , aut nullos : Quin-
imo ingens contradicentium ac male¬
dicentium agrtien jam eminus mente
profpicimus.

Sed

Tr&fatio ad LtBorem.

Sed nequicquam nos terruerint ifta
conviciorum terricula 5 qux , velut ge-
nerofi equi latratus canum , alto fuper-
ciiio defpicimus: Nec falfi quicquam
fcienter admifcuide per calumniam, nec
veri volenter omiliife per adulationem ,
fatis nobis confcii.

Convicientur itaque , calumnientur ,
debacchentur pro lubitu : Nos bonae
confcientiae fcutum illorum intempe¬
riei opponemus, donec viperae iftae ( ut
antiquorum Germanorum in cauildicos
di£terium («) huc applicemus ) per fe-
met tandem fibilare delinant.

Tuum vero , benevole & cordate Le-
£tor, judicium, non tantum non fubter-
fugimus, fed etiam expetimus , ac ultro
provocamus ; nullo tamen iluiftro prae¬
judicio occupatum.

Lege ergo, judica, cenfe ; Sc, fi huma¬
nitus forfan alicubi erratum fuerit , cor¬
rige : Nec enim pigebit unquam , ficubi
ha. /itamus, querere-, nec pudebit , ficubi
erramus , difeere.

(a) apud Florum lib. 4. bijlor. c. ult.

Series Capitum. Pag.

Vr&mijfts Rrolegomenis de Ratione

Status in genere , 1.3

Series eft Capitum

PARTE I.

De Statu fmperii noftri Roma¬
no - Germanici.

*Cap. I. De diverjis Rerumpubl. Sta¬
tibus, eorum que natura &
ejf entia. 2 I

II. De pr&cipuis eorum funda¬

mentis, qui Statum in Im¬
perio noflro Monarchtcum
ejfe contendunt. 3 3

III. De Majeflate, ejufqite ejfen-

tiali proprio 3 nempe Supe¬
rior it at e: Et utrum illa Im¬

peratori , an Imperio potius
tribuenda fit. 36

IV. De luribus Majeflatbs in ge¬

nere ; & de jure Comitio¬
rum. 5 5

V. De folutd Legibus poteftate. 84

VI. De Legum ferendarum po-

teflate. 98

VII. De Homagii, & Eidelitatbs

receptione . 1 1 4

VI I I. De jure Sacrorum, feti Reli¬

gionis. 1 2 2

IX. D*

1

Caf. Series Capitum- P a g*

J X. De jure Belli indicendi , Pa¬
ci fque & Boeder um fa¬
ciendorum. i 30

X. De fuprema lurifdiStione. 1 5 2

XI. Dc Profer/ ptione fiu Banno

Imperiali. 4 221

XI I. DejureCollectarum fert Tri¬

butorum. 248

XHI ■ De jure creandorum Magi-

firatuum. 260

XIV. De jure cudenda & ordi¬
nanda Moneta ; Legato¬
rum quoque mittendorum
& audiendorum. 269

X V. De hujqua.exclufo reliquo -
rura Ordinum Senatu , k
C&fare , & EleBonbw fi -
mul , aut k felis Electori¬
bus expediuntur, 275

XVI. De his , qua foti Imperatori,

in adminijlratione Imperii
reheta fu W. 290

XVII. In quo noflra fenientia bre¬

viter proponitur. 302

XV IU. In quo R einkmgii s pro Mo¬
narchia pugnantis , argu¬
mentis refpondetur. 309

Conciti (io j)nm& partts. 3 2 1

PAR-

Series Capitum.

PARTE II.

Dc vera, fcd, magno cum Patriae,

ac communis Liberratis detrimento,
hucufque negledta , in Imperio
noftro Romano- Ger¬
manico ,

Status Ratione.

Cap. 7. De prima Status Ra¬
tione, quA confiflit in Pag.
fludio concordtA. 325

IX. De fecunda Status Ra¬
tione, quA in eo confi¬
flit, ne fummus Magiflra-
tw,,feu Principatui, inu-
na Familia nimis diu con¬
tinuetur. 331

III. De tertia S t a t u s Ra-

t i o n e , quA confiflit in
co , quod communi omnia
conflio peragi debeant • u-
btinfpecie, de Comitiis. 343

IV. De Regimento, quod ,

pofi Comitia , alterum
GermanicA Libertatis ful¬
crum fuit. 364

V. De modo , quo , pof primum

Regimentum fublatum ,
Imperium ad nofira ufque

bem-

3 94-

■Series Capitum. Pag.

tempera , admin.fi rapum
fuit; & , qua 'via Au-
firiaci omnem potefiatem
(enfim ad fe traxerint.

De quarta Status Ra¬
tione, qus. in eo confi-
fiit , quod (imula cr a Ma¬
je (latis Principi relinquen¬
da , jura vero Rcipubl. re -
fervanda fint: Et in (pede-,
de fmulacrk Imperatori
rehcUs, aut relinquendis.

VI I. Ttefingulk Maj e ftaiis juri-

bm . qus. lmj>e tum falva
(ibi rejervare debuerat ,
fed imperatores, Procerum
• ne git genti a- , paulattm fibi
arrogarunt.

VI I I. De mediis, artificiis , per

qus. Imperatores lura M ri¬
gefiatis fenfim ad fe traxe¬
runt.

De quinta Status Ra¬
tione, qua e fi ; quod
Ordinum Imperii, vita,
fama, aefortuns, Impera¬
toris foliiri arbitrio fubja-
ccre non debeant.

De fextd Status Ra¬
tione, qus cfi ; ne mi¬
litia

409

465

IX.

493

X

Cap. Series Capitum. Pag.
litu i & loca munita folius
Imperatorii potefiati com¬
mittantur. 504

PARTE III.

De Mediis , quibus Imperii

noftri S ratus , avitaque Libertas re-
firaurari, Sc de novo, impofte-
rum firmari poflit.

I. De primo reftaurandi anti¬

qui Statua Medio , quod
& univerfalis Amnifiis
fanfiio , concordis, refli-
tutio. 5 1 5

II. De fecundo reftaurandi &

firmandi Status Medio,
quod i fi, D.omus Auflria-
cs exfiirpatio. 5-0

III. De tertio reftaurandi & fir¬

mandi Statua M e d i o ,
quod efi, novi Imperatoria
eletlio , & Capitulationis
eidem prsfcribends modus. 544
1 Vj, De quarto reftaurandi &
firmandi Statua Medio,
quod efi , diffidentis eradi¬
catio, & ver s, confidentis
r efi it ut io. 549

V. De quinto reftaurandi &

fir -

Cap. Series Capitum.

Pag.

firmandi Statu* Medi o,
quod efi , Comitiorum
Regimenti, fiublato confiho
aulico, reftitutio.

574

VI, Dc fexto & fieptimo r efi uu-
randi firmandire Statu *

M e d i o , qua fiunt : con¬
tinui Exercitus fiuflenta -
tio , & militari s ararii in-
fittutio. 5 7 G

Conclu fio. 5 8 1

i’

1

DIS*

JV£. I

I SSERTATIO

D E

RATIONE STATUS

IN IMPERIO NOSTRO

ROM ANO- GERMANICO.

E Piatione Status multi mul¬
ta quoiidic Ioc2mintur&; dif¬
ferunt; ncc ad lleipubl. gu¬
bernacula quifquam fere le-
det , nec in pulvere fchola-
fi ico quifquam verfaturj
quin identidem Rationem Starus allegaro
foleat; Sed, fi rem i p fani ir.fpicias, pauci
fiunt , qui acu rem tangunt.

Nam licet totos dies, hoc vel illud Jure
Regnandi , ac per Rationem Status fieri di¬
catur; Non defunt tamen, qui , quid fit
Status, quid Ratio Status, & Jus Regnandi ,
planifiime ignorent. Plerique vero, pro rc
lamftiflima ac faluberrima.reia, divinis hu¬
mani fque Legibus contrariam ; pro callifii-
ma virgine, fpurciflimum fcortum a m ple¬
buntur : In quorum numero Machiavellus
eminet ; qui Prudentiam civilem , non vir¬
ginem , ted imminutam jam in Aula, ac cor¬
ruptam , Mango nobiliifimus , Floralibus
proftituit* (a)

Nobis quoque paucis hac de materia, non
quidem in genere, ledinipecie, de Ratio¬
ne Status in Imperio noilro moderno, quod
Romanum vocant, fieu Romano-Geimant-
CLlin , commentari , & paullo ftudiofihs in-

A qui-

(«) DtvuHcinfiw orat- 2o. de civili Jacientia.

«a

z 'Dt R.tlione StatM i» genere.

quirere lubet ■ Qmtham in illo revera Sta¬
tus, & quaenam Ratio Status, ii non obfer-
vata hucufque fuit , obfervari tamen debu¬
erit ?

Ad hoc , non ingenii > aut vanx Sc fchola-
ftic* fciemise fiducia nos impellit; Non enim
boni Leguleji, aut locutuleji amplius fu¬
mus; feti commune Patri x malum etiam
nos involvit , & Mars , cui , relictis aliis cu-
]is ,11011 paucos jam annos ftipendia merui¬
mus , quicquid Icholaftici acuminis ac fubti-
iitatis in nobis erat, hebetavit» longaquS
oblivione tantum nonexftinxit.

patria: potitis ruina prtefentanea ,Liberta-
tis, rei inxftimabilis, certo certius immi¬
nens j a dura , Schine fubortus dolor nos in¬
citat •• Qui noflro tempore vidimus , quam
noxium & exitio&im Reipubl. citivis ac Im¬
perio fit , ubi ii, quibus habente commifix
iiint, verum Statum , veram Rationem
Status , aut non inteliigunt , aut , certo ali¬
quo pra.'j udicio occxcati, intelligere nolunt;
adeoque divevfum ab eo, qui revera eft, Sta¬
tum , & diverfam Rationem Status fibi fin¬
gunt.

Non itaque , Academicorum more, ver¬
borum apices Cedamur , aut umbraticis di 1-
niitarionibus, & lubcilibus, hinc inde accer-
fitis, argumentis, cumulati/que variorum
Doftorum autoritatibus , quibus Polirico-
Legiftx noftri veritatem , leu abit rufam e-
ruunt , fen erutam potius abftrudunt , tem¬
pus perdemus aut chartam : Jamduduin eil,
quod argutari & nugari dedidicimus.

Sed dicemus, quod res e fi ; plufque apud
nos valebit, quod eft in rei veritate, quam
quod in opinione : Et , fi quid de Imperio
,noftro ex ipsa ratione , publicis Jmpeni Le¬
gi-

Di Dais one Statui :n genere. %

gtfcusjunfrilquererum prxteritaruin monu*
mentis, auc proprii etiam ex peri em i a, quarta
tum vis illa perexigua fir, in praifemibus tur¬
bis edocti imnns , in medium proferemus.

Novimus enim, vere Politicorum eile,
non dii putare , led vivere; nec verborum
corticem, led rerum fefitai i nucleum_>.

Faucis ergo quibufdam generalibus , dc
Ratione Status , prxambuli loco prxmisfis >
ne Andabatarum niore pugnemus, primum,
qualis in Imperio noftro Status fit, aut efie
debeat, inquiremus . Secundo, Rationes
Starus , qux obfiervari debuerunt, fed , ma¬
gno cum Libertatis detrimento, neglecta:
fiunt, indagabimus. Tertio , media , quibus
antiquus Status, & antiqua Libertas reftitui
P olfit , paucis oli en dem iis.

T u, prime ac fumme Status omnis Politi¬
ci Fundator, ac rationis Dator, fave coeptis :

Ut in hoc noftro difcurfu, de Ratione Sta¬
tus in Imperio moderno Romano-Germa-
n i e o , ubique loquamur redix Rationis nor-
manu.

PROLEGGMENA

De Ratione Status in <renere.

Sectio I.

T? Atio Status mulleum nomen cll , anti- Rlomen
■*-'L quis , ni fallor , in hoc quidem fenfu i- Ratio -
gnotum , ab Italis, ut opinor, ortum ; qui, nti Sf(t_
Ragione di Dominio, di Signoria, di Regno, tm,
di Imperio, vocant ,& omnium clegantifir-
me , Ragione vel Ragionamemo di Scaro i
(a) Gallis Raifion (f ellat eodem modo dici¬
tur,

A t Re-

(a) Clapmar. lib. 4. de er an, Rerttmp.

4. TJe Statue 1« genere.

Regnativam Prudentiam latine vocat
Scipio Aminiratus. (*ijLacin us tamen for-
taiie dici pofiit Jus Dominationis, & Arcana
Imperii: Qua; verba etiam antiquis Hifio-
iiis u Turpata fnnt, (b) hoc elt, profundae
qusclam , intimae ac fecretioves leges , vel
privilegia , ad fecuritatcm Imperii & Rei- 1
pubi, confli tuta. {c)

Origo e- Canfa Rationis Status £c origo eadem,
jt*fdem. quae ipfaru minet Reni m pubi., cuin quibus
illico Ratio Status orra eft. Nomen quidem,
ut diximus recens , & res quoque ipfa ante¬
hac , a Politices Scriptoribus non fatis expli¬
cata, in a b fini fo fere delituit , donec a no¬
vioribus Politicis , prxeipue Italis , in aper¬
tum , omnibus conlpicienda , producere¬
tur.

Nec tamen antiquiores Politicae Scripto¬
res , Platonem 6c Ariftotelem , arcanorum
horum , artiumque penitus ignaros dicere
poflumus : Nam & Plato leviter ea delcri-
pfir, & Ariftoteles produxit , ita tamen , ut
velaret. Itali vero noftri arcana bacc Regni,
contra quam aut Ariftoteles, aut Plato , line
ambage uda, fine ullo velo divulgarunt:
Neque (oli illa fciv erunt, fed eliminarunt
primi, (d)

Et quemadmodum novi Mathematici,
per tubos fuos , certas in firmamento ftef-
las , certas in fole maculas, veteribus inco¬
gnitas, obfervarunt: Ita quoque Politicif-
mus novus luos habet Opticos, qui (criptis
Tuis , velut certis (peculari bus, fias veteribus
occultas Prudentia: anes clarius oblervandas
tradiderunt.

Im-

(a) 'Differt. Polit, in Tadt.l. iZ.c.J. (b) Ta-

cit, 1. 1 .fcT- z.annal. (c) Scip.^dmmir.d loco.

(/) Dan . Heiaf', d, orat, zot de civili Sapient*

De Ratione Status in genere. $

Impulfiva caufa externa eft, corrupta & Caufa
smperfefta, imo malitiofa , & , fua natura, impulfi-
feditiofa hominum poft lapfum natura, qux -vaejtts
omnia cxatfte, & ad unguem in Republ. ad- introdu -
miniftrari non patitur, fed obliquo & arti- Ccnd*,
ficiofo quodam flexu gubernanda eft. Nec
enim cartera animalia domueris & rexeris ,
fine aliqua tractatione Sc arte : Multo miniis
hominem, quo nullum animal morofius elt,
aut majori arte trn<ftandum_». (a)

Itaque ficut in mari,fi,adverfantibus ven¬
tis , portum recba tenere gubernator neque¬
at , mutata ftepius per artem velificatione,
eundem aflequi laborat; & equorum domi¬
tor, ubi prasterocem ac refraftarium equum
perdomare cupit , non verberibus tantum
agit , fed blandis eundem farpius demulcet
poppyfmis, aliquid porrigit avente , & pluri¬
bus artificiis in eo manfuefaciendo utitur:

Sic Populus quoque ab eo , qui Reipubl. cla¬
vum tenet , prudenter ac artificiose traftan-
dus eft ; utpote,quovis Bucephalo ferocior»

Sc quovis turbulento mari turbulentior.

Faceflant vero ad Platonis Rempubl. feti
Utopiam Mori , rigidi ifti & fieveri Catones ,
qui Rempubl. peflumdare, quam deftrifto
fuo fuperciho, vel digitum transverfum, dis¬
cedere malunt : Faccsfant ii fuperftitiofuli ,
qui hanc adminiftranda: Reipubl. fk Status
Rationem , tanqtiam divinis ^egibus & Ho-
neftati minus conlonam , deteftantur ac da¬
mnant. Qui , quantum nimia pietate (nolo
enim dicere , fuperftitione ) excellere cupi¬
unt; tanto nos illis , Rcipublicx cornmu-
nilque falutis amantiores videri volumus:

Et , quantum illi de Jure Civili, atque equi¬
tate dimicant , tantum nobis de falute po-

A 3 ptiJo-.

(4) Seneca lit/, 1 . de Clementia, .

d De Ttytionc Statas in genere.

puloium atque incolumitate decertare Ui-
bet. (<»)

Vere &c refte Nicephorus Gregoras. (b)
Ii, qui in una Dei cognitione omnes cogi¬
tationes ponunt , his montes &. fpelunca:
conveniunt : At, qui cum virtute & pietate,
civilem etiam vivendi rationem , edidicit,
& notitiam libi compaiavit rerum varia¬
rum , ille , vero Populum ad optima ducere ,
idoneus eft.

Sectio ii,

Varia T£> Ationem hanc Status , live Jus Donu-
defini- nationis , Clapmarius , (c) fuprsmum

t tones quoddam, ait, jus, feu privilegium efie, bo-

EationU no publico introdufluin , conrra jus com-
St* tue. mune leu ordinarium , fed tamen a Lege di¬
vina non alienum__>.

Idernque Jura Dominationis ab Arcanis
Domi nationis fatis fubtiliter diftinguir. [d )
J ura enim Dominationis elTe, ait.qua; de Re¬
gni jure licent, quorum pleraque funt con¬
tra jus commune; Arcana veio Dominatio¬
nis neque contra jus commune fieri , &, fi
maximefiant, nonramen hujufcemodi fpe-
ciem injuftitix habere putat. Deinde Arca¬
na Dominationis proprie , & pleraque elle ,
ait, de facio aliorum; Juravero Domina¬
tionis, de fafto ipfitis Principis.

Palazzus ( i e) Rationem Status definit , re¬
gulam &normam, omnes res moderantem ,
& ad debitum fuum finem ppr ducentem—'.
Qua: definitio licet 'a vero le.nfu aliena non

fit,

(a) CUpmar.d. lib. 4.C. 4. (b) lib.%. bifior .

Eetlef. (c) d.lib.arc.z. (d) d.lib. 4C.3,

(0 de gubernat, fir vera Stat m ratione , par-

rDe’Halior, e Sutus in genere. 7

fu , generalior tamen & obfcurior vidstut*
quam ut Rationem Status Politicam latis
discide explicet ac defcribat.

Alii , Rationem Status, ajunr.efie noti¬
tiam mediorum tk rationum , quibus i un¬
datur , firmatur, ac augetur Status i Uve ,
Prudentiam gubernandi, augendi. Sccon-
fer vand i Rem publica m__i, (a) Quo quidem
pailo Ratio Status aliud nil erit , quam 'P*a
Politica, feu , Rempubl. adminifttandi Pru¬
dentia.

Et fane, fi vim ipfam nominis attendas ,
Iiaud adeo incongruum iftud videtur: Sta¬
tus enim quid e fi, nili Regnum, Imperium,
Refpubl. vel quacunque modo Dominatus
nuncupetur? Ideoque Ratio Status , conle-
quent .r , Imperii, Regnive, aut cujushbet
Reipubl. adminiftrandxratioerit. (i)

Hodierno tamen ufu , quando de Ratione
Status loquimur, Ipeciale aliquod jus , & le-
cretiotem quandam rolittca: partem fere' de¬
notamus.

Ilanc itaque Scipio Ammirauis (0 ^fi¬
nit , juris civilis , propter publicum benefi¬
cium, aut propter majorem aliquem, 5c ma¬
gis univerfalem finem, derogationem.
Nullum enim Jus dominandi inveniri
ftacilir,quod non aliquam legem obumbrer,
neque dicendum efle, aliquem Jure Domi¬
nationis uti , fi alioquopiam ordinario jure
id egific , dici polfit: Cum , ex Tiberii fen-
tentia , (d) nemo Imperio agere debeat, ubi
lege agere poteft. Et ita Jus Dominatio¬
nis nunquam non erit ordinaiii juris con-

A 4 tra¬

dit} Ferdin. ab "EJfcrn in manuali Polit, tih. i,
pttficlo i. (4) Scip. isimmir, d. lib. j 2. e. I .
(c) d. loco, { cVj apud Titcit, lib. j. aiunt/.

s De Ratione Statu/in genere. ‘f

inventio, ob majoris St magis univerfalit
lationis reipefiurm-».

Sed utut Rationem Status Legibus ac u-
ii communi potiorem efie, 6c derogare, cer¬
rum Iit; advertendum tamen eft, hanc juris
communis, feu Legum derogationem &
contraventionem, efeftum potius efieRa- *
tionis Status, quam i piam Status Rationem: 1
Quoiiefcunque enim juri communi in Poli¬
ticis derogatur, id per & propter Rationem
Status fieri dicitur. Itaque, non illa ordina¬
rii juris contraventio feu derogatio , fed ifle
majoris St magis univerfalis Rationis re-
fpectus , propter quam fit ea contraventio,
feu derogatio , Piatio Status dici meretur.

H ojira Nos ergo Rationem Status populariter

defini- defcribinuis , quod fit certus quidam Poli-
ti», ticus refpe&us , ad quem , tanquam ad nor¬
mam , feu cynofuram aliquam , omnia con-
filia , omnefque adliones in Republ. diri,
guntur , ut eo felicius ac expeditius fum-
arum finem, qui eft falus St incrementum
Reipublicae, confequantur.

Sectio 1 1 i .

D Atio Status habet fuos Sc carceres, &
11 metam , quo tendere , St intra quos de¬
currere , nec latius evagari debet : Quod
li tentet , nihil miniis, quam tale nomen
meretur 5 nec Jura tunc amplius , fed (cele¬
ra, St , ut Tacitus vocat , (a) flagitta Domi¬
nationis funr.

Trnhul- Meta quidem St finis fupremus eft, Bo- t
timui num publicum , five Salus Reipublicre : Eo
Rationit enim omnis Politica, St omnis Ratio Status
Statui colliniat , ut Reipubl. Status, feu conferve-

a nictu* tur, St ftabiliatur , feu augeatur; nec Ratio

Sta-

• (rf) Lm

Jjs Ratior Statue in genei e. ?

Status aliud eft, quam boni publici procu¬
randi , aut mali avertendi ratio. (a)

Iit ut gubernatori curfus fecundus , Medi¬
co ialus, Imperatori vifloria 3 fiq modera¬
tori Reipubl. beata Civium vita propofita
eft : ut ea opibus firma, copiis locuples .
gloria ampla, virtute honefta fu. (b)

Sicut autem varia exfiftunt Rertunpubl. Fines
genera, qux non uno & eodem modo re- juf.lem
guntur, nec eolliem fines intermedios ba- inttr-
bent , per quos ad ultimum luum icopum medii
pertingant i nam in Monarchia unius, in proi>tn~
Ariftocratia plurium quidem, fed paucio- tus Ret¬
ium tamen poreiUs , in Democratia com- puid.
munis Libertas maxime attenditur: Ita et- variant*
iam Ratio Status fecundum fubjeftam ma¬
teriam variat. Quarumque Civitatum con¬
trarii funt fines, eoimn contrarios mores
eile oportet : Leges enim, quibus Populi Li-
beitas alitur, unius Dominatum , St Opii'
matum potentiam evertunt j (c) econna,
quae unius Dominatum, aut Optimatum po¬
tentiam ftabiliunt, populari Libertati ex:-
liola funt.

Idcirco Nabis , Lacedxmoniorum Tyran¬
nus, ad T. Quindtium haud male (hoc qui¬
dem in pumilo) ait: ( d ) Nolite ad vefnasLc-
ges atque inftituta exigere ea , qutc Laceda:-
mone fiunt. Vos paucos excellere opibus ,
plebem fubjeClam efle illis vultis: Nofies
Legumlator non in paucorum manu Rem-
mibl. effe voluit , quem vos Senatum ap¬
pellatis, nec excellere unum, aut alterum
Ordinem in Civitate ; fed per aquationem

A i fot-

(a) Scip. *Amrftir. d. loco, (i) (ic.hb. S- *
Rcptcbt. * (<•) Bodin lib. 4 de Rcpubi, c. 4.

(ii) apud Ltv, hb. 34 hi$pr*

JEt €0

m u tato

mutan¬

tur*

rtins
Rationis
Stat tus.

Snus

egredi

nequit.

^ ° ^ * Ratum e Status in gtntf 8 »

f^tunx ac dignitatis fore credidit, m multi
eiieiit, qm arma pro Patria ferrent.

Et, vehit in navis aj|rniniftratione , alia iit
.ecunda , alia in adversa tempeftate ufui,
lurit : Sic haud aiirer quoque in Rci-

publ. adminiftratione accidere folet.

^ -Similiter, quemadmodum in vadofofltu.
niine, uoi inflabilis arena, modo luic, mo-
a° illuc volvitur , & farpihs vada mutat,
cuilLis non uno femper modo i nili tuendus,
ied ratione vadorum dirigendus eft , nifr
certi ili mum incurrere naufragium velis : Ita
li Stams Rei pubi, vel in totum , vel aliqua
Eiitem notabili parte fui mutetur , ( quod in
Repuhl. Romana ,&noftio etiam Imueiio,
accidit non femelj Rationem etiam Status
mutan necdTumell; alioqui «onftabiliet
Rempublicam, ied evertet.

Sectio I y-,

p Arceres, quibus Ratio Status inclufa eft
• iunt ; Ab altera parte , [us divinum*
Pietas, & Religio; ab altera, fides, Juftitia’'
ac naturalis honeftas; J

Impense enim improbi fimt, qui etiam
divims Se Natura: Legibus Principem fol-
vunt; ut contra eas ftatuerep0flit,du.nmo-

ca0tun(A)ePr°bablliad ^ fa'ieilcium

Nec fanehic alTentiri potlTumus illis , qui

quandaT* * t3tU- ’ a^unt ’ normam
oUa m? n* » “'genus Magnatum impreifam .
qua ibi plera fque aftiones luas ad utifra-

i-U t rr?dnm PWfnurn unice diri-
6 J quibufcun4ue etiam viis ac mediis

rr'im- ra“"°

De Satione Statas in genere. i j

I’ nn c finem afiTequuntur ; (^) Quomodo
Trajanusi Boecalini quoque , (0) e Farnaflb
Apollinem inducit, aliam plane & alienam a
noftio tenfu , definitionem fabricantem 5
qi cd, nempe. Ratio Status fit jus qucddam,
Principum utilitati infer v iens , divinis hu¬
mani Ique Legibus contrarium.

Qua etiam fronte Rationem appellabi¬
mus , quod contra omnem rationem eft ;
necrefix rationis di&amen lcquitur, fed e
diametro illi repugnat > Qua fronte , Ra¬
tionem Status , quod Statura Retpubl.non
confervae, fed perturbat, convellit, ik ad rui¬
nam protrahit ?

Nam cum hujufcemodi Ratione Status
Eabylonii uterentur, graviter Jchova iis mi¬
natus eft : (c) Confilus es , inquit , in mali¬
tia tua, Sc cogitafti , non eft, qui videat me;
Sapientia &. Scientia tua decepit te. \’eniet
fuper te malum, nelcies ortum ejus.

Quin potius monftrum hoc Rationis dici
meretur. Sicut enim Natura, fi, propter in-
difpofitam Se ineptam materiam , enormi¬
ter aberret in formatione corporis, nioir-
ftrum producit : Ita voluntas ik cupiditas
humana, defleftens a redi a; ra tion is diifta mi¬
ne, fub ejus tamen ptxtextu , hanc mon-
{Irofam Status Rationem effingit ; veluti
portentum quoddam lanx rationis, (t!)

Imo diaboli hxc ratio dici potius debet,
veluti Pius V Pontifex eam appellavit;
tnix ex tyrannide 8c atheifrao originem
ducit : Nec enim calliditas talis eft Sapieiy-

A 6 tia ;

fa) I. N. D. in diftsrju ftper cAttfsd lulnicn.f
qnoad poffejfbrtum. (b ) t'm 'poiifififfim
gDrof)tcrft«In parte 3. relar. 42. (c) E fi,

c. ^7. v. 10. (d) Rewf^gK- a ■ de je-

oim, Ei d. iy Pii. cl&Jf 1 , c. 1 , *>, j 0,

2 Zempe ,
*T ictae
(?Reli-

Relirio*
ni en m
sedit
Jiuio
SidWS,

12 De Ratione Statue in genere.
tia ; nec impiorum fraudes prudentia ap¬
pellanda funt. (4)

Maneant ergo firmi ac fixi It' carceres,
nec Ratio Status ,fub obtentu utilitatis pu¬
blica: , effrenis inflat equi, pio jubitti e vage¬
tur, ac divina humanaque m fceat ; M fit
in primis divinis Legibus confio na , nec 1 ie~
tati& P.eligioni contraria.

Pietas enim fundamentum eft omnium
Virtutum , (i) imo & omnium Rerumpu-
bl i catum : Nam , Pietate adverfius D E 11 M
fublata , etiam foderas generis humani , 3c
ima , excellent illima Virtus, Juftitia , tolla¬
tur, ne cefie eft. (r)

Et Religionem Rerum omnium publica¬
ni m firmifliinum fundamentum efie, ab ea-
que fubditorum fidem in Principes , obe-
dientiam erga Magiftratus, Pietatem in Pa¬
rentes, caritatem irv lingi ilos , Juftitiamin
omnes pendere , Polybius , ip!e alioquin
atheus , profitetur, (d)

Quocirca fictit aliis omnibus juribus prte-
cellit Ratio Status; ita, unico juri divino
»t fubjiciatur, atquiftiumm eft. Et quemad¬
modum , fi particulare bonum & univeifal*
bonum inter fie concuirant , par eft , ut pro¬
pter publicum bonum , privatum damnum
perferatur; quare jure.Civilr jus imperandi
praecellit : Sic quoties Imperii refpectus cum
divino refpefihi comparatur, (hic autem Re¬
ligio , ille Ratio Status dicitur ) xquum eft,
ut Religioni potior locus, reverenter 6c ul¬
tro concedatur.

Quqdamque igitur Juri dominandi lice¬
at, nunquam, ut facium jus conculcet , lice¬
bit;

(a) Icc/.e.ip, v.1.9. (b) [ic.pro Cn. Plancio,

(c) Macen. apud Dion 2. (d) 1.6. demi!. ad
slwejl.difi.qttem referi de

'De %dtione St at at in genere. 1 2

bit; Deique cultu ac Jure dominandi in tru¬
tina collocatis , praeponderer illejioc mino¬
ris xftiinetur : (a) Nec Rationi Status ac¬
commodare oportet Religionem ; led e
converfo Religioni rationem Status. ^

Quin imo Dominandi haec Jura, tantum Imaei-
abeft, ut Religionem depravent , vel Pietati dejkb-
adverfentur,ut potitis ei inferviant • Id enim fervit,
efficiunt , ut Religio in Republ. farta terta
Ut , & rite colatur, (b)

Quare rertiffime apud Romanos, Reli¬
gioni fu ramum Imperium ceffir, omn iaque
poft Religionem ponenda femper ea Civi¬
tas duxit, etiam in quibus fu minae Maje da¬
tis confpici decus voluit ; nec dubitarunt ia-
eris Imperia fervire, ita fe humanarum re-
xum futura regimen exiftimantia , ii divinae
poteftati bene & conflant er fui flent famu¬
lata : (c) Summa enim apud eos Ratio lem-
per fuit.quce pro Religione facit, (d)

Ab altera parte, tanquam carceres, Ratio- Deinde,

nem Status includunt ac coercent, Fides,Iu- Fides ,
rtitia,£c naturalis Honeflas : Nec enim fentt- / uftiria,
muscum illis, qui,ut Lepidus,(eJ omnia re- &mtu-
nenda: dominationishonefta efle , cenfent, ralis Hs -
& nequitis, perfidiae, ac perjurio, per Ratio- nejhiu
nem Status, latam aperiunt feneft tam. Nam
t<. I-Ioneftntis,6c Fidei, inpiimis ratio haberi
debet : Abfque quibus erit, non Imperium
amplius eric,led flagitioliflima Tyrannis. (/)

Foederum quidem fanrtiras, & jurisjutan- Multi
di Religio, & partorum conventorum fides, ficus
qua inter bonos firmtffima funt vincula; finti-
inter malos, oblata commoditate» adfallen- nwf„

A 7 dmn

(a) Scip.^Ammir.d.toco. (b) Clapmar. d.lih. 4.
c.zi, (c) Val. Max, (d) l. 4.}. de

Relig. {? fitmt. fun. (e) apud Salufl . Di
fragm, {}) CUproar.liLs.c^lo.

24- De Ratione Statiu in genere.

dum retia funt : {a) Hodieque, ut Nicolaus
Uzanus Florentinus conqueltus eft, (b) £c
comparati fumus , ut jufti vel injufti exigua
habeatur ratio.

Nec apud noftros Pfeudo-politicos , fides,
aut verba , aut juramenta ipfa aliquo in nu¬
mero funt: Jurisjurandienim religione ob¬
jicientibus, cum perfidis Mediolanenfibus
illicbrefpondebunt ; juravimus quidem, fed
juramentum attendere non promifimus. (c)
Sic Laceda-monii quondam juftitram o-
mnem utilitate publica metiebantur : (d)
Kuc leges omnes , huc denique confilia re¬
vocabant. (e)

Philippus Macedonum Rex jurejurando ,
veluti moneta publica utendum ccnfuit.pro
Regum regnorumque commodo ; amici-
ciafque utilitate colendas.non fide, (fj
Lyfander , veluti pueri aftxagulis , ita fide
data lufit, Sc juramentis, (g)

Julius Cadar, fi jus violandum fit, regnan¬
di causa violandum efiTe putavit. ( h )

Alexander V Pontifex nunquam alicui fi?
dem fervavit, omnefque calliditate fua fal¬
lere confuevit : (i) Non ftneeritas in eo,ncn
pudor , non veritas , non fides , non religio ;
fed in/atiabilis avaritia, ambitio immodera¬
ta, crudelitas plu/quam barbara. ( /Q Hinc
de eodem , & filio ejus Valentino in Roma:
na Curia proverbium ortum eft; Tontificem

nun-

(a) 'Bttchan. hb. 14. rerum Scotic. (bj apud
Machiav. lib. bi flor. Florent, (c) Radevvi -
cut in continuat. Othonis Frijing. de geftis Fri -
derici 1 . lib .4. c. 2 j>. (d) ‘T/utarch. in ^4 ici -
liade. (e) Hodin.iib 3 ,cle Repubi. c.4. (f) ]u-
Jlinus lib.y.biftor. (^g) '7’lutarch.in ejus vita,
(h) Sucton.in ejus vira, (i) Scip.^immir.de
HcgniRegjsquc injlit. { k)GfticciardJ.i.biJ}<ir,

De Titione Status in genere i T >

nunquam , quod dicerer, facere ; Valenti-
num vero nunquam, quod faceret, dicere:
ac utrum que id unum pro funi nia religione
perlualum habuifte , fidem omnibus dari a-
poitete,fervandam nemini, (a)

Julius quoque II. Pontifex, fe foedera, Sc
focietates,cum Gallis, Getmanifque ( quos
barbaros appellavit ) nonalia , nili fallendi
caufa, contrahere, i acflab at, (£)

Mach ia vello hoc dogma pl eri que hodier¬
ni Politici imputant, & in eundem eapro¬
pter quam acerbiflime invehuntur : Quod
tamen illiiidem, fr non verbis, cerre fado 5c.
re ipsa comprobant, talefque, qualem Ma-
chiavellus le palam profeiTus eft , cife ma¬
lunt, quam videri.

Ad. eorundem fenfum VVenceslaus qui¬
dam Merolchvva ( quifquis tandem fuit )
fcripfit. (c ) Torus mundus fuco utitur :

Cum vulpibus vulpinandum eft, Pueri nu¬
cibus, Viri juramentis fallendi funt. Necin-
fameeft, violafle jurijjurandi religionem.
Fecerunt hoc noftri Principes : Nos cariores
habebunt , fi non modo pro eis patiamur, &c,
belligeremus , fed etiam pejeremus. Dum
crepundia vendunt inftiroies , fimulant,
mentiuntur, pro affe pejerant : Et nos id non
faciemus pro Regnis Sc arcibus J Faciemusj
& quidem libenter.

Utut autem vulpinam Lyrandri pellem, & Male
bonum,ut vocatur, {a) dolum, non in totum quia Fi

rejicia-

(a) Idem lib, 6. hiflor. Bodin. lib. $. de Republ.
cap. ult. (b) libarem, ab Erer.b. parte 2 de
f ce der. cap. i num. 140. (c) in difcurfuje

ftatuprafiiji.it beUi , urbium Imperialium
apud Lmtdorp. tomo 1 attor.pubUib. 10 c.l.J,

(dj l , i , § 3 ,de daio malo ,

des pro¬
ferenda
Rationi
Status.

l6 De * 'Ratione Status in genere.

rejiciamus, ita perfidiam tamen merito abo¬
minamur: Et, cum Platone, (a) Fidem fun¬
damentum focietatis humana:, perfidiam ve¬
ro certiifimam ejufdem peltem ene puta¬
mus, nullamque rem continere vehemen¬
tius Rempubl., quam Fidem; W nec, temo- ,

tajuftitia, Regna aliud efie, nifi magna la¬
trocinia.^)

Turpe eft , cum alus omnibus , tum m-
primis Principi Viro, mentiri, ac fidem fahe-
ie’ jusjurandum autem , & pacta , feripto
fancita, violare, ne abjectiffimo quidem ho¬
mini decorum efle arbitror, (d)

J$on decet in labiis verfari lubrica Regvs :

No?! decet ore facro mendacia cudere Regem ,
Santta,& plena fuo funt regia pondere verba ;
Ditta femel , nullum patiuntur jure recur -
fum. (e)

Re&iflime itaque a Romanis , cum Cam¬
pani ab iis contra Samnites , quibus iidem
antiquiore foedere conjuncti erant , auxilia
peterent, illi denegata funt : Etlienim ma-
gnte parti Senatus, Urbs maxima, opulentif-
iimaque Italiae uberrimus ager , nrarifque
propinquus, ad varietates annona2,horreum
Populi Romani videbatur, tanta tamen uti¬
litate fides antiquior fuit , & generofiflime Se¬
natus autoritate illis refpondit Conful. (/)
Auxilio vos, Campani > dignos cenfet Sena¬
tus : Sed ita vobifeum amicitiam inftitui ^
par eft , ne qua vetuftior amicitia ac focietas
violetur, Samnites nobilcum foedere jumfti
funt: Itaquearma,Deos prius, quam homi¬
nes violatura , adveifus Samnites vobis ne¬
gamus. - Simi-

(a) lib. s.de Legibus.' (b) xAuguftinus lib. 4. di
Civitate Dei. (c) Re Infartus apud Procop.

(a) Guntherus Ligur, in vita Friderici Imper.

(e) apud LivMq ,hifi, (f) ap.Liv.l.jdnfii

De Ratione Status in genere. 1 7

SImiliter.ubi manifefta, certaque aequi ta- &m<i'
te fieret injuria, Regnativa: Legi tantum au- niftfia
fontati j haud largimur , ut imperantes , x- equitat,
quitate &. cicteris rebus pofthabiris,fuispof- 1
fi sit, aut debeant, cupiditatibus obtempera-

Nec minfis, quam Romani, laudabiliter
Athenienfes fecere : Quibus cum Themi-
fiocles , de comburendis reliquorum Graicc-
rum claffibus (qua via Athenienfes maris
dominatum haud difficulter arripere pof-
fent ) confilium daret ; dicente contra Ari-
fisde, nihil quidem effie Themiftoclis confi-
lio Reipubl. utilius ,fed parum idcum hone-
fiate convenire : Populus, non placere idfi-
bi, rdpondit. (b)

Sectio V.

J_JI duo carceres fi oblerventur , nullis ul¬
terius Legibus, quaecunque illae tandem
fint^euprivarsjfeu publicar, feufundamen-
tales , feu quoquo modo nomen habeant, tia ^ta~
Rationem Status alligatam agnofcimus ; fed
pro lubitu , falure Reipubl. id poftulante, c'
pister corura Leges dilponere pofife pu- mnes
tamas. Leget

Nam ex his Legibus , qua: non in tempus e^fr
aliquod, fed perpetuae utiiiratis causa, tn ae¬
ternum lars fiunt, nullam abrogari debere,
fatemur equidem , cum L. Valerio Tribuno
pleb:s : (e) Nili tamen , ut ille idem refte
fu b jungit, quam aut ufus coarguit, aut Status
ai qu:s Reipubl, inutilem fecir. Quocafu,
rsou juxta Leges, fed Legibus ipfis imperan¬
dum ; & Leges ad formam Reipublicac ,
non Refpublica ad Leges, acconimodanda-.

Legum

(a) Scfp. Ammir.d.ltb.xz. c.r. fb) Plutarch .

. in Themift, (c) apud Livdib.irs . hijior.

opus
enatat >
exigente
necefi-
tale >

•vel T?ei-
ptibl. n-
tibsate.

i 3 De Ratione Status in genere.

Legum enim opportunitates Sc medela,
pro temporum moribus, & pro Rerunrpubl.
generibus, ac pro utilitatum piaftentium ra¬
tionibus, proque vitiorum , quibus meden¬
dum eft , fervoribus , mutantur atque fle-
(ftuntur, neque uno ftatuconfiftunt : Qtbn,
ut facies coeli St maris , ita reium atque for¬
tuna: tempeftatibus variemur, (a)

Evenit autem aliquando, ut keipubl, ne*
ceffitas hoc poftulet : Et tunc neceflltaris ea
vis eft, ea dignitas, utfsepe rei non licrtae JUS
Si aequum tribuat. ( b ) Necellitas enitn;tna-
gnum imbecillitatis humans patrocinium,
omnem Legem frangit : (e) Ac abominan¬
da: 'neceffitatis amariflim® leges , Si trucit-
lentiffima Jmperia Itint. (d)

Evenit etiam aliquando , ut, abfquene-
ceffitate, evidens aliqua Reipubl. tuditas Le¬
ges fufque deque habere fuadeat : Et , hoc
etiam cafu , merito falus L opuli fuprema lex
eft , ukimufquc finis, ad quem Leges uni-
verfas tendunt.

Quod ii Lexqusepjam , tuenda: Si confer-
yondx Remubl. causa lata.eidem praijudicet,
jam Lex eile deiinit , Si a fcopo fuotoro ccct
Jo aberrat; Nec eo cafu tolerandum eif, ut;
qua: in favorem ac utilitatem Rei pubi, in*
troduda, in odium ruinamque ejus retor¬
queatur. (e)

Eleganter in fi m ili cafu Theramenes, cum
Athemenfibus, a Lyfandro lirb jugatis , fua-
derer, ut fcytalam Lacedaemoniorum , qua
jubebantur muros diruere, acciperent ; &
Cleomenes ipfi objiceret : Ecquid ipfttm
puderet muros dejicere, quos ThemiftocleSs

invi-

(a) Sextue Cacilim ap.GefLlil/.2omtt,attic.c.l>

( b) LlapmAr.lib,^. c.y . (c)Snieca de Clementia.
(d; V&l.Max.l. 7 c,(L (e) arg.1.6 C. de Lcgsb-

De Ratione Status in genere, I $

invitis Spartanis, exftruiffet ? Ego verb,re-
ipondit , nihil Themifiodi contrarium fa¬
cio : Quos enim ille muros excitavit,pro fa-
lute publica ; bos ego, ex eadem cauba, de¬
moliendos ftiadeo. (<*)

S £ c r i o I.

yiLtimo inprimis obfervandum eft , Rs* Ratio
*■'*' tioneni Status haud rato a communis Status
juris regulis recedere , bc Reipubl. causa, p,pg Co-
farpiusquxdam tentare , bono magis exem- tra jus
pio, quam conceffo jure , ut Tacitus (i) lo- comma-
quitur. ne , &

Quemadmodum enim nulla fere Lex fa- jpecitm
tis commoda e-ft ; id modo quaiitur.fi ma- iniqui-
jori parti, in fumma prodeft , ex fenten- tatfi
tia Catonis: {c) Ita perfaepe fit , ut Ratio
Status continere videatur aliquam fpeciem
iniquitatis , qux tamen revera iniquitas non
eft , fi refpe&u totius Univerfuatis , &c boni
publici ccnfideretur ; licet abfqtie hac con-
fideratione, rcfpeftu unius, aut alteriuspri-
vati, iniqua dici poffit.

Nam Ratio Status tales iniquitates , qu?e
particulatim , in unum , alterumve redun-
dant, non attendit ; fi utilitate, qua: in uni-
verfos inde emanare poteft , leviores finr»

(<y ) Unde Jafon , (e) a Juftitia, in parvis re¬
bus , nonnunquam abire jubet , fi (alvain
eam velimus in magnis : Cum fetnper ha¬
beat aliquid ex iniquo omne magnum ex¬
emplum , quod erga fingnlos utilitate publi¬
ca rependitur. (/)

Hinc bona privatorum , racis aut boni

publi-

(a) T lutarch. in vita Lyfandri. (bj lib. i An¬
nui. (c) apud Ltv.d. lib. 34 hiffor. (d) Scip.
^Amrnir- d. hco. (e) apud Plutarch, in Polit,

( f ) Tacit.kb.l4; annui.

20 De Ratione Stat tu in genere,

publici icaufa illis adimi a Repuhl. poflimt,
(a) injurisque ac damna iis illata remitti:
\h) Nam publica utilitas proferenda eli pri¬
vatorum con tra di bus. (c)

Ex hac quoque Status Ratione Brutus,
ubi Urbes quafdam cii re; tioni dederat , ex-
cufattir : Quod , quali in naufraga navi, iic
freriiicceflum fuerit, (d)

Luculentum quoque ejufdem rei exem¬
plum nobis pntbet jus VVeftofalenfe ; a Ca-
rolo M.adverfus rebellantes in infinitum Sa-
xones , inventum : Quo judicibus, quos
Confcios vocabant,quique, certis ritibus in -
itiati,fe ipfos inter le cognofcebant.in Pacis
&c Fidei violatores, Religio jiifquedelcrtores
animadvertendi, etiam mdidla causa, pote-
llasdata eft. (e)

Floclicet perfe iniquum, & aliquandoin-
julliris fomentum , cum facile etiam inno¬
centes hoc infortunio implicari pollent,
( qua de causa, 8c propter hunc abufumjus
hoc , pofterioii tempore , quoque fublatum
eft ) neceffitate tamen temporum hujufmo-
di acre remedium exigente, diu toleratum
eft : Nam Saxones Jrac fxviendi libertate,
animadverteiidique libidine , in officiore-
tentos,expIofaque avita fiiperftinone, Ia¬
era Chrifiiana fufcepiUe, tefta-
tur eventus.

Fars I.

(a) per{. 15-§ l.de Rei viri dic, K ll .pr.de evibl,
(bj ^Albtr . Oentil. lib. 3 de jure belli. c. 3<
Wnrem. ab Erenb.parte 2. de fa-der.c. t. n.i p.
(c) (. 3 .C. de primipilo lib. 12. (d) ‘Tlttlanb.
in ejm vitii . ( e) livent in. lib. ^.bijlor. Boj .

PARS I.

de statu imperii

NOSTRI ROMANO-

GERMANICI.

Caput I.

De diverfis Rerumpubl. Statibus, eorum-
que natura & ejfentia.

PAuca hac, de Ratione Status in ge¬
nere, praeludii quali loco, pradiba-
re, non abs re vifurn : Nunc ad rem
ipfam,Deo duce, accingimur.

Ne vero in ipfo limine graviterimpinga-
mus,difquirere primum necelle eft, de di¬
verfis Rerump. generibus, Sc quomodo hxc
effentialiter inter le differant: Ita enim faci¬
lius deinde patebit, cuinarfi Reipubl. generi
Imperii noftri Romano-Germanici Status
connumerandus fit.

Triplicem Statum in Politicis dari, jam
pueris pene Reipubl.

- * — ir qui nondum Are lavantur triplex.

notum eft ; eumque Tacitus (4) brevi ver¬
borum compendio compleftitur : Cunelas,
inquit, Nationes& Urbes, aut Populus , aut
Primores, aut Singuli regunt.

Copiofius paullo Seneca : (b) Interdum
Populus eft , quem timere debeamus, inter-
dum, fi ea Civitatis difciplina eft, ut plurima
per Senatum tranfigantur, gratiofi m ea ti¬
mentur Viri ; Interdum Singuli, quibus po-
teftas Populi, 8c in Populum data eft.

Status autem hos aliquando inter femi- Cxcorn-
fceri , & remitti aut intendi : ita tamen’, ut muni 0-

pro- pinione

(tt) lib.z<mnal. (b) epifi.i^.

Ii ne¬
bant.

2Z 'De Titione Status

propendeat ac praeponderet ienaper aliqua
pars, a qua jure ei nomen, ( a) imo haud hu
cile puram acfimplicem Rcinpubi. reperiii,
communis Politicorum opimo eft.

Qi±x tamen mixta Refpubl.per omnia,ex
regulis 5c forma ejus Status, cujus nomen
gerit, judicanda non lit : Nam, per mixtio¬
nem hanceffici quiddam commune , fedta-
men diverfum a fingulis formis, quas ad mi¬
xtionem concurrunt ; 6c lingula haec vim
luam exterere ac prodere plus minusve , pro
ratione ipfius temperamenti , quod propius
ad unum,quam ad aliud inclinare polii t. (£)
Quinimo optimum ac moderatiflimum
hoc, ex Monarchia & aliis Statibus certo
temperamento mixtum , Reipubl. genus el-
fe , utpote in quo Populus , nec dominicam
fervitutem per omnia terviat , neclicentiola
libertate exfultet, multi ftatuunt : Manii Va¬
lerii fecutifpeculationes; (c) qui Romanis
fuisperluadere conatus eft. Vix aliud elte u-
tilius adfalutem Reipubl. tuendamque Li¬
bertatem, & potentiam atque concordiam
conlervandam , quam a Humi Plebem ad pu¬
blica negotia ; Etadminiftrationem ita tem¬
perari, ut non penes paucos quofdam Opti¬
mates, nec penes folam Plebem fit Impe¬
rium s fed miftum ex his inftituatur regi¬
men.

Et haec quidem , de mixtione diverforum
Statuum, vulgata ac inveterata omnium pe¬
ne Autorumopinio eft: Quam tamen non¬
nulli , & inter alios cumprimis Bodinus ( d )
explodunt, nec ejufmodi mixtionem in Po-

liti-

(a) Lipf lib. 2 Polit. c.z. (b) Nicolaus Gr aflui
deforma Reip. Veneta , (c) apud Dionyf Ha¬
licam. lib. 7 anticj . Roman. (d ) lib. z de Re-
pnbl,c,i Fetrm Gregor, lib, 5 dt RepubLftU

Pars 1. Cap. 11 L

liticisraut dari, aut dari commode pofle, pro¬
lixe contendunt.

Cum vero , in Rerumpubl. regimine , & Statum
gubernandi ratione, magna, imo infinita oc- Reipubi.
currat varietas, huic rei emplaftrum qux- ab ad.
runt , diftinguendo ipfum Reipubi. Statum mini-
8e formam, ab imperandi ratione, feu admi- Jlratio •
niftratione. (<t) ne di-

Nam , Reipubi. Status regalis efle poteft, fiingus-,
gubernatio tamen popularis furura efl , fi tes.

Rex imperia , facerdotia , curationes , &c,
omnibus ex a:quo diftribuat : Si vero Prin¬
ceps imperia, honores , Magiftratus, Patri-
tiis &c tantum impertiat, regia poteftas fim-
plexquidem erit, ac pura, fed ariftocratica
ratione temperata.

Ita quoque Optimates Rempubl. popula¬
ri modo regere pofTunt , fi Cives omnes , o-
mnium Magiftratuum & honorum partici¬
pes fecerint : Er Populus ariftocratice.fi per
pauciores ac Opimates eam adminiftret 5
lumina tamen poteftate fibi refervata.

Utrique denique, Rempubl.fuam monar-
chice gubernare, tunc dicentur, quandou-
nuse multis dignitate prxeft; Majeftas vero
penes eft Populum,vel Opt imates : Quxipe-
cies Ariftocratiac , vel Democratix vocatur
Principatu s ; (b) & is, qui dignitate aliis an¬
tecellit, Princeps, hoccft,in Republ. pri¬
mus, (c)

Prudentifllmus autem lue Reipubi. ad-
miniftrandx modus cenfetur, ut, licet penes
Optimates vel Populum rei fumma confi-
ftati unus nihilominus aliquis fit princeps, 8c

digni-

(a) Hodin.d.lib.i c.l.&r ult. & lib.ult.c.ult. Pe -
trw gregor, d .loco, (b) Bodtn. d, lib. 2 C* 1«

(c) Bodin.hb, I deRepubl.c. 8,

De Ratione Statui

dignitate prascipuus , qui univerfos ac fingu-
los, quafi membra corporis, apta & colligata
inter fe unii e, ac confilium publicum, fununa
velut poteftate, regere pofiit. ( a )

Cum Bodino , & ejus fequacibus , confpi-
rathocin pafiu Ariftoteles,qui multis in lo-
cis contingere, fcribit , ( b ) ut quae Refpubl.
iecundum Leges non llt popularis, nihilomi¬
nus populariter gubernetur, propter morem
acinftitutionem : Similiter, apud alios con¬
tra evenire, ut Refpubl. fecundum Legesma-
gis lit popularis ; inflitutione autem, & mo¬
ribus , videatur magis adpaucorum regimen
accedere.

quam Diftinftionem hanc, inter Reipubl. Sta-
dijlin- tum ac adminiftrationem , funt , qui impu-
ct tonem gnent , fc)earatione : Quod adminiftratio
quidam Reipubl. aftus fit adminiftrantis, & effeftus
impii- ipfms Status , ac quafi formatum hujus for-
gnat mae. Poftulat autem id ordo Naturae , ac ra¬
tio, ut formatum (nili externum aliquod ac¬
cidens id impediat ) propria: forma:, & pro-
puas operationes operantis intentioni re-
fpondeant : Nec fieri ullo modo poteft,fi vis
integra confiat illi Naturas fuat, 'ut forma¬
tum a forma fua fit diveifum & diffimile,
ac operantes plane contra, vel praster inten¬
tionem fuarn, operentur ac agant.

Namque omne agens , & omnis forma
tendit ad fiu confervationem : Quod fi di-
verfum a forma lua producat formatum ac
effeftum , id contra naturam eft ; quippe
quod ad ejus tendat deftrudionem.

Hinc

(a) ldemltb.ult.c.^. (b) lib.^Tolit. c.5. (c)
Nicolaus (Jrajjiis in notis ad lannott . is* Cou¬
tar. n. 33. Fabio ^ Albergate in difeurf. Polit.
^ intiBodintanis lib.z. c.io. quem refert Lim-
rtsnslib, 1 de jure pubi, e.iq> »,23,

Pars I. (‘ap.I. 2$

Hinc gubernandi rationem , tanquam ef¬
fertum feu formatum , a Statu Reipubi.
ceu immediata caufa & forma , diveriam
eife non polle , fubtiiiter fatis concludunt.

Qjjod (i illa diverfa iit , eam differentiam
confifiere > aut in meris flmulacns , quibus
nulla adminiftrationis vis ineft> aut infalli¬
bile td efie lignum , Rempubi. regrorare, Sc,
liiii maturis remediis occurratur, ad corru¬
ptionem inclinare, inque alteram formam
mutatum iri.: Quo ultimo cafu mirum vi¬
deri non debeat , ii , attracfo jam vitio , ac
turbata Reipubi. diipofitione , effectus can¬
ite, feu forinre formarum non correfpon-
deat, fed ca, qus prius plane inter fe cobre-
xebant, diffidere incipiant.

Sed , quod pace horum dixerimus, viden- $e({
tur nobis interapeftive nimis in Bodimim
cen forium itringere calamum.

Si enim de admmiftratione ipfi loquun¬
tur , quam fuo jure ac nomine cxeicet , cer¬
to quidem certius , ea eifentialis j & indivi¬
duo cohaerens lequela Majefhuis elt : Sed
de hac Bodinusncn loquitur.

Quod ii adminiftrationem intelligunt ,
quam alieno beneficio quis habet, & , ab
alio fibi comia illam , feu demandatam , a - ■
gnofeit: Bacc , licet a Reipubi. Statu diver¬
fa iit, attamen non ita illi contraria e fi , ut
in ejus deftru rtion em tendat ; quineoipfo
potius, quod ad eum, vel eos, in quorum ma¬
nu Reipubi. fica eft , tanquam ad fontem
iefe refert , eidem fubordinata eft, ac fuavi- ^Admi-
ter cum illo confpirat. nifiratt»

Nec iflha-c adminiftratio tantum rebus nullam
affert momentum , ut status, feu formae mixtio-
a iterat ion em , & mixtionem in Repubh in - nem in-
ducat; Quippe, qu® effemiam Status non dmit*

£ in-

26 De T^atione Status

ingreditur , iiecadminiftmtofes in confbr-
tium,feu communionem Majeftaiisac imn-
r,lx poteftatis adfeifeit ; led omnia illius,
vel illorum, ad quos Reipubl, luium a per¬
tinet, nomine peragit.

Itaque , quando Optimates , vel Populus
participes funt honorum , fub unius po-
teftate fuprema , dici propterea non debet,
tunc Monarchiam eifet mixtam cum Arifto-
cratia, vel Democtatia ; quia ibi , nec 0-
ptimatum, nec Populi fuprema confidera-
tui poteftas , fed Principis Monarcha: , qui
aliis fu.® poreftatis partem, ut eam luo (Prin¬
cipis) nomine gerant , impertitur : Neque
qui alieno nomine gerit , Dominus eft , lea
is, cujus mandato gerit.

Eadem ratione , fi ex Optimatibus unus
eligatur, vel ad ducatum militia: , vel aliud
negotium, per illum folum expediendum,
ad tempus , vel in perpetuum , ideo is
Monarcha non eft ; Quia , non lolo luo no¬
mine , fed etiam Collegarum , poteltatein
exercet.

In Democratia pari modo obfervandum ;
in qua, nec Duces , nec Confules , nec Di-
tfcator, vel fi quis alius fit, cuiB.efpub!. fuo
(ileipubl.^ nomine, poteftate abloluta, ad
tempus, vel in perpetuum , quamdiu vixe¬
rit, uti concedat , dicuntur habereMonai-
chicam, vel Ariftocraticam poteftacem: Ni¬
mirum , quia non fuo , fed Populi nomine,
& procuratorio, eam exercent. U)

Quapropter ifthiEC adminiftratio Majefta-
jeflatem tem eorum , penes quos rerum fumtna ell,
'fammi nil quicquam delibat , ncc ejus poteftati
Imperii detrahit.

minuit: Quem-

( a) T#/W gregoriM d, /. 5 * de JRcptiblti#

s. I,

Farsi. Cap. 7. 27

Quemadmodum enim non infirmior ma¬
nus eft , quod fit in digitos differta, fiedad
peragendum agilior: Ita neque imminui¬
tur lumma poteftas , a pluribus explicata ;
dc negotia, multis in Republica communica¬
ta, facilius conficiuntur. Nec amittitur fum-
ma Poteftas , nec adminiftratio hoc parto a
Reipubl. Statu plane fej ungitur; ut non
leparantur digiti a manu , ncc manus a bra¬
chio, nec brachium a corpore , nec corpus a
capite.

Sed quemadmodum virtus anima:, per
totum corpus, & omnia membra diffufa.fua
per inftrumenta exfequitur mandata : Sic
lumma Poteftas per minifteria Prarpofito-
tum luam exercet autoritatem. (a)

In hac ergo lententia, quod adminiftratio
Reipubl. a Statu ejuldem diverfa elfe polfir,
& accuratilfime diftinguenda fit.Bodino in¬
dubitanter alienamur.

Licet namque in Republ. is, vel illi , qui
fiimmae rerum praclunt, ipfimet admimftra-
red'ci pofllnt , non modo, quando in per
fona ipii Reipubl. negotia gerunt , fed 6c,
quando aliorum minifterio , in obeundis
Reipubl. funrtionibus , pro arbitrio fuo ,\u
tuntur: Quja quod per alium quis facit, ip^le
fecifie cenlendus eft. (b) Magis tamen ,.ro
prie adminiftratio vocatur rerum aliena-
ium, quorum cura alteri demandata eft; Ut,
adminiftratio Tutorum, Curatorum, Pro¬
curatorum, Artorum llniverficafis , & fimi-
lium : (c) Id quod vel ex ipsa voce patet,
qu£c a minifteiio & miniftrando deducitur!

B 2 Ita

(a) ldcm lib. I. de T.epubl. c. i. (bj /. 5. §.3.
de admin. tut . & altis vulgatis juribus.

(c) rubr. & toto tlt. de admin, tutor, i, I.
f r. de procurat ,

admin i ~
Jl ratio
namque
proprie
eft re¬
rum a-
liena-
rum.

Mixtu*

Reipubl.

Statui

datur

quidem-,

Sed

haud di¬
uturnus
multis¬
que mo¬
tibus ob •
Tioxius
ett.

‘De Ratione Statu i

Itain noftra quoque materia magis pro¬
prie adminiftrare dicuntur , quibus a funr
ixio Reipubl. capite publica negotia expe¬
dienda commiffia funt, quique poteftatem
fuam Superiori acceptam ferunt.

Quod vero ad mixtionem diverfarum in
Republ. formarum attinet , fi Bodini len¬
tentia: nimis praefracte infiltas , vereor, ut
experientia ipfa, optima rerum Magiftra,
convincare. Et, ne longius abeamus, in no-
ftro Imperio mixtionem aliquam reperiri,
inferius , luculenter, & ad oculum demon-
ftrabimus.

Acutius vero rem intuenti , prudentifli-
mus hic Gallus, ad eundem nobifcumlco-
pum colliniat. Id enim unice agit , ut of-
tendat , quam parum durabilis diverforum
Statuum , fi commifceantur , feu conjun¬
gantur, fit concordia: ldeoque mixtas 1-

fias Refpublicas, variis ac creberrimis mo¬
tibus, mutationibus, corruptionibus obno¬
xias.

Id quod ea ratione accidit , quia tres hae
Rerumpubj. fpecies contraria: plane natura:
funt,diverfa ratione, 8c legibus, inter fe con¬
trariis ac difcrepantibus , a fummo capite
gubernantur, contrariafque habent Ratio¬
nes , quibus Statum fuum firmant , & con¬
trarios intermedios fines, quibus ad fum-
mum illum finem tendunt.

In Monarchia Ratio Status eft , unius ab-
foluta 8c fumma in Republ. Poteftas , in qua
tota Monarchia: vis conliftit : Quare Im¬
peratorem Tiberium Salluftius Crilpus mo¬
nuit , (a ) ne vim Principatus refolverer,
cunfta ad Senatum vocando ; eam condi¬
tionem efie imperandi, ut non aliter ratio

con-

(a) apud Tacit, lib, i , anna!.

ParsI. Cstp.l. 29

conftet, quam fi uni reddatur. Ethucis,qui
in ejufmodi (qualem prsefupponimusj mix¬
ta Republ. Monarcham reprasfentatjomnia
confilia lua proculdubio diriget , huc o-
mnes vires fuas intendet, ut folus rerum po¬
tiatur.

Contra, Optimatum ac popularis Status
imius imperantis , fui natura impatiens eft :
Ideoque hi eo femper colliniabunt, ne unus,
fed ut plures , vel omnes clavum Reipubl.
teneant.

Ita contrariis intentionibus, ac contrariis
motibus Status hi, fummaque eorundem
Capita inter fe collidentur, in difcordias di-
labentur, deque fu mma rerum vi tandem ac
armis decernetur 3 quoufque Reipubl. Sta¬
tus mixtus iterum purificetur , & , aut ad
unum, aut paucos, aut univerfos Cives,
fumma deveniat poteftas.

Objecerit nobis forfan aliquis, iftam plu¬
rium inter fe compofitarum qualitatum con-
trarietatem , non id, quod nos intendimus,
operari , nec in mutuam gtafiari perniciem ;
cum ex quatuor elementis , contrariarum
qualitatum, ipfa rerum confiet natura: Qme
contrarietas , tantum abeft , ut naturam de-
llruat, ut potius admirabili temperamen¬
to, per infinitas rerum varietates illam exor¬
net.

Imo ficut ex contrariis elementis, fiae-
rumque oppofitis motibus , mira harmonia
temperatus eft mundus ; Ita ex repugnan¬
tibus quoque , maximeque inter fe contra¬
riis humoribus ac partibus, hominis natu¬
ra tota coagmentata eft 3 in qua calida fri¬
gidis , Sc humida ficcis pugnant , flava
lcilicet bilis , ac fel amariffimum , cum dul-
cifiima pituita; Et ifthac quidem partium

B j dif-

go De Ratione Statui

difcordia ac temperatione, tum dehomine»
tum etiam de mundo lpfo iublata , uterque
momento fit interiturus.

Refpublica quoque non fola squalitate
. arithmetica confiat, fed diverfis hominum
fiudiis, gradibus, ordinibus, qualitatibus, &
conditionibus.

Et, ficut ex diverfi toni fidibus , ad fyffl-
tnetriam intentis , fonus dulciffimus oritur,
fuavifque melodia, gravibus, mediis, & acu¬
tis conjunftis : Ita concentus, ex focietate,
in Republ. parentium &c imperantium , di-

vitum, pauperum, artificum, fedentariorum,
& id genus d.veiforum graduum perlona*
rum ftatu, quam fuaviflimus oritur. (4)
Hefpon- Sed oblervanduin eft, illam rerum difcor-
fit. dantium in Natura concordiam certa ali¬
qua fymmetria fubordinationis colligari,
Sc certis legibus fubjeclionis ac regiminis
temperari : Quod nifi fieret , confufione
fua, brevi tempore prseftamiffimum & am-
pliffimum Orbis opus confumtum iri , cer¬
tum foret. Nec pofient partes tam diveifc
in eo perfeverare , fi fingulat vellent, per
fe, promifcue 6 c indifferenter, opera fua
perficere : Nam poteftas poteftati sequali
occurrens, perpetua difcordia & irrecon*
cilia bili , omnia peflumdaret , alienaque,
qus regere non novit, nec conveniunt, u-
furparet cum fua pernicie, (b)

Eodem modo Refpubl. ex diverfis qui¬
dem , imo plane contrariis conflata eft •'
Conferva io tamen, & ducatio rerum o-
mnimn ,confifiit in illa ordinationis ac fub*

je&io*

(a) Petrtu Grego ritu /ib. <$. de Republ. c. 6.

(bj 'Tetrm Gregoriui d, lib. 6. de Republ-

t. 6 ,

Pars 7. Cap> h 91

)e<ffcion is concordia, & in mutuo imperan¬
tium ac parentium refpeftu.

Suprema enim in Republ. poteftas , vel-
ut anima in corpore humano , & Natura ia
Mundo, contrarias iftas qualitates ^con¬
gruo aliquo temperamento ita inter fe de¬
vincit, ut in fuaviffimam harmoniam con-
lpirent.

Verumenimvero , quando , in propofito
cafu noftro, contrarie ejulmodi qualitates
inter fe mifcentur , Sc ad conftituendam
fumraam poteftatem concurrunt , nullum
eft vinculum , quod illas inter fe concorda¬
re, ac in concordia continere poffit : Quta
fupra fum mam poteftatem , n ulla datur alia
fuperior poteftas . Itaque una chorda , aut
intenfa nimis, aut deprefia , magna, durabi¬
lis , Sc exitialis oritur diffonanria : Non eft
enim, qui ad priftinam eam harmoniam re¬
ducere queat.

Illud quidem diffiteri non pofiumus, pul¬
cherrimum & temperatiffimum fore l\ei-
publ. Statum , per ejulmodi mixtionem
conftttutum, fi ? fecundum monitum L. Pa¬
pyrii Mugillani , (a) ex finguiis Statibus re¬
mittendo de lumina quifque , juris mediis
copularent concordiam.

Verum , cum ita comparatum fit , ut
mens humana nunquam fibi iatisfaclura
putet , fed potius , una re adepta, ad aliam
mox defiderium applicare confueverit,(7>Jac
inexplebilis majoris potentis cupido , fua
forte haud contenta, moderationifque ne-
fcia , femper plus ultra tendat ; vereor , ut
ejufmodi Keipubl. fpecies in Utopia Mori,
aut ideali Platonis Regno facilius fingi ,

B 4 quam

(a) apud Liv . Hb. 4. bijlor , (b) Maehiav*
lib .4, hijlor . Florent .

iz Di Ratione Statui

quam in hac Mundi Scen L incorrupte, 3C [
line turbis, re periri queat.

Ilia ipfa verus Romanorum Refpubf.
quam aliquando mixtam fuifle , Bodinus
negare non audet, fi ex eventu judicemus,
mixtionem luam , (licet, ut paullo ante aii*
dutlus L. Papyrius MugiUauus reftis eft,
moderatiora , & moderationem reflantia,
ingenia, non deforent) abfique variis moti¬
bus ac turbis , ad breve tempus tueri non
potuit.

Qmi cum Livius racundoftylo ad lon¬
gum defcripfiftet, alicubi eleganriffime fiib-
jungit, (a) Alter femper Ordo gravis al¬
terius modeflia: fuit ; Quiefcemi Plebi ab
junioribus patrum injuria: ii eri coepis, li¬
bi Tribuni auxilio humilioribus efienr ,
in primis parum proderat : Deinde, neque
ipfi quidem inviolati erant . Seniores con¬
tra Patrum , ut nimis feroces luos credere
juvenes; ita malle, fi modus excedendus
effet , fuis , quam adverfariis , fupereilea-
nimos . Meo moderatio Liber tat ii , cu>»
aquari vello fimulando , ita fi quifyie extollit,
ut deprimat alium, in diffdlt efi Cavendo,
ne metuant , homines , ultro fie metuendos ejfi-
tiunr } & injuriam , a nobis rrjndfam , tdnquam
aut facere , au: pati necejfi fit , injungimus d-

Etiamfi itaque mixta ejufmodi Remm-
ptibl. genera inveniantur , non tamen Ref-
publicas , bene conftitutas, ied Rerumpubl.
corruptiones appellati oportere, ex Herodo¬
to , Bodinus auror efi. (i)

Et quemadmodum corpora , reflp a na¬
tu ra conflit uta , fi mutavi contingat , in cre¬
dibili foetore , ac fui contagione , proxima
, . qua>

v1' hb.i .hifior. (b) lib.z, (LeRefittbL ni*

pars 7. Cap.JL

qusque infeftant , quoad novam formam
adepta fuerint; ut cum ova incubantur, quas
tamen priufquam incubarentur, 2c poftea-
quam pulli xftiterint , fuaviflimi funt odo¬
ris ac fapovis : Ita quoque Refpublicae , quas
mutantur, diftraftis hinc inde Majeftatis
Legibus, ac fumma potertate divifa , re-
quiem, a bellis civilibus , & perturbationi¬
bus , nullam habent ,. quod formam plene
confummacam adipifcantur.

Caput II.

In quo recenfentur pr&cipua eorum fun¬
damenta , qui Statum in Imperio no~

Jlro Monarchicum ejfe contendunt.

T Am ad rhombum pergamus. De Irnpe-
■*- rso noftro Romano- Germanico , quale
Patrum noftrorum memoria id fuit. 6 c ho¬
die aut eft , aut effe debeat, quaerimus;
Quifnam revera in eo Status lit ?

Communiter 6 c promifeue Politici no- Commis-
ftriac Juris publici Autores pedibus in eam nu de
fententiam eunt ; mixtum Imperii Statum Statu
elTe , ex Monarchia & Ariftocratia, in quo Imperii
tamen Monarchia praeponderet : Ut itarer nojlri o*
fte dicatur monarchicus , fed Ariftocratia pmit>v
temperatus.

Theodorus Reinkingk Statum ipfum
monarchicum effe , fed , quoad modum ad-
miniftrationis & regiminis , rationibus ari-
ftocraticis refte & prudentiftime tempera-
tum,ideoque fpeciem quandam referre Aii-
ftocratiae affer it. («) Et inprimis contra Bo-
dinum , qui Imperium noftrum Ariftocra-

B f tiam

(a) lib. i. de regim. ficuL & ccclefcl, z.-c. 2»

'^irgu-
r/ne nt a
Re in -

kingii

pro mo-
■narchico

Stat» r

“De 'Ratione Statui

tiam e fle ftatuit , (a) totis viribus infurgit,
variaque argumenta conftipat : Q032 > 11011
exhujus vel illius conjcdura, & opinione,
fed ex fa eris Literis , Jure Canonico & Civi-
li, Aurea Caroli IV Bulla, & noviflitnis Im¬
perii Gonftiturionibus , lehaufifle, glona-
tur. (i)

Videre ergo Uibet ,

Quid dignum tanto fetat hic promi (for hiatu.
Et primum quidem , praeludit loco ,mdr,
Imperium noftriim Monarchicum efie , ar¬
guit ; (c) quia id unum,& quidem ultmiuni
fit, exquatuor fummis Imperiis , qua: Mo¬
narchias vulgo vocamus.

Deinde, adduft is contmint fentenUXiun-
damentis, ad confirmationem fure opmioms

progreditur, acMonarchiam in imperio no-
ftro adftruit. (d) 1. Quia Jura Majefhns, &
futnmxToteftatis , fint penes unum , & io-
lum Imperatorem; Lege Regia in eum trani-
lata: Qux lex , nec revocata fit , nec revo¬
cari potuerit. Et huic opinioni ac pisluni'
tioni (quod Imperator talis adhuc hodie
fir, qualis temporeprffiteriro,& Legis Regis
fuit) e fle ftandum, donec contrarium liqui-
difiim e probetur.

II. Quia communis ha:c opinio fit : Et
omnes populi, tam fideles , quam infideles,
imperatorem noftrum Monarcham ialu-
tent,

I I I. Quia Imperator nullius Imperio te¬
neatur, nec alium, ni fi Deu m S c enfeni,
ftiperiorem reeognofear : Ad quod pro¬
bandum, Septem- Virorum decretum, ad*
veifus Pontificem Anno 13 33. promulga¬

tum.

(a) lih a. de Hepubl. c. 6. (b) d.e. 2. n.ult.

(c) d. c. z ». 4. (d) d. c. Z. n,$ i .

ufym ad n Si-

Pars I. Cap. 1 1. 3-S

tum, (a) allegar. Unde & Caput Imperii,
fcflS ;Qljcr4)rtlipt / Imperator appelletur; cui
omnes poft Deum, teneantur reddere ratio¬
nem.

IV. Quia omnibus Se Ungulis de Pleni¬
tudine poteftatis imperet ; idque lub poena
amiflionis Privilegiorum, Banni , Se vitae:

Ejus autem mandatis, legitime promulgatis,
omnes Se finguli parere debeant.

V. Quia omnium ordinum Dominus cle-
naentiflimus appelletur.

VI. Quia omnes Ordines Imperatori, tan-
quam Domino Sefummo Magiftratui , obe-
dientiam ac fubjettionem debeant; idque in
fiibfcriptione fuaium literarum fateantur.

V I I. Quia Imperatori pra:ftetur homa-
gium. Quod eft fundamentum Supcrionta-
tis ex patte recipientis*, ex parte vero prs-
ftantis, fundamentum fubjeftionis.

I IX. Qui Pioceres Imperii, tine ulla ex¬
ceptione, fidelitatem ei pixllent.

Et hac funt illa munimenta ac propugna¬
cula, quibus Monarchiam fuam Reinkingk
circumvallat, & , fua quidem opinione , in¬
expugnabilem reddit : Hxc tunr , illa , qua
j attat , ex laciis Literis, Jure Canonico, ac
Civili, noviffimifque Imperii Conftitutic-
nibus, depromta , argumenta.

Nos utut Bodino in omnibus adftipujari n^o/tra
nequeamus; utpote qui, retura Germanica- fe„ten-
IUm haud fatis peritus, in multis manifellum tia .
"errat errorem : Ita Reinkingio quoque af-
fentiri nolumus.

Sed, ut breviter mentem noftram expli¬
cemus, itatuimus: In Imperio noftro Sta¬
tum effe Ariftocraticum , Monarchica ta¬
men

(a) Quod epefiat apud *Avent. lib. 7. annale
Boj,

'•Mrgis-

enent a

aL auto -

riiate

Eleffiaru

grater-

fUiUm,

«jj De Raticve Statua

mcn adminiftratione , ex parte, tempera¬
tum ; inque illam incidere Ariftocratiae Ipe-
cicm, quam Principatum fupra diximus.

Cum in ea unus , tanquam Princeps, ca-
teris dignitate praefulgeat; nempe is , qui
antiquo nomine, leu Imperator , feu Cxfat
appellatur.

Quomodo vero ex divetlls ariftocraticis
formis Status hic Imperii mixtus lit , infra
breviter pcrftringemus.

Licet quoque , propter Imperatoris , tan-
quam Principis, perfonam ac fplendorem.
Status Imperii in pluribus fpeciem Monar¬
chia: pi a fe ferat , ad Monarchiae tamen ge¬
nus referri non potetl , fed fub Ariftocratix
®enere relinquitur : Quam confeflionem , ii
paurmeiftero, Homine Imperatoris Maje¬
sti in aliis omnibus deditiflimo , ipfa tei
txtorfit veritas. (<t)

Caput IIT.

De Maje fluite , ejnfque ejfentiali proprio,
nempe fuperioritate : & utrum il¬
la Imperatori , an Imperio po¬
tius tribuenda fu?

Sectio I,

UT ergo ad lententia; noftrx confirma¬
tionem accedamus ; Initio quidem alii,
in duorum Eleftorum , Moguntini nempe»
& Mauritii Saxonis , teftimoniis , pro , aut
contra explicandis , oleum & operam infu¬
mum.

Quorum ille , in eleftione Caroli I V
conrra Erancifcurn, Galliarum Regem , ita
dillerit, (b) Animi magnitudinem illi tri¬
buunt;

(a) Ub. 2. de jurifd . e, 2» #. II. (b^ ap»d

SleicLio, lil/A. hijlar *

Pars 7. Cap.llt. J7

biuint ; fed ad Monarchiam illa fneftit: No¬
bis aute inpximis eft Ariftocratia retinenda.

Alter Carolum V in culat ; quod ipfe ali¬
quot per annos in eo totus fuerit , quo Mo¬
na; ch a , fu badiis Imperii Principibus ac
Statibus, evaderet. Mi? et fcamtt mngin.V
nue ct fcine / fo (ange gcprnaicirte 3)Ja»arcfjct?
ctnma^l jit bcge^rtemcobc ful;rcn / &c. modj#

tt. (a)

Quorfum etiam ifta , in Galliae Regis re-
feripto pertinent : (i) Se in te 11 esi (Te a Ger-
maniatPiincipibus , Carolum Monarchiam
fibi conftituere velle.

Nos vero hrec non admodum urgebimus:

Non enim ullius , quilqtiis ille tandem fit,
automate , ftd rationum acumine pugnare,
noftet fcopus eft.

Si itaque rem ipfam aggrediamur , quo- Statm
cunque eam vertamus , totius conrroveifix Imperii
cardinem ineo verfiui animadvertimus. U- ex Jlia-
trum Majeftas Imperii , feu Jus Imperii , &c jefiate
Imperatoris, an vero Imperii, ac judieanm
omnium Ordinum ,quaten usilli conjundtim das*
cum lmperatore,vel fine eodem,unmn cor¬
pus repraefentant, propria fint ?

Htccenim illa vera eft Reipubl, forma,
qutcefle, 6 c fubftantiam ejus , conftituir.

(c) Hoc illud vinculum , per quodRefpubL
cohaeret; hic ille Spiritus vitalis , quem tot
millia trahunt: Nihil ipfe per fe futura, nili
onus tc praeda , fi mens ilia Imperii lub tra¬
hatur. (d)

B 7 Ee

£aj apud Steidan. Ub. 24. Thuan. iib. 9. hifior*

Hortled. vol. 2. Q3om Zciltfdicn ivVtrg. Iib. J .
c.4. w.2. 3. fb) apud Meidan. Iib, is .hi-
fioT. & Hortled . d. Ub. $ . c. 3 . 71. 6. (c) l. 9.

§,3 .adexbib.l. 1 3-§.i- de Vet&.ftgn. ( d ) Se¬
neat Ub. 1 , de (Umnfia*

£a, ex
tommu-
71 i opi -
nions.
Impera¬
torii eft.

Non ex
ttofira
fenTen-
iti‘i

feci to¬
tius Im¬
perii

Maje-
ftas Im¬
pera tori
tribui -
tur;

3*8 De Ratione Statu*

Et fane Scriptorum Germania: plerique
Imperatori Majeftatem affert uni eunt ; in-
terquos noviftitne agmen dueit Reinking:
(rt) .Adeo , ut j qui Imperatori eam detrahitj
contra Euangelii doftrinani , nen daieCs-
fari, quaefunt Cas faris, contendat. (h)

Novimus quidetn, crabrones nos irrita¬
turos , Ii aliter fenrianms , & tantum
non hjerefeosj facrilegii , ac perduellionis
reos fore. Hoc tamen non obftnnre , dici¬
mus , quod res eft : Nec Majeftatem Im¬
perii noftri mperatori alfignare, ac pro*
priain facere pofTumus, jiifi omni rationi
adverfaii, &: i> rarum Imperii penitus inver¬
tere velimus.

Nam Maj eft as illa quider» , r unquam
individua, ( c) penes Imperium, ieu o-
mnes Ordines , quatenus illi , junfiim con-
fiderat i , unum corpus conftituunt , ( aqu0
tamen corpore Imperatorem, quando ali¬
quis exfiftit, non excludimus ) relider.Er, i1
Imperatorem feparatim ab Ordinibus con¬
fideres, Majeftas Ordinum propria eftjqui ^
iam etiam tunc, quando nullum habent im¬
peratorem , integram , illibatamque con-
letvant: Species vero extrema Maj e itatis >
per eledionem , transfertur in imperato-
rem .

Verbis quidem nemini , nili Imperator;,
in Germania titulum Maje ftatis compete¬
re, vel hppis & tonforibus notum eft-
Adeo, ut in Imperii Conventibus , & ab
Imperatore , nulh alii Regum , quorum ta¬
men plerique longe meliore titulo Maj eft a-1
tem flbi vindicare poITunt , hoc nomen tri-

bua-

d'<- a. per tot. (b ) /. x> cL 2. c. p.

ij’ fj ^ C ^ ii, (ibt 2i (Pi.s, z>

H* -5 1«

Pars L CAp.Ul. 5 9

buatur : Vocantur enim , fcic JJcttlgUdjc
QSiAc i>n <k non , fct* D3?rt»)t. («) Et qua

Sed, aut refpe&u totius Imperii , qua- ratione
tenus ejus Majeftatem exterius Imperator id intel-
repracfentat , id intelligendum eft. Quem- ligen-
admodum Poloni per Regiam Majefta- dum,
tem, non accipiunt Regem ab Ordinibus
feparatum; fedin Comitiis, quormn Caput
eft, refidenten, 6c totius Regni, five o-
mnium Ordinum autoritate confentiente,
judicantem. ( b )

. Aut pro antiqui Imperii , Sf antiquae po-
teftatis relifto veftigio,& inani fimulacro
habendum : Dicendumque more Ger¬
manorum id fieri , qui ubivis , ac femper
inanium titulorum largiffimi funt , voce¬
que Majeftatis ad fplendorem Imperatoris
abutuntur, (c)

Quorfum ea fimiliter referimus , in qui¬
bus Reinkingius non poftrema afleitionis
fuae fundamina ponit : Quod in Recelfibus
Imperii, Plenitudinis Poteftatis , Imperato¬
ria: praeeminentis &fimilium , Jvcpfcvlicfycrc
prneminentz , COvUrfit / itnb 5)od)(R’tt / (Scttccilf
SUit> SBottfOltttttcntycif/ creberrima fiat men¬
tio ; quod Imperatorem, Dominum fuum
clementiflimum , Ordines Imperii falu-
tent.

Nam hxc curialia , fi intra verborum ter¬
minos maneant ( ut manere debent ) nihil
in effeftu aut Imperio detrahunt poteftatis.,
aut Imperatori largiuntur.

Sectio

( a ) Receffta Imperii de Anno i 526. §.
fctnli bto bic (Etyurfiu-ffcn/ & plur,ibi,ut pro-
ibat Reink^lib.i.cl.i.c.n. n. 13. ('b) ^Arnif.
lib. 2. de Republ. c. 7. n. i. ( c) Bodin. lib.l *
de Republ^c.io.

4»

'De Ratione Statttf

SECTIO i r.

NObis, fi veritatem inveftigare volumus,
non circa verborum corticem laboran¬
dum; fed res ipfa, qualis in femet , introfpi-
ciendaeft.

Virtus namque non eft pofita in nomine)

fed in plenitudine autoriiatis. (a) Et utrum

quis vocetur Rex , vel Dux , nihil ad rhom¬
bum facit. Nec facienda vis in nomine, led
in qualitate regiminis , &in magnitudine

poteftatis. ( l> ) .

Itaque Majeftatis definitio & eilentiaUs
forma , feu proprietas , examinanda | num-
que Imperatori ea, an imperio potius con¬
gruat, perpendendum venit.

Majeftas definitur , fumma 8c abfoluta,
feu Legibus foluta poteftas. (c)

} Maje- Ha:c enim abfoluta fupetioritas , eft ipfa

flatu de- forma ac fubftantialis ellentia Majeftatis;
finitio (d) Sc fublimioris Jmperij , fummique Do-
& ejfen- mmatus fymbolum. ( e )
tialis Sumina autem poteftas ideo dicitur, quia
proprie ■ atftus ejusalteiius juri non fubfunt, ita , ut
iAf. alterius voluntatis humana aibitrio , irriti
poflint reddi: (f) Summum enim eft, quo
nihil majus eft , fed cujus Imperio omnes
continentur, ac coercentur, (g)

Adeoque Majeftas omnis iubje&ionis

eft

/a) Ex Fulvio Paciano Paurm. lib. 2. de jurud-
c. 4. n. 4 7. (b) Ex Baldo. Idem d. loco .

f c ) Tiodin. lib.de Republ. c. 8 . Rcinl^. libJ.cl.
3. c. 1 r. n.2,& 4. (d) £.v Qarolo Molinao&
Covarruvia Reink^. d. c. r 1 . n. j. & cl. S • <»
2.«. 12. (e) Ex Godd«,o.ldemd.c.i.n.\\.

(f) Hugo Cjrotiw hb. 1 . dejure Belli- c. 3 • n. ]•
(%) Gr affici innotu ad Lannott. i?

Contar.n. ij»

Pars 7. Cap. 7 7 7. 41

eft nefcia ; (a) St ubicunque eft Majeftas,
ibi fuprema quoque relidet poteftas ac fu-
perioritas . Nec fuperioritatis alia dat«r fu-
perioritas, fupra quam nullus exiftimatur
afcenfus. (6)

Jam vero Imperium live Ordines Imperii Impc-
Imperatore fuperiores effe, contra Reinkin- rium
gium, qui id prsfracle negat , ( c' ) conftanter Impera*
afferimus. tore fu*

Nec tamen , ut alii , a conftitutione Im- perius
peratoris argumentabimur. Quod confti- effe,
tuens major fit conftituto; quia ex caufat Proba-
prima: influxu operetur fecunda, Sc juso- turnon
mne potentius fit incaufa, quam in caufato: tam ab
( d) Quodque in omni conceflione, fuperior Impera -
poteftas re :'ervetur concedenti; illaque ita toris
femper intelligenda veniat, ut major , fu- confli-
premaque poteftas, Sc qu<e ad eam tuendanj turione*
pertinent, refervata cenfeantur. (■e)

Cum enim, quod in hoc paflu Reinkingk
rede advertit, (/ ) conftitutus aliquando
conftituente fuperior fit ; ut Populus quon¬
dam Romanus Principi omne Imperium
fuum & poteftarem , etiam in lemetipfum,
conceffilfe legitur : (g) Argumentum hoc,
non apodiiftice, ffed prarfumtive tantum,
concludit.

Id tamen ex eo falfum effe colligimus,
quod feribitur: ( h ) Eo ipfo,quo creatur Rex

Roma¬
na) lib, X. cl.i.n. 1 li.iy t28. (b^e-v

‘Boldo & ^4 ndrea Kpnchen. Idem lib. i.cL
J. c. z. n. 16. ( c ) lib. 1. cl S.c. 9. per

tot. fd) 7 \einkj d. c.9. n. 3. (e) per c. du-
dum vers. nos igitur deprahend. in 6. exTLildo
Cr Jblei/chncro. Idem d. c. 9. (fj /, n<h
17* (%) §• 6 • ‘De jure natur, gent. & civ „

( h ) Taurmeiji. I. 2. de jurkd. c. 4. ». 7.

I5> & 20,

^ z Dc Ratione Statii*

Romanorum , Imperium omne Politicum,
jure ^entium in eum conferri; exceptis his,
ciua^vel Legibus in creatione diftis , veltslu
ac moribus, oftenduntur mutata <k excepta.

Et , ex jureeleftioms , pr ad uno i pro 'inpcu-
torc, feu , ut loquuntur Interpretes, niu
eum intentione fundata, quoad omnem
iurisdiftionem Scpoteftatem. t

Nam, ex fuperiori fundamento , propter
illam ipfam eleftionem , praefuraitur p.o
Imperii, feu Ordinum Libertate , contra
•imperatoris poteftatem : Imperiumque, ex¬
ceptis his, quae expreiii m in Imperatorem
coIlatarcperiLintur/in cz teris omnibus tun-
datanititur intentione contra Imperatorem.

Praecipuum aurem aflercionis noftrsniit-
damentum in eo conii fti t : Quod Impe¬
rator teneatur Imperio , feu Ordinibus
imperii, afHonum fuamra , rerumque ge-
ftarum reddere rationem ; quoque , n di¬
gnitate Imperatoria indignus judicetur, a
gubernaculis removeri, ac dignitate exui

queat. ,.

Ad rationes quidem , Impetto , feu orai-
quam a nibus reddendas, Imperatorem obligari,
ratis- vel ex vetufto Heinrici IV exemplo , pa-
vtm lameft, de quo fetibitur. (a) Quod e]uJ
redditis- Legati , ad tumultuantes Saxones milii,

■ne , ad eolfiem per Deum rogarint , ut remillo at*
quam morum ftrepiui, pacatis animis , lopitis u-
Jmptra- nuiltatibus , tempus, locwnque eonftitue-
tor Or- rent , quo Rex totius Regni Principes evo-
dtntbui caret: Ut, juxiacommunem iententtatn,
obliga- & objefta purgaret, & , qttK corregionis
tur. egete viderentur, corrigeret. , ,

Nec multo poft, interventu Moguntim

Archi¬
va,! ^ine»ymtK monachus Herveidcnfts ire Cbron.
bifier, (jem.fttb ^Anno 1073.

Pars 7. ftap. 117, 43

Archiepifcopi , res eo dedufta eft , ut Saxo-
nes decernerent duodecim ex futi gente,
qCii fide interpoiaa,ipfi tuto ad colloquium
venire portent , cum exteris Principibus Re¬
gni: Ut caulfie , quas adverfus Regem ad-
ferrent, eorum judicio difeuterentur , 6e
terminarentur; ipfo Rege, fi ita expedire
videretur, prrefente, & crimina, qua; objice¬
rentur, fi po/Tet, refellente, (a)

Tandem hicipfe Heinricus, ad extrema
& incitas pene a filio redafl-us, Proceres Im¬
perii appellavit : Rogamus vos, £c enixe pre¬
camur, fcriben3 , (6) ut pro timore D £ i >

Sc honore Regni, & honefiare veftra digne¬
mini ftudere , quomodo de injuria in ma¬
nibus veftris nobis illata, per vos poffimus
xecuperaie juftitiam. Nos quoque confido
veftro,&: aliorum, qui nos odio non habent,
religio (orum virorum , parati fumus , tam
filio noftro, fi in aliquo eum offendimus,
qua m alicui in Regno, libenter emendare.

Hinc inftru&ioni Legatorum , ^ filio ad
Patrem mitiorum, quam Utfpergenfis ad¬
ducit , & magnopere laudat, (e) inferta fue¬
re haec verba. Placet tam Regi.quam univer.
fis Regni Principibus, imo cunfto Exercitui
orthodoxo , quo fenior idem ('Heinricus
nempe t v ) ne ullafibi pateat adverlnm
nos querela , quacunque elegerit fecuri»
tate, quacunque maluerit datione > coram
prxfenti Senatu fi mu) 5c Populo , cauflain
fu am agat , juftitiam fu fc i piat , jnftitiam
e> reddat: Quatenus, ab ortu fcnifmatis,
omnibus feditionum caurtis undique dlfcif-
fis , tam fiuo, quam Patri luajuftittarefpon-
deat. Fih"

(a) Monachus FPtrveld. ibid. (b) Mbbat 'Vrf-
fetgenfts in Chran. fub Mnno IIo6. fc) ifS
dmCbrotu d. lo;o ,

j ^ De Ratiom Status

Jilius quoque Heinricus V in eafdetn
calles, qu bus Patrem ceperat, lapCus, Anno
ina. tumultuante Imperio , generalem
Curiam Moguntix infiittiit: Ubi liberam
omnibusaudientiam , de fibl objeftis fatts-
faftionem , de luis juveniliter male geftis
corretftionem , ad Senatus-conlultuni , re-
promifit ; ut Naucleri verba lunt , {a) Ab¬
bas autem Urlpergenfis , {b) ad annum i ni

id refert. . .

Iterum , Anno 1 1 1 9 idem Heinricus, a-
jud Triburium , five Triburias , generalem
Conventum haberi afTenlit ; ubi de omni¬
bus , qux fibi objicerentur , juxta Senatus-
confulrum , rationem fe redditurum iy fatu*
faHurum,\popoti<i\t, (t)

Simile exemplum habemus in Otthonfi

I y. qui, ortis ob Pontificiam excommuni¬
cationem in Imperio turbis , Norinbergam
omnes Principes Germanis convocavit;
illic Principibus commemorans, Romano¬
rum perfidiam , iniquas petitiones Pontifi¬
cis Sc dolos, 6cc : Addidit prxter reliqua, le
paratum Imperio cedere, fi Principibus
Electoribus videretur inutilis , & meritus,
nt deponeretur. ‘Rrincipum it a judicio fintm
caujfam fubjetit , & Imperii Rempubl. commi -
/r. (d)

Idipfum quoque, in ultimis Commis,
Ratisbonx Anno 1613 habitis, Imperator
Mauhias adhuc agnofcere vims eft quan¬
do Pioteftamium Legatis intimari fecit,

Qjs lttoffm itcrjfcti. S0?avf- b«vo ivdjfcw
Jtrfic» fcfctwrcn bcruj/ unb autoritxt , in ad-

mini-

(a) vol, Chtonogr. gener. 38. (b ) d.loco,
( c ) gibbas Vrfperg. in Chronie. fi*b ^f>»a
I 1 19. Sigott.lib.lQ.de/legno ItaiiA, (d) Hier.

•Mutitu tib. 19, (hmi. Gctm. *

Pars I. Cdp. III. 4 5

miniftratfon fcci* j u ftitien,ai{o m acCji ncfjmcn/
imb ctjctgcn / haj? 31jt\ co gcgcn ©ott/
fcen (Stdnfccn / vn& bct> tunftigcm 3vcic&s>t«ge
veranmwten fontem («)

Imperator itaque Imperium , feu Ordi¬
nes fuperiores agnofcit , tantumque ab-
eft, ut arrogare Majeftatem fibi poflit , ut
vera potius Majeftas,hac ratione, ab eo exfu-
lct.

Qujppe Princeps , Populusvc , in quibus
Majeftas ineft , rationem rerum geftarum
nemini , praeterquam immortali Deo, red¬
dere coguntur, (b ) .

Porro Imperatores fa:pius exau£loratos, Et ab
6c ab officio remotos, cuivis, vel mediocri- Impera-
ter in hiftoriis verfato , exemplo non uno toris ex-
obviam erit. auCiora-

Quod enim Principum decreto impen- tione.
dere licet , eorundem autoritate tollere non
liceat? Q£em meritum inveftivimus, quare
immeritum non deveffiamus? Inquit Ele-
ftor Moguntinus contra Heinricum IV Im¬
peratorem. (c) Aut, utpaullb aliter Sigonius
id effert; (d) cur, quem immeritum indui¬
mus, non merito exuamus ?

Ita quoque Ottho IV Imperator ; veftri,
ait , (c) o Principes, juris effe fatemur , Im¬
peratorem creare fimul, & deftituere.

Id quod fieri non pollet, nili Principes
& Ordines Imperatore effient fuperiores:

Cum par in parem non habeat Impe¬
rium ;

(a ) ©nmMtdjcf 5$crtcfif bes jenigen / fo ben
hem ju Ovegcnepurg vjotgcuxfjcncn CKc Ufooo
(age ved;a»t>c(t morfccn- p ■ 16. (b) Bodin.
lib. i. de Republ. c. 8. ( c ) Helmoldus

in Qhron. Slavor. c.^z. ( d) lib. p. de Regno

Ital. (e) Vtaucler, vol. 3« chronogr. ge¬
ner. 41.

4(> ‘Ve Ratione Statua

rium 3 (a) nedum inferior in fuperiorem.

Sed vim hujus noftri argumenti Rein-
kingius ea ratione infringere conatur,
kingii ^ qUod haec exauftoratio , feu depolitio
rejponjio imperatoris, irregulari, non regulari jure fiat;
nec Proceres . pro lubitu, Imperatorem de¬
ponere poffint.

Si tamen Imperator talis exfiflat, qui fun¬
damentales Imperii Leges violet, datam
fidem negligat , acipfum focietatis civilis
&. Rei pubi, vinculum dilrumpere conetur;
quadrata rotundis, & candida nigris railceat:
Illum tum d«mum removeri polle, non tan-
quam Imperatorem, ied tanquam fidei 5c
juris temeratorem.

. Et fane quam liibentiffime alTentimtir

i*fnn- Reinkingio; qued , ad exaudlorationem
gitur. imperatoris, 1'emel conftituti , tranquilli'
tatis publicx cotifervandx , & turbarum
evitandarum caufa , difficulter , nec nifi ex
urgentiffimis caufis , delcendendum fit.
Unde Innocentius dicit; [b) quod Impera¬
tor, Sc alii Reges, non debeant privari, nifi
ex maximis caufis & deliftis : Quia , cum
non poffint deponi fine magnis periculis,
detrahendum eft rigori.

Sed jam non quatritur ; quid Imperio
conducar, vel utile exliftat } Verum ; quan¬
tum Ordinibus hac in re liceat, & quanta
iis competat poteftas ?

Quamvis autem Legibus alias , haud ex¬
emplis judicandum fit , (d) in hac tamen
exauftorationis materia, de qua nulla Lex

funda-

(a_) l. if.de Rec. aibitr. I. 13. § pctiult. adSc.
Trebeli. (bj lib. t .cl. z.c. z.n.liz. & fiqq. .
(cj tnc. ^Apoftolica de Decimis quem refert
‘Tanormit. in c. venerabilem. n.J. de electim.
(d) /.i 3, c, defintfnh & inttrloc, Ind.

Pars I. Cdp. 11 1. 47

fundamentalis fcripta, rfperitur, ne devie¬
mus, exemplorum cynofuram neeeflaiio fe-
qui opoi ter.

Quod fi exempla ifta contemplemur , Im¬
peratores, nonlblumob graviffima, Rei- Impera
pubi. Statum concernentia , aut inverten- ter ob
tia, crimina , fed aliquando ob alia quxdam qtwf-
deli&a, imo ob inertiam Scineptitudinem, cunque
folio deturbatos efle , cognofcemus. rxiejfus.

Unde glofiam (,?) liau-d male judicafie pro Or-
putamus ; quod omne crimen fufficiat ad (tinum
deponendum Imperatorem , fi Imperator labitu,
de eoeft inconigibilis. exattcia-

Hemricus IV bc V , Ottho IV «kalii qui- rari po-
dam , non alia de caufa dignitate fua privati teft ,
funqmfi quod Papas per omnia obfequi no¬
luerint., eaque de caufa excommunicationis
vinculo innodati fint.

Ita enim Hei urico IV caufam fuac abdica¬
tionis quaerenti, a Romanillis , qui Im¬
perii inlignia ipfi ereptum ibant , refponfum
legitur. (6) Qma tu teterr imo diffidio, mul¬
tos jam annos, Ecclefiam D e i lacerafti;
quia Epifcopatus , Abbatias, omnefque di¬
gnitates Ecclefiafticas venales habuifti:
quia nihil legitimi, in legendis Epifcopis
obfervafti: Ob has res Pontifici, Princi¬
pi bufque Germaniae placuit, te non piorum
communione folii m, fed Regni poUeffione
etiam deturbate. Quid vero hoc crimen
cum Imperii Statu habebat commune ?

Ita, Heinricutn etiam V, hujus filium,
cum is coetu piorum a Pontifice ejeftus
effet , Germania: Principes, VViraebui-
gum , ad dicendam cauflfam vocarunt;

haud

(a) inc.fi Tapa. 40. difl. quam refert Pa-
norrn. d.lOCQ* (b) Sigp», iib, 9, de Regno
ltalt a.

4$ De Ratione Statas

fcaudobfcure denuneiantes , fe, nili venif* |
fct, abfemem Regno fpoliaturos. (a) Nec
alia de caufla , nili propter anathema , feu
excommunicationem Pontificis, Regnum
ab eo defecit. (b)

Adolphus Imperator a Rege Anglix rece¬
pit pecuniam, ut eum juvaret cormaRegem
Francis: Id quod valde indigne ferebant
Imperii Principes. Ex qua , & aliis cauffis,
autore Archiepifcopo Mogunrino, depoli-
tus fuit : Qui objecit Regi perjurium, &
quod ftipendiutn contra Francum reccpil-
fet; quod cuderet fallam monetam ; quod
feci flet Sacerdotem decollari ; quod man¬
daret Ecclefiaflicos fpolfari. (c)

Nec Sigfridus , Presbyter Mifnenfis,
licet ob fubaftam Thuringiam, Mil-
jiiamque valde ei infenfus, alias caulas com-
commemorat , quam, quia Ecdefias vaftal-
fet ; quia Virgines ftupraffet ; quia accepii-
ferftipendia belli ab inferiore fe, lcilicet Re¬
ge Angliac, quod Augufto non 1 icet, nec de¬
cet; quia denique Rempnbl. non auxiffct,
fed magis diffipafiet , 6c ob hoc Augudus de
cactero vocari non deberer.

Similitei alius quidam , eundem ideo de¬
politum, fcribit, (c) quia facultates illi erant
i iripar es a d Impera tori am Ma j eft a t e ni , & i n-

fuper, fortuna adversa agebat, quod agebat.
Cumque m Imperio inultum elfet indies
turbarum, & necefie elici, habere potentio-
rem Ca:fajem,Moguntia: convenilfeElefto-
res,3c Adolphum deftimifTe Imperio.

His

Sicori. lib.lo. de 'Vfgno Italia- (b) Ottbt
Frtfing. lib. y.rer. aborig. mundi gefi.c. 15.
(c ) IdaHcler. uct, 3. Chron gr. gener- 43.
(d) in tp-.r. bifi, Ub. 2. id ) *Anttir Parali-
fvmtnwnai lAbb&tem Vijfierg,

P<ert 1. C&p. II L 49

His idem anneftit cautem illam accepta;
a Rege AngliaJ, & interverfre pecunia’.

Quod vero ['equitur ; Adolphum telluris
inutile pondus, Imperii, & publica: utilitatis
perniciem, etiam meruifle malefaftis, Impe¬
rio privari: Male admodum confonat cum
ilto , quod fub finem idem Autor , fui iiaud
fatis memor, illi tribuit, elogio. Adolphum-,
Virum quidem fuifle iniignem , fed parum
milite & pecuniis potentem.

Nam quoad crimina , quae ipfi objecfta
funr , recte a non-nemine (<*) additur; An.
caufie allegata: omnes fuerint vera: , Deus ,
qui omnia novit, dijudicet.

Er quo fatis apparet, veriffimam exauito-
racionis caufam fuiiTe, facultatum virium
defedlum, ob quem ipfe Electoribus & Prin¬
cipibus coepit habeii contemtui i Princi-
pumque feu Procerum voluntate illi potius,
quam proprio merito,Coronam Imperii ad¬
emtam.

Imo crimina illa objefta , etiamfiper o-
innia vera, talia tamen haud fuilfent.ut Sta¬
tum Imperii , ejufque fundamentales Leges
peflfumd arent , aut convellerent.

Nec vero fuperiora ifta exempla , calculo
«oftro, per omnia approbamus ; nec, an fu-
pradicti Imperatores, bono publico, remoti
fint , examinare initium noftri jam eft. Sed
id tantum ex Litis exemplis , quia Legum au-
tovitas hic deficit, colligimus : Proceres Im¬
perii, ad Imperatoris remotionem, eiiam ex
alia, quam violatarum Legum fundamenta¬
lium , feu Status imperii caufa , procedere
confuetos,& aufos.

Tandem ultimo VVenceslausab Imperio
dejedus eft, quod nulla iplius actio cernere-

C tUE

(a) %aucler,d, Iwo,

jo ‘Pe 'fldttene Stdfffi

tur principatu digna 5 cum neque in Italiam
tranfire, nec extera munera Imperii obite
curaret : Duxque tantum artes euenr ; una,
voluptatibus fe dedere , altera , cumulario-
iri pecuniarum intendere. Cactera vero o-
mnia negligere , legmter , atque dillolute
fe gerere. Fertur etiam , quod venerabiles
Praelatos, Sthoneftos Presbyteros, nec non
religiofos , occiderit , fubmerferit, & faculis
cremaverit , line caufa {altem jufta ; multa¬
que crudeliter peregerit. (*)

Non ergo Legum fundamentalium , aut
ipfms Reipublica: violatio £k c verfio, led, ex
parte , crudelitas , praecipue vero inertia,
quia , ut Hiftoricus loquitur, (b) ipfe ad ad*
jniniftrationem inutilis erat, inque. eo no¬
men ac autoritaslmperii deperibat, e lub-
limi falligio ipfum dejecit.

Unde , cum vVenceflaus contra Imperii
Statum ac incolumitatem nihil molitus iit,
Petrus Gregorius , vulgata ifihac Autorum
traditione de Statu Imperii noftri monar-
cliico imbutus , depofrtionem hanc eunt
lumrai Imperii Majefhte conciliare non po¬
tuit , fed Eleftores , qui depo fuerunt VVen* !
ceflaum, melius fecifle judicat, (c)G.c\ Co-
adjutorein dediflent.

Nam illa , inquit, depofiriomagis perti¬
net ad contumeliam quodammodo tantae
poteftatis Imperialis ,quam ad bonum im¬
perii : Et daretur occaiio Eleftoribus mu¬
tandi, ex arbitrio, elertum. Hoc efl nimirum
deprimere pote flatem Majejlatu Imperatori! ,
confli tuere Eleciorcs illamajora : Perinde , ac fi
ex tAriftocratia Dux per Optimates elctltif ef- 1
fet , qui revocari pofiet.

Reftc

(a) Idem d. vol. $. gener . 47 . (b) Hitttcltr (Uqco ,
(c) Ub. de 'Repti bl. c. y.

Pars I. Cab. 111. st

Re&e id quidem : Sed illad-ipfum efl,
quod nos intendimus, &,ad quod ftabilien-
dum, exautlorationem iftam Imperatorum
inducimus. Utpote, qux non modo, fi Im¬
perator Leges fundamentales Imperii vio¬
let , ftatumque fubvertereconetur, Scita in.
ipfam Rem pubi, peccet, fed Sc aliis de caufis,
atque ob alia quaedam delifta , pro arbitrio
Imperii Ordinum, fieri confuevit , locumve
Kabet.

Sectio III.

Rein-

T | T autem ad Reinkingium revertamur, is kingii
in hac quccftione ; utrum Imperium diflin»
Imperatore fuperius lit ? pulchra ( fi Diis ftiQt
placet) difliniliuncula litem componere ni¬
titur.

Imperium enim dupliciter fumi pofle, ait.

(a) Aut proprie, pro toto corpore, quod con¬
flat ex capite Sc membris, Imperatore, fodi¬
cet, ac Ordinibus Irp perii ; quo fenfu, Impe¬
rium Imperatore fuperius eile , non negat :

Aut abufive,pro Imperii Proceribus, ScOr-
dinibusjSc in hoc fignificatu negativam tue¬
tur.

Quod fi vero ifla , qux de rationum reddi¬
tione , itemque Imperatoris exaudloratione
leu depofitione , in medium attulimus, quis
attendat ; non Imperio proprie fic ditio ( ut
ille vocat) fed Ordinibus Imperii, feorfira.
ab Imperatore confideratis, ea convenire, fa¬
cile apparebit.

Non enim Imperator fibimet-ipfi ratio¬
nem reddere apte dicetur : Multo miniis in
lui remotionem confentiet unquam,

C 2 Oidi*

(a) lihl<cl,Zt<;.9fnAS & 16,

< Z Del {atlonf Statu*

Ordines ergo Imperii , etiam feorfim ab
Imperatore confideratos , eidem luperiores
efle, exinde redle concludimus.

Dem- Nec fcrupulum nobis movet, quod idem,
kingii ( a ) non lingulis modo Ordinum, ut lingulis,

cbje- fed etiam univerfis, collective iumtis,5c vel-
ctioni ut unum corpus confideratis , Imperatorem
ex Plenitudine Poteftatis impetar - , conten¬
dit. t _ .

Ad quem finem vatios textus adducit , in
quibus voces iix ae , $llcunbtbe /conjungun¬
tur: Quarum illam collettive,hanc diftti"'
butive intelligendam, autumat.

Ut ira non linguli modo, ut finguJi>*e“
ut Colleglffm quoddam , feu Univerntas,
Imperatori ad obedientiam obllringan-
tur.

^ Nam refponfio facilis eft , fi modbatten-

fyPon damus, vocem illam, 2(llc/etiam tunc,quan-
do Vox, ibe / illi fubjungitur.hoc modo, 3ll|C
uttb tbc / dupliciter explicari polle. Vel uni-
verfaliter & colledlive fimul , ut diverfum
aliquid a voce fequenti , it>e/ denotet ; nem¬
pe fingulos , tanquam Univerlitatem.feu u-
num corpus conftituentes. Vel univerfalitet
tantum 3 ut duo ha:c, TiUt ttnb ibc/fynonyma
ilnt , & reduplicati ve unum per alterum ex¬
plicetur.

In textibus, a Reinkingio adductis, polle-
riori modo accipi, & explicari oportere , n;fi
abfurditatem incurrere velis, ex accurata eo¬
rundem inlpeftione clarefcit.

Nam continetur in quibufdam talia, qua:
ad totam Univerfitatem, (eu Imperium, ap¬
plicari nequeunt : llt, quod dicitur, (b) baji

ItiU

(a) lib. 1 cl.i c. z n.jz & feq. Q d.c-0>n. 12 &
13. (b) 7 lecejTus Imperii de (inno U42»

Pdrs 1. fap, d 1 1, 55

%U imt ite / fo utigcljotfam / in bet j?ci)fcru
unf beo (jciligtn Olcidjs ?(d'f / gefallcn
fciiitt/ &c. Cum ablindum fit , quodtotinn
Imperium Bannum incurrere poffit.

Deinde obfervandum eft , quod alicubi
feribitur, (*0 VClicu mii) iben <£(mvfur{lcn/
S&rjlcn/ Sec. Unfcrn unb bcssOvctctjs Untcv*
tnljfiKn : Item , f 0) Vi lien itnb iben Ctburfuvjicn/
gfirjlcn/ ©(sJnbcn uub ©ti&em bc&Ijcuigm
Oictclio.

Nam omnes & fingulos , fuos /re bvptrii
fubditos compellando, Imperium ipfum ,
feu Umveriitatem , non compellat Impera¬
tor. Omnes enim, ut finguli , Imperatori ac
Imperio fubciiti fuiu : Imperium autem Im-
peratori, acfibiinet ipfi , per rerum naturam
lubdiritni effe, nequit.

Quod Ji per vocem , VXllc/ Univerfitas de¬
notaretur, imfetn Untcvtaljnen/ dixifle opor¬
tebat i omifsa Imperii mentione : Cum ‘et¬
iam Imperium fu bd i tum Imperatori efiet»
ac inferius.

Idem de eo judicium efto, quod membro¬
rum exprefta mentio fir. Omnia enim
membra totum quidem conftituunt : L bi
tamen de membris ex re fse feribitur , non
conjunclim , ieddiverfim res accipienda eft.
Delinunt quippe vocari membra, quando
confiderantur ut totum.

Ulterius notanda verba , SSci ben (Sibcll

tjnb ^{iicf;cen / bie 3f)t unsren beo Cfictcljs

c 3 mgen

(3 V Ordinatio Pacis profana de artio 152T. in
prtnc. d. Rrcejf. ira per. de anne 1542. § (ncD
tlilib- fb) Heceff.lmperii de anno 1567. §
fciiraitf bcfctpcn VPtt. (c) d. Ordinatio ^P acis
profana tit. 5;>rtnMjabl!W} b{9

biivauf befefjlw mu

4

54. *De Rasione Statu*

toegert infonbcvljat getafjn / tirmif 0t)t Uufi/
«nD bcm tjeUigcn Oiric^c j»gctal;n / unb ver*
IVfmbt fcib. (■«) Ex quibus colligitur , quod
de illis tantum fermo (in qui fidelitatem Im¬
peratori, nomine Imperii, feu Imperatoriae
Imperio prarftiterunt.

Fidelitas autem , non a toto Imperio, ut
Univerluate , fed ab omnibus , ut fingulis,
prxftatur: Ne idem fibiipii iuramento obli¬
getur. Ergo etiam ad Ungulos, vox ifla^fKc/
icftringenda eft.

Ultimo feribimr inquibufdam locis (£)
6et vettuff uder (Smibc / ‘Privihgten / uti&
Otcditcn/ ft>3|r»cm Uno/ unb bcin (jetligcn
Ovciclj/ otcf fon|tcn Iju&ef. Ergo neminem ea
mandata concernunt , nifi qni jura & privi¬
legia ab Imperatore ac Imperio habent.

Jam vero tota Uni verfiras, feti Imperium,
a Itmetipfoquippiam habere, aut eo , quot!
fuojure habet, per proprium fadtumpnvaii
pofle haud dicendum eft.

Textus ergo lii, de univerfis quidem , Ceu
omnibus, non tamen collctTtive furoris, fed
ut de fingulis loquuntur.

Et , ut fingulos Imperii Ordines Impera¬
tori , Imperii nomine legitime quippiam
mandant , obedienriam debere, hiberner
concedimus : Ita u n i veriorum , j u nft i m con-
fideratorum Ordinum , feti totius Uni ver fi-
tatis imperium , ipferuet Imperator refte
aguolcit.

Caput

( a ) fanftitutio contra ^Inabaptijfai de anno
IJ1P. § bcegfetdjcit. (b) Ordinatio Padi
profana d.t it. & § Rccejjus Imperii de anno
mi. § tthivtc ftrf; «tw.

Pan 7. Op. IV *
C A P XJ T IV.

JS

De juribus Maj e Jiatis in genere ;
de lure Comitiorum.

Sectio I.

T Am.fi aci Jura Majeftatis defcendamus, fir-
1 miffimum inde, contra Imperatoris Maje- Maje-
ftatein , argumentum exftruere poflumus. fi M

Cuicunque enim Majeftas tribuitur, lura
quoque Majeftatis , qu® illi iieceffaiio con- Maje-
ilexa & confcquentia ilint , in quibus vis ac fiatu we-
eificttus Majeftatis confiftit , tribui oportet : cejjhtio
Itaque, fi Imperatori Maj e flat ena, tanquam cob&-
propriain,affignainus ; necefle eft.ut Sc Ju- rent,
raMajeftatis eidem foli adfcribamus, aequali
ap propriemus.

Majeftas namque fine effe<£hieflTe £c con-
ftitui non debet: Cum caufa ordinet cau-
fatum , ac eifeiftus rerum' ex caulis colligan¬
tur. (<*)

Econtta , penes quem Jura Majeftatis
fiunt, penes eundem ipfaeft Imperii Ala je-
ftas : Abfurdum enim foret,in aliorum po-
teftate Majeftatem Imperii, in aliorum po-
teftate Jura Majeftatis eifie fua.

Quod fi itaque Imperatoris ac Ordinum Jutu
Jura, fecundum fundamentales Imperii Le- j\4ajc-
ges examinemus , facile animadvertemus ; jiatd
Potiffima Majeftatis Jura, & qua: , velutef- penes
fentiamejus Rcique publica: univerfis fun- lmpe.
damentum cbftmmnt.penes Imperium, feti riumt
univerfos Ordines, in Comitiis congregatos, non lmit
refidere : Nec pauca, nec poftrema,Eledores pcrato-
fibicum tempore arroga fle, abfiq* Ordinum rem

C + inter- fHnU

ex Sociiio & Cedis Rcinl^ hb. t. c/, 3 . c,

1 Z t n* l & 2*

5® Ve Ratione Status

interventu expedienda ,• Minutula quaedam
leviufcula , quique principaliter Hem-
Jjubl. ipfaruj & ejus tranquillitatem non
concernunt, Imperatori relifta ; ur faltem
aliquam externam antiqus Maj eftat is fpe-
ciein.S; velut umbram, reliquam haberet.

Licet autffm in reliquis etiam Impera¬
tor, cum Ordinibus, & Bledtoribus concer¬
tat , acpleraque ejus nomine expediamur ;
Non tameti ideo hoc iit, quod ipleprincipa-
lis.autor (it , &c principaliter ab eo depende¬
ant ; fed quod Imperii velut Caput, Comi-
tiotum legitimus direftor , eorum, qua: ab
Ordinibus in Comitiis conci ufa futit , Exfe-
c litor, Se, quemadmodum in fent entia exatt-
doiationis VVencesIai vocatur, (<r) Sacri
Imperii minifler ,qiii Imperii partibus tan¬
gitur.

_ Sed cum ad eludendam argumenti noftri
vim, cujus unicum fundamentum Comitia
funtj Adverfarii noftri, etiam ipforum Comi¬
tiorum vim ac poteftatem, magnam vel ma¬
ximam partem Imperatori afijgnent : Ideo
nobis, anrequaipad fpecialem Jurium Maje-
ftatis enumerationem progrediamutjde Co¬
mitiis, quaeque in illis Ordinum sutoritas,
quodnam Imperatoris officium fit , ex pro-
ieiib, &pauU6 accuratius traftarc Iubet.

Sictiq II.

Comitia T7 T hic quidem, initio ftatim, illud Comt-
quxdarn lioruni genus removemus , tanquamab
ex Prin- inftituto noliro plane alienum, quod totum
eipit pe pendet ex Principis arbitrio , luillamquea-
/ieni <ir- liarxi prarflat operam , pr reter eam, quam
Utris. Princeps requirit.

Videtur enim xquitati confentanenm ef.

fc,

Gohl.iJi jomg I . Conftit.lmper-p.l J9 .

‘Tttrs I. Citp. iY, 57

fe.ut , quifummum jus& imperium in Rc-
publ, habent, eandemque arbitrio ibo plana
regum, atque a&minLftranc,, iidem volunta¬
tes etiam Civium ftudeant, aliquo genere
oblequii libi demereri , £cob eam rem Co¬
mitia qu ardam indicant, {a )

Nec quicquam tanti ponderis eft^ut mo¬
menti , ad res agendas in omni Rerumpubl,
gerre re, quam Senatus aurorirate.ac confilio
decerni : Eoque magis , fi dubitetur, utile
fit.necne, id quod Princeps fieri velit, Nam
cum fubdin vel fine confilio , vel contra Se¬
natus decreta , res geri pvofpiciunt ,tunc ea
afpemantur ac pro nihilo ducunt, aut timide
ac molliter Imperatorum ac Magiftratuun*

i uffa exfequuntnr.f^

Hinc nulla peneMonarchia exfiftit,in qua
non ejufmodi Comitiorum fpecics quadam
reperiattir.

Sic Romulus, qui Romanis fuis, pro labi¬
tu, im perit alie fcribitur, (c) non omnia ma-
nii regia expedire voluit, fcd Senatum con¬
ii irui t ; ut e lient, quorum confilio RempubU
admnnftraret. (d) Idem Populum omnem
in triginta partes divifit. quas partes Curias
appellavit; Propteiea,quod Reipubl. curam,
per lentendas er.uim pavtkmTexpediebat.fi)
Sic Julius Cadar , communicata re cum
Primoribus , aut toto aliquando ordine Se¬
na torum, decrevi t. (e )

AugufttiSjin ferendis Legibus , multa pu¬
blice deliberanda propolim. (/Jq

Tiberius , vim principatus libi firmans,
imaginem antiquitatis Senatui pitebebat ;

C s poftu-

(a) Donat. lannott.de^epubLVenet. (b) Bodin.

l.l.TZepuM.c. i .(c)Tacit.t.i.amial. (d) 'Vio».

Halicarn.l.z.tfntiq.Rom. (e) Pampon.ini. z 5

z..R? (/) DiQThlibi^} - ('&) f' $£*

5 § Dc Ratione Statui

jioftuUta Provinciarum aci difquifitionetn
patrum mittendo. (<t) Publica negotia, &
privatorum maxima apud Parresrradaban-
tur , dabaturque Trimo ribus differere : (l>)
Imo , neque tam parvum quicquam , neque
tam magnum, publici, privatiquenegoiii,de
quo non ad Patres conlcriptos referretur, (c) r
Idem a fequemibus Imperatoribus obfer-
vaturn : Unde totjdicis causa, a Principibus
orationes, in Senatu propofitts, leguntur. (d)
Nam etiam fu b Impera roribus, umbra hsec,

Sc infigmafinere ( qum verba funt Theodo-
fii Imperatoris (e)) prioris fplendoris&pa- 1
teftat is, Senatui relifta funt.

Ejufmodi etiatn placita a Carolo M. flatis
vicibus, quotannis habita funt ; in quibus
res fingulre , ad sffeflum perdmfta; , glorioli
Principis auditui in facris ejus obtutibusex-
po nebantur, & quicquid data a Deo lapien¬
tia ejus eligeret, omnes fequebanttir. ( f)

Nec miniis in Gallia Ordinum publici
Conventus olim ulitati fuerunt: Quia vero
mo nare hies Regis poteftad obftare aliquate.-
nos videbanttir.aboliti funt. Aliquod tamen J
eorum veftigium remandr, quando poltea ad
Senarum Pariamenti Pariflenfis , a Regibus,
ubi aliquid inagni decernere voluerunt, iba-
tur : Quodipfuni quoque rarifllme poilea fi¬
eri confuevir.quando folus Rex pro fuo judi¬
cio, quidvis decernere foiitus eft. (g)

Quantula autem in Gallia Pariamenti au- :

toritas,

ifa) Tuctt.hl), i .rttmal. (b ) Idem lib .^.anml, (c) t
Site tott. in Tiberio, (d) Ritlcrsb. ad § S Confit l~
tum I»fi, de jure natur. gent. iyciv. (e) ira/.
74. Q. fheodof.de deettrion, (f) Hhicmarm
Rhemeufit ^ircbiepiflopm, epij}.$, c. 12. apud
G' oldafl.tomo 3 . conflit .Imptr .;n p rolegom . (gj
SUidanfu in iefmpt.fjaHU CmyaM aniitxit t

Parf 1. C«P' * V> 53

toritas , quanta Regis fit poteftas, patet ex

promuigationeEdiftianno i S99 pro Uber¬
tate Religionis concepti.

Quod cum parlamenti Patres improbare
videbantur, Rex, s Januarii , eos accerfitos,
fevera oratione increpafle fertur.

Summa, in quiens, orationis meat luec eft .
Vos ut rogem , Ediftum , quod Religionis
confoederatis conctiffi , ratum efTe firraum-
que.velitis & jubeatis. Quicquid ejus a me
faftum eft, Pacis conftituends causa factum:
Quarmforis jam ante conftitutam, etiam do-
mf & mtra Regni mei fines ftabilue, decre¬
tum mihi* Obedientiam mihidebetis , vel
folo Ordinis m ei, locique leipe&u : Multo¬
rum etiam, magnorumque m vos benefi¬
ciorum nomine . . .

Et paulo poft.Si,ut coepiftiSjanimum obfu-
maveritis.Ediftumq; oppugnaveritis, necel-
fitatem mihi imponetis, pio automate ut a-
„am : sed moleftiam mihi creabitis gravem,
no line nota veftra; ingratitudinis 5t ftagitn.

Et in fequentibus.Jam lufun an audio va¬
ria qux haud moror. Rex v eft er ego t u m :

Pro automate mea jubeo, atqi impero. Obe¬
dientiam, facit e, mihi, ft.udiu mque probetis.
Legiones meas, parum ex fide militantes,
tMtauftoro : Vos cogitate , quid fitis lituo
commodi , fi mihi non eritis difto audien¬
tes ? Vel, invius vobis, Ediftum puo.ieabo.

Htcc Magni Hernici verba, a nonnemine
•*unc excepta, 6c Germania* etiam- noftra: co-
municata, quibus haud diflnmlia apud Pe¬
trum Matthaeum , Hiftoncum Regium (<Q
te perire licet, tanquam Regii Spiritus 8c
Majeftatis plena , adducere lubitum elx ;
Ex quibus , quid de Gallis Pariam enm
"" 1 C 6 j udi'

(a) ktj.zdi vito Henrici^Twrahun.ji

tfy Dt Ratione Status

judicandum fit, melius, quam ex huius vel
illius umbratici Scriptoris Ipeculationibus,
cognofci poteft.

pjtcAti- Sed hi Ordinum Conventus , & extera-
iem alia rum Nationum farlamenta,cuni noftrisCo-
fuut it initiis ni] quicquam commune habent.
npfirji. Illis enim tantum deferendum non eft,ut
Principis Majeftas propterea libera non Iit,
neque in iis Ordines tantum automatis ha¬
bent, ut imperare p 0 ili 11 1 Principi; Cum
tantum convocentur a Principe loco conii-
lii,&,ut audiat ab eis,fi quid Provincia q.Use-
libet habear, quod remedio indigeat, (a)
Nec aliud, quam deliberandi tantum facul¬
tas penes Populum leti Senatum ; conclu¬
dendi autem & ftatacndi vis ipfa , penes
Principem eft.

Itaque illi Conventus, Senatui, Populove,
r.ilquicqmm patefiatis tribuunt ;& Princi-
pum Majcftati in nihilo derogant.

Imo, in illis Principis poti iis Majeftas elu¬
cet, ad quem Populi tribus !k Ordines, humi¬
li habitu rogationes ferunt, nec ullam impe¬
randi, prohibendive, nec fufFragiorum pore-
Ifatem habent : Sed Princeps, arbitrio luoac
vol unrate,. omnia mod e ra t u r , &c , q u x cunque
decrevit acjuflir,ea Legam vim habent; nec
licrtim Comitiorum fuffragiis obligatur, quo
miniis ei' derogare fuo jure , fi velit , poiiir,
eorirq; ubiq; elt arbiter ac ceu for, tu Populi
legationes veljj>bare,vel repudiare poftic. (i)

Secus plane eftinnoftris Comitiis , que
r.on ex Imperatorum , fed Imperatorespo*
tiiiscx illorum oendent arbitrio:Qm'ppe Or¬
dinum non confilium modo,fcd confenfuin,
Imperatores necefiario adhibere tenentur,

nec

(a) rctn«(jrf{rt>rius Ul,. n.de RspnU, ctf.

Cl> BotbfiJib,!, dt

Piirs 1. Cap. I V,

nec quicquam abfque illo , aut diveifiiui ab
illOjftacuere poffunr.

Ipfimet vero audiuntur quidem; fed au¬
tomate magis luadendi , ut &apud veteies
Germanos, (a) qjuatp jubendi poteftate :

Nec IJrocetes Imperii Confiliariorum tan¬
tum , fed Archontum ac Regentum loco
(unt , (i) qui una cum Imperatore conclu¬
dunt j ftatuunt , & in ipfa lumina poteftatc
inter fe concurrunt.

Quapropter Petrus Gregonus, Germano¬
rum distas , Conventus gentium liberarum
appellat, (c)

Noflro ergo tempore, fecundum Politico- Vulgata
Juriftas noftros , («j fumma Imperii pote- de Comi*
fias in duos fertiiffes difpefcitur; quormn tiisno-
unum Csfar , feti Imperator , reliquum Or- ftrho~
dines univeill habent: Et itaf inter Impe- pinio *
ratorern ac Ordines , jus omnelmpem , pro
partibus indivifis , diflributum eft.

Ordinum femis , fecundum alios , in tres
festa ntes ; fecundum alios, in duos trientes
dividitur.

Qui tres lex tantes faciunt , unam Elefto-
rum, alteram Prin cipum, tertiam liberarum
Imperii Civitatum Senatui tribuunt: ( e ) Ut
ita . computato votorum numero , Cxfuris
ad Ordines uniyerfos proportio hemipla ,ad
{insulas Ordinum ( fi femiflem eorum in
tres fextantes aequaliter divifum pr.efuppo*
jias) clafles tripla fit.

Qm in duos trientes femifiem hunc dil-
C 7 , Pf-

(a) Tacitu* d&roerikus Gtrm&n. (b) P- 'o-
ytiei 'ji.lib. z. dsjurifd. c„z. n.i iz- c.in. pofl „-r ,

(c) d.lib. 1 3.C.1 2, (d ) ‘Vzt&rmnjl. d-lib.z.

( ap.z. u. zo. & cdu. pofitr. £.v UPehnara

i^ibucrojlsiii^ d, loco.

gz J)g Satione Stat at

pefcutlt j unum afilgnaiit Eleftoribus , alte¬
rum Frincipum Senatui ; Civitates autem a
jure ferendorum fuffcagiorum excludunt:
Cxfarifque ad clafies (in gulas, non triplam,
fed duplam faciunt yoportioncm—’. {a)

In eo vero utrique hi conveniunt, quod
nihil aedum judicetur , fi inter Calarem 8c
Ordines res coire non potfitjfed res in libera
ac fpontanea conventione polita fit: Ita,
ut nec Imperator ex plenitudine Poteltaris,
invitis Ordinibus , nec Ordines , mv ito Im¬
peratore, quicquam ftatuere poffint. (b)
I-Ilijus opinionis praecipuum tu nd amen¬
tum eft , quod ea , quz in Comitiis confti-

tuunrur&iancmntur,fiaiitper rr,o<ium con¬
tra £tus, & ultro, citroque obligationis: Id
quod dilucide exprimit Decretorum Impe¬
rii liteia. Quam in rem multa, e Rcceflibus
Imperii congefta, videre licet apud Paui-
meifterum. (c)

' 41U Sunt praeter hos adhuc alii ( inter quos
wvo, Reinkingk (d) quoque ) qui , cerris textibus
J (f) moti , nec , iemifiem poteftatis Impera-

tori tribuifle contenti , eundem .dtffentien-
ttbus inter fe Ordinibus, de plenitudine Fo¬
datis, decernere, & fiatuere pofie, affir¬
mant, b«v/ «an bcpOvctcbe-tHTfrttnCungcn/
-iuifcficn ben ©jfifnbcn untcrfc&icbtitfec vota,
feven fie ficti fclbffv ntit unb tmttr eiiianta
jn^^gtctcljcn nidjt vovfflllcn / utiD toc®

i>cm genuine» Wattximbi mrfftr&eru^r / 6c*

jurt*

Paumeijl.d. C4p*z>n.5$*& S J. (b) Fa&r*
ratifi, d. cap > 2. ».50. Maith, Stephani is de
jitrifd.parte i .c. i .membro I m . (c) dJoco.
(d) bb.l.cl.t. C. J. H-4-S- (?) Hecefil#1'

.perii deAAnno 1544. §■ rtlfl ft>lt ClUCV i» bfiC
foflnblUtig. Reccjfue Impnii de^Anw 1J J J-§*

iwdjtam M .

Fars 1, Cap, 1 V. 6$

adctigung &ct fat&cn vucf tfetcrjcn; awf
foidjcn fitll/ fcic l;6tjcffc/ SScfCltdje SKaijf. einee
J^cifcrs/ cincit ueiMnMitfjm 'jfbfdjfct) barin
gcbcn 7 vcror&ncn/ un6 ucra&f^tc&en fonnc/
ivic eo bis awf ivcifctc / fecc tofifnbc emf;iffli$c
Q3ctgtci^mn(*/iminf(f£(jt folle gctjflffe»/ tm&
obferviret i#«&en? (a,)

Sectio III.

Os, ut menrem noftram diftinfte er=>
plieemus, ultimam iftam Pervilem opi¬
nionem, quxomnem Comitiorum vim in
effectu fubvertit, diruemns,& falfitatis con¬
vincemus ; fi tibicines, quibus fuftinetur,
fub traha mus.

Hifunt allegari e Recefiibus Imperii tex- Refpan =■
tus; qui, fide aliis rebus loquerentur’, plus fio gene-
aliquanto negotii nobis face flerent : At ralttad
nunc, cum in terminis Religionis amh^ ver- pofierio -
femur, ubi Imperator ipfemet , a Fontifi- rkopi-
ciorum latere , parseft , nec Judicis non fu- nionU
fpecti vices fuftinere potefl , miniis diflleul- funda-
tatis liabent, menta*

Si enim ex iis propolitum futim firmare ,
Reinkingk cum fodis velit, etiam in punito
Religionis , ejufque exercitio, Imperatori
diflentieiuibus Ordinibus, decernendi fa-
culratem adjudicet, necefliunefl; Adeoque,
cum, inter Proteflantes ac Pontificios , non
convenerit hucufque in Religione , nec
convenire polfit; Imperator, qui hucufque
Pontificius femper fuit, St adhuc Pontifi¬
ciis eft , Pontificiis proculdubio adhxrens .
inque eorum favorem inclinans , Reli¬
gio-

(a ) Trinceps quidam in litcrU ad 'Principem
^Anhaldmum apud L undor p. to-no z. >AtUr,
pubi* lib'1. firttj.q.e, iS.P. 7J.

64 De Ratione Status

gionem noftram , ejufque exercitium , pro
litbica ilio coarftare , Protcfiantibus praeju¬
dicare, imo eos tandem- nifiad ipfius nutuiii
II- fe accommodent , publico Decreto elimi¬
nare potuit, 5; adlnicpoterit.

Quod nifi concedere iVeinkingk velit ( ut
certe, nifi apoftdtam agat - fatva confciemu
concedere nequit ;■ alius prtedrilormn tex¬
tuum fenius illi quaerendus e fi.

RcJficn- Quod ergo ad priorem locum (<*) attinet,
'ia fps- ille , fi re&e infpicias , & fecundum literam
cialU ad judices, variis abfbrditatibus ficater.
primum Nam Caelarem, ex plenitudine potefbtis,
funda- Decretum boc fccifie, pontificios quoque
!»*«- abeo difibnfiJleyfed Imperatorem, quo m i-
utm. niis is Decretum faceret, impedire nonpo-
tuiffe, exprefse fane, & verborenus Receilu
continetur, Qffiir Rubeti/ vcft jDbrigfeif WC*
qtn i umt> ituf: 53nfct ifc^ferlicfieti

otn nrcntjctt / 53 n» nadjfofijenbcf CvW*
tnutg cmfdjfrffcn / qcfcfst/mib gcorSitct ;
f^tuffen/mcincn/feijcn/ une ovEJncn and? biW

fluf/ ti(5 Oibmtfdier jhpfct vw obb«tu!)t(«s

53nfcr Jvctjfctiirfjcn D^adjt tmi? Q5oittomiueti#
l;cit/f)icmttcrnfriidi gcfclcfcnt» / & c. (W
Item, Sic ©tdnbc buben (id) in 2}nfcf*
^nuiqfvit ymicbmcn taffcn/ Ba Q.T)uv ffit
fcSbft/ imi) nue QJnfcrcv iictifcididHU $)buQ
itub 5Do(Ifommcnt;ci£ / :OvQnmg bavuinanfut'*
Eicfmicn unb gcbcnuuuEcn/ ta| (Ic folcbcsgc"
fdjd)cnfitfjcn unb gcbtiffccn umjTcn/ unbm b c m
fet&cn 53ns/aio 3f?bmifcbcii^'ci;fcr/fcinc Soviit/
#cr ttxts jtifcSffi: nmftcit.

Et in fine annectitur, \d) €fe#ffllW

ftmt

(a) ef. Rcccff. Imper, de^Jtwo IJ44. (b) d,

Rtccjf. imp.d. §. ufs tutr uber in ber (NiD*
t nn g . verf. fo (jabcfi WflC. ( c) d, §. Wj »

(d) §,/«,

rarsl.Cap.IV. € y

Jc» / Sutffctt i &c. fcefcnnen offcitflidj mif bic#

Kin ‘Jfb.jyjicb / bap alte ijnb iebe obgcfcfctlcbcnc
neten «n& ^titicul ((uifTctfjalb obgemtUet
Vetiat!/ von Religion, §rie&/ tmb Oicdjf
Imucnb/ fobie 9H6mifrf>c £cttfer(ufie COinvf*

-onfet ^Eflcrgn^bigjtei; jjm/ auf? jfdijfcrUcfecie
lUlndjt «ni» XotifomiiKnbnt gefctjct £cc. Ijaf )

^nt vBnfetm gufm tviffcn / milat / imb ratV) /
inrgcnommcn unb bcfdjteffcn fcinb,

. Sed, ii in iftis Comitiis Imperator, diflen- Ratio ,
t lentibus ac invitis Ordinibus , quicquam quare id
decernere potuit, magis certe verofimile eft , Deere-
cum ( cum Proteftantes ac Pontificii inter tum nm
le colluftarentur] tanquam Pontificiis ad- factum ,
dictum, auxilia potiits, quae in bellum Gal- invitit
licum ipte poftu labat , & Proteflantes , nifi ordini-
de Religione libi caveretur , denegabant , fw;
contra P^o te flantium voluntatem decretu¬
rum tu ille; quam in praejudicium Pontifi¬
cis Religionis , & Pontificiorum , qui De¬
ci c tum hoc , tanquam iniquum impugna¬
bant .quicquam ftatuturum.

Qua ratione motus , Pontificios Impera- S ei con -
ton confenlum fuum , hac in re, tandem finfi*
prarbuifle , nullatenus dubito: ldque,fiHi- Ordi -
ft oriam ejus temporis evolvamus.fi non ver- num,ei-
bis , certe re ipfa facium , animadvertemus. iamPon-
. bCam , cum in pundto Religionis, non (ut tificio-
m aliis deliberationibus ufitatum eft ) inter rum.
divertas clafies , fed inter divertes Religio¬
nes , earum que affectes difeeptatetur , Pon¬
tificii inter fe difeordes exftiterunt. Ca:far
enim iis adverfatus eft Sc Decretum hoc , in
Proteftamium, ut auxilia abiis impetraret,
gratiam tulit : Colonienfis, St Monafterien-
iisfteterunta rroteftantium partibus: Cli-
V en iis. St Badenfis, C a: faris (qui viam hanc,
vcluti mediam, Se utiifque tolerabilem,

poft

CO De Ratione Statas

pcft multam difceptationem , oftenderatj
arbitrio, rem permifernnt. Sscilb, bonii fui
parte diminuti, non fe quidem afTentiti.ljd
neque Cxfari modum in eo pr*fcrib«re,
nec ipfius derogare poteftati , fed tolerare
yeUe, dixerunt. (a)

Quem Quam tolerantiam , aitdarterdicam , ve-
ctmfen- tum fuifle confenliim ■, icd nomine toleran-
fum ,cer- tix infigmrum , & nomen Cacfarex Potefli' 1
I ii de tis huic Decreto ideo callide a Pontificiis
caufis , prxtenfum , ut ad irretiendos incautos Pro-
toleran- teftantes illud, quaedam quafi eflet decipula,
tiam Nam 6c illi , fe id , quod petebant, afiecu-

dtxe- tosrati, auxilia haud difficulter Imperatori
;hut.. praebuerunt : Et Imperator, Decretum hoc,
tanquam vere fitum , quodque, non unani¬
mi Ordinum confenfu, fed ex plenitudine
Imperatoriae Poteflatis fartum efle icribitur,
ffib prxtextu diffienfus Pontificiorum , fe-
quenti tempore, facilius tollere potuit.

Unde Gtanvellanus , tempori illud ac¬
commodatum fuifle, nec ad ver fatui busPon-
tifldis. Imperatorem id diutius obiervare
poife, Landgravio poftea dixit, [b)

Et bxe, opinor, caufa ell , quare pontifi¬
cii, nomine tolerantiae, confenfum futim
velaverint, ac decretum potius fub Impera-
torix Poteflatis , quam uffiaro conventio¬
nis titulo , in publicum prodire voluerint;
Quo , nimirum , illi deinde improbandi , &
Imperator , refeindendi hujus Decreti, ali¬
quem haberent colorem.

Quod fi, Pontificios reipsa 2c ferio di flen-

fifle,

(a) Sleidan, lib. i j. hi fi. (b) Ekldor Saxo-

ma ir Landgravio Hafiia in refponfo ad ban-
m declarationem Cafaream, apud Hortled.
mo 2. de Bell-. > (jtrman, lii. 3. c. 30. n. +-

Sleidan, lib, j8. hijlor ,

Pctrs 1 . 1 V. 6j

fifle, ac in di fle n fu fuo perftitifle.ftatuamus, ‘Tkni-
Recefliis hic Imperii magnam involvit ab- tudoPo-
furditatem, imo contradiftionem. tefiatis

Afierendum enim eltj&Cxfarem, ex ple- Impera -
nitudine Poteftatis, contra Ordinum volun- tori* ,
tacem , rette fecifle Decretum; alioqnin il- & dtf-
lud nullius eflet yaloris: Et Ordines jure fer. fus
diflenfifte, ac diflentire potuiffe, diflenfum- Ordi -
que hunc efle validum 5 cum eundem ipfi nttmfe-
Decreto Imperator inferi paffus fit, hocque rimmn 1-
ipfo apprpbarit. tu'0 fe

Et haec duo Reinkingk , aut alius ejus fa>> defim-
rinae, mihi conciliet , velim /ut apte inter fe unt*

coha:reant, nec mutuo fefe deftruant.

Si enim Csfar jure fuo ufus eft ; Ordinum
diflenfus, tanquam nullius momenti, in Re-
celfum recipi non debuit : Si autem diflen-
fus ille Ordinum validus eft, ac fua ratione
nititur; Csfari, contra ipforum volunta¬
tem quicquam ftatuendi, jus nullum fuit.

Quqmodocunque tandem rem confide¬
res ; Catfar , contra Ordinum voluntatem,
ex plenitudine Poteftatis efficaciter ftatuen-
do, diflenfum Ordinum e medio fuftulit- 1
Idem tamen , diflenfum Ordinum in ipfum
Decretum admittendo, & approbando, ple¬
nitudinem iftarn Poteftatis fibi rutius abro¬
gavit.

Similis, aut major etiam ,abfurditas oc¬
currit in Receflii fequenti, (4) quem tex¬
tum, auftarii loco, adverfariis noftris donare
volumus: tibi, contra colloquium ab Im¬
peratore decretum , tam Pontificii, quam
proteftantes Ordines proteftati funt ,
fcnncn offcntUd;/fcaf’ (auffcdjalb bcrurtcs nttb
cwtovom colloquio nict&cnt) / fo bte Dv5mifc^c
/Orapt, ftit ficfi fcftjt gcprfcnct /

«nD

(a) de lAnno I54S.§ 7?«,

ffg De Ratione Statas

mib IVir/ tic ©ffltt&i / fccv rtltcn Religion uefr
nrnnfcf I iiicijt tmttigcn / unb fcocfi 2ty«t OJ? ai; t ,
fc«vuinctt/nt4jt n?ci&/ Hficfj rOtfciiimg gcbcn fons
ncn/ Wicl)«ni»ir/ bcr 3flt3fpiit'gtfcf)m Confef*
fion »m»tini>te / ©tdtttsc/ an bcm jungjfen
<£pcpvifdkn Oicidjs- abftfjicbc / tjiemit an&
nt$(a begeben/ no$ bavtjtt gcwfcbcn fetn ) bis*
fcc 3Cbfd;icb biirefy fcie (Stdnbc beivifligct / &c.

Nam, ftquidem proteftatio lisc valuit,
Decretum illud, in eftefUn per eamfubltl-
tum eft ; cum nemo Ordinum , ad obedien-
tiam illi prxftandam obflr ingeretur : Quod
fi Imperatoris Decretum validum fuit, certe
Ordines, tnnquam Majefiatis Imperatoris
temerarii contemtores, coercendi fuifletu;
necpatiundum, ur, pro reflatio ne fua. ipluin
Imper ii Recefiitm macularent, ac fanctionis
Imperatoris invalidam fiiam proteftatio-
nem , non opponerent modo , fed & anne¬
cterent.

Et hxc, qux adduximus , non equidem
lutgx funt ; non enim mortualia.

Ex quibus apparet, quam parum accurate
Receflus Imperii loquuntur: Prxfertintr
quando de Imperatoris autoritate , Potefta-
tis Plenitudine , & fimilibus agitur? ubi
verbis magnificis, etiam contra rerum natu¬
ram, nimium fibi indulgenr.

Et tamen his lubricis , ex uno aherove
verbo, petitis argumemisdmmane quantum ,
fibi placeant ifti j qui vitri exteriora lam¬
bunt, pultem Vero non attingunt.

ReCpon- Eadem etiam relponfione alterum , a
Jio ad Reinkingio addudlum, textum {a) abfolve-
al teram re polium us. Nam Euangelici Ordines con-
funda- tra illud decretum proreftati funt*; nec coti-
3mntum. trd proteftari hucuique deflerunt : Qmxflio-

que

U) 'R&crjf. hnper. de .Anno j J?J.

'Piicj /. £ap, l V. 6$

que ifta , de Pontificiorum relcrvato ( i*om
©ciftlic(;cn QSor&cTjtUf } ac iftius Decreti va¬
liditate, non fi y lo magis, quam armis hucui-
que dificeprara fuit.

Et fa ne parum abeft, quin perfuaderino- >

bis patiamur, controvediam iftamab uni- ifta. in
verfis Ordinibus in arbitrium Regis Ferdi- arbi-
jiandi fuifle collafa m . trium

Quorfum verba ifta forfan pertinent, 2>tt Regis
Crafft tmcfqrbacfita- OISmifcfjet Jvcpfctbcf crt Roma~
COfcapf. gcgebmec SBoflmndjt unbfKtm # mrum
fffittimg : Vigore mandari Cxfarei, 5c arbi- Ooliata
trii, in nos, non a Cxfare (illi enim, ut fu pia videtur.
quoque attigimus infra pluribus mone¬

bimus, ipfimet, in causa Religionis nullum
arbitrandi jus fuit 5 nec ergo in alium id
transferre potuit) fed ab univerfis Ordini¬
bus collati.

Nam Ordinum omnium voluntate , hanc
declarationem faftam efie , fubfcriptio eo-
nim, abfqne ulla proteftatione facta , argue¬
re videtur, uit&tebe e&gcfd&ricbcne

pimcfcn init) 3Crtic«(/ nife nuo obfldjef / nuC
SGnfetnt gutcn tvwffcn/nnflcn/ unt) rati; i furgo
nommcn unb bcfefcioffenfVmb. ( «)

Et in literis Ferdinandi I.Anno r S57- ?r0"
teftantibus infinuatis , exprefse continetur »

<£0 fci; bie ©ncfje r-nttich batfin gclangt / baS
3f)rcdi6mgitc^c gutcm vorwiUen

unt) wiffcn ficybei* Xfjeit Religion @>tdnbc /
imb bci* nbmcfctibctt Dvdtfic »nb dStjtfcbafffcn/
foldjcs vorbcfjnttG / obcr frcyftcUimg Ijaib /b it
©ct|f (irficn / obbcrtiffcn QCtticut / &c. bcm Re-
ligion fricben cmycrki&cn taffe» - Siquidem
Franciico Eurdiardo credimus, (i)

Unde

( a) d Receffti 6. u !t b ttMC btfi i) t’M l‘b It (tfC.
(b) parte 1, de autenom.p. 34.

fV De Ratione Status

Unde non abs re alii fcribunt , (^) .Konit}
Stvfimanbfjnk fttty/iti 6 em $htncfcn ko ©eifb
tidjen vorMjalto / Anno 1 5 s 5 . unt> fjcvnacff
rttttucgc/ inallcn fdjnffCcn uni) bcfcfjexbcn/ prin¬
cipaliter <iuf i)cr Proteli ircn&cn <£>{flnt>e Ut
fd;cl;tnc (;cim(Mlung gegyfintw.

Et, quiequid denique noftrx Religionis
homines ftatuant, Pontificiorum cene con¬
flans hic opinio eft: Quod utraque pars
prxdi&i articuli declararionem Regi concre¬
diderint; & hic aiticiiius , qui limitatio fa¬
cis Religionis dicitur, utraque parte, tam
Catholicorum , quam Pro reflantium ,coii-
dentiente, diilas Paci Religionis infertus, Se
in tabulas Comitiorum relatus fuerit, (i)

Aliud crgb eft, esc plenitudine Poteftaiis,
diflentientibus Ordinibus, quid ftatuere;
Aliud, iifdem confentientxbus , de re qua¬
piam controversa arbitrium futtm interpo¬
nerem.

Cum enim adhuc hodie in caufa Religio¬
nis, fi controverfia quaepiam oriatur. Ordi¬
nibus liceat, ex utraque parte, certos, ad
rem componendam , digere arbitros : Qua¬
re olim non licuerit iifdem , in punito hoc,
Religionem concernente, arbitrum eligere
ipfum, feu Imperatorem, feu Regem Ro¬
manorum.

Sectio IV-

A Tque hatc , de locis iftis , quibus aliqui
' * fedufli , vim omnem Comitiorum peiii-
tUs enervanr , & ad Imperatorem in dfeftti
trahunt, diftafunto.

Prior

(a ) ZacbartM ©ciljtofffit in- Uteri* ad Cardi¬
nalem CU filium de dato JprumefjcUn 9 dati.
v4n) 10 1615. f"b) Ponuf-anonymw in Difiar-
fu, defefme lirtihtcpift, Mavdtbjn CmnWU

‘Tars I. Qap, IV. yt

Piioi' opinio plaufibilior, Rationi & Statui
ttoftro magis conientanea , ac communicet
Xeccpta eft.

Ex qua tamen aliud nil fequitur, quam Commi -
Majeftatis Jura , atqucadeo ipfam Majefta- nUopi-
tcm , Imperatori Sc Ordinibus , pro indivifo tiionii de
atqualiter competere. Comitiis

Er, 0, quantum pote , eain exaggeres , ad vis ac
fummum ii 1 uti e vinces : Imperium nof£n:in eftcius.
flare in xquilibrio; monarchice ac arifto-
cratice/xquabili temperamento, mixtum.

Sed quanquam opinionem hanc, omnium TSMftrtt
calculo approbatam , impugnare, temera- fiiiten-
rium forfan aliis videatur; attamen haud fit- tia.
mo eam niti fundamento, nec Imperatori in
Comitiis poteftatis femifTem elie tribuen¬
dam, fed vim omnem Comitiorum in Ordi¬
num manu fi tam ; Et,fidifpar Ordinum Im¬
perii qualitas ac autoritas ( qus illam in
clafies diftrib utionem caufata eft ) confue-
tum votandi , & per majora ( feu plura po¬
tius) fuffragia, decidendi modum pateretur.
Imperatori, fuffragia colligendi tantum , ac
ii ea requalia fint , voto fuo in alterutram
partem, controveifiam decidendi,nec ullum
ulterius jus e fle , ex natura noftri Status , £c
i p forum Comi t ior um,haud difficulter offen¬
di poteft.

Nam I. novimus, aequalium ponderum proOit-
eam effe naturam , ut , fi vel tantillum uni tHr
dem tum, alteri adjicias, hoc ftatim prspon- j .
deret, Scinfuum latus lancem inclinet: Eam
quoque naturam arqualium elle numero¬
rum , ut vel unitas , uni fubtrafta, tk alteri
addita , plus minufve confticuat. Similiter ,
in aquali poteftate ,quantulumcunque fir ,
quod uni demas, & alteri adjicias , fiaum
priflinam tollet «equalitatenur.

7- De Ratione Statui

Jam, fi Imperatori cum omnibus Ordini¬
bus par eft poreihs , ilia, vel uno Ordinum
(ne de integra claiie dicam ) in Imperatoris
fententiam pedibus defcendente, crefeii, ac
major futura eft; adeoque, non obftante
reliquorum Ordinum , aut Claffium difien-
1'u, praevalebit , ac concludere poterit: id
quod , ex ipforummet Doftorum opinione,
falfum eft.

Nam Clafiium difientientium fufFragio-
ium nullius momenti ad Caelarem di re¬
latio^: (a) Nec Cadar, etfi una Ordinum Cu-
lia, five Claflis illifefe adjungat , quieram
concludere poteft. M _ . (

Qnx certe relatio alicujus eftet momenti,
& Cadar, unius Cladis lententi! approbata, I
concludere ac decernere polfet, ii is eadem , *
qua omnes Ordines, & ita dimidia potella-
tis parte, pollerer.

1 1 . Regimentum in locum Comitiorum

annuorum , i) er ^djjriicbe» 3Jetf(tmliing/ lob-
rogatum eft : (c) Cui perinde , ut univerlali-
bus Comitiis, tanquara Frarfes praefuit , ad
ipfe Imperator , autejus vicanus,
x-ins / c&cr / t»o Q$3u' / atifj an?cnr merfiid)'11
fitcf;cn unD ucfc^cfffen / pcrfonlid? & a E> dj ntdjt
fd!i nifit&m/jti t>fm / fo 05 if / an SJnftf fW
fd} e niveri) en/ jtvunrjtg 'pcrfoitdi qcordtd.fd)

. Surrogatum autem induit naturam ejus ,
in cujus locum furrogatio facla eft: Qu£qlie
i‘i Comitiis Imperatoris fuerat , eadem in
Regimento elie debuerat poteftas.

Jam vexb in Regimento plura, feu majo¬
ra

(aj Paurmeift, iib . 2. de jttrifd. c.z. n. 5°* e^'

popr-Rein^.l.lM.S.c.S.n.SS. (b) P*#-

cap, 2. n. 1 2 o. edit, pofter. (e } °r'
tunatio Regimenti de ^Anno i joo. tit, V0l>
®tB iWcnisfjjct,. (d) dicio loto,

Trfiv I. Caf>. IV. 7;

ifl fuffiragia attenduntur» (£s ftslf t>cltt/fo
Cureti Ocu mc(;fcrn-tl)ci! fccfcf^fofTia» niir&/ foliae
bcfitKfycn ; Idqne , tam praifente , quam ab-
fente Imperatore ; (a) Et illi, fi ipfemet prae-
fens (it , vel ejus Vicario , nuda condi i i dire¬
ctio , ac unicum , idque , ni fallor, ultimum
ac decifivum .votum competit. Idem ergo
in Comitiis dicendum eft.

Imo abfiirdum effet , in Comitiis, ubi
quamplurimt Principes in perlona,3c reli¬
quorum omniumOrdinum Legati.pra:femes
adfunt, majorem Imperatori tribuere pote-
ftatem , quam in Regimento, feu Confido
quorundam Deputatorum: Quorumomnis
autoriras a Comicus, ac Ordinum voluntate
dependet,

III, Idem in Imperii Judicio fupremo , III,
feu Camera Imperiali apparer. Illienun Im¬
perator , fi non ipfemet, certe pef Vicarium
ilium , qui Judex Camerte appellatur , pra>
eft; Afteftoies vero Ordinum, a qu.bus
conftituci fuiit, vice funguntur; Et ita hoc
Judicium, quoad caulas jud ciales. Comitia,
ieu uuiverfum Impciium repraefentat.

Atqui in Camera -fitniliter plurium fuffra-
giis ftacur, nec Praefes Judicii , nifi unicum ,

Se poftremum votum habet. ( 0 ) Ergo idem
in Comiti s obtinet.

Nec credendum eft , Imperatorem , 111
particularibus his Deputatorum. Collegiis,

D id

(a) d. Ordin. Regim. tit. bus Ougimcnf 111 U<$

Sic fcdrs <Sl)m*-Stirflcn. ver fi. 23not»irfonw
tum &tu. tstcbcv (fftmfurtf not: aufigung
fauce S0icrit)el3«t)ve/ in fine. c?-m. mc Ocio
Qugtmcnt ctndjcnOidftjcn crlttuScn nutg.

(b ) Ordinat. Camera dearmo 1455 , tit. \t)tC
2>ao (£ animet * gcridjt mitOvicljttn). verfi j.

^4 RMone Status

id fibl eripi paflum ; quod in imi ver fali omni'

um Ordinum Conventu, jure luo ufurpabat1

1 V- Fortius adhuc a Conventu Deputa'
rorum, in fpecie lic ditflo , Deputationctag/
'qui Comitiorum unlverfalium vicem obti¬
net, & in quo eadem pene forma ac mo¬
dus, qui in Comitiis univerfalibus obfervi»
tur, (a) argumentari licet.

Quamvis enim Faurmeifter afferat, [i)
hodie intro duplum eile ,&ita obfervari, ut
univerfi Deputati in duas Clafles , deflo-
rum, Ici licet, ac Principii m concedant, & ita
perinde, ac in Comitiis, procedatur: Princi¬
pes tamen. Comites, ac Civitates , inter te- ;
Jeftos paria e ile ferendorum* i iiffragiorutH
jura, ita, ut omnes ac Unguli viritim lenteti-
ttas dicant, adeoque,- quod ma jori parti pla¬
cuerit, fpcftari debere, jam olim contende¬
runt. («) Cujus fentenrke fundamentumin ■
ipfis Imperii Receffibus (r/) re perimus.

Ex quibus textibus fimul conflat, quod
Imperator non dimidiam concludendi fa¬
cultatem habeat i fe \ , fi paria fuit diuen-
tientium inter fe Ordinum vota , automate
demum fuarern componat , (Sol! aifltnji f}W
jitnitai gemetnen ovat!; I uudj in bcofcni
rcr JccijHriidjcn Coramiflluic!) / vctndrtd/
decidirct/ tnib bepui mearem gtUjffcBttwtftn*
©often ftbee paria vota , ni cinct: ober 111 H1 i-
fatfjcn/ uber ucrfcfims? furiauffcn ! tcrc« nirt«
ft$ tu mdjt ucrglcitfjen fSnfc / ba ban bflffetwfff*
(in 03 n 3 / burd; OSnfcre jfcpfcrijctje Commit-

iancngsftTngt / femb Ocs ©nc&i<$W

(a) Vaurmeifl. d. r. 2. n. no. edit, pofler.

(b) d, loco. (c) Idem ibid. (d) dccejf.
Imperii de ^ inno i J 8 2.§/J0# bttlt b(C
fiecejf. Iwper, d( •Anm £• S9<t*

'Tars i. Cap. IV » 7S

btcfcns/ Q3nfctc ivct;jct(tcJ;< relolution &ar*

*d>ct jttcroffttcn.

Idem ergo in Comitiis dicendum eft : A-
lioqui pauci quidam Ordines in Conventu
Deputatorum, majore Libertate, quam uni-
verft Imperii Comitiis congregati,

gaudebunt.

V. Si jus omne Imperii pro dimidia par- VV
te penes Imperatorem e-ft , nec eo abfente ,
nec contradicente, quicquam decerni poteft:
Imper. enim , Ordinibus omnibus exaequa¬
tus, quicquid illis vifum eft , aut contradi¬
ctione fua annullar, aut ablentia fufpendit.

Atqui, ab Ordinibus procedi poteft , e Ju
iam ablente Imperatore, H is non compa-
reat : QCBir fommcn in bmfclbcn jcif / obet
tiicbt 5 foU ntcpt bcfto nitider / tuirdj bte
Surftcn / bte jtvolf obgcbucfylc Siivjtcn/ unb
ice OvctcfyoOvrtti) fotCgangcnivcticn. (a)

Quod , in particulari Ordinum quorun-
dam deputatorum Conventu conftitutum ,
in univerfalibus Comitiis multo magisob-
tinebit.

Similiter etiam, diflentiente Imperatore,
ab Ordinibus concludi poteft. Ut Anno
1524 Noribergx accidit: Ubi contra Cxfaris
voluntatem , qui VVormatienfe Decretum
ftriffcim obfervari, per Johannem Haunar-
tum, Legatum fuum.poftulabat, ab Ordini¬
bus aliud, St diverfum.a VVormatienfi,
Decretum factum eft. Quod quidem Caro-
lus V improbafle, graviterque eapropter Or¬
dines incufafle legitur : (6) Reculare tamen
non potuit, quin conienfu St figillo fuo illud
firmaret, (c) D 2 Plus

(a^ Ordinatio Regimenti de^Anno 1 joo. tit. fca®
Ovcflimcnt mag bic fcdjo <£(;ut§vu‘$cn / Scc,

(b ) apudSleidan. lib. 4 hijl. ( c ) 'Reccjfut
Imp* de vinno 1 §. bflVrt&f \9

«6 'Delatione Status

Plus ergo in Comitiis Ordines Impeni:
poffuin, quam Imperator.

V 1 . Etiam in ipfis Comitiis , exfiflente
cafu.quo, non fecundiim Clafies j fed voto¬
rum numerum concluditur, & Imperato!
cum Ordinibus in concludendo concurrit)
nunquam illi plus, quam unum votum, COU'

ceditur. , .. I

Exempli gratia ; quando Decreta Imperii
in Receflum rediguntur , ac Deputatis Im¬
perii publice in eum linem prxleguntur, tit
emendent emendanda , & corrigenda corri¬
gant. Tunc enim in Ordinum Deputatis,
eadem fere proportio , qux in coniultadone
obfervatur : Ut Eleftoium quidem Senatus
fex fuffragits polleat 5 Principum totidem ;

( has enim dux Clafles fibi invicem potemu
arquaies funt) Civitatum, duobus tantumi

lecundum quam proportionem hxcfla!-
fis, etiam reliquis , potentia & antoritate,
cedere videtur) Imperator tandem, cuijs
eadem in corrigendo , qux in concludent o
ac decernendo poteftas ede debebat, per
Commiflariosluos, votum conci ufivum ha¬
bet* (a)

VII. Et ultimo, quod dimidia Comi tio¬
rum poteftas perperam Imperatori ad fati a-
tur, exeo firmamus: Quia licet abdentibus
tjuibufdam . legitime tamen vocatis , t 'rdi-

nibus, prxfentes nihilominus cum impera¬
tore concludere pofilnt, Decretaque prx en¬
tium ligent abfentes} M) live plane ad ^o-

(n) Jiutor bes ttrarTKiffigcn 25trtd)l6 / «W
Jjctmgs 'Stigs uuf ot ci tlj c r fetnt ( im gc n gw
J^rtttCU tntrb/ quem refert L.imn&M /. i •«* ]uri

(b) Reccjf ImpJe ^inno 154-

$. wiv rtud) ©jurpftrflcit- & s ■ fcqf- Prc:f‘\
ImfdstAnm i jq-i

'Pars J. Cap. 1 V. 77

mitia non venerint , flve ante finita Comitia
receflerint: (a) Ne paucorum abientiadl ve
Becefiaria , five fortuita , debilitet, quod a
majore parte lalubriter fuerit conftitutum ;
(i) Attamen regula ifla , quod abfentum
nulla habeatur ratio, non Simpliciter >v erum
ita actipienda ; fi major, fcilicet , Ordinum
pais in Comitiis pr aifen t es flnt : Tunc enim
minoris non habetur ;atio.

Quod ft magna, vel maxima pars Ordi¬
num abht, Imperatori , curn paucioribus
prafcntibus , in ab (entium, fed plurium,
praejudicium ftaruere, nequicquam licet.

Ita Anno 1546. eveni: Ratisbonae : Ubi
Carolus V exprefse confefius eft , et f
o«P ntfltt get ter a b aufenCrn (£lj urSu r ften
frrn/imo cStanbe/itni) tetf? micfj cttic^e Surjfcn/
flup i!;rta ebchaften/unb notburftcn / mu fcU
nem yotfciffcii / tmi> gndbigcn beftflftgung/
imt tmtncfum ttndj bet Protefltvcnbm
§ut|tai / Sruflcn unb fStdnbc fSotfcfwftrn f
flnt rndjc afle / djnc fciu ucnrsmftVn mib ‘ira
Jaubnuo mttbmim nntjcim gcjegen / an fci^
mn / unt> iu&Oictcfjo cbltgcn / unb facTicn /mif
benubugen gcgcnvocvtigcn B.irffcn uni @tdn»
ben / imb ter rtbnufenbcn Kcidjcn iint
fcfjaitrn / init muj mtt frttcbf fcrnccnfcgf vtr*
fatjrcnunb biintitn Ijabe utbgcn. {cj

Quam poteftatem uti que haberet Impe-*
rator, iitbtius poteftans dimidia pars ejus
propria efiet: Juncfis enim prarlentium ,
licet pauciorum, Ordinum fu ffj agi is j cuin
dimidia fua pane , jam plus haberet , quam
dimidiam potefiatis partem ; & abfentes

D j Oi-

(a) Reinkflib. I. cl. J.c. g. ».77. (b) 1.^6.

C.dedecmion.lib- 10. (t) Recejjm Imperti

cie *An»Q 1546. §. tuWdlmiV fibc*;.

7 3 De Ratione Status

Ordines, prxfeitini contum aci x reos , prjt
numero plure s , pondere ac amoritat e fur¬
iaret.

Sectio V. *

T? Ropofitis lentendae noftia: funda me ntis>
ordo quoque poftnlat , ur rationes, qui"
bus communis, & contraria D odorum opi*
monititur, examinemus.

Ilia aurem unica hic fere eft : Quod
Gonftitutiones Imperii , jure contraftus fi¬
ant, fen per modum conventionis, inter Im¬
peratorem & Impeiii Ordines; ad tjU™
conventionem utri u fq u e c o n fe n lus necefls-
rius /it.

Sed meminerimus, in publicis rebus, crs-
ferrim Legibus rogandis , &c nunc , & oiim ,
In Lt- formam contra cius , dicis caula , adhiberi
folitani : Nec ex eo tamen flati m prifurai»
aut argui, diviiain Legum ferendaium pote-
flatem.

Sic, adhuc hodie in Polonia, Regni Con-
flitutiones per conventionem Heri dicun¬
tur: (,i) Nec tamen ideo, Regis poteflatera,
Ordinum exsq natam efle , quilquaro Po-
Jonornm dixerit, opinor.

In Republ. Romana , Leges olirn 6c Ple-
bifeita , per flipu lationem , quae& ipfa con¬
ventio efl , perficiebantur. Rogabar eniffl
-Magiftratus Populum , aut Plebem ; vellet,
juberet ve. Legem, vel Plebi /citum ita heri ?
Quae mgatio omnium Legum fons, caput,
ik origo dicitur, (i) Cui Populus, vel Plebs
telpondebat. Unde Lex Reipublici fponfio

ap¬
ta) S tanti a Regni Polonia a lob. Herbario de
Ftiljhn edita fitbiit. Confiunt. (b) GeUittt

Lu^im®filttic' c' 20i C!c-pre Cee inna. y AltX ,

e^emal.dnr.mp.zz.

f. ommu*
n U opi~

7J ion is

funda¬

mento

primo

rifpon-

dittur

gum la¬
tione
conven*

f io ad -
biteri

ton ftic~
viti

Pars 1. Qa p. IV. 79

aipellacur, (a) hoceft.flipulanti, vel intei-

itanti farta promifiio. (b)

Nec tamen ex hac caufa Magiftratus, cura
Ibpulo,aut rlebe,in Legum ferendam sequa-
1 temperamento concuinfie, dicendus eft.

Taii ratione, quod per modum contra¬
itis , feti conventionis, inter Imperatorem
fe Ordmes , Confli canones imperii fieri ql-
tuntur, intelligendum eft.

Imperator enim , liquid e re publica effe
exiftimac, proponendo regat Ordines; Hi
vero, fi Imperio utile id exiit imaverint, con-
itniiiint& concludunt.

Si quis tamen hanc ulcroque citroque ob¬
ligationem nimis urgeat, illi refpondemus *
ln conventione iftliac Imperatorem Ordi-
n i b as omnibus opponi quidem , non vero ,
ut u nwe r fis, feu , unum coipus conthtuenti-
but, fed ut lingulis. Ut ita Imperator , li ex.
oppofitione i ft hac aequalitatem coli igas,nOn
plus, quarn fmguli Ordinum, poteftatis, ha¬
biturus fit.

Ordines autem omnes, ut fingulos, in hac
conventione potius , quam , ut corpus ali-
quod con fide rati , ex eo patet , quod in anti¬
quioribus Imperii Recelfibus , lub ifta con¬
ventione , feu iynallagmate , ab uno latere
ponatur, Imperator non vero eo tantum re-
fpertu, quo Imperator eft, fed etiam , quo
tanquam Dux Auftha: conGderatur : lino
Imperator ac Domus Auftriaca. Ab altero
latere , reliqui Imperii Ordines. SBcrbm*
fcen /ycvp(liditcn / ucifprecfccn/ furIBns/ un&
SSufcrc Qiudjfoimncn «m Oictd;/ and)
fere <Erbcn imE) (irbtidjc ianbc / foltfje orb*
tmng/&c. feft jnljaitcn/ &c. £>cffi:n jiturtwnb
^aben^n*/ aio Ovbnufd)cr .Siomg / rmb (Eris*

D 4

(S) lib.l.de Legih) fb) lib.i.c,}. de Spoitfkl, ■

So De latione Steitits

jtt / 03nfet JftntgflA

foci an Mcfen bricf tlnin fencfcn. 03 n 5 0£>W
»on©otfes®nabcn$crcl)to(&/&c. fa) item
■JjMcrmif gcvcbcn unb vcrfprcdjcH 0H3tr Jtom*
Maximilian , fur 03 no/ unb infere nacf;fom
kkii / £H5mtfcfjc Jvcyfcr unt) jjSntg / unb uticfj
O^nfer <£rbcn unt) 9U<$foniincn/ dh-tp^crijOf
gc 5» iDejlcrsfcid) / bufe obgcfcfirtebenc jOrD-»
iwng/&c. getrcttMtcij unb fcffigltcij/fo rtclQJnsj
nio Ofvbmtfcben ^ontgunb (£rfp ^crijogcn j»
^5cjlcrt*cict) benifirt/unb bcrulfrcn mag / wfyaU
tcn/imb ^ir CfJjurSurffcm / ftfitjfen. (i) Ite-
xum vcrfprccbenO©tr'foutcl Q3no / alo Oi&
nufcftcn Jfcpfer/ auc^) Q3n» tmt) Q3nfeni hebet
@ofjn <Saro(en/ J?6nig ju $ifpanUn/8cc. ba§
03no l)icrm m<fc^(tg<n / alsQtrlj-^crfw
gen ju unb d?ctf$ogctt j» $uw

gunb / bmdjrcnb / jmmtfnjteffcn / of;tt ale ge*
fal)rt»c ; 33 eo ju tirfitnb / ffabcu OFBir/alo Se*
ivcl^tci' Olfimifdjcr ^cyfcr/ unb awcf; ais (ErlJ-
•^crijog j» 03ttrgmib/ 03nfcr J?c#fSrH($
pgcl a» biefci» Ofbfcfjtebgeljangcn. (e)

Idem adhuc femel a Carolo V faftutn eft;
{d) poftea femper omiflum : Licet eadem
formula, fequenti tempore , in medio Im¬
perii llece/Iii (e) reperiatur , fyabcn 95)il/
fmt ben obgentcl&fen J&pfcrltc()m Commif-
hii te» ini Oiantcn bcr Otomifcbcn i?cpfcfltd)ctt
unb fiir 03 no fetDff / fiir 3f;rer SUyfi*
lidjcn CQ?apt. unb 03 n fer (Er&Ianb / 03no mtt
Chnr oitrffcn / 5ut-(fen / uub @(dnbcn/ ver*
glici;cn/iii)b vcvcintgf.

Jam,

fa) Ordin. Ttegim. de ^4 n no 1500 . §.fin. keecjf.
lmper. de ys4nno 1512. §.fin. fb) Recejf.
lmper. de^dnno i 5 00. in fin. ( c ) Receff.hr>-

fer.de ^Anno 1518.$./». (d) Ordin. Re-

gim.deiAnno isn.$.fin. (e) Rccejf. Imp.

de vAimo 1542. $. tvurbc ftdf; aber uniant

Pars L Caf>. 1 V . St

Jam , ut ad propofitum noftrum haec ap¬
plicemus, fi in hac conventione Ordines Im¬
perii ut corpus aliquod confideremus, Do¬
mum Auftriacam, ut membrum , a corpore
fuo diveJli , imo corpori fuo opponi , necef-
fum eft •• Qupd ne fiat , melius ett , ut impe¬
ratorem , St Domum Auftriacam . tanquam
Angulos, Imperii Ordinibus, ut fingulis, op¬
poni , dicamus.

QuinSc, fi conventio ifthaec Legum fe¬
rendarum poteftatem aequaliter dividet , in¬
ter eos, qui hinc inde fe obligarunt, 8c lyn-
allagma, feu ultro citroque obligationem
inter convenientes conftituet ; lequiturj
quod dimidia illa poteftatis pars, quam Im¬
peratori vulgo tribuunt , non ad folum Im¬
peratorem , qua Imperator eft , fed & qua
Dux Auftriae , imo ad Imperatorem ac Do¬
mum Auftriacam pertineat: Quodque Im¬
perii Ordines univerfi, non folum Impera¬
tori , verum Domui quoque Auflriacas, per
hanc conventionem obftringantur.

Qua: certe' hujus Domus infignis , pra: a-
liis , etiam Eleftorum , Familiis , effet prae¬
eminentia; Imo videretur , ex hoc funda¬
mento , abquid haereditarii juris fibi vindi¬
care polle, in Imperatoriam dignitatem—».

Sed pofterius falfum eft; Nec Auftriaca
Domus plus, quam alia: Familiae, autoritatis
St poteftatis, in imperio, de jure, aut habet,
aut hucufque unquam habuit.

Ergo nec prius neceftariam inducit con-
fequentiam : Adeoque illud, ex mutua con¬
ventione , Sc hinc , inde contvadla obligatio¬
ne, imbecille ac vere ftramineum argumen¬
tum eft.

Quod vero Ordines , inter fe concordes,
ConftuutioiKS , ftatim promulgandas , pro

D 5 j vus

El ‘DtU.dticne Stafiu

Jtcjpm- jure fuo ac Imperio, Imperatori noninjun*
detur gaut , feci ubi, quod Ordinibus placuit ,Im-
fecundo peratori perfelcclos expolitum eft, tamditt
Funda- replicando, duplicando, triplicando, qua-
SHt nlc* dmplicando,m. procedatur, donec tandem,
hoc modo, res, vel ut amica quadam coin-
pofitione ,tranfigatm ; &, vel Impera tot in
Ordinum, vel hi in illius fententiam conce¬
dant , atque ita, quod in coni mim e placuit,
Decreti demum Comitialis , ac Legis habeat
vigorem: (a) Id non ad antiqua: tantum Ma*
jeftatis imaginem (quam ubivis Imperatori
OrdinesreliqiiemntJ confer vandam, r,e,mi-
do fifitetn min fterio Imperatorem fungi,
manitelto cuivis appareat; fed etiam, ut,
Imperatore in contraria , aut diversa ab Oe
dinibus, opinione exfifterue, propoli ra ma¬
teria, per rationes, pro & contra decidendi ,
Irine incie ventiletur, lique forfan quid ab
Odinibus nondum fatis adhuc perpenlum
aut peripedum fuerit, melius declaretur, ac
fi opus fit, emendetur, fieri dicimus.

Quod fi , unanimiter ac perleveranter,
non obft an t e Im perat oris d i fl e n fu , 0 rdihes
inter fe conientiant , Imperatorem ipforura
voluntati repugnare noti polle, led, qui ipli
promulganda decreverunt, promulgare te-
ireri, firmiter nobis perfuafttm habemus.

Si quid tamen ex hoc amico , inter Impe¬
ratorem ac Ordines, traftatu , praejudicii
Imperio ortum hucufqne fit , aut impolle-
lum oriri pofiit; id ex hac ipfa communi
Legiftarum , vim Comitiorum non latis ca¬
pientium, opinione initium craxiffe videtur.
Qua etiam Ordines Imperii perfuali , Ice-
daque Status fui ignorantia decepti, Auftria-

t

O) Pturmtift. d.iib. i , dejurkd. c.l.n.$0. edit,
fefcr. Rank. d , M. 1 , cl. j. c . 8, n,S i .

*

I

Pars 7. Cap. IV .

cx Familiae, jam longe ultra feculum in Im¬
peratoria dignitate pedem figente, plus,
quam oportebat, indulferunt; 5c , ut alia
multa , ita hanc etiam confuetudinem , fuce
Libertati , ac Comitiorum dignitati exitio-
fam, induci pafli fiint.

Stat ergo nobis fixa lententia, contra
communem omnium , five opinionem , five
errorem : Ordinibus folis, in Comitiis com¬
petere , & confultandi , & decernendi pote-
ftatem ; Imperatorem vero , qua Imperator
eft., aliud nil dc jute habere, quam delibera¬
tionis , feu confultationis diredlorium , Sc
ultimum decifivuni votum . id quod tanti
momenti non eft, ut, aut Ordinum potefta-
ti multum detrahat , aut Imperatoris Majc-
ftati multum addat.

Nam aliis in Comitiis, 8c apud alios gen¬
tes, Regis Majeflas in eo potiflimiim elucet;
cum poteft , quae cujufque fententia in Se¬
natu melior , non numero , fed pondere di¬
judicare. ( a ) Quod in noftris Comitiis lo¬
cum non habet,

Qjjare pefiime ifti faciunt, qui confueta
Germanorum Comitia, ex illorum-, qua:
tempore Romuli , &. antiquorum Regum
Romanorum haberi folitalunt, Comitio¬
rum jure metiuntur: Et cum antiquo Ro¬
mano Senatu , ac Confilio Imperatorum
Romanorum , hodiernos Imperii Ordines
comparare, praefumunt.

Qma , ut irti pars corporis fui , a Juftinia-
no dicitur; ( b ) ita etiam Imperator ho¬
die cum Imperii Proceribus corpus unum
conftituat. ( c ) Itaque, ut quondam, per

D 6 ifta

(a) Bodin, lib.%, de Repuli, c. i . (b) l-S>pr.

C. ad L. ltsl. Maj e fi. (c ) Rectjfus Imperii

de yAnno 1512- in- prine.

$ 4 ‘IV Ratione Sta t tu

ifta Comitia ac Senatum, Regum feu Impe¬
ratorum Maje ft ari nihil fuerit detraftum;
■ita nec hodie qui equam derogari.autumant.

Et, quemadmodum in domeftica vita Fa-
terfamilias, licet ex Uxoris confiHo fami¬
lia’ Leges praelcribat, eamqtie participem
gubernationis faciat , &c cum filiis operetur
in commune bonum , attamen fe non fpo-
liat fua autoiitate : Sic Imperatorem , in¬
quiunt, (a) quamvis communicato confilio
Procerum omnia agat, non propterea fe
exuere omni poteftace , aut cum ipfls com¬
municare poteftatum_/.

ilam flmilia li£Ec plane dillimilia effe , &
toto ccelo diftnre , ex iis , qua in mediura
luicufque protulimus, manifeflum elt.

CAPUT V.

Ds follita Legibus potefiatt .

Sectio I,

JAm , excufTb Comitiorum jure, ad ipfa
Majeftatis Jura, qua univerfis Ordinibus
Imperii , quatenus illi in Comitiis unum
corpus conftituunt , competunt, fpecialius
explicanda , facimus ttanlirum : Inter qua’ ,
duo praecipua funt, in quibus ipfa Majeitaris
cfleima potiifimiiri] cbnfiftit; nempe, Legi¬
bus efl e folu tum , & Civibus, ieu Subditis
Leges ferrea.

Legibus Liate duo indubie ejus propria funt, qui
Joluta principem in Republ. locum obtinet : Is
pottjlas enim Leges dat, non accipit . niii a lumino
Maje- Df.o. {b)

jiatis ' £t

jrhpria. (a) Bernh. Zicritz.itu in no t. ad Car oli V Csn-
fest. crtmin- ad procem, verf cum EltBorium^

Principi Statib, &c, (b; QapnPjiLut.iu

Fari l. Cap. V. Sj

Et fane Principem Legibus follitum cfle,
imo Legem animatam in terris, cui & ipfas
Deus Leges lubjecerit , antiqua Jura aperte
docent, (a)

Nec fegniter ad Imperatorem noftrum Cammu*
ifta applicant legicrepx noftri Politici; qui niterho-
nefas efie putant, (b) aflerere,quod Impera- die lm~'
tot noder Legibus fo lutus non Iit. Imo , ex perawi
Plenitudine PoteftatIs,eiim, fupra Jus , ex- tribui-
tra Jus,& contra Jus, omnia facere ; eique, tur ,
cur i ta facis, necdici , nec opponi quiequam
polle, contendunt ; ( c ) Atq; ejus poreftatem
ita elie anomala,ut nullis Legib. frenetur. (ei)

Sed ii accur tuis in ifta inquiras, tanta fe¬
te animorum Scfementiarum , quanta cere- Sedqns »
bri varietas appatet. moda.

Jus quidem divinum , naturale, acGen- vari*
tium, uno pene omnes ore excipiunt : Cum opimo-
enim id ab bonam ibus, nec conftitutu Iit, nec nes Jient,
mutari polii t , (e) fed a fuperiore aliquo,

nempe, Deo Opt.Max. originem trahat; nul¬
lus hominum, nec Princeps , necalius qml-
plam,ab ejus obfervantia juie fe eximet.

Circa Jus pofmvum,aH!,inter vim coatfti-
vam,Sc dircfftivam diftingmmr : Alii, quod
cum eodem fere coincidit, Leges, non de »e-
ceffitate, fed d e. lio neftate tantum , impera¬
torem ligare, ftatuimt. -

Cum digna fu vox Majeftate Regnantis,
Legibus-alligatum fe profiteri; Sc majus Im¬
perio, fubmittere Legibus Principatum. ( j )

Decet namque tanta: JVlajeftati , eas lervar e

D 7 Lc -

(a ) L ii.de Legibus Nov. 105.C. 1. (b) Reink^L
I. cl, 3 ,c, I 2 . ». 3 . {c) E.x Prukr/ianno Matth ,

St ephani lib.z.de jttrisd. parte i.c. i.memb) 0 1.
h.ii. (d) Baldtis conjil. 3 Zj.cal, | .hb. I . hiav¬
ere Mantua lac .comm.lib .1 ,c,z. ) § penult,
lnjl.de jnre nat. gerit. & Civ. (fj f -p L\de Leg,

$,5 De 7 \atiotte Staliu

Leges, quibus ipfe folutus videtur, (a) Unde
Severus &; Antoninus quoq; lefcripferum.
(i) Licet Legibus foluti fimus; attamen
Legibus (ex honeftatefcilicet) vivimus. Id.
que fartum eft , falva Majeftatis reveren¬
tia, quod Imperatores 1 potu an eo motu, non
dedignati funt, fibi 3 cum priva Lis, jus die
commune, (d)

Principem tamen.ut Dei miuiftium ( qui,
ex aphorilmo Theologorum , omnia polle
dicitur, quat vult, & velle poteil ) ad Dei vo¬
luntatem optime fe conformare, fciibunt:
Juftitiatque plenum , id demum velle.prsfu-
mi,quod jura volunt; nec cen feti .illudlen-
tire , quod permifium non eft , aut iujuftt-
tiam importat.

Sed jam id in qurefiione haud eft unum
Princeps velit fer vare Leges , aut in dubio
prajfumatur ? Verum, fi aperte comraLeg.es
nitatur; num ejus voluntas inna Legum
repagula coerceri pofiit ?

In quo cafu fupeiior cella t prxfumtiot
Nec in apertis uittts locus di amplius con-
jertutis. (c)

Itaque alii iterum ab initio Leges funda¬
men tales hic excipiunt ; Et legibus , meje
privatis, circa privatorum jus, (eu privata ne¬
gotia, occupatis , Imperatorem demum Ib-
lurum effe, volunt.

Quam artemonem quidam rutius, in illis
Legibus, qua’ ratione , vel aequitate naturali
nituntur, Hi bi imitant ocreftringmit; hilqie
eum folutum, negant.

Ut ita plenitudo ifia Poteftatis Imperato¬
ris, quam hi Autores, plerique omnes, indi-

ftin-

(a) /. a j .de Legat. i- (b) § ult, In fi. Qttib.mod,
ttfiam.infrm, ( c) Impp Tbeodof & Valet. infin.

CsThtQctof.de (tgpel. (d) l.ii 7. § i,deVtrb,M>is

Par t 1. Cap, V. $7

ftindim crepant, multimodis exhaufta, vix
lemip lena, imo pene vacua relinquatur.

Secti o II.

KTOs , nulla inter Leges fada differentia qj0ftr%
priori fentemix , qme inter di r®M vani,

& coadivam vim , feu inter necefiitatem & { ^ ant;_
honeflarem diftinguit , ratione antiquorum .
Imperatorum,faneadflipulamtir: Quiid^bi l'ratg.
u fu cparunt, quod ante, Civium Romanorum ^ c_
datum eit nemini ut folati Legibus e fle di- rQ.
cerentur ; hoc efl, omni Legis neceflitate
liberati, nec iis, quae fcripta funt,iubjedi. («) rmt*
Nam, qui &c ferendarum, & imiverfalitei " 1

abrogandarum Legum poteftatem habue¬
runt i quidni' illi, in particularibus aclibus,

Legibus pn judicare potuerint 5 Et, quomo¬
do illos Legibus adftringemus , qui fupra
omnes Legesfuerunt ?

Decorum quide, boni exempli causa, (cum
ad Principis exemplum totus fefe componat
Orbis) Imperatoribus fuifie, non injuria ar¬
bitram ur,eiiain mere civiles, de fuasmet fer-
vare Leges : Sed ii iliis, extra Legum limites
evagari, libuit,nemo fuit, qui eos coerceret ;
nec enim rationem adionum funrum ulli
reddere tenebantur , nec ulii judicio erant
obnoxii,

Hadenus itaque admittimus, quod adhuc
deFiiderico Imperatore Poetafcripiit : (£)

— hil,ut verum fatear , magis ejje decorum,
iAut regale puto, quam, Legit jure folatum
Sponte tamen Legi fefe fiobmittere ‘Tfegem.

In Imperatore autem noftro omnia fccUS hnpera-
fefe habent. Is enim, non tantum honeflate torhodi-
exigente,Legibus obfequitur, fed ad Legum erntts s
obiequiumqn-xcisa neceflitate ad Aridus efl. efl.

Nec

(a) Dion,Ls$, (b) G uni. Ligur in, itt cjufde vita.

^E

£ $ De Ratione Stdtftt

Nec fundamentalibus tantum Imperii Le¬
gibus, inter quas emine tC?farea Capitulario,
ied integris Impeiii R.e ce ffi b us ^in quibus,
praeter Leges fundamentales , multa etiam >
qua: privatorum negotia concernunt , conti¬
nentur) jure contraflus,tit inter omnescove-
nitjpennde acipliOrdines finguli, obligatur»
J mpera- Et fane,quod Leges fundamen tales ac Ca-
rormr - pi tu lationem attinet, iis Imperator quam ar-
rusmo- cliflmiefub juramento aftnngitur, adeo , ue
dus in etiam coercitioni Procerum Imperii fubje-
Qapitu- ftus firjqui hos illi cancellos prsefcriplerunt.
latum Quorium notabilis Ifta Eleftorum , Saxo-
praferi- nis & Brandenbnrgici , pro reflatio , de anno
ftus, 11S23 ,quae omnem, Legibus folutani , pote-
fiatem ablmperatore removet, fpeilat.

Cum enim carteri Eletflores ac Principes
adulatorii nimis loquendi formula in Con¬
ventu Ratisbonenfi, dicio anno habito, ute¬
rentur, SDlitnnnftcjjtvflt nidjCgeincinet/lilivct;

. Jftsjfcriidjcn 00im;t Qiwcdt ju difp mirat /
l;ime |td> a&cr tuivncben gdnjitcT; vcrfubrt!
$«(; tote 1 busjenigein obadjta11 nif&ntcn/ <ia
ndgf/ttnis ©te inSDrcr/ben 'Xf;

Capitulation flffergtlrt&tgf?

QSelc^eo mico ntan/ ohne SMgtf&c»/ gcfio»
Sfrrer ^cpfcrL fisegeniJct (£l)tir$&r[tuj
pneeminenijiinh atitorirct, tti ufttevt n!) m flfdt
ju refer irtn/iufflgcn/ imb ju ennuern/fui' nofif#
n>ent'ig ti»ibgutgc(td)tcf: (a) Pii duo Eleftores
cordate, eo tempore Contra fen fenml , ("b)
■®‘fl Mtt&rffctn/otoe S3?a§ v; cbir n

jht

t3J Gf;ut iinbSiirflen refolution nuf j?ct;ftt(id;e
pupefuun gtilpcgcnfpttrg lm. d./tvne&putl

Imderp.tom, i.a&.pmMM.t.cap.i j : p. 1 00S.

fc) tmi) SurfJcra rclation CKi*

>Ut)CCcn bct Actfc"ttd;cn propbjitiou ibul. '• 7 ■
c 1 '<L an. apud Liendorp.il id, c. r ^ 4 /MO77*

‘Tars I. Cap. V. S<?
fr C t/tllfo ti tt f cKdtyttl £{ff cr/ rei a tion , CWjt! jicfc tj *
ce/ftnmn 3t)rc £t;uvSurfiltdje ©■©«• foldjfis
nit nadjgdbcn/ fbniJcrn tdfjtcn ce n>itci'fv«$cn/
in tcmc/Pitefelync m«jigdbimg)itn& btcCapitu-
tion nitfjt bcidincn |icl;cn E5ntcn.£)<ui tterjw
36« j\cijfcrticjje 53imjf. frtu-cjj ttc Capitula -
non yevbunbw / bae t»<f« bevfdbctt oljnc mui?*
qdbung nfcfet Ijcimjufictlcn/ttJ&ttc and) cabtivd)

Die £l}Urfur|liicbe £>odr)tjcit / prseeminenlj/ tmt>

<2StU'be ntd/C confer viret.

No tnnda autem liic infup er cfl , Capitula- Capita-
tionum in aliis .Regnis , ab imperii noftii lationis
Ca pilula tione, differentia. r, opino

Licet enim nullam fere ita bardam, ac fUi- ab alio-
pidam gentem eflfe, fateamur , qua; non Re- rumRe -
gem luum , ad ridem & tutelam Regni, fub gnorum
certis conditionibus jurandam , fub initimn Capitu~
regiminis adigat : (a) Ejulmodi tamen Le- lationi -
ges,ur Petrus Gregorius notat , (£) a Populo busdif-
Regi difta: , non valde tutat funt , quando /ete«-
poft fundatum & It abditum Regnum, inno- lirf.
vari poliunt ; etiamfi in eas, ab initio, nuper
in locum demortui fubrogatmn, Regem ju-
rare cogat Populus.

Id que , tinn quia Status Monarchiae repu-
gner;quae non patitur libi daiiLeges, alioqui
fumma ei non efl poteftas : Tum etiam ,
quod illud axioma Iit Regnantium ; penes
eos efle potellatem, penes quos annorum
) lis eft.

Exemplum Margareta , trium feptentrio-
nalium Regnorum. Domina , nobis pribet*

(c) Qutc cum,in Suecia, contra Capitulatio¬
ri em multa tentaret ; Proceres, jusjurandum
illi ob) icientes , haberentne diplomata con-

ven-.

(a) £.v Holomanno Keink^ltb. i. cl. 3, c. 9.

(b) hb. 7 ,de 'Pe pubi, c . 15, (c) lohttnnes

Magni Itb.zi hijior. Suecx

5° Dt 'fyttione Status

ventionum. interrogavit : Illis autem, fe lia-
bere.St quidem probe afiervare, r e fpon den¬
tibus, ait. Suadeo ego vobis, ut lireris datas
diligenti ctiftodia obfervetis : NOS autem
Caftra, Civitates , & omnes Regnorum no¬
erorum partes, diligentiis obfervari , facie-
mus.

Quod vero Capitulationes ift=s lubriw
funt j Ii oc ea de causa provenit , quia in folii
Principis religione , ac confcientia fundan¬
tur ; nec, in vero Regno, harum Legum, Sc
CapitulationiSjUlltfuiucuftodes.

Jn Imperio nofti o longe ciiverfa hujus ret
numtio- ratio eft , nec illi i pfi Legum fundamenta-
firum Jium , ac Capitulatioiits cuftodes defunti
habet Cuftodes enim hi funt , cuna omnes Electo-
Capitu - res fiinill ; tiim in primis, eorundem -Eleflo*
lationis rum primicerius, Comes Palatinus Rheni.
(ujlodes. Quapropter imperator , live Re* Roma¬
norum , toti Eleftouim Collegio, «omine
Imperii , ad rationes aftorum reddendas , ut
ludi- fupra niomiinms, adftringitur: Et, in Ipccie,
£em. Comitis Palatini Rheni , Sacri Imperii Ar-
chidapiferi, Eledtoris Principis , judicio eft
obnoxius ; coram quo , fu per caulis , pro

quibus impetitus fuerit j habet reipo ride¬
re. (a)

Ut ita hodie Imperatori de fe gloriari non
liceat, quomodo Antonino olim Pliilolo-
pholicuir: (b) Nemo, nili folus Deus Judex
Principis efle poteft.

Qiiia autem alium, pra:ter Deum, J^di-
cem pati cogitur impsr.;tor , cernfilmunim- -

otcuun id eft , non habere eum Legibus fo-
lutam poteftareni : Quippe nullum alium
J u iceui habent , fed m propria causa J udi-
ces elle poffmit , quibus ab immortali Deo,

jit tjffi Wd*

‘Tan 7. Cap. V. St

rerum omnium arbiuiumjLcgibusfoImiun»
conceditur, (a)

StCTIO III.

UT autem de Electoris Palatini hoc privi- ludi-
legio paucis quoque agamus ; fiunt, qui cium
Domus Alittnacx , aut Imperatoris po- hoc Fa-
tentix nimium fludiofi , controverfiam de lattni
eo Palatino moveant, (b) Quibus clarum firma»
Aures Bullx textum nos opponimus. tur.

Textum hunc antagonittx noftri (c) ne-
miicquam in alium fenfum detorquere co¬
nantur : Quod nempe Aurea Bulla haud ul¬
lum jus Palatino tribuat, fed confuetudinem
iftam, cujus mentio fu, in medio relinquat 3
fi quod jus ex illa Palatinus habet (id
quod Lex neque affirmet, neque neger,) ex¬
tra Aulam Cxiarcam uium ejus adimat.

Sed .utut verba textus, de ifta confiuetudi-
ne, dubitanter ac relative concepta fint, (fic¬
tu- deamfaetudine introducam , dicitur) atta¬
men, quicquid, eo tempore, dubitationis fu-
perefie poterat, per Aurex Bullx fanftio-
iiem,Sc expreftain hancdubix confiet udinis

confirmationem, fu blatum eft.

Claris enim verbis fanatur : Quod Impe¬
rator, fiveR^x Romanorum, fit per caulis, pro
quibus impetitus fuerit , habeat , id eft, te¬
neatur , iicut de confuetudine introduftum
dicitur.coram Comite Palatino Rheni, Sacri
Im petii Aichidapifeio,Eleclo;e Principe re-
fpondere.

Cum Aurea Bulla concordat Speculum

Suevi-

(a) Bodin.Vtb. %.de 'Repulsi. c.6, (b) /lutor

luflicia (^izfaroA pvopof. i§. CifittjViiltl ©Ctt*
lich vun Sttctfficro im ncttcnCaluimfctjca
OJJobd fces (jiiiitjcu ‘j)vbiuil'd;m OUidjfte,

(c) dd Jocis.

Impera¬
tor co¬
ram Pa¬
latino
convelli¬
tur, tan¬
quam
Impera¬
tor .

*,4b ea-
dem Ta¬
lai intti
aliqua
do ap¬
pellatus.

Palati¬
nus ejus
Judex
esi) et¬
iam in
causa
male ad-
mmi-
Jlrati

Imperii ,
& in

’ De Titione Statas

Suevicum , (a) OBun bfe Swrffm&ett
ivoflen beffitgcn/ tino folleo fie tiifjn m* Ccs»
$)falf$gvafen.

Necipfi^e Domo Auftriaca, Imperatores
idiniiciati funr. Nam Fridericus Imperator,
ejus nominis III. privilegia Helvetiorum ra*
tahaberenoluir.fed cauum, aut arbitris de¬
cidendam, aur, ii mallent, coram prarie&o
Prretorii Rhenani , ubi omnes Imperatoris caufa
controverfc decidi (oleant, tractandam, dixit ;ut
Gerhardtis de Roo , Auftiiacamm rerum
Scriptor, atitor eli. (4)

Et quidem convenitur Imperator coram
Palatino , ratione officii , tanquam Impera¬
tor 3 fi Status aliquis Imperii , judicialiter,
aut extra judiciali ter, -ab ipfo gravatus fuerit:
Non , tanquam Arclii-Dux Auftria: , aut 4*
litis Imperii Princeps , ut adverlarii nofln
fentium. ( c ) EIoc enim refpedu etiam ;n
Camera citari, 'ae conveniri poteft 3 Jiec fi|1*
gulari hoc judicio efl opus, (d)

Itaque legimus, ab Imperatore ad Pafati-
n um fui fie provocatum: Que m a d m od tua
Fridericus, Burggravius Noribergenfis , a
femen tia Caroii I V Rupei tum palatinum
appellavit ; qui etiam appellationem luice-
pit, fententiamque,ab Imperatoie latam, re-
formavit, («)

Neque, in civilibus tantum, &c pecuniariis
caufis,ut quidam autumant, { / ) fed & fi de
Statu, vei male adminiftrato imperio ratio
exigatur, & de Imperatote deponendo aga¬
tur,

(d) lilt.z.e.q}.§ 6. (k) l.s.bift.Jtujh. (c)
toi Csfarea Imperialis d. loco. ( d ) Rctn kj

bb.i.cLz.c.zra.i 3. fycl,q.c.$. „..3, (q) QJc*
iitifcn/ ob Nc meantis era*

rt0rm &«^VfKs3Uct;tctfcin fenc. (dj$?rf-

Pan I . Cdp* V * ^ $3

tur /Palatinus, competens Imperatoris Judex puncte
effe videtur. 4 , depofi*

Ira , in remotione Adolphi Imperatoris* tiorm*
Moguntinus Pontifex ? Saxoni® atq;Bran<*
den burgi) s rarfides, Legati Regis Boheinix,
Regulum Saxonum , arbitrum honorarium
( quippe Rudolphus ? Prxfectus Prxtorio
Rheni, Reftorque Bojarix , cujm munm esi*
ve luti de qmrimonm » adversas {afirem delan*?
wgnofcere.jufque dteere, fimntUm pronumum r,
venire recusarat ) ceperunt, tribunali unpo-
fuerunt, Adolphum accusarunt , deinde Sc-
natufeonfulto in ordinem redegerunt s Sca.
faftigio deturbarunt, U) ^ # t

Ua , cum tempore Alberti Auftma , quj'
dam Hleftores Imperii, prxeipue fcclenat.i-
ci Principes ,ob diverfa diicidia , in eundem
Albertum Regem* varias conjurationes ac
fimtil taces attentarent, dicentes ; Adolphu m,
Dominum Aium in bellopeiemiffe, ideoque
regii Albertum dignitate indignum cerue-
xent: Eam ob rem, exter i Principes primariij
in Regno Germani® , Rudolphmn , palati-
n u ili Rheni , Imperii ladicem ft aruerunt ; ut
deinceps, futuris tempori b us , 1 ua i nduft ria*
hoc officium peragere deberet, Exquacon*
fuztudine Hegts famatiorum* moveremur , ne
a liquo d malum } vh upe r< i 1 ion e dign nm , i n Regm
molirentur *ac indigni Imperio judicarentur : Ut
Hartmannus Schedel, Noiibexgenfis > feri-

bit. (b) m ,

Eifdem pene , fed Germanicis verbis,

Hartmannus conterraneus , Geoig ^[(f/ re¬
ferente Goldafto > (c) ©arum f<fi jtai fcic an*
§ctn ffirnc&mjictt Siivjtcn / tcutfd;cv Nation,

(&) livent* lib. 6 * lAnnal.Bej* (bj In bifaria 4
mundi atatum , atate 6 fub ^Alberto fage* (C)
in rationali Qtmfiitdmper.p . 99*

5>4 De 'Rgtione Status

Gtufoipljcn t ^Jfiilfigrafctt liet 9tf;cin }
jm «nem Oucfjtcr tco 0\&mtfc£en Dicidjo / <Ufc/
«rljittffito / ittffiiifttgenjciten / «uefelng
55apfferE.it / fcaffclbc %mt faKfwtjrcn ibffi* :
3(uf tap t)ic 3l6mifcl;en bemeget rofnrto
cn/ nidjte (ibels/ obcr fc&eltung ttmrbigs ini
SKeicfc ffirj«nc[)mcn / babuvcb ftc ter Ovemififp
en j^onifiiifffen iww&tbig gcjtytfftf

iverbc» m&gten.

Ad eundem fenlum quoque , Heiwicus
Monachus Rebsdorffenfts , (4) Albeitum
Auftriacum,ad Rudolplium , Comitem Pa¬
latinum Rheni , delatum , Electores depo¬
ni petierunt ; eligentes ipfura pro Judi¬
ce Regis, afletentdque , id muneris ad Co¬
mitem Palatinum pertinere : Quod fu offi¬
cium Palatina dignitatis , ex quadam confttt-
tudine, de caitfs cognofeers , qua ipf Regi move ¬

Illud,
tamen
falue.fd
in Comi¬
tiis ,&
pleno
Senatu.

rentur.

Illud tamen in hoc Judicio obfervata
dignum eft , quod Comes Palatinus, non
alibi , quam in imperiali Curia , ubi Impe¬
rator, leuRex Romanorum prtefens exftb
terit , id exercere poffit. (t) Hoc eft , ut
nos explicamus, in ipfis Imperii Comitiis,
& pleno Ordinum Imperii confeflu.

Nam Imperialis Curia, aliquando qui¬
dem, Aurea: Bullae ftylo, Aulam Imperato¬
ris denotat : Unde miniftri Imperatoris
(the $of*W<nW) vocantur , Imperialis, vel
regalis Curiae quotidiani miniftri ; {e) &
Officiales imperialis feu regalis Curis; (d)
ejufque aulicus Cancellarius , dicitur Can-
' ' cella-

(a) 7» Chron. quem refert Ittjlui ^Afleriffl in

exara, (omit. Ratis bon. -Anno 1 G%6. (0)

Aurea Bulla d-cap. S ■ §fin- (c) tit. 2Jt

§fiwtMtmt (d) tinnit' § 1 & i<

Pars 1. Cap. V, $5

cellarius imperialis Guris ; (a) eius Aula:
Magifter & Marelchailus , Imperialis livere-'
galis Curi, -e Magifter & Marelchailus. (A)
Frequentius tamen in tota antiquitate
Germanica , & ipla Aurea Bulla , Imperialis
Curia delignat Comitia » feu omnium Or-
dinum folennem } cum imperatore Con¬
ventum,

Hinc aliquando fimpliciter dicitur Cu¬
ria ; ut Curia Metenfis , tcf S)0 f Jit SOtCI^ f
(c) celebrare ac habere Curiam , cincti
Aliquando, Imperialis, feu re¬
galis Curia, .Seijfcriidpei' im6J2Sntg(i$ec $)oft
6ce jjcittgm Ovcictjs £of : (rf) Aliquando, Io¬
len iris Curia , (jocfjjicvttdjcr t IjodjjritUdjct:
3?of j(0 cluando, nempe, adus aliquis lo-
lennis , adhibitis Imperii infignrbns . expe¬
diendus venit.

Et, in hoc pofteriore lignificatu, etiam
hic accipi, putamus.

Ex quo jam infertur, quod non foIusEIe-
<ftor Palatinus, hanc cognitionem (ibi vindi¬
cer, fed omnium Ordinum ea propria flt, &
judicium , in Imperiali Curii, hoc eft, Impe¬
rii Comitiis, ac pleno Ordinum Senatu per¬
agi debeat ; In quo tamen palatinus, tan-
quam primarius Eledor , vice Ctefatis, (qui
alias Comitiorum Praefes eft, fed, in prati en¬
ti cafu, tanquam in propria caufa. Judex elTe
nequit ) Judicis per fo nam , ex antiqua con-
fuetudine, £c Auree .Bulla: privilegio,repra>
fentet.

Unde folvi tureorum argumentatio , qui,

abfur-

tit.zs § ingreffo vero, (b) tit.tilt. § pr&di-
Harurn i? duobus fiq. (c) mbr.tit.Z4- (dj
tit. 3.4.6. z i.zz. ZJ. § regreffo vero. &§ fient
(uste.0- § quandecHWji tit.uit. § praterea. (e)
in prQctm. rttbr a

Inflan¬
tia ad?
*v e r fa¬
ri orum
enerva¬
tur .

Palati¬
nus non
cfi ar¬
biter,
aut In¬
dex pro¬
rogatus.

g£ r De Ratione Status

abfurdum, putant, ( a ) imperatorem Palati¬
ni fubire judicium ; qui ipfe Imperatore in¬
ferior, ejufque Vaiallus lir.

Non enim folus palatinus, fed univerfum
Imperium, feu omnes Ordines, prsfidente
folum 2c dirigente Palatino, judicium ex¬
ercent : Imperium autem Imperatore fu-
perius efle , jam fupraoftenfum eft.

Nec eft, quod exemplis Regum Gallis, &
aliorum Monarcharum , qui (ponte, judicio
fuorum officialium, fele fubmiferinr, 8c,
quod judicatum fuit.efficaciter contrafeex-
fecutioni mandari paffi fint , Imperatoris
Majeftatem tueatur Reinkingius. (b)

Nam, in Imperatore noftro id merx vo¬
luntatis efle , haud iplemet, opinor, Rein-
kingk dixerit : Et quicquid , aut ille, aut a-
lii dicant , certe Aurea: Bullae textus recla¬
mat.

Adeoquedici non poteft , Palatinum jus
dicere in Imperatorem per jurifdiftionis
prorogationem, aut tanquam electum Coni*
miflarium, & arbitrum.

Nam,etfi forfan Palatini hoc privilegium

ex prorogatione ortum traxerit , <X'5 ntotjctt
ftcf; cu»«n alte Zeiitfcfyc Jfveyfcr cvboten tjflb/
cn/ iva» tmanb von 3f)nen bcfcptveret jufd>tt
vermetnte/ bap @te tfjnen nidft junfl&crfcw
lapen woolten/ bap fo.c&crfcinc Jfratjc/ t>ci fetnes
Palatii Comite, ober JpofScncbto Pracfident-
cn uorbrddjtc / unb bap <S«c / tvao bcrfclbc
*cd;t tinb bultq ctfdnncn ivijrbe/gu(tigfct;n l$f
cn/ttnb veUnji(?en naotten. lape fi 4) flbet
anui; en / bap ju folqenbcn IScttcn/ nacpDciH &i*
Ove»d;e>X.mtcv / ur.b tmter bcnfeiben and)

Comi-

(a) per c. folltcita de major . & olea. ^Atltor /#*
Jltna l a fana Imperialu d. loco, (b) lll/<h
d'^c. s ,n,+. ir cl, z.c, i.n, 2 z i .

P/trs I. Cap.V. 5> 7

Coni ivis Palatini , ci>cr ferit d&ctl

3|M;tctc / bcncn/ tic ©ietnnc tjaftcn/
i>on bcnifcyfcin/ fitrjTcwnb SftreOictc&font*
tm-n / 511 itfym gcgebcn / uni? crblttjj gctim*
ivmtcn / itlj jcnigcn / fo Palatini Co-
niites Rheni lvtitcn / bie fflte ©cttiofyntjcif /
!>ct SBntmljrtncn .ftfag / wibcr bcn jfoj>
fer / anjnl)6vcn / uls cine ©crccbfigfeif pr.t-
tendirec , urtb ctvonn flitdj/ tvan ftcmn SZcij*
fmtdjcn Jnof jugcgcn gctvcfen / burdj bcr
•ftajfer giutvifttgfeu / crljaKcn «n& gttibc(.(<*)
Nam etli hoc, inquam, largiamur, poft con-
fu etudinem tamen hanc , Aurea Bulla con¬
firmatam , prorogata amplius jurisdiftio vo¬
cari non poteft.

Multo minus arbitrii feti compromiili le¬
ges &c regulae htc locum reperiunt : Cum
arbitrium , & prorogatio jurisdiftionis
partium confenfu fiant, & in lingulis tan- .
tum cauiis ; unaque finita , ipfiim quoque
arbitrium, & prorogata jurisdiftio exftin-
guantur. Eleftor vero Palatinus, ex anti¬
quis moribus , Aurea Bulla confirmatis, ad-
vcrfus Imperatorem , quotieicunque is im¬
petitus fuerit, fundatam habet jurisdictio¬
nem; fc nolens, volens, coiam illo refpon-
riere habet, live tenetur Imperator. Qure
non exigua elt Domus Elcfloialis Palatinje
excellentia, (b)

Concludimus tandem ex his omni¬
bus : Imperatorem , cum non in leges Impe¬
rii tantum juret , &. ad obfervantiam Re-
cefliuim Imperii , jure contraftus , oblige¬
tur , led etiam rationem perperam gello-

E rum

(a) <2{jrijii«n ©ottdicb uon Sricbbctg m d.

tradaru. (b) Thomtw Hubtrtuf Leodiws
in visa Frtdersci l U Talatini lib, 1. circa
fin.

Dc Ratione Statui

rrnn reddere teneatur , adeo ut, non coerce-
ri tantum , fed & plane exauftorari poflit,

i _ , t < i i r- i rmnprii Pnl^rino Dr^ii^

n lauuim > f . ; - ; . ^

& denique Judicio Imperii Palatino prsu-
deiite, iit obnoxius ; tam quoad vim coafti-
vam , quam direftivam , tam de neceflitate,
quam honeftate , Legibus e fle fubjeftum,
adeo , ut vere Legibus folutus dici , nullo
modo poflit.

Caput V X.

De Legum ferendarum poteftate.

Sectio

I.

j^egum
je yzvdd-

?um pG-
teflat j
J itaji-
fiatis
projtrta*

\ Lterum , praecipuum Se eflentiate, Ma-
Lv jeQacis proprium eft , Subditis Lege5
ferre univeifaks , & latas iterum abro.
sare-

° Non enim atquum modo eft , fed etiam

neceflartum, Leges in Principis arbitrio per¬
inde efle , ut in poteftate gubernatoris, na¬
vis gubernacula j quae eflent inutilia, nm»
ad omnem coeli faciem, Sc opportuni tat en»,
moveri ac converti pollent , quomodo Sex¬
tus Crecilius ie<ftiffime dicere folebat : Ne
jpfa navis cum gubernatore prius n antra,
gium patiatur, quam veftores conlulipol-
iim. (a)

Hinc apud Gallos , in fine Legum o-
m nium , ac ediftorum, fubjefta eft clauw-
la , Qciia fic nobii placuit : Ut ab omni bus m-
telligatur , Leges, tametfi juftas } ab unius
Regis voluntate pendere. (J>)

id-ipfum Romanorum etiam Imperato¬
rum Majeftas olim libi vindicavit : Nani

conflituto Principe, datum eft ei jus, ut,

quod

(a) 'Bodin, Ub , i, de Tttfnbl. c. 8. (b)
beo.

Pars I. Cap. VI. $>$

quod conftituiflet , ratum effet, (a) &quod
Principi placuit , Legis habuit vigorem ; {b)
imo, foli Imperatori. Leges condere, eo
tempore conceflum fuit, (c )

Quam poteftatem , condendi Legem ge¬
neralem, ut & reliqua fuarefervata , Impe¬
ratorem , ncquidem , fi voluerit , transferre
in alium potuifle, fcribunt. (d)

Hrec vero omnia in hodiernum Impera- Hodie
torem non magis quadrant, quam fi exiguo non Im~
pedi ingentes aptes cothurnos. Is enim, nec, perato-
line Procerum confenfu , ullas Leges ferre, ris.fed
nec, ullas, nifi contraria eorum, quorum au- Imperii
toritate latae funt , mutare, aut abrogare po- efi.
tis eft.

Quare Imperii, & non Imperatoris Re¬
ctus dicuntur , 0vcid)s*3(t'fcbkbe/ & gemet»

Iter Ovet ri? 5 Q3cfd)ltl0/ aut Receffus Imperato¬
ris ac Imperii, II n fer imb gememet (Stdnbe
3Cbfd)ict>/ (e) Unfcrtmb bes fjctitgcn Ovctdjs
conftitutionen tmb £>rbmingcn. (/)

Nec ipfemet defunftus Ferdinandus »
quamquam defaflo contrarium aufus, tam
effrons fuit, ut verbis id negaret.

Ita enim Legatis Circuli Franconici
Anno 1 629. 2 8 Augufti refpondit , (Ssctiru
nevn f tc& Sfyrc Jvctffcvb <X)?ap£. bup t« benjeni*
gen fac^cn/ ba man ncwc ©cfc<$ tmb Conditu-

E z tiones

(a) /. 2. §. 1 1. de orig. juris . (b) l. 1, pr, de

conflit . Prine . §. 6. Infl. de jure natur, gent.

& civ. ( c ) /. ult . §, 1. C. de Legibus.

(d^) Lancellot. in templo omn. lud. lib.z.c.i.

§. 4. verf. Legem generalem condit^ ejuem re¬
fert ac fccjiiitur loacb. [luten in fydoge rer .
quotid. 21. ht. q% (e^ Re ce ff. Imperii dt
1 564. l;«6cn ftC in fine . ( f ) Recejfi Jm-

fer. de w Anno 1567.$. fltW jt?.

j oo Dc Ratione Statui

tioiies mtffvicbfcn wollc / tcm «m Otctd) I )Ctt
fomntcn mtcb / fotcC;cs auff gemcmcn 0vcicf)6-
£>ctfamamgen conftituiret mcrbcn fode. («)
Quare cum Eleftor Saxonis, literis de
dato 28 April. Anno 1629 ad C a: far em da¬
tis, multis rationibus oftenderet 3 Religio¬
nis negotium , ab exorti diflidii primordio,
in Comitiis Imperii publicis tractari foli-
tum, ac proinde totam , ferventem eo te-tn-
pore, Editti caullam, illuc e fi 'e rejiciendam.
Tufiu Imperatoris lefponderunt Confiliarii
aulici , OJctK ton«c $?<W- «<*t

maeben / ol;nc confens bet4 ftfmfticfccn Otctcfy»
<g>t($nbc / nirttt verfire abet4 bijhttabl nufyt in
terminis Legis ferendx ,fonbcvn Juti itis ad-

lniniftrands, (b) _ .

Hinc , fi quod placitum fan£tionis publi-
cx vim 6c effectum habere debet , inter alia
requiritur, ut x deliberatio non in Aula
Principis , fed in Confilio Imperii, inftitua-
tur, &, qux aguntur, ad A£ta ac Protocolla
Imperii referantur.

2. Decretum , non in Cxfarea vel Regia,
fed Moguntinenfi i tanquam Sacri Im¬
perii Romani ArchiCancellaria concipia¬
tur.

3. Nonfolius Cxfaris,fed jun<ftim,Cx-
faris Sc Ordinum nomine.

4. A Cancellaria Moguntina in mundum
redigatur, & a Statibus prxfentibus , abfen-
tiumve Legatis fubfcribatur.

Porro 5. nona Cxfaremodo, led certis
Ordinibus, omnium Ordinum nomine fi-
gnetur. (0 4

Cum

(a) Tbomai Manli Ui in Spijhla Iconifrao ^Aqui¬
la Romana annexa . (b) lbid. (c) Bur-

ehardtu parte 3 . auton. c. 37. & ex eo Taur-
mcift, lib, 2, dejurifd. c.z, n.52, edit.pofter.

T ars 1, Cap , VI, Iol

Cum ergo Leges univerfales , non , nili in
Comitiis , condi, 8c ruifus abrogari poffint :

Ex iis , qua: de jure Comitiorum paullo
ante differuimus , cuinam Legum feren¬
darum poceftasadfcribcndafu , in propatu¬
lo eft.

Sectio II.

C Ed hic iterum inter exteros Reinklngk fem-
^ (a) omnem movet lapidem , ut obtendat: king,n
Procerum confenfum tanti non eife, qui objetti*-
Majeftatem Imperatoris ablorbeie pof- ’ies‘
lit.

Nam I. Confilium Procerum, 8c Pleni¬
tudo Poteftatis Imperatoria:, ut comparabi¬
lia , ponuntur , (6) ISr.fcr ^cpftvltc^cn
S0?aci)t/ SSoflfonuiKnbcit/ ttn& mit gemetun
SBnfcrcr gcfyorfantcn <ct)mSur(tcn/ Stc.gcmcb
nent settigen rati) unb nnden.

I I. Proceres fuffragia fua, cum contefa-
tione fubjeftifiimx obfervantix, interpo¬
nunt : @tdnbe l)at»cn Q3»s 511 frctmblid(jcm
iincmfyanigcm gcfatlcn bctvilUgcf/ (c) <Qa*
ben Q3r.5/ ju alhr unterttycfntgjtem gcfyorfant/
vcvgitdjcn / cntf^toffcn/ &c. (d) d^aben/ in
93n(crtb<fnig$cr gcbovfam / Q3no gebeten/ tmb
l;od;{ice flcffco cvfucfyct/ (e) fTabcn ftcf) Q3ws/ ju
alter 23nterrt;anig|Icm gcl;orfant / «iitgclalV
fcn. (0

III. Imperator, in Legibus ferendis, po-

E 3 tio-

(a) Ub.i,cl.i c.l.n.lo9.&fetj. (b) Recejf. Im -
perii de ^ Anno i 5 30. §. ‘iBllD mctncn.(c) 1?e-
ceJJ. Imperii de *Anno 1521. §. Q3nb btCiVCi!

JVtf. Recejf. Imper. de ^Anno 1 5 24 § «nt>
ix[l[\&).(d)Tlecejf Amper.de ^ Anno 1 5<>7.§.()a-
ben fte. (e) d. Rcce(f.§. baranjt«ucl;vontt?C'>
gcn.( f ) T^ecejf. Imper , de v Anno 1 J66, £» ftRW

w>t banfcvmv»

1

3 02 ‘De Hatione Statui

tiores obtinet partes : Ideoque ilii , Legum
ferendarum poteftas , merito foli afcribi-
tur.

Ipfius enim eft , Comitia habere, accon- «.
vocare Ordines : Ipfius eft , deliberatio¬
nis capita proponere : Ipfe Procerum pla¬
cita confirmat : Et denique , ipfius nomi¬
ne Leges promulgantur; quae promulgatio
praecipuum robur, 6c autoritatem iis con¬
ciliat.

Et haec eorum fumma eft , quae Reinkin- ^

nUtta/s gius , pro Imperatore in medium profert: I
refpon- Nec , jumfta inter fe , tanti tamen fiint,
j tones . ut a fententia noftra , qux finno Comitio¬

rum fundamento nititur , nos dimoveant.
Receffiu Id quidem lubentiffime fatemur: Recef-
Jmperii fus Imperii interdum miniis accurate ; mi-
Jkpe primis autem , ubi de Plenitudine 1’otefta-
haudac ■ tis , Imperatoris Majeftate dignitate agi-
( curare tur , quoad ipfum Imperatorem , longe ma-

loquun - gnificentius, & ipeciofius, acres ipfa requi¬
rar. rit ; refpeftu vero Ordinum , magis fervilitet

demifse loqui , quam autoritas eorum
patitur , aut admittit.

Sed hoc aut parafitaftris iftls Legiftis, Re-
ceftuum concinnatoribus , imputandum
eft : Aut communi feculinoftri vitio, &de-
pravato Germanici idiomatis ftylojqui, hu-
jufcemodi nugamentis , ac inanibus ceri¬
moniis, titulorumque ampullis, ad nau-
feam ufque Icatet.

Nam , fi verborum tenorem fequamur,
inficiari non pofliimus , nb Imperacoris par¬
te mera praecepta elle, & imperia ; ab Ordi¬
num vero , ineram obedientiam, & preces:
Cum tamen, rei veritate infpeda, mpera-
tor , abfque Ordinum confenfu , ne'hilum
. quidem poflit y Ordinum, fi non major,

certe, >

Pars l Cap. VL

Certe, ex omnium fententia , par ? cum Inv-
pernio re , in Comitiis , fit poteftas.

Nobis Bar totum hic audire lubet , qui , fi Sed rtt
no n quoad verba, quoad mentem tamen ipfa p*~
slegamer dixifle fertur: 0*) De veibibus non ttu$ ,
curat Jureconfultus, t

Nec veritatem rerum indaganti , verba vtiba
ic curiali a haec , led ipfia rerum momenta aiten-
ponderanda furit : Alloqui, fi verborum denaa*
cortici mordicus inhaereamus > nucleum t-
pfum , aut corrumpemus , aut plane amit-
ternus.

Plenitudini Pcteftatis 8e Procerum confi- Tlcmw-
Uo , optime inter te convenire credimus: do lro-
Si tamen j in Imperio noftro , nudum tan- tejlatif,
tum Proceribus confilium eft> &v non ma- v* confi-
jor quaepiam am oi it as* lmmy

Quemadmodum veterum Imperatorum compat**
Majettati nihil dee effit > eo ? quod Leges o- btlia
mnes , Senatus con filio fieri jufix iunt : quidem
Qmppe humanum eft, fi quid em er ferit > funt*
quod formam generalem , Sc antiquis Legi¬
bus non infertam * expofcat, id in Senatu
traftari^ (b) hoc eft , humanitatis, nonne-
ceflitatis , ut Baldus interpretatur. (■ c )

Sed aliud eft ultro ac (ponte Senatum ad¬
hibere in confilium : Aliud, ad id facien¬
dum teneri. . A

Quin imo licet infuper quis , de re aliqua
confilium habeie 5 fcu alios ad delioeratio-
nem vocare, jure obligatus fitj, attamen ,
habito conlilio vel trailatu 3 a con iule li¬
tium mente recedere, ei licet:, (d) Conii-
lium enim non obligat eum , cui datur*

E 4 fed

(a ) tefie Ludo 7V. Vive lib, i , de corrupta difcipl*

(b) Ls.C. 'diUgibw* (0 *dU.%,qum

refert Bodin^lib. I, de T\rpubhG, 8- (4)
vlim* dc dybitr*

104- Te Ratione Statia

ied , an id expediar , necne, cuique apud fe
explorare, liberum eft. (a)

Hinc, qui Legis ferendae confilium dat,
ipfemet eam tuliffe , aut conftimifte non
videtur: (b) Nec ifta Legam & Edifto-
rimi probatio , Se publicatio , qux in Cmia.
vel Senatu fieri folet, arguit, Imperii Ma- *
jeftatem in Senatu , vel Curia inefie , fed
autoritatis fpecicm ; fine qua , vel in rebus
a Senatu judicandis , vel mortuo Principe.
Leges , ab eo lata: , in dubium revocan¬
tur. (i)

Ordines Longe ab his diverte Ordinum Imperii
vero im- ratio eft ; Illorum enim , non con filium
perii modo , fed confenfus infuper , Sc voluntas,
plus , imo pennifiio, 6c acceptatio, in Legum fan-

qu&m dlione requiritur , fccC eniicffcn titl&

dandi bmitttgttng / (rf) vati) unt> suffjun/ (e) citi*
sen filii «infiget jcifiget rati) wn& tviflc/ jiigc&c» 5
j tu , ha- «nt> unncf;mcn . (f )

insti Ideoque Imperator diverfum ab eo, quod

ilf is vifum eft, fla tuere nequir : Confilium
enim quis non tenetur fequi, fed bene con-
fenfum. )

Nec Ordines Imperii Senatus tantum vi¬
ce funguntur , feti nudi Confiliarii funt;

qui

( a) l. 2. §. ttlt. Mandati. I. 77, §. 24. de Le¬
gat. 2. (b,) L. 1. § . j. quando appeti, fit,

(cj 'Rodin. lib. I . de Re pubi, c. s. (d) Re-
cejf. Imper. de ^4 tino i$S9- ttimif \p-W
fftl'0. (e) Recejfi. Imper. de Mnrto U70.

§■ tniifccs nufi&cnj. ( f) Ordinatio Regi¬
menti de ^AnftO 1500. 111 prine. Declaratio
Tacti profana d. ^4nno in prine. Ordinatio
Regimenti de ^4nno 1521. in prine. 'Reeeff.
hnpcr.de cod. „ Anno in prine. Declaratio ta¬
ri* profana de ~Anno 1522. in prine. ( &) Pe*
h s dspateft. Trine, c.jz. qulfi. 3,0.24*

Tarsi. Cap.VL t»J

qui nullam poteftatem 8c imperium in P.e-
publica habent , quorumque fententiam*
vel fequi, vel repudiare , liberum eft iis, qui¬
bus Refpubl. regenda commiflaeft : (a) Sed
Archontum loco funt ; qui ipfimet de pote-
ftate participant, & clavum Reipubhcrcuna
cum Imperatore, tenent.

Quare nil , iftis invitis , decernere Impe¬
rator poteft : Imo, fi quid ere communi vi-
fum fit , Ordines, invito Imperatore, decer¬
nendi facultatem habent.

Unde 'equitur , quod , in Legibus feren¬
dis , Plenitudo Poteftatis Imperatori verbis
pot‘ius & de facto tribuatur, quam ut re ipla,
ac de jure competat. ^

Nam necelfarius ifte aliorum , in ferenda ^cef"
Lege , confenfus, Plenitudinem Poteftatis, farius a*
£c Majeftatem plane infringit: (b) Qui.fi Su- Horum
periorum fit, eum, qui Legem fert*, alterius confin -
cfle fubditum 5 fi atqualium , Imperii fo- fof PH»
cios habere ; fin inferiorum , feu Senatus , rntudinb
feu Populi , fummo Imperio vacare , ar- Poteft®-
guit.(c) _ * tUad ~

Quemadmodum ex eo , quod Sigifmun- wrfa»
cius Poloniae Rex , Anno i 548 fibi imponi itiT-
paflits eft Legem, fe nunquam commilTu-
rum , ut non , communicato cum Senato¬
ribus confilio , ulla de re quicquam fta-
tuat ; (d) in hac ipfa quatftione , contra
Regem, fecundum Polonis Regnum pro-
nunciamus.

Porro , Imperatorem potiores 111 Leguna

E 5 con-i

( a ) Vaurmeift. lib. 1.. cie jurifd. c. 3. n. 10-
( b ) Idem lib. 2. c. 2. n. 62. edit, pollet .

(c) Bodin.lib. 1 . de Republ.c.io. (d) Statui¬
to. Re^ni Polcnia h lob. Herber 19 de Fttlftin*
edita tit, Senatorum ordo*

;o£ De Ratione Statu*

fit Le~ conflltutione obtinere partes , ideft quod
guMl.u penitus negamus.

itonc Nec enim convocatio Ordinum hocun-

ImperA- p0rtat ; Etii vel maxime; ea tamen , non
tornon in f0ijus imperatoris, fed omnium limul
obtinet Eieflomm, poteftate eft. .

patieres Nec propofitio huc quicquam facit ; Nili
partes, eodem modo dicet e velis ,in Lege, aut Me-
Ccnvo- bifcito, conftituendis , iniigniorem ruiiie
cationi' Confulis, Tribunive, quam ipfius Popuu
hilhuz aut plebis ,olim autoritatera ; quia illis m-
facit, terrogantibus , ac , fi quid e re p ublica tu-
Necpro- turum exiftimarent, proponentibus, Leg j
pejitis: & plebifcita , a Populo ac Plebe conlutue-
bantur. (a) ,

Non enim ad propofitionem , fed ad l
clufionem lpectandum eft , Monarc ix
certum velimus metiri pondus, (b) .

Imo , propofitio i fi a Imperatoris quar
parum attendatur , ex eo confiat : Qjl°

W5 enipfa ordinibus Imperii a propofitionis ordine
parum recedere licet , fi peifpiciant , caulTam gia-
quoque yiorern > & ad Imperii falntem magis (pe*
nuendi- flantem , alteri iii propofitrone fuilie pou"
IdT, pofitam. (c) __

In quopumfto, Ferdinandus defunctus,
nondum Imperator , fed Imperatoris Coni'
miliarius , jam tum , Anno i6o2> novi
aliquid juris qutdiit , & protendit ,

»on «itcre icCerjctt fjetfcmnKti / qtfbtaucp?
lidj/ unD biftfg / ttifin brrntbfdjlugung
OuidjafXnqs propofitionen , bie #dicul /

in bcs ortmnsg/ tslc fic vcn Sbrci' -fictjfcriidjcfl

SKavt*

(a) de jure natur, gent.ti? av, Cb) Lira*

Kaus hb , i , de jure pubi. c. io. ».43* (c)

ceffUx Imper. de „ 4nno I5J, §. fo l|t bUlfdj
SJK Stdu&c, Limnam iib. sudt jure fttbi c ,

i ii 3»

Parsl. CaP-vl-

SKttyf. befTimf unb gefeijt f cinl traftirt tm&
ge(;anbe(£tveftcn. (<*)

Sed quorundam Eleflorum §c Ordinum
Legati contradixerunt , QSeil fonbctlidi bie
dpaubf * refolutio», von Swrftlicbctv

IDutcf>(cud;tigfcit in modo procedendi bafym-
getid;tet / bajj beu ©tdnbcn bie Libertetbeo
ttowmcn/ bc»? votfaUenben Qlvcidja-SBetfam*
yngen / bie proponirte $>unctctt/ nacb Qt*
(taitcn bingcn / unbbefunbcnetnotbburft/wd)?
cben in bet orbmmg / tvie ftc gcfet|«t f vot*
iuncfymcn : 2)aI;cro / ein Xi)ci( bet
Sfitflen Ov«tl)e / ctne notlrbutft befunben &c.
33ntcrff)dnigff §ubttfcn / bap2>I)te ©endbig*
ftc $mcn/ libet l;cvfommcn/ fonbcrltdb m
«ngeregtem modo procedendi, nicfyt fo vetv
binbiid; mScfcten aftringiret» ood; gcfdl;re{c
tverben- (i)

Et, illa quidem vice, ordinem propo-
fitionis lervatum iri , communiter con-
clufiim fuit : Addita tamen proteftatio-
ne , &c refervata Ordinibus , propofitionis
ordinem , alio tempore mutandi , facul¬
tate , 3ff ver gctfcfeen/ bie orbmmg bcr pro-
poHtion $«l;<t(fen / in tjoffnung/ Jfepfcr**
lici jc tverbe bctffctbe ni cl)t fo (;ocf;

crfitnbltd) nnji(;cn unb «ufncfjmcn / bap ftc
t;erndd;jf / 5« anbcrn vorfattenten actagen*
^>citc»t / fonbcvlidjes bebenefen tragen fot-
ten/ tvan cs beo fyciiigcn Ovctd>es unvcrnuib#
Ki^c 0*od)tt>cnbigfctt / aifo evforbcrn t(;«tc/
inter ©tante gutac&tenfoviel ‘JWcrgcndbigfi
jugcfyctcn / baf / bep ber^gtcic&en allgcmcincn
Oveid;c6- ^erfamlung / ctrvan cin ^pnncf
E 6 btm

(a.) yttbenpropofition JU DJcgenfpurg de^Anno
i6o3. zi lan. (b) Protecollum Comitio -
rum de *Anni i£>o8. die yFibruar. f «i fw$
dics*~

‘Ve Ratione Statu*

fcem anb cvn sorgciogcn tinw&c. 933 i c &(in fom j
fccritrf) u&tcnrtntev em Xfjeii / im timftigcn f
Ovei^s ^bfdjicfcc jiigctKnctcn vot nStig ctiHgft
et /bfljr&tefet modus procedendi bionnif/ uls
■©figcmclfat/ ttnb ni(|f e3J neceffitate finge*
nomine» / fbhfctTti ben ©emite»/ 5» anbcm bn
qcbeiicn gcicgcnbcitc»/ ficf) beo modi fjnlbtrt
tmt 3t)te e sn»eirgfei^m 1 twbcimUcu

feitt {bite. (a) ...

Confir- Confirmationem quod attinet, licet eam
mati» Reteflibus Imperii Imperatori verbis tribui

Grdinu, videatur , re tamen ipsa Ordinum e it : Ut
non Im- patet ex requifitis Conftitutionis publicre,
perato- qux Francilcus Bitrdraidus , Cancellarius
r», efi, Colonieniis , Ferdi nandi I declarationem
oppugnans, ordine enumerat. \b)

Inter aux, confirmationes a parte Ordi-
num , exprefia , a parte vero Imperatoris,
nulla fit mentio : Requiritur enim , ut De¬
creta Imperii , antequam publicantur , Or¬
dinibus prxlegaruur , & ab iiidcm appro¬
bentur.

Sed potito , quod confirmatio hxc Impe¬
ratoris fit, illa tamen id , quod Reinkmgius
intendit, haud operatur. 1

Nam, quod confirmans, eamautoritatem
circa confirmatum nancifeatur , ut confir¬
matum fuum dicat, (c) etiam Jure civili, j
quicquid Interpretes quidam ac Giofix di- I
eant, peiTpicue falfium crt.

Confir* Mandatam ab homine jiirifdiftionem
p;(J ns Lex quidem confirmat ; fed tamen potior |
confir- hominis mandantis.quam Legis confirman-
ir. itum tis refpedus habetur : Exfpirat enim niaii-
Jknm data

non fa- (ix) d.Protocoil. (b) parte i.auton. c. 37- &

exeo 'Taurmcifl . lib. z. dejurifd. c. i. n.J2*
edit, pcfter. f c) Ut tradit lib, I . f/.l»

s.2. n. 1:4.

‘

Parsl. Cap.Vt 109

data jLirifciiftio , nondum exerceri coe¬
pta, morte hominis mandantis} non anen¬
to eo, quod Lex confirmans , inpriftino vi¬
gore ftio duret. (<*)

Prxtorem, vel Confiilem , tutorem tefta-
mento datum , Lex XII Tabularum confir¬
mat: (t) Et tamen refiamentarius is, non
dativus tutor eft.

Similiter , teftamento miniis legitime
tutor datus , 6c a Frxtore confirmatus ,
perinde habetur , ac fi ex teftamento da¬
tus e fiet : Hoc eft , ut fatisdatio ei remitta¬

tur. (t)

Hxreditates teftamentarix Lege XII Ta¬
bularum confirmantur ; quare. Lege obve¬
nire hereditates , non improprie quis dixe¬
rit, eas, quae ex teftamentis deferuntur : (d)

Potior in illis nihilominus eft caulla tefta-
toris , quam Legis ; unde fucccllto , leu hx-
reditas hxc reftamentaria , & altera ift a legi¬
tima, ab invicem feparantur. (V)

Nam, qui confirmat, dat quidem; fed non

principaliter. (/}

Et multo magis locum id habet , qtian- Tr&\er~
do confirmatio , non ex mera confirmantis timfi
voluntate , fed ex necefiirare proficifci- cenfir~
tur: (r) I11 q uibus terminis etiam hic ver- m&uoex,
famur.

Nam, quemadmodum Imperator, fi po- ta!cfia?*
ftulatis C]us Ordines, certis de caullls, a fi'en- Vt hta,

t iri nolint, non habet, quod cosinobedien-
tis accufet : Ita , fi iidem Ordines, antiquas

E 7 ^ Leges,

(a) /. 6. de jurifd. (b) l. 2o. § X. deteflam.
tat. (c) /. 3. dcconftrm.tuT. (d) /.130.
de Vdtk.Jrgn. (e) /.70. de acqtiir. ve i
cmitt. hared. (i) Gotbofr. ad d, 1.6. di
jurifd. ( g ) Ht!Ug. a d Dmlt. Iit. 3. com-

j j 3 ‘De Ratione Statui

Leges , aut in totum abrogare ,• aut ex
parte mutare , & alias novas ferre , e re Im¬
perii efle, putent in eoque unanimiter con-
fentiant , ac conftanter perfeverent; Impera¬
torem illis reludari non pofle,fedconfenfum
fuum neceflario praebere oportere, aut Ordi¬
nibus, non obftanre ejus diflenfu, conclu¬
dendi ac decernendi efle facultatem, intrepi¬
de alleveramus.

Ita namque Anno i j24accidit , ut fupra
quoque attigimusjquo Decretum vVorma-
tienfe , invito, &c per Legatum fuum contra
proteftante Ca:fare, alio Decreto fublatum
eft: (a) Quod Decretum p.ofterius in tantum
valuit , ut etiam figillo fuo id approbare C af¬
far, invitus teneretur, (b)

De Imperatore ergo Germaniae idem di¬
cere licet, quod, de Rege Poloniar,Stanif-
laus Orichovius fcripfit : ( c)Rex Poloniae ni¬
hil aliud eft, quam OS quoddam Regni ve-
ftri, vobifeum conjunftum , libero aciegi-
timo veftro fuffragio;ut is prorfus nihil agat,
nihil moliatur, ac ne loquatur quidem, nili id,
quod ex intimo fenliiveilro publice litpro-
feftunr-'.

Tro- Quod, ultimo, folius Imperatoris nomi-
f mttlga- ne, Leges promulgentur, id certe perpetu-
tio ali - urn non eft : Nam ftepius etiam in promul-
ejuandb gatione Ordines , cum eo, pari paftu proce»
&rdi~ dunt. Unde ifta in Receflibus Imperii verba,
num 5pal-cn / mit fmtit QSnfcvn / unt> t>ce IjcUtqcn
quoque Ovctdtjo cn / S&rjlentmb ©ttfnbcn/

wmine uoi> gemeinct* &crfrtmUin<j / gefctyrt / uni)

Jit

(a) Sleidan. lib. 4. hijlor . (bj Recejfui Imperii
de xAnno 1324.$. fcatauff fo gerebat. (c)in
erat, ad Proceres de Legibus ‘ Toloma,quem rc »
fert Vent. de Valent* in part> litig^lib* 2.
cap. 2.». 17,

ParsI. Cap. VI. m

geotfcuct/ (a) £tt£>cn/ fjtcrauff gcgenttMHfa
gem Oletdv-dag »crfamtc£ / r fn' g c no m in c n /
«nt> bifdjicdTm / ( b) S)aben / ftimt (£§nt*
Sutflcn / ’3dr|ten/ uni) (Stdnbnt/ j« pinee
reformation, &c. tm^etligen 'Dlddrifolfjettte
4}ri)mmg «ufgeridjfct. ( c) idemque ex novif-
fima Camers ordinatione clarefcir , Stklcfjc
«iit Ovati; / jutfjiut / unb wcrgidcf? / &« S£{jmv
Stirffai / Sttrffcn mt t>dr ©idn&e / bnrd^ dnc
fonierc Conftitudon > in Nis fycttigc Oletet;
publicirct tmbctl. (d;

Et notabile eft , quod etiam nomina Ele-
florum ac Principum , una cum Imperato¬
ris titulo j Receffiii aliquando prsfixa legan¬
tur. (e) QSic C0?«nmt(tcm / »on tS-Olteo
ffinafccn/ Ovont i fefj er it' 6 nig/ &c. miD 20ir/
ycm benfdbcn ©naben / SSerdjfolt) ju Otflitinij/
dformtm j» doitn l -Mta» j« Xttft / <£rQ*
<$ifct?6ffc/ &c.

Sed jUtuc concedamus , Leges promulga¬
ri , 'olius Imperatoris nomine, ne id quidem
adeo magni erit ponderis.

Nam , a-pud Venetos quoque totius Con-
£1ii Decreta , & Leges, tum etiam publicae
liiera: , tubnomine & autoritate Ducis, pro-
deum : (/) Nec ideo is, in condendis Legi¬
bus , aut adminiftranda Republ, & decer¬
nendis his , quae publice utilia vita funt.pp-
tiores obtinere partes , a quoquam , qui fa-
rare mentis fuerit , dicetur.

olim

(a) Ordinatio & fenftitutio fttper zino de ^4n-
no 1497 in prine, (b) Ordinatio Tegimenti
de isinno 1500 in prine, (c) Reformatio po¬
litia de *s4nno 15 30. inprine, (d) Ordina -
fio Camera de ^Anm 155 in proam. (e ) (on-

J? it titio »01» gemcinc» ^fcrmmg de _ Anno
1 49; iwpriwc. (f) Confar.ltb.l. de Repub. VCr-
#£ia,<Arnifjib,z. de Republ. c.d.n.s/z*

Nec ipfa-

tamen

multum

operd*

tw*

ttZ De Ra tione Status

Olim quoque in Gallia, ante Legem O
roli V Regis, Leges, Edifta , ac Refcripta,
jufla denique omnia, nomine, manu, ac
figillo Regentum Regni fanciebantur:
(a) Nec tamen Regentum ideo, inferendis
Legibus, major Sc magis eminens, quam
ipfius Regis, fuirpoteftas.

Sectio III*

"C X di&is nos concludimus , Impera-
torem noflrum hodiernum , nec Lege |
Jmpe- bus fblutum , nec Leguin autorem recte

rium, dici. Ad Ordines autem imiverfosjunftira ,

"aere Le- jn Comitiis, vehit unuiil corpus, connde-
ratos (a quo tamen corpore, Imperaro-
ititnmy zem 3 ii aliquis exiiflat, non excludirmh)

& Cupra utrumque hoc Majeftatis requifituiu opn-
Degei me applicari poreft; Quapropter illis Majr-
efi Itas Imperii potius, quam foli Imperatori

tribuenda eft.

Nudi enim dubitamus , quin Ordines
u n i ver fi , in Comitiis congregari , oninibcs

Legibus ibluti, & fupra omnes Leges , ct- '

etiam iam iJIas , quas fundamentales vocant , fint;
fanda- eafqtie, velui conftituerunt, ita, (i C re Im“
menta- perii videatur, abrogare , aut mutare, alias'

/er* quenovas introducere pofllnt.

Ordines Et , quemadmodum apud Athenienfes»
s« O5- poft Codri Regis mortem, in Remptibl.

Tnititi mutatum fuit Regnum , adininiftratioqce'

etiam Reipubiicae annuis Magiftratibus permira.

Statum (£) Qualia in PoJoniaquoqtie , mortuo Ste^-

Imperii phano E&torio , agirara eonfrlia funt : Re-
m unire petendi, nimirum, antiquis feculis ufna-
pojjmt. tum morem , ut regia autoritas omni¬
bus , vel nonnullis rpforum Senatoribus,

aut

fa) Eodnt, lib. 2, de Ttepuhl, (, g, (M lufipnM*
lib. z, fji/lor.

'Tarsi. Cap. VI. ji3

aut Palatinis; amoto Regis nomine, plerif-
que exofo. (a)

Ita, in noftro quoque Imperio , fi Ordi¬
nes utilius exiftimaverint, Rempubl. non
monarchice amplius, fed ariftocratice gu*
bernari, per certum quoddam Regimentum
nullojure tenebuntur , aut cogentur, impo-
fteriim habere Imperatorem.

Nam licet. Electores , mortuo Impera¬
tore , ad eligendum, intra certum tempus»
alium , fidei fuse virtute, quafacrum pro-
fequi tenentur Imperium , obiirifti fints
(0) Id tamen (ut omne aliud juramentum )
intelligendum eft , rebus in eodem Statu
permanentibus ; caufia vero de novo fuper-
veniente, a jurejurando , fine crimini per¬
jurii, recedere licet, (e)

Si itaque Ordinibus Imperii , diverfum
ab eo, quod in Aurea Bulla cautum eft , pla¬
cuerit; Elettores non ulterius, ad eligen¬
dum Imperatorem, obligabuntur : Quin nec
eligere poterunt.

Ex quo porro deducimus; quod Imperium,
fiqiudem communi confenfu ita videatur,
Eleftores,ob rem male geltam, vel reforma¬
re , 5 c alios eis adjungere , vel eam , quam
habent, eligendi Imperatoris poteftatem,
in totum adimere, 8cad omnes Ordines
revocare potfit : non attenta illa, quam vel-
ut idolum quoddam ac vitulum Aaronis,
plerique Scriptorum huculque adorarunt,
Aurea Bulla.

Hatc enim, nonfecusac omnium Prin-

cipum,

( a ) Horatius Spanochius de 'interregno T olo-
nia. (b) ^uredHu/ld tit. i . cum autem
ad hoc. (cj /. ult. Qui fattsd. cog. c . curo
inter, de renuntiat, c. quemadmodum De
jurejar ,

{? Ele -
flores*

non at¬
tenta
Aurea
r. Bulli .

Receptio

Horna-

gu

jejlatH

ejt*

JI4 De Ratione Status

cipum, & Ordinum, confcnfu ac appro¬
batione , fuo tempore , Noribeigx faiU
commodo publico, tunc temporis id
flagitante : Ita , contraria eorum voluntate,
fi illam Imperio noxiam efle , judicent, tol¬
li, & alia Lex fundamentalis in Jocum ejus
iubftitui poteft- (it)

Cum, fecundum Philofophos , eadem
principia deftruftionis , qua: conftruftioms |
iint: (b) Nihilque tam naturale , quam
eodem modo quid diflolvi , quo colligatum
eft. {e)

Caput VII*

'JOsHom&gu^ & Fidelitatis receptione.

PRxterduo ifthxc Majeftatis Jura, feu
propria, quae velut generalia funt, &
reliqua ambitu fuo comprehendunt, plura
funt, adhuc magis fpecialia; Inter qux
primo occurrit , Receptio HomagiiS: Fide¬
litatis.

Nam Homagii prxftatio, ex parte reci¬
pientis, eit fundamentum fupei ioritatis,
Lx parte vero praiftanris, fundamentum
fubjeftionis. (d) Nec Homagium prxftare,
almd eit, quam fubjeftionis & obedienti*
juramentum fubiie : (e) Hujufque exaiftio
1 ac |

('a) Protefiatio Elelhru Saxsnia eri ctfflfcede- \
ratarum contra electionem Fcrdmandi I.apud
Slcidan, lib. 7. hiftor . Hortkd. tomo I. de
Bello qerman. lib. 4. c. 9 ■ n. 175. (b) Lw'
natu libro 1. de jure pubi. c. I I. num. llS>
(c) 1-iS- de Reg, jurit. (d) £x CravetMf
RoUndo a Valle , £r <* Hit ■ Reinks tib. 1 . ei z>
ea p, 2. tt. $ 6, ( e ) Ex (j allio } & altV,

Idem 11. S 8 »

Pars 1. Cap. VI l. i J 5

ac prsftatio, de necefiitate fubje&ionem
arguit. ( a )

Prtcftant autem Principes ac Ordines
Imperii Homagium , non foli Imperatori, Horna»
fed etiam Imperio , ©c&wcrcn/ bcm0v5mi* gnim
fcT;cnJf?a;fet/unbbcm9\ctd>/trcM/bc(b/ unb prafia»
<jctt>arttg ju fct;n: llt patet ex formula ju- turlm^
ramenti , a Reinkingioaddufta (b) peratori

Siergo Homagium ac juramentum Fi- \m~
delitatis illi tantum pratflatur, quem, ut p^rio^
Magiftratum ac Principem agnofcimus; •
fequitur, Ordines Imperii , nonfolius Im¬
peratoris , fed Imperatoris & Imperii fimul,
eifcfiduciarios.

Id quod B.ecelTus Imperii ultro con¬
fitentur: in illis enim fcribitur, bct; bc*t
Qinbcn unb ^fkcfttcn/ bamic iFjt Q3ns/ tmb
bcrn bctftgcn 0vct^5»gct^an/ unb umvanbC
fct;t. (c)

Et hinc, non folius Imperatoris, fed
Imperii quoque Subditi dicuntur, (Snferc/
unb beo (jciltgen- Ovcic^o (£buc * Siirjf cn /
Sttvjfcn&c. Qdnfctc/ unb beo Ovctc(;o Qdnfci'*
t(;nnctt unb ©ctmvcn ( d )

Si quoque , ut oportet , Majeftatem
ex hac metimur Superioritate ; certe
illa Majeftas , non folius Imperatoris , fed
Imperatoris ac Imperii limul eft.

Et notandum primo hic, quod non (ut Horna*
inMonarckia, tum finguli Cives, tum uni. gium

verli, pr&fla-
tur k

(&) cs' Zajio , Sixtino , & Gilmanno , Idem jtngula
lib. I .cl.s. cap. 4. n. 4. ( b ) d. d. z. c. z. Ordini -

n. zoz. (c) Conftitutio contra ^Anabapitftas buf, non
de lAnno 1 5 29. §. bvp(jck’tc{;cn. & paffim. miver-
(d) Ordinatio Pacis profana de ^Anno 1 52.1. fsfirntii J
in prine. Recejftn Imperii de *Anno 1 542. §

(jKVWll. &pajjfm.

1 1 6 De Ratione Statia

veifi s jurant in fidem unius Principis , qui,
poft Deum immortalem, obligatur nem»'1
(a) univerfi Ordines , in Comitiis congre¬
gari , fidelitatem jurent : Veriim ii ngttlt
tantiun, nimirum , utiinguli; ratione fin
perii, cujus primus Princeps, ac velut caput ,
Imperator eft, I

Nam univerfi Ordines , collegialiter , “
unum corpus , confiderari, Imperatori !
delitatem non debent , ied Imperato
illis: Quia ipfimet Imperatore fiiperiot

funt. - ... _

Notandum ulterius, quod-m ains *
{2$ec fili gnis, ubi Majeltas , i eu Superiontas, pene
jmpe- unum , fine comroverfia , refidet , 111 iu
ratori, ramento fidelitatis, nulla B.egnorum, let
fid Im- ditionum fiat mentio : Quemadmodui
ferio fi- etiam, tempore Caroii Magni, altum adiruc
mul. de eo fuit Cientium.

Huic enim Principes juramentum pr*ft**
terunt, fequenti Formula : Promino, me
Domino meo CaroJo, Sc filus ejus , fidelem
futurum in tota vita, &c. (b)

Confimiliter in Germania, quando Su*
perior itas iimpliciter unitis propria eft , i11
in omni Homagio, in&cif ^uDiguuptupffidjt/
id omittitur: Jurant enim fubditi, omilsi
ditionum, feti terrarum mentione; fini
curae fore, vitam, corpus, honorem, & com¬
modum Domini , inmfc(bctj gctwu/ >/
«nbgcljoefffm jw fctn/ unb juicificn/
getrcwft istibfflffc/ unt> QSnCettfranc / (VinciH
iunbs Siirficn jififcun/ ift. ( c)

Diverfimi, ut diximus , in Imperio no*
flro obtinet: Quare Imperator fimplici-

ter,

(a) 'Eodin. lib. r. deKepubl. c. s. (b) 4p#d
Golda.fi. tomo i . Conflit. Imper. p. r 6>

(c) Reinkiltb.l.d. S*c- 27*

Pats lt Cap* VI h iij

, & folus, Majeftatem, feti Superio-
titatem , fibi vindicare nequit. id quod
tplemet Reinkingius tandem inficiari non

audet, ( a )

Sed ineo Icmpulus fupereft, cui princi¬
paliter illud Homagium prseftemr , Im-
peratorine , an Imperio? Ut potentius ad
te trahat miniis potens; [L) Et illi potifli»
prxftari dicatur homagium , quo
potiflimus , in ejus priefiatione, habetur re-
tpeiius.

a Jam vero Imperio principaliter , Scdire-
Imperatori vero fecundario , ac incon¬
sequentiam, ratione ac intuitu Imperii, qua¬
tenus nempe Imperator eft, fidelitas prs-
ftatnr. (c)

Quia ergo, propter quod unumquodque
tale eft, illud magis tale eft, femperque in¬
spiciendum, cujus contemplatione ac in¬
tuitu quid fiat; (d) Imperio magis ad fide¬
litatem Ordines obftringuntur, quam Im¬
peratori: Et Imperio quidem femper, ac
Ubique fidelitas fervanda eft ; Imperatori
vero illo demum refpeftu , quo illi fidelitas
prtcftitaeft, quatenus , nempe , Imperator
eft, Se pro Imperatore fe gerit.

Confiderari enim Imperator poteft du¬
pliciter: Velabfolute, feu fimpliciter : vel
lrefpeftive , quatenus Imperator eft, boni
Imperatoris vice fungitur, aclmperio rite,
fecundiim Leges, praftcrip cumque modum,
praeft. (e)

Ab-

lmperif

quidem

princi¬

paliter.

Impera¬

tori

tantum
ratione
Imperti »
quate-
t entis
Impera-
tor eft*

('a) L i.cl.z. c , 2. w* 202, (b) A io. de Sta-

rtt hom* (c) 'Dedutho nuditatum in pnferi-
ptione Friderici Palatini apud Lmderp* tom&
I. a£tor* pubLUb, 10^.^2^*1463* (d) Sur¬
dus de aliment. f, 9- 30. n* 20.

(e) farp&QVide fapitub O/ar* c, 6. n* 1

r

Imperii
potior ,
quam
Impera¬
toris rd>
tio Isa-
tretur.

13 8 Dc rattenc Statu*

Abfokitc Imperatori fidelitas nulla praifta*
tur ; alioqui juramenti; fidelitatis aliquando
coturadi&ionem involveret; Cum Impera¬
tor , Imperatore exuens , contra Imperium
quid moliri,& ita utrique fidelitas fimuller-
vari non p olfit; nifi quis , contra Salvatoris
r.oftii praeceptum,(« ) duobus contrariis Do¬
minis fer vir e , inanimum inducat.

Sed praeit a tur imperatori fidelitas re-
IpetfHve , habito ad Imperium relpeftu: |
Itaque Imperator , 6c Imperium , velut
nunquam libi contraria 5 inHomagio con¬
junguntur.

Et ad hoc textus Rccefluum Im perit
ponderandi funt ; Qm ita loquuntur. (6}’33c»
fe^fen ct?d; / hep ben (£pi>cn unk
ii )t 55ns / von fcce Oictdjc» vuegen / ip/
fontctfictt gctljcm / (ergo, ratione Impetti*

&: propter Imperium , Imperatori fidelitas
prtcftatur) tmb htp fcet ©djcrfcitlt / !

S8ns / ala OUmtfdien Moni g/ obtt-Rwfw
(ergo , ut Caelari , & non limpliciter , obe-
dientiam ilii debent Ordines ) fcjffllb‘3

ftyt- , „ . V

Idque hodierni etiam Csfaream aperte
faffi fune: (e) Fidelitatem , nempe, pradta-
ii Imperio &c Catlar i , ut Caefari ; idque tan¬
tummodo , refpetftu Majefiatis , ficofficii
Coelarei.

Hinc, quia Imperii potior ratio habetur, |
quam Imperatoris , Principes feuda lua,

non

(a) JHatth. c. 6. verf. 14, (b) Pax publica de

^Anno 14 9S- tir, mcfd;c um STict^brtidiss

WlllOJ. §. vnt> immuff btft\)ivn!quod repe itur

in Pace publica de 1521. tit. cod.

( c ) bitito r lupini* Cafaru Imperiali* pnp°f

15-

'Pars T. Cap. VI. xx*

non ab Imperatore, fed Imperio tenere,di-
cuntur ; in Principum Imperii , de Anno
1200, diplomate .• ( a ) Cuius verba funt.

Nos Principes, qui jam diftum Dominum in
Regem elegimus, Feuda noftra , quaab Im¬
perio tenemus , a manu ipfius iecipienteS,do-
minium fibi fecimus , &. fidelitatem juravi¬
mus.

Nec Feuda h*c aliter ^ad Imperatorem
pertinent, quam ratione ImperiiiUt diferte lo¬
quitur Rupertus,(6)in Conftitutione,de Vi-
cariatu Imperii Germanici.

Imo aliquando , ubi juramenti ab Ordini¬
bus praeftit i mentio fit , folum Imperium,
omiffo Imperatore, exprimitur. 3^?
ite tud) bcp bes 0lctd;5 (ju!bcn/ inquit Impe¬
rator Sigifntundus, in reformatione lua, dc
Anno 1436. ( 0 )

Et noviores Imperii Receflus alicubi,

( d ) brt; ben "Pflicbtcn / iuimit (te bent fjcUificn
Oveid) vmvanbt.

Id quod in Imperatore , o mi ITo Imperio,
faftum efie haud memini:Qua nempe, Impe¬
rium in fidelitate principaliores fibi vindicat
partes.

Ex quibus omnibus infertur, quod jura- Fideli—
mentum fidelitatis aliquando , refpe&u Im- tas Imi
peratoris annullatum relpe&u Imperii nihi- peratori
lominus fuas obtineat vices. ( e ) Id praftita

quod ali -

quando

( a ) §.2- apud Goldafl. tomo 2. Confl. Imper.p. annulltt-
2 8 8. (b^ §. 4. apud Goldafl. d. tomo 1. p. tur ,

382. (c) c. zi. apud Goldafl. bet DvCtcfys SiisTy -

(on/litution , Information, .Orbnutt^Ctt Vltb ramus
<1 It pfcf)m6 «!•/>• 1 s>s- (d) Reformatio morum evadat ,
de Anno \s io. tit. VOtt 3»gcunmt. & Refor -
tnatio de Anno 1 S48. tit eod. (e) Limnaut
lib, i, de jure pubi, (, ». 68,

T)e de~
mmciA-
tione
'Belli
Fer di~
di n ancla
facienda
obiter

I ZO *Ve Ratione Statui

quod fit, fi Imperator perfonam Impera¬
toris exuat, contra datam ac furatam fi¬
dem Tyrannus exfiftat, & contra Imperii
Majeftatem , Libertatem militacemve quid
attenter*

Eoenirn cafu, juramentum, illi profli¬
tum , non flringtt amplius: Sed, cum Im¬
perio , Ordines linguli, temper, & in o-
mnem caiirm obligati fint , ac maneant;
pro ejus tuitione, adversus Imperatorem,
qui Tyrannum, non Imperatorem amplius
agit, in iurgere, non modo poihmt, verum»
vi quoque praeli: i t i juramenti, obligantur.

Sic Johannes Fridericus Saxonis ' e-
aor , & Landgravius Haffis, Carolo VMc-
litarem rcnunciarunt : Sdlvaifta, £ll,a 1 *
perio obftriai erant , fide, illllt V

(£t;Es rmD p;Tttb(/ frumit fit ifjffl ntnvnnff 3^1
tntfcgcfcfirtebcn / imfr aufgcEunbtgcf/ L 0 ■ lV
^ciapco Oictcfr in ndnscg / nit ijt niUnn iiniwj*
tfjeiltp/ fbnfrcm audii 5» crbaltung
i»oil;crgd)trtd;tcn Liberteten «»fr ^luryljei*
«cn. («)

Eodemquc modo , erga defunctum Ty-
rannum fe gefUlTe oportuit: fed prarpolie-
ra Eleftorum ac Frin cipum no 11 rorum , feu
fc i entia , feu conficientia (quicuminum ie¬
runt , ac camelos deglutiunt; in mininus
fcrupulofi funt , maxima vero rerum mo¬
menta infuper habent, laniora conium im¬
pedivit , & eam , qua: ante oculos eu, Ger-
ni ,1111 ac nolit x intulit» cladem * *

Ut enim obirer illud hic moneamus > nr-
miterfane credimus , & audacter dicimus;
Non minimam lianc liniflrae noftr* mr-

(a) apud tforited* tomo 2,
3* c* 24, n , 1 2-

de Bello Germar,. lib.

1

tunx ca ullam finire ; quod principes no-

ftfi,

'Pars. 1. Caj>. VI. Iit

cum, Ferdinandum 1 1 e(Te Tyrannum,
-eges Imperii fundamentales , Capitula-
tionem , 8c juramentum , 1'uper illis praefti—
tum , multimodis violantem, liquido cog-
itolcerent , Sc ipfimet vividis Tyranni co¬
loribus eum depingerent , feumetu,feu va¬
na quadam Cxfarei nominis reverentia ab fi
territi , illi , tanquam Perduelli & Hofti,
Bellum aperte indicere diftulerunt.

Nec pueriles iftorum ineptias mirari fa¬
tis poftumus , quibus , in hoc paflu , religio
elfe videtur. Imperii Status tam audaciter
agere , quam quos Fata Imperii aliunde huc
pertraxerunt. Quoniam illis Confcientix
teneritas dictet , le recognofcere tale Caput,
quod adhucdum, falcem eorum opinione,
pro hoc ita fe gerat , ut ipfo jure ( quod no-
llri ajunt ) abfque ulla declaratione, & fen-
tentix diftione ( quanquam unde Gentium
hxc initium capere, medium tangere, ne¬
dum finem afiequi, fueto jure pofiir, vel de¬
beat , diftrattis utrinque tam Eleftorum
animis , -quidem videre non liceat) illud
iplum fufpendi , deponi vix mereatur; cui
euam nihil unquam hofti! itatis in frontem
promtam , folenni Romanorum more,ob-
nunciatum fuerit , licet facta diverfum pro¬
baverint: llt nugivendus quidam , nec ele¬
ganter, nec latin e admodum , fed , mente-
tenus ac verbotenu.s;inlulse fatis ac infipide
fcripfit. (4)

Si enim Ordines Imperii caufs fatis Sc af¬
fatim habuerunt quare Imperatori , ar¬
mata manu , fefe opponerent , eumque fer¬
io, flamma, ac reliquis Belli incommodis,

F ut

fa) Sylvefler jum 'JlfCHtfyat in leonifmo <A~
quila Romana collaU

j 2Z De Ratione Statu*

ut Hoftem , perfequerentur : Quirini , eun¬
dem Hoftem appellare , & pro Hofte decla¬
rare, autpotuerinr, aut debuerint ?

Namque, aut jufti Imperatoris Hoftes;
aut Rebelles dici , meruerunt : Tertium dari

nequit. s

Quod fi jufti eius Hoftes revera exltite-
runt : Quidni Hoftem illum vocare licuerit?

Cum nomine quidem Hoftis abftinere,
fattis vero hoftilibus non abftinere , per¬
quam ablurdum: Imo impoflibde fit; altera
manu gladium ftringere, & necem intenta¬
re, pileum detrahere altera jac.venerabundo
geftu , Dominum falutare , Imperatorem.
Sed hac obiter.

Caput VIII.

De lure Sacrorum feu Religioni*.

JtU Sa¬
crorum
elim Im¬
perato¬
rum
fuit.

A Lterum fpeciale Jus Majeftatis , eft. Jus

^ rerum Sacrarum, feu Religionis.

Quod antiquorum quidem Imperato¬
rum, fine controverfia,fuit: Nec falso de Ti¬
berio diftum, aut feriptum; Deum munere,
lummum Pontificem , fummum hominem
efie. (a)

Neve in ethnicis exemplis tantum immo-
remur, Zofimi, Chomateni, Balfamonis, &
aliorum autoritate conftat, Principes omnes
Chriftianos, antequam Imperium invafiftet
Pappia tyrannis , Pontifices fuifle Maximos,
& Pontificalem veftem a Pontificum acce-
pifle Collegio. ( b )

Quemadmodum etiam novifiime , Hein-
iicus, Anglix Rex, Anno 1534. projefto
Tapatu , fe Pontificem Maximum , & Ec-

clefia-

fa) apud Tacit. lib. 3 . anna!. (b) Vide GoL-
dajl. in epift, dedicat, tmi 3 . Conflit < Imper ,

Far: 1. Cap, V I f 1. 1 1 j

clefiarum fuarurn Caput, a Chrifto proxi¬
mum, pronunciavit. (a)

In Imperio veio noftro, non Romano
modo Prati illi , per Liuheri dogma , led & Hedie^
Imperatori , per Pacem Religionis , Ponti- propttr
ficattis hic abrogatus eft, ac Imperatori “Tacem
omne jus prxcifum , in Religionis negorio, dtetigia-
caufifqne illi annexis, quicquam flatueti' tw > non-
rii, ordinandi, aut innovandi, JKcijjctfitfye */?*»-
fotlcn frincn <£>«inb tes OTcirijo/ von poraxo-
ttegcn ter Slngfptirgifdjcn Confeffion, nnb Tls-
betfdbcn idjt/ Religion unb ©tawbcnelptf»
bnt / mtt ter tljaf / gcttmltiger «#cife / utcr-
5t(?i;n / bcftbdbtgcn/vcrgciviiittgtn/ oberinanx
fccr WJCfjc/ iviber )’anc confcientz , ttuffcn / iinO
its i ; u ri / «cn btefer Tfttjjfpurgifdjcn Eonfcffions
Religion , ©fmt&tn / Mi r dj c n s <1 c 1' r c ll cTi c n /
^Jrbnungcn / unb Cerimonien , fo fic ntifgw
vid;tct/etcr nocfjnni^to niifnditcn modjtcn f m
ifjren Surftcntljtmici) f innbcn unb jjctr*
fdjflfftcntringcii/ oberburdj Mandar, oberi»
cimgcc mibcm qc|trilf bcfdjivcrcn / ober »ck*
nctjtcn ; fbnbcrn bcp (ptcfjtr Religion , ©Km»
ben/ ^itd)«ii'gtbrc«d)cn / ^rbmtngcn/ unb
Cerimonien 5cc4'u(;.igtid;unti fricbltcfj blcibcn
Ivtffcn. (b)

Cui non contravenire, fub quocunque
praetextu id liat, fanftillime promifir Im¬
perator , (Soflcn unb tuoften co / ba;
ferUcfjcn / unb otbmgficbcn QBrlrbcn im&
tvocfcn/ ftir fidj/ unb ifjre Oirtebfomcn/|?c(/ feft/
unmbriicfjiid} / unb aufricfjttg f^aCfcn / unb
i vollnpdjcn / brni fhncf unb umvcigcrfidj
nadjfemmcn / unb gcicbcn/ imb batubcriijt/
ebet fimfngdrf; / tveber mis vcUfommnw

F a (jdf/

(a) Sleidan. lib. 3. hi flor, (b) Hccejfus
Imperii de ^Inno 15SS. UI)b bflllUt

► fbltf;cv 5vit)f.

*

Imperti-
tof) in
tatis a
JZelifo-
tiujpfe
furs tfi P

N ec Qr~
dinibttf

fu perior»

f 'mtro-
*verft&
ex ca to¬
fe Reli-

gioftk ,
per arbi-
7 ros de-

€idend&

124 *D e Rnthne Stdtui

f;df i obcf tmtcr einig nnbmit fHjcin / voti t>d
nomen fnibcu mocbte/ nidjt fanicljmen / ljon^
icn/ obcu angcjclkcn (affcn / nedj icnranfefln&eF*
gc^fftcn. («)

Nam Imperator, in punito Religionis,
rron, ut Caput Imperii feu Diieftor,vemifl*
ut parsconfidcracur: Quia , conjungendo te
cum Catholicis , eoium cautam ruam fecit,
@o follcn bic j?ct>|cvftcf;c OBtr au$

tXfjuv Sitvjfm/ Stirjicn /unb @(dnbc beo Ijcilb
geu Ovcid)o f f ct n c n (Stnnb beo Oicidis noti
megest bet Ijfugfpilirgtfrficiv Confeffion &c.
fiber, dben &c. barqcgcn follcn bie<Stanbc/ |i)

Em- 2tugftni!'gifd)en confeffion oenwnbf/W*
OiSmifrtje Jfctjfcrticfjc COSmjf. «nb (£ffiu*3«F#
ffcn/ §&rffcn/ unb anbcre/ bea ibaugen Oveicljs
©tdnbc / bev aifm 'Rtligion autmigig &c, taj
Sbvcv Reiigion &c. unbefcfj wcr ec bUibc» iflt>

fe»-(M , . v

Et Ordines Imperii , prtefertim a parte
Euangelicorum , in causd Religionis, Su¬
periorem nec illum , nec alium ullum kco-
gnofcunr (c)

Hinc, fi controverfia quaedam , Religio¬
nem , aur a P_eligione dependentia , concer¬
nens , inter Ordines oriatur , nullas Impe¬
ratoris partes lunt: Sed Affeflotes , urriuf-
que Religionis , certo numero, in hujiif-
inodi cafibris , ad litem decidendam , con¬
friem oportet , bic ‘Pitrfetjett follcn fidi cKicfjtt
(gebtebsperfonm C beten tebet Xbed cui ctct
jtoo jiibcnritmm / imb bu (id) bicfefbtge nidif
yetgtci^en tomen / emen unpartctjifcbeij V
iQbmatt jitcmtffjlen / bte nncfimnlb mu ibnai

Dc»

( a ) d. Receff. § fotdjcs imb icbcP- f b) d.

(i. §t unb btimit fold;a Jrlbc. 6*

§• feqvt *

Vm 1. CaP- 1 lls
beti XnfcMt / We ) t>crgici»

cljcn» (a)

Qu_od fi dubium quod dani circa fenfum Imps-
Legis incidat ; Imperatori eam declaran- m tor
di, aut interpretandi , nulla competit fa- cera
cultas, @oft/ brtrgcgm/ fciiK dedaration, Religio-
mtb cfttnis mtbcta / fo be» SvictifJtmb nUde -
Ifitibcrn ofccv vcrdnbcnt modjfe / nidjt gcgc* clarare
ben / crtrtngt / not^j dtiginommcn ; obcu / ab cs aut in-
fdjen gcgcbcn / crlangt / init airgcnommcn terpre-
vaurbe / bcnr.ad) uon umiuivbcn mtb wntrrtf* tari ne¬
ten fcin / tinb bm-auff tuebar in / nocfj nuflVr quit*
fccEjtrtie mdfie gefjattMC / cber gsfprocfjm mu
fcat. (6)

Quare, dubio e Face Religionis fiiborto, Sed hoc
non ad Imperatorem, led tora Comitia olim efiominZ
recurfum fuit. Ordi-

Ita Johannes , Marchio Brandenburgen- num.
fis, Imperatoris, in caufa Abbatis Fuldenfis,
contra @itdjfcn / Monafterium QC itcnbcrff
concernente, CommifTarius, dubium illud
ds bonis ecclefiafticis mediatis , von bert qc*
liuttclten (Etbffevtt/ Anno x 5 J S per interlo-
cutoiiam, ad Comitia rejecit, (x)

Judex quoque Camerae , orta centro-
verfia , utrum Clerici ifti, qui r. nec i pia
immediati Imperii Ordines , nec 2. alicui
Ordinum mediate fubjeoti , £c j.ajurileti-
«ftione Ordinariorum exemci funt , fed 4. fo-
lum Pontificem fuperioreni lecognofcunt
(quales Ordinum Monachalium Provincia¬
les lunt ) fub §. uit' ben @(dnbcn / conti-
F 3 nean-

(a) d, Reccjf. Imperii § imb ab feidjcr. (b) >/.
RectffiU §. irnb foll itllcs bitS. (e) ^4 no -
vymi cutupam informatio m causa bcr 4
(flbjftr fufien. ‘Tetrui Denayfms tn ( ovjilio
de Pace Heli&ionu , in fpede fu per d, cama &$$

I ~S T)s Ratione St at ut

rcantur , & ita beneficio Pacis Religiof®
frui , necne > debeam? Anno t j 66- Conven¬
tum Imperii , non Imperatorum cpnfukum
ivit, (u)

Q^o de eodem dubio Ele&or Mogunti-
ims ad C ac far em fcripfic , (£) 3}afj foidjcc 5'»
^ct;fu* SerbiwmM Deputation 3tbfcfjic&s re-
foiution gcftcdcf rcotfcc»: c&6eftnfce fidi ubet ili
«rfctiwng i>cc Deputa cioita * Jjanblimg ju
©p«t;cttm itT7 gcpfTogcn/ bafj jumt foi*
cfjisj dubium movirt , unb Ijcrtwdj tmrfi&et
coniultirct; fcMcfiltcf? nbcr ingenui» /(Ke^iljj
utiin jts&pe-r Deputatos nicfjt tarubcr refolvi-
tcn fonte / 6crfltjl«l( miegefeijcfwor&cn/ t>ap es
oitff tunffigcm Ovctdjs * teig genimim
ffinjetjrrtctjt Bjcrtcnfuilc.

Eandem ob caufam Maximi lianus II.
cum , ex capite B.eligionis , quaedam intex
Ordines concroverfiac fufdrareimrr , earum
cognitionem fibi non arrogavit , fed ad uni-
verlbs eam Ordines pertinere , Anno U7<>
die z$ Aug. & 24 Sept. exprefse confeffirs
eft » (e) tmf; Jjicfo 3rrf(t(eB / wv&wgcfrtllKc
9»cU!)0#@ffln&c geljbng : ©ttucmafji 31jw
Jvet;fcrlirfjc 9)?rtt;A ml gcfcfun / 5 as ce fcwfi
rtiiffcinc declaration , f't? isti Religion Sncbcn/
cum cUuiula annuliatoria vcrbettctt/diiffrui^
fe» molfc.

Ncc itaque mate , cum Truchfefiio , de
Eleftoratu Colonienfi , Pontificii qusftio-
nem £c bellum moverent , EleCtoresIecu la¬
res

( i J d. Informatio , £r Petrus D;n.i yput i I id,
( b ) de dato COfuiMj 13 „<T ugufli imo 1604.
{ c) Propofit io Legatorum E/cctoru Saxon i a ad
(xpiremfacta 13 J&aji, >Aiino i <5 j c.

Tarsi. Cap.Vlll. 127

ks cenfuerunt : (a) Ea de re, non Tmperato-
rs, fed omnium Imperii Ordinum efle noti¬
onem : bic facfye fct; f-uv (id) fctfcft alfo l>cfd;affcn/

>af’ bcvcn cognition ttnb crbttming/ ticbctt
3t)t‘C SQRfltyt, fwv rttlc Ovcic^OiSidiibc gcfyb*
rhj*

Nec male Euangelici Capitulares Epileo-
patus Ai'gentoratenlis,S enatu Aulico recufa-
to , ad utriufque Religionis Arbitros provo¬
carunt: Eo , quod cognitionem hujufmodi
rerum , & declarationem pacis Religiofa:,
Euangelici Ordines Imperatori nunquam'
concefTerin^QSkil bic (EvangclifebcQlburSur#
ffcn/ Surjlcn unb @fdnbc/ C0?upf.

cbcv berofclbenOicidjo jboffrdtfyc» bic cognition
bicfct facijcn / ais ttKldje ofyn mittcl bcn Reli-
gions Sticbcn concernirct / nicmaljls cinge#
t&imct/ obct gcffcnbtg gcflscfcn. ( l>)

Ex his patet , Imperatori, ne minimum Vena
quidem, in Religionem , & Sacra, jus efie : Ordine t
Ordinum autem omnium , live totius Impe- efi Ius
rii arbitrio, etiam Pax ifta Religionis fubja- Sacro »
cet. ntw.

Si enim Ordines, vel per viam generalis
Concilii , vel alia quadam amica compoftti-
one , inter fe, de Religione , ejusve exer¬
citio , convenerint, celTabit ifta Pax Religio¬
nis : Qux ulque ad hanc conditionem , 8c
non , ut ulterius duret , fancita eft , QBo fcte
Q3erg(cicfyung / butcb bic tvcgc bes General-
Concilii , National- Q3etfrtml«ng / collo-

f 4 quicn/

( tt) InflruSiio Legatorum trium flecularium Ele-
Liarum de dato 6 Mart. ^ 'Inno I 5 8 3 . qua ex~
flat in Refcripto Caflmiri Palatini hac de re
edito inter Documenta N. r. [b) in literis ad
[afhris fimmijfarios , de dato @U'fljUnU‘n / 3
G$obr. Anno i6oa..

PaeU re¬
ligio ; r&
ab aliis
Imperii
Legibus
differen¬
tia.

7 2 S Ratione Status

quien, obet OtcicfyeJjan&funrtett ntcfrf crfo^O)
ttntt&c/ follrt lotum ntcFifs t^cfto ivcintQct: fctfir
3rie& * @tmt> / in rtltcji ot»cfjet)((ctt ^Dimctcn
imt> 3fi‘(ic’.i(n / Ocp trdffcn / bis $u enDlidfjet
Dergkitfjiing Der Religion unD ©(««freno*! 'a*
c^cn/ ffcl;cn unfrfrlctfrcn. (a)

In quo tamen punito apprime obfervan-
dum eft : Pacem hanc Religionis ab aliis
Imperii Legibus ac Conftitutionibus , ut in
modo conftituendi, ita in modoquoque ab¬
rogandi feu mutandi , quam maxime efte
differentem.

Aliae enim Leges, Rogatione folenniac
publica, acclamantibus, vel univerfis Or¬
dinibus , vei majore eorundem parte, con-
ftituuntur ac publicantur: Pax vero Reli¬
gionis, non per modum re: 6c correferen-
di, in Comitiis confuetum, confecta, ut
erronee putarunt Saxonia: Eledtoris Lega¬
ti; ( b ) fed per viam tranfadtionis ac ami¬
cabitis compofitionis , nulla habita ratione
votorum , tam in prima maffa , Noribergar,
Svvinfurti, Spirae, Ratisbonae, & ultimo
Paflfavii , quam poft Anno 1555 & fequen-
tibus annis (ubicunque dubia inciderunt, &
traftatus fuper illa habiti funt) fancita ac re¬
novata eft. (c)

Aliter ergo , quam per hanc amicabitis
compofitionis viam , tolli , aut reformari
nequit.

Qin de re, in ultimis Comitiis, Ratisbo-

nae

(a) d. 7 \ece[ftu hnp.de ^ Anno 15 5 5 . mb n .1 cfr *
Dem eme Qocrqlctcfrting. (b) Relatio
D Ludovici Camerarii ad Elett. Talat. de
dato Fu Ida 24. lui. Cdtmoi6o8. qua ex fiat
apud Luudorp, tomo 2. aclor. pubi. lib. 2.
traci. $. paa. 541. (c) d. Informatio in puti-

^Dcra-Giojtcr |acf;cu.

Pars/. Cap, l llO* l’2'9

na: Anno i6ij habitis, Protelantium
Legati, multis cum Caefare egerunt , (a)
Eonncn / ttJttcc bcn Reiigion " Sricbciu
nnb Siibcffcn extenfion cbev cmjifmng / fcu>
nc ma|ora gclfcrt / urit gcLun cs nic|t allito
bic ^aflaicwfc&e uctttdgc / ernei) ttc barmtff tm
2fc% irrr ju 3ftrgfpurg gcpflogcnc tjanbitma
gcit / fcaf; man burd; iibcrjtimmcn cmcwbcc
nkljt gcfiil^rcn follcn / norf; woflcn : ‘SSie and)
l;cm.uf)a- m tcn Saljren s? uni) fp/cin cbcn>
mdfiigco ftdffig in mtt gcnomnnn tu orbem
2Lin emmafjl ber Religion- $ricbe /
tltvibigtmg/ traflation tmb uerglctdjung/ unt>
rtlfo tUri)t per majora, cttjfgmttjt. £)as
cxempel , Anno 1594. bfl bct 90?®|lbcl)ltr*
giftfje feffion-f!t'Ci( nuff &cr gcWcfcn/ |cij'
notf) tu frifdjer gcbtf^tmis ; 3n bcinc ba*
mciljis von ben SfvbmtfcfKR (£flttjoltfdjen totdn*
brrt ctn c |t arcte feparation genuieljl / imbuit
fati mati ofjrte fie uctfatjmi ivurbc / jtttn
Sierlicfjftcn fcargcgert proteftiiet tuorbcn; tvic
bic Oicicfes-Protocolla mit ficlj bvingen- 31«$
Ijabc / im Anno i5c; votgctucfcncn Ovtidjs-
Zage / bcr nnber tt;ci( fdbft I in benen ba«
nntbl fiirgcfatlencn / beti Religion- Svicbm
bttrcffcnbcn / fac^n / im Sftrlten-Oiatl) 1 in
tan votircn cinjtiltiiTm / fici) untcrflaitbitt f
fonbcrn bctfclbcn ftim / mdmtng fdj / es
uno oie , bcn ^uiingc.ifdjcu (Stdnben vox*
gdragcn / unb crbffnd tuor&cm Q3n& ba/
bci) ber ictjtcn 0ictd)3- ucrfunlung / dn tut*
t>rfgc& elngcfuret / unb bcfjanbtet tucrbcntuote
len / fct) to i cf;c5 / im OLimcn alia brcncc
(£,(;« r SArficn / unb anbem* i£itiiRgcttf$c»

F 5 Surficn/

(a) ln f;ipplicatio;ie quam gretvaminibiu fi*U ad-
junxerunt die i o via*. de . Anno 1613- & in
Refponftone ad Cafarit refvluttQnem de dato 20
ugu ii. vinno eo d.

j3» T)c Ratione Statui

$m'fTctt/ miti @£3nbc/ m gcmeiit / jttffl
ftifrctftcn contradicirtC tw& wtiwtjfcn tws-
fcn.

Caput IX.

De jure Belli indicendi , P ac i f que i

Foederum faciendorum.

Sectio I.

huHd- T-1 Ertium fpeciale Jus Majeftatis eflr, Jtis
h, Facit * Belli indicendi , Pacis ineundae , & ioe-
is- Fcc- derum faciendorum: Nam Belli lufcipiendi |
derur/i) au tori t as , ad effectum lupreras jurisdictio-
Jldaje- nis , & fumm® poteltaiis refertur. 0)
j Uttiejl; Ordo naturalis, & mortalium, Paci ac¬

commodat us, hoc po Icit ,ut lufcipiendi Belli
autoritas, atque confilium , apud Princi¬
pes fit, inquit Auguftinusj (<r) Hoc eft,
apud illos, qui Principem in Repub!, locum
obtinent ; (ive unus , five plures fint*
Idemque infetderibus obtinet: Jus enim
Belli & foederum, pari pailu ambulant;

(c) nec minus , jus contrahendi foedera,
quam Belli indicendi , ac fupremam Mnje-
flatem , &eos, qui ejusdem juiahabent,
non alios, pertinet, f d)

Et olim quidem, bellandi ac pacificandi
Oitm poteftas , indubitato Imperatoris fuit:
quoque (f) tfndelrefie Majeftatisrens dicitur, qui,
Impera- injuffu Principis , Bellum gelTerit, deleftura 1
toris habuerit, exeicitumvecomparaveritjf/) nec
fuit i ulli , Imperatore infeio, ac inconfulio, quo- r

rttin

j^a) Reinkjng Ub. 2 .e/. ^.cap.x.n. r r. ( b ) c, quid
culpatur i^.qu.x . (c) Retnk^ d.cl. i.cap.\.

n. z 5. (d) 'H^arera, ab Srenb. parte i. de
foder, c, 2. «.23. & ftqu , ( e) IOJ, W

fiine, C f) l. 3 . ad E. /«/. Maj.

Pars 1. Cap. IX. I j I

rumlibet armoium movendorum copia
tributa eft. (a)

Noftrivero Imperii motibus , Jus Belli
indicendi , ac Foederum faciendorum , Im* P>a^'e
peratori , cum Ordinibus fimul , merito non > .
adfcribimus ; (6) pro ea, fciiicet , propor-
tione, qua, aut ad illum , aut hos , Comi- ‘la¬
tiorum jura ac poreftatem pertinere, fupra
expofuimus: llt. Imperatoris quidem no¬
mine , Bellum proponatur, decernatur , in¬
dicatur, foedera item contrahantur; ipfa
vero decernendi vis penes Ordines conliftat.

Et jam olim , tempore Heinrici I Ordi¬
num ccnfenium adhibitum legimus: Is
enim in Quedlinburg Curiam fuam cele¬
bravit; ibidem. Principibus convocatis,

* iplifque lingulis & univerlis idipfunr affen-
tientibus,l>o!oniam 8c Bohemiam.caeteraf-
que Slavorum adjacentes regiones , quia
nondum Christi fidem receperant, debel¬
lare difpofuit. (c)

Itidem Heinricus III Imperator, cum Aba,

Rex Hungariae , Auftriam 5c Bavariam ho-
ftiliter vaftaflet , Colonia: Conventum ha¬
bens , hanc injuriam Principibus expofuit :

Qua gratia conclufum eft, ut contra Hunga-
rosfe vindicaret. ( d )

Sic quoque Anno Domini no8,Franco-
furdiac convenerunt Principes £t Impera¬
tor, deliberaruntque de Bello fufcipiendo
contra Polonos , qui tributum , Imperatori
debitum, dare leculabant, Regemque libi e-
legerant, ipftque Coronam impofuerant.O?)

F 6 De

( a) l.un.C. ut armor . u fu* infcio Prine. interd.Jit.
Ii0.lt. (o) cum Wiqrem. ab Erevb .d. cap.
z.n. io. (c) i Sigfridws rPresbyter Mijiunfis in
epit.lib.z. (d) Naucler .vtd.} .cbronogr% gener .

35» (e) iib, 1 6 , Chwu Qirpiatw

*De Ratione Statu*

habere non poflet , ad effertum tunc perdu¬
cere ea , qua: volvebat m em e , non valens,

ad opportuniora tempora diftulerit. (a) Ex

quo colligere licet, diffent i enubus Proce-
libus , fani tum eo tempore, Imperatorem
nemini bellum indicere poruiffe.

Superiori feeulo,f*equen£ifiSmae in Kun-
gariam, nunquam non Ordinum contentu
decreta: , expeditiones , de eodem teltan-
tur: Quarum quaedam , adhuc eo tempore,
fuerunt lufreptx , quo illa nondum erat Au-
ffffacs ditionis, (b)

Nec Carolus V nomine Imperii , Anno
i J44 aliter, quam procerum conlenfu, Gal¬
lia: Regi bellum inferre potuit , ^cffcn ficp
(EtjHtigurfim/ SuVrflcu / unb (Stnnrt / unS
bcr flbwcfcHfccn 3uf;f?£ «"b S&otfdjflfttn cnf*
fdlloficn / ftc^ 3f3£n bcn Moni$ m fitandmqt
jridjt allcin nut roortcn / fonbern <mcfc mif tw
tl;«{ jaertlifrcn. (r)

Penes Ordines ergo maxime fuit Belli
Pacifque arbitrium ; & penes illos quoque,
qui univerfos Ordines reprafentarunt : Ut
olini, cum in vigore fuo eflet , penes Re¬
gimentum.

Quare , abfqueejus mandato , Dajr Im¬
perii generalis nemini bellum movere po¬
tuit, (Sol n uniant) wberjictycti / imb fcrncti

dvrttg

fa) Otlho Frijing . lib. 2 . de geflU Frider. I.c. 6.

(bj Recejfas Imperii de ^Anno i 5 2.6. § ■ WCi*
ter alo iCSuiglic^c OStirbi. ( c ) Ftecejfu*
Imperii de ^Anno I J44. fj) tVithwr/*

Parti. Cap.lX.

JJrtcg f»i*nc!;nun / cg fet; ban juvor fcui'^ ^'I)1C

(nain Imperator ordinarius Regimenti Prrc-
fes fuit) obcr bcn / fo ait 93 n fer fiat ftfjcn tvirt/

«nb 9J»fer/tmb bes 3U'icf)5'Regen(ctl/jtJ f^tlit
befufjlcn- («)

Et in fupplicum , feu dediticiorum rece¬
ptione , nece/Stm fuit , ul Regimentum ilii
amor fieret , £1' ficf? icinrttlb an bus Olctcf;
ergeben / obcr ficfj bem SUrtcfjc jinsbar madjer*
tvotte / fo(t 6ct Jjaubtman tn bcmfdbcn amici;?
men / ftcf; fcco mas obcr gcbings foldjes anne.;?
mens / an bes Dicicbs CKcgtmcnf crlcrncit/unb
fidi barist tfires wiftcns unb ISrfajcibs vw
f;al(cn. (b)

Denique , fi quoad Jus Belli , Pacis , ac Impera*
Foederum , Imperatorem i p fu ru feorfim,& tor hic
Ordines fingulos , limiliter feorfim coilli- jingulit
deres; non plus de eo Imperator fibi arro- Ordt-
gare poteft , quam finguli Orciiniim, nam &-

Quemadmodum enim nullus Ordinum, qualis
privata autoritate , bellum movere poteft, esi
aut debet : Ita Imperatori aque , ac fingu- tum ira-
lis Ordinum , ablque communi omnium poten-
Ordinum , aut certe hodie' Electorum, con- tia,
fenfu, id facere prohibitum eft , 'Ssfoltcn/
unb ivoltcn 3l;rc C0?m;f. feintjtjdnd!*/
nodj DtVieg imi* obcr cuqpvhalb bes 0tcid;9/
von teffeiben wegen cmfnljcn / obcr v ornei)?
men/ oli n uomuffcn / taff; unb birouiigun®
ter 0*ctcf)5-©ednbc / gurn wctmtjffc» bcr ft i)9
Cffpit Surffcn. (e)

F 7 In

(ji) Recejfus Imperii de ^Anno lyoo. tit . bet
doubtman foll ol;n bcfcifl. (b; IbiA.tir ,

£>b ftd; icimmb an bas Oicicf) ergeben tvef#

tC. (c) ("apitulatio Curo It V. apud SUidatt.
l>b. I .hijl Ferdinandi l. obligatio de ^ Anno I J J S
apud Goldaft. parte 5-bcr DvCicfjObdnbd.ffr. t-

Qapitulatio FerdinJIfi (5 fofff» utlb (POlfStk

tum po~
icjrate.

334 *Be Ratione Statui

In quo paffii Imperator , cum fingulis Or¬
dinum parificatur, feu aiquiparatur : @0(*
Icn 9Bir/ unb QSnfcv gciicbfcr (Sol;n (Stty
■Spcrjog *pi)titpo / nud) infere (£t)ur<S‘titfien/
Surjfcn/ unt) @tanbc bes 01ctd;s/ of)n r»tf#
fen u nO tiuilcn fiffyriidjcr «ctfamluttg / femen
jfWQl cfcev* 8df)bc nnfnfjcn •- (a) Nec Im¬
peratori plus j uris , quam uni illorum relin¬
quitur.

Vice versa, ut Imperatori, ita etiam Ordi¬
nibus Imperii ad defenlionem & tutelam
fuam , arma ac tormenta bellica fabrica¬
re, (b) armandias feuarmamentaria ,
ttnb iXtiffsIjdiifer / habere, ( c ) munimenta ac
fortalitia cxftruere , (d) Si dileclume fub-
ditisfuis agere, eofque armis exercere, (?)
licet.

Ut Imperatori, fi ipfe , vel Imperium Eel-
lo petatur , uti licet quibufeunque praefidiis,
<2$o 3^'c . non beo Ovcidjs v»cgcn / ober

imo dpett. Ovbmtfd;c Olcid; nngcgriffen / twb
fccfncgct unirbcn / alcban megen 3Jjrc
fid; bavgcgcn nllcr (;tt(ffc gcbrmtdH» : (/) Ita
etiam cuilibet Germania: Procerum, ex an-
tiquilfimo Libertatis prastenfo, in propiiam,
Si aliorum falutem , militem cogete , incon-
iuito Imperatore, fervato tamen eo, quem
Conftitutiones Imperii praelcripferunt, mo¬
do, concefiiim eft. )

Un-

ta) ( tnfirmatio Tacit publica de ^4nno 14 95-
§. nuci) foHcn ivir. fb) Recef Imperii de

'-jinno 15 5 5.§.unb bcmnad? ciiiJl'rtcg6'/no(cf.

'Receff.lrnper.de „ Anno l57°.§-ftntcm<d)i nn(5
ftocMctt>C<J«n£>cn, (c) Reinf-hb.] .cl.s.c.6.

(d) lb.n.19. ( e) Receff.imper.de

-Anno 1 56a §.fcmcr btClDCil. ( f ’) dd.ca-
fitulai lorubus. (g) Reieffkslmperiide-Ail-

V9 1526. §. bgvnuff/ (? pafim.

Pars I. Caf>. /X. ip?

Unde Eavarus Linitorum Legatis re/pon-
dit, (a) (£r v^tffe nidjt/ bufjbte abjon&crltrfje
t»ci'bung / tvibcr bcs dtcicbce unb (irrtjfes ver#
ftiffuitg/ d&it bcrfommcn fct?; QfEJccI bicfelbcfri*
ticni ttdanb m euffcrftcr gcfaljv wcrbofcn / fcn#
t>an/ (niffgcwiffje mafj/i«gc(aj|«n fct).

Necab injuria abversiis offendentem, fc-
fe modo tueri ; fed & , accepta injuria , in
continenti fe vindicare licet, bcm befdjdbig*
ttn / famt fcincnvcmantfttn «nt> (jclffcrn / fuit
jcgcn bcn ttjifjcrn/ unis grtelibrcc&crn/ &c. fcircc
gcgcnwetjt: unb VErfofgtmg ittt&iin > SufrifAet
tfjut/ otct/ tvcn ccfctnc 3rc«nbcunbl)ci|Tcr fya»
bcn mng / &c. unbenommcn/ m$f vcrbottn/
fpnfcmi gdttijltcb fuubcljrtltcn jcin. (b,)

Lt , quod magis eft , li fubditi alicujus
Principis , inobedienteSjConiiuriaces, refra¬
ctarii ac rebelles iint ; non cogitur is , Impe¬
ratoris primo auxilium implorare, fed potefl
Bello , ac manu annata eos fubigere : Adeo,
ut hoc cafu, Superioris, feu Imperatoris,
avocatio locum non habeat, (c)

Ultimo, lingulis Ordinum , Confoedera¬
tiones ac Ligas, fuper generali Pace Provin¬
ciarum & terrarum , tvEgcn genumen iani)#
Sricbcno/ formare licet, (rf)

Imo, in genere, nullis iis foederibus in¬
terdictum eft , nili quatin Imperii damnum
vergunt , @d11cu cinigc tuinbttus ober «ini#
gnng nid;t rnadjcn / &*« &«nt OlctdSK 5« fdjsbcn/
ncic&t&cit/ ober jti wi&tt fein rafidjtcn. {e)

Nec

(a) ad eorum Refluam tMonarchii z 9 Dectmbr.
lAnno 1619. (b) Ordinatio Pacis ‘Tublica

de *Amo 1 s 2 1. tit. Sic poen u£Ut §ricbbrc#
d)«r. (c) Remk- lib.z.cl.i c.\,n. 23.14*

(d ) yAiirek ‘hilla tit. I J. (C) Confirmatio
Pacis Public* de lAnm 1<LPJ. §* fllfdj jcilfl)

wir».

Ordines
foedera
contra¬
here pof-
funt.

116 De Ratione Status

Nec illud, quod in Sigifmundi Impe¬
ratoris Aured Bulla (a) reperitur , fcrtp 1)ito
ftit nkmcmb / ivcrbcrfrp/ cmig Oun&nue obce
eintgung niacbcn / obcrangcfycn fode/

Ovctcbe nuffcn /gunff/ wriaiibun&tvtdcn/afen--'
tentia nos dimovet ; Aut, quod ex Fride-
rici III reformatione , de Anno 1441
(6) affertur , turjj tm ganftcn OromtfdKii
Ovcidj/ mi» ftir&ae fcin Kmfcmie / ycrcintgmig
&c. foflcn aufgendptct/ aucf) fciertftc «de
tfyan t»crt)cn.

Nam iftos Imperii Recelfus , feu Leges,
& inprimis iliam ipfam Reformationem,
cum in hoc articulo, tum in aliis quam*
plurimis, nunquam in ufum , aut plenam
obfervantiam veniffe , ipfa Experientia,
©ptima rerum Magiilra, teftis eft: Nec ante
hanc modo Reformationem , fed &c poft
eam , quam plurima , in Germania , foede¬
rum exempla occurrunt.

Sic, cum res Germanice , fub multitudine
principum , Friderici 1 I Heinrici Cacfaris
filii Augufti, Conradi, Heinrici Catti, VVil-
helmi Batavi &fa<ftione Romanorum fa-
cerdotum , diftraherenrur , fexaginta fere',
Rheno contigua', urbes foedus inierunt;
Quibus etiam Ludovvicus , Bavariac Dux,
& PalatinusRheni , conjunctus eft, & vici¬
nos Principesad foedus coegit, (c)

Mortuo Imperatore Rudolpho , Conra-
dus , Archimiftes Salisburgenfrs , Ottho,
Ludovvicus, Sc Stephanus, Fratres , Bojariae
fecundae Procuratores , foedus inierunt; (d)

Eodem -

( a) c. 7. uon buntmuffcn apud goldaft. iw
OlctdflS Confiltl(tion,reformaiiou, OfDntlligcn/
unb nusfcl;fetbm /?. KSp. (b )r/t. 12. apud
Goldaft. in Olctcbs- vSut^ungcn p. i<>7*
(.e) iverit. hb.6.annal.Bojar, (dj ^Avent.ibtd^

Pars 1. Caj>. XI. 1 37

Eodemque tempore Ludovvicus, Comes
Palatinus Rheni, Alberto Auftriaco , atque
Maenardo Tirolenii, foedeie jundus, me¬
moratur. (a)

Cum Adolphus quoque Imperator illi in-
feftus elTet, idem cum Alberto Auftriaco,
Epifcopo Argentoratenft , 5c pkrifque aliis
focietatem iniit , foedus icit : Hocque fado
melius de fe fentire , atque excufationem
fuam Adolphum recipere coegit, (b)

Tempore Ludovvici Bavari, quia , ob
ejus, cum Friderico Auftriaco, difcordiam,
latrocinia paftim invalefcebant , Argentina,
Spira , VVormatia , Moguntia , toedere
coierunt , £c communibus impenfis con¬
duxerunt equites ac pedites, qui viastutas
redderent 8c fervarent. (c)

Eodem namque tempore multis modis
vexabatur Germania , nec erat, qui opem
ferret: Quod cum intelligerent quidam
cordati Principes Se Civitates, inter fe foede¬
ra fecerunt , ut conjun&i tranquillam age¬
re pollent vitam. ( d )

Ita Johannes, Dux Bavavix , cumLudo-
vvico Agnato fuo, qui, jus fuum confequt
nonpofTe, conquerebatur, adverlus Erne-
ftum Se Heinricum , itidem Bavariae Duces,
foedus iniit, (e)

Poft Fr iderici veto Reformationem fele
offert Foedus Suevicum , @d)iV>dL".fc^e
quod vocatum quoque fuit Societas
clypei S.GeOrgiani, btc ©cfcllfcfyaft ©.©St*
geo : Nam omnes, qui ea com-

pre-

('a) lbid. ( b ) Ibid. (c) Hteron. Mutius
lib. 23. Cbron. (jtrman. (d) Mutius
ibid. (e) cujus formula ex Jiat apud Lttn-
dorp. torno z, acior. pubi. Ub, 1. tracv,
z.p, ij>.

1 3 8 T)e Ratione Status

prehendebantur , debebant geftare Cly-
peum S. Georgii , modo ex nobilitate
eilent. (a)

Huic foederi Principes nonnulli, & vi¬
cina Civitates fubfcripfere: idque per mul¬
tos annos tenuit, mutuis auxiliis con-
filiis adeo firmum, uti, & luis prxfidio , £c
exteris terrori effer, (b) Nec Imperator, nec
ipfi Imperii Receffus id improbarunt, (c)
Succedit deinde Foedus inter Eledlorem
Saxonix Johannem , Bavaros fratres , &
Landgravium Hafilx, Anno circiter 1 5 3 1
initum. ( d )

Mox foedus Smalcaldicum : (e) Foedus
fanftum, a Pontificiis Noribergx initum, &
Smalcaldico oppofitum. (/)

Foedus Noribergenfium cum VVurtzber-
genfi , Sc Bambergenfi , Epifcopis, Anno
i j 5 3 adverfus Albeituin Marchionem.con-
traftum. (g)

Foedus Landfpergicum , Anno 15 5 ^
ab Alberto Duce Bavarix , inffitutum:
In quo Civitates Imperiales, Ratisbona,
Augufta , & Noriberga , comprehenfac
funt. (h)

Noftro vero tempore , adhuc in recenti
memoria funt , linio Proteftantium &

Pon-

(a) Crufius parte 3 annal. Suevic. lib. 9. c. 1.

(b) Gerhard. de Roo lib. io. hifior. Aufir .

(c) Receffus Imperii de ^ Anno 1526. §• C&
rtltd) jcmgcr in fine 'Recejfi. Imper. de v. Anno
J 5 2.9. §. tmfc «($ im abfcbtcb. Receffus lmp.
de Anno 1533- §• titib <tls tm abfc(>tc&»

(d) Sleidan. lib. 8 . hifior. (e) Idem /.7. &
11. hifior. ( f ) Idem lib. iz. hifior. (g ) Idem
/.24. hifior. (h ) D. Hieronymus &) cfjlctd)
•- Advocatus Reipubl. Vlmenfis. in difcurfiu de
foederibus .Anno r 608 confecto.

'Tarsi. Cap. 1 X. I39

Pontificiorum Liga, Foedus Lipfienle , 5c
Heilbrunnenfe, &c.

Nullum enim horum Foederum, ob in»
habilitatem perfonarum contrahentium,
improbairpofTe , ftatuimus : Etfi imum , al-
terumve, ob abulum Sc perperas inten¬
tiones , quibusdam forfan impugnetur.

Refteque Elccfor Saxoniae ad Mogun-
tinum ioipfit , {a) QBic bic nercc tiufgw
ticfifctc Union &er <£atl;ottfdjcn @t<fni>C5Ui‘
defenfion angefeljjcn : <tlfo wcr&e mttn Me
(EtKmgcUfdjc (Stifnfce nidjt »cr&cnden/ »rttt
ftctbrnju Nmcnbc/ Mis infige nor fcie
ncbmcrt' / iDiis tljnm iit gcbiiljtli^e bitligtcii
oiildffcf.

Qu_id multis ? Res hxc, non ex alia,quani
antiquiffima: obfervantia: , regula dijudi¬
canda eft. Sape autem tales confoedera¬
tiones , quas Ligas, vulgaliter tSimb / ap¬
pellabant, non folum tuter Civitates , fed
etiam inter Principes , juratas co nfirmatal-
que legimus quotidie fimiliter videmus :

Qua; verba Trirhemii Abbatis Spanhemicn-

fis funt. (A)

Nec eft,quod Caelaris confenfum accon- ettarn
fumationem , ad hoc', ut foedera Ordinum A
licita fint, necefiaria ex illimemus: Ut qui- laip.ra^
dam fentiunt , qui perniciofum genus mo-
nopolii effe putant , quando Civitates, Co- lenJtt*
mites. Principes, qui habent unum Superio¬
rem , inter fe foedera Ligas faciunt , fme
autoritate Superioris, (c)

Qua in lententia etiam Heinticus Julius,

Dux

(a) de rf<if<?©VC0bCtt 2 3 Febr.^in. l6a3 - apud
Lundarp. tomo t . actor. 'Pubi. His. 6. 0, ifit.
p. 1085. ( b J in Qhron, Hirfmgfab
1366. (c) poft Innocentium i? Bartofrtn a

Sfchard. in L an. Q. demonopol, n, 6=

iqo ‘De Ratione Status

Dux Brunsvvicenfis, faifle apparet, (a) Drtff
fcic OiimifdK torum nocvj

n(cfct ctfucfjcf / »icf » cintgcr 35« C0?at;f. fpe-
cial confensunC ratification titrju ejcf]ttcrt/
$«£ &e&4lci%!1 llniones pbtt Ligae £»cnmc^(
werbcn fotten : QSclcbcs t>an tiffcrfeifo / eiit
/peciai i imb fias-ftimcniffc requifltum,
«rfctbert ttffitbe-

Id quod Monarchiam fapit, & ex vul¬
gato errore originem traxit : Sed Libertas
Germanorum olim ita fe conilringi pafla
non cft. Utut enim Caefares in foedera , hoc
juris fibi aliquando arrogate voluerint; diis
tamen contraditum fuit.

Evidens hujus rei exemplum proflat in
bello, quod Tigurini cum Albertocontrafto
Auftriaco , Anno 1354. gefievunt : In quo
Carolus I V foedera, a Tigurinis cum vici¬
nis fa fla, improbavit, dicens: cum Imperio
addidi effient, nec refte , nec ordine ab ipfis
faflum , quod, fe inconfulto , foedus cum
quoquam feciffient. Foedera ejufmodi irrita
e fle debere, feque , pro fu a aiitorirate , ab
omni foedere, & jurisjurandi [aeramento
liberos eos pronuntiare. Tigurini tamen,
non fe Foedus contra Imperii jura, fed ad
juftam & neceflariam fui defenfionein fe-
ciffie, affirmabant. Et obtinuerunt Tigurini :
Pax ejiirn poflea, Anno fequenti , faivis his
foederibus, inita eft . {b)

Foedera itaque htee , etiam fe inconfulto
inita, tanquam licita , :idm;ttere , Carolus
IV Imperator compulfus fuit, Adeoque

Ger-

(aj in dtfcurfri faper Vniont ac turbU lttliacen-
ftbut ad E!eth rem Saxon: d de da.'o \pi\iq 1 S ,

2 s Deccmb. liraro 1610. (b) Gerbard. de

Rod tib. 3 .hiflnr. ^ 4;tflr . HitTQn, Mutini Itb.
z i . Chron . Gcrman.

Tarsi* T4r

Germanis nothis abiqitcconlenfii Impera¬
toris s foederibus inter ie jungi » pcrmiflum
cftv

Non vero tantum inter fefe foedere coire ,
Ordinibus licet, fed etiam cum extraneis *-’*m
Regibus ac Principibus : Modo id ime Im- eu”*b*
perii Germanici fraude fiat, (a) 1

Quem admodum , jain luo tempoie.
Principes Gevmanix , cum fotis Galliae Re-
gibus quadraginta feptem foedera pcrcuf-

Hile, teftatur Bodinus. (b)

Quodfiqui, Legibus Imperii, cum ex¬
traneo Principi foedera contrahere , prohi¬
bitum efie putent, falluntur iane: Nec enim
prohibitum id repentur; nifiin rni ^'de¬
trimentum vergant i fta foedera , bicOtdnfcc
follcit Ecmc 'Simtnuc- / o&cr ^inigung / mif
frau&cn Nationen ebet ©cwat&ten nuit^cu/
t>fe bau Tvcid) 5« fc^atcn / nadjitjcil/ o»«eji*
iVtbct fern m&djtcn. (0 Ergo , a contrario
fenfii, fi lmpeno noxia non fint.hcita judi¬
cantur, „ . _ ' ,

SicSaxo, HeiTus, VVilhelmus&Ludo-
v vicus, Bavari Fratres, Libertatis Germani¬
ca: tuendx caulsa, clam fcedus icerunt, cum
Franctfco Galbarum Rege i qui centum au¬
reorum millia in eam rem apud Ba varos de-
pofiiit: Ut i»promttt efient, fi quid inopi¬
nati accideret, (d) .

Id quod jurefaftum efie , Protettnntium
Capita, Saxo Sc Halius, •■xcmpUs Majorum
propugnant. (e) <Stc fcmbuonOcn

fiat im» Suvften fctfi tteidjca »it iemgen mcW
fa) Bodin. lib. I .de Ttfpubl. c. 7. (b) Bb. ■ &

•JRepubl.e. 9. {c) Confirmatio Pacu 1 ubhet

^Anno 149 $. §. «Web fod™ Tht*a”“

hb. 2. hiftor {e) apud HoriUd* VSt.Z.dc

'Bello (JermJib,’iAil9' n. 3»

f4.a De Ratione Status

gctvcjf / btc von crftett fcfnhj tm& defenfif
Q3wntmi6/ mif mtewcrfigcn (£(;rij?tt<fycn ficnti
gcn «n& Potematcn gcnmcf;( / un& auffqcndjf.
gmciffcln and) n t cTi f / fca ctn icbcr <£l)mR5tu(t
«»t> Sutfl / in (cmcn $ricf«ven»al)atngcn um*
fttc^L-nicfff^/ro mate cr t)crg(ctrf)cn miffgcricfef
tc Me Qkr|ldnt>»it3 / fcann nit mcmtgci: / ban
ftc/ bc|t»t>m.

Smalcaldici foederis focii , & Galiia, &
Anglia Regibus, focietatem cenis conditio¬
nibus obtulemnr. (a)

Nec Eleftor Mauricius peccavit , quod
cum Heinrico, Gallice Rege; (b ) nec hodier¬
nus Eleftor Saxonia , & alii Principes ac
Ordines, in Leges Imperii impegerunt, quod
cum Regibus, Suecia primum , deinde , ox
parte, Gallia quoque, fele conjunxerint.
quibus Idque adeo non prohibitum efie, duxe-
princi- runt Germani Principes, ut etiam Exteris
pAlior direftorium foederis , ac principaliores par-
in foede- tes committere , non duxerint e/Te nefas.

?e locus Ita proteftames , Smalcaldici foederis pa-
trocinium ac defenfionem, Anglia Regi ob-
qttando tulerunt, (c)

relictus. Foedere Chambortitfo , Heinricum , Re¬
gem Gallia, Geimani Principes fuperiorem
agnoverunt , ejufqueMajeftatem comiter
obfervare , fpoponderunt , ac Belli gerendi
Ducem communibus fuftragiis creaverunt;
Squidcm Bodino credimus. ( d )

Nupero quoque foedere Heilbrunnenfi,
Regina ac Regno Suecia direflio foederis
relifta , uit: Quod magna quidem petulan¬
tia mieftatus eft Saxonia Eledlor, cum ta¬
men

A) Sleidan. lib. 9. 10. kiflor. (b ^Sleidan.

lib. 24. hiflor. ( c) Sleidan. lib. 10, hiflor.
(d)lib. l.de Republ, c, 7,

Tarsi. Cap.lX. 145

Uienipfe Regia: Suecorum Majeftatl , glo-
tiouc memoria: , belli reliquiffet dirediio-
rium.(a)

Imo, non tantum contra tertiu quemvis, imo C{ -
led &c. contra ipfummet imperatotem, Capi- iam
tulationi ac Conftitutionibus Imperii con- contra.
tiavementem , foedera Principum feu Ordi- impera*
num Imperii jufta funt , Stexcufantur. urem :

Si quis enim Romanorum Regum , vel
Imperatorum, Statutioni 6< ordinationi Im¬
perii contravenire voluerit , aut eam retra-
are, aut alio quovis modo violare praefum-
^r‘t > extunc, tam Eleftores, quam ex¬

teri Principes, ecclefialticiSc feculares.Prae-
lati , Comites , Barones , Nobiles, ac Com»
jTiunitates Sacri Imperii , umverfi &c finguli
licitam habent , fine rebellionis aut infideli¬
tatis crimine , refiftendi & contradicendi iis
in perpetuum Libertatenv.Ut ad verbum fo-
nat Jodoci Moravi imperatoris, de Anno
1410 fandlio. (£)

Imperator quidem in foederibus plerum- non qui-
queexpreffis verbis excipitur , Scexcipien dem re -
ausefl:: (c) Ut olim Proteftantes , ad foedus gulari -
a GalliteRege follicitati , eum excipiendum ter
dixerunt , adversus quem nihil libi facien-
dum ellet ; fd) Se in tractatibus cum Rege
Anglix, finnliter, Imperium 5c Cxlarem,
cui fide atque jurejurando erant obftridti,
claris verbis exceperunt. ( e )

Quare Everhardus , Comes de VVirten-
berg.cum An. 1360 Ligam cum DucibusAu-

ftrix,

fa ) Electoris obligatio de dato Torga 1. Sept. ^An¬
no 1631. (b) apud Goldajl. tomo 3 . conflit.

Impcr.p.+zq.. (c) §-fin.Z. FF. s S • (d ) Slei-
dan.lib.9. hiftor.ThtianJib.Z, hifior* (c) 8lci~

( hili, llb, 10. hijior.

£4+ De Ratione Statui

ftris , fine exceptione Imperatoris feciflet,
eanr poftea inter concordis leges caflare,
ciquerenunciare, coaftuselt. ( a)

Imo Imperator , ipsa juris provifione
exceptus cenfetur : (b) Adeo ut inferior,
qui foedus adversus fupremum Principem
percuHit, crimen lasfs Majeftatis incur-
xat. (c)

Quorfum etiam pertinet infignis textus
in £anb*recbt : {d) QSo Surfrcn unb 5pctuu
jufrtmmen fdnvcrcn/ ftc fc&ctt>c« ban bcn JKcpfct'
unb tirto Dicid) baraus / fo t;rtbctt ftc ttftbct* ba$
Quid) g<mie(;<mbc(t»

Attamen non Judaice, veriim civiliter hoc
fedftpo- accipiendum eft : Quatenus, nempe , utfu-
teftaie pra quoque diximus, Imperator eft, ©rt
fuaabu- ^cpjccfctncr auioritet orbcntlid) wnb nid)t gc*
tatur. waltbat gcbraudjct ; Ut exceptionem iftam
in paflo confraternitatis politam , Prote-
flantium Capita oliro explicarunt, (e)
Quam explicationem licet , eo tempore,
in dubium voca.int, Johannes & Albertus
Marchiones Brandenburgenfes , (/ ) @ic
fetnb folc^cr gefucl)fen unb ciflugcftcn mei*
nung/t>cr|Janb iinbbcutungjncttnicbtgeffcnbig:
Quantopere tamen iidem, nefeio cui pravo
affeiftui hac in re inuuileiint, ex eo liquet,
quod prsfatus Albertus , fucceflu temporis,
cornua adversus Csfarem erigens, hunc-
ipfum caulsfua: vJands prtstextum arripu¬
erit, (g) ©aji in follem roerf er

Sbrct

(a) 'Tpaucler.vol, j. chronogr gener. 4 6. Hieron.
Mut. lib.i$.(hron. Cerman. (b) c venien¬
tes Dejurejur. ( c) CL. 'Taftoralit in prine .
de fent i? re judic, (d) lib. 2. art. I*
(c) apud Hnticd vol.z, de bello Germ- lib-
3.c.i7.».i. (f) apud Hortled.d cap.ij.n.H-
( g) apud Hortled . d, vel. 2, lib. Si c.s.n.u

Ftirs 1. Cap. IX. 145

tycvfcnt Tlmtf unb dignketl)<Tit'cn / a; 5
Ovonufcfic Jvcofci' t;ub Jio n 13 / ntrf;f gcmctnct/
noci; wifcct tucfdbcn gcf afrn /fonbcrn allcut fcae
habe (janbcln tmb nhbafcdjtcn t;cffcn / baofcan
ijcilujcn Dvrtc&c juroibcr/ «ucl; it;m / famt anbeva
Gfpnv^urlfcn / Surffcn u«b @t<fni>c» bcs
Ovctd)C/ bittifl $11 dnbcrn / iwb ivi ter jit-bt-ingcr*
gcbftfyrct / naevium ev 3f)rcv COvujcjtft furnem?
Itcb «flcin / 5U tco Oicidje woifa^rt / ubertar*
tvituT gar nk(;f jugefaljn. Et alibi, (a.) fcujj cr
tn foidicv Jwrigcsnibitng / & t c 0\ 0 111 i f d; e ^ c 11 fc r #
fiet) e COJoycffct / u(s Olomifc^cn Jlcpfcr/auogc*
nonum

Nam Imperium fimpliciter & perpetuo
excipitur : Hinc , Anno 13 60 in compofi-
tione , cum Duce Auftria: inita, reiliusSc
apertius, quam in tranfinftione cum Ever-
hardo VVirtembergenfi facta , cautum eft ;
quod Dux omnem Ligam , in qua non ef-
fet exceptum Sacrum Imperium, deberet
abolere, (b) Imperator vero ha&enusex-
c pitur .quatenus legerit, uri Imperatorem
decet.

Si nempe poteftate fua minime abuta¬
tur : Si nihil contra Religionem, fi nihil
contra Opitulationem , quam juramento
confirmavit , fi nihil centra Libertatem Se
Leges Patrite fundamentales , aut ipfum
Reipubl. Statum moliatur. (c(

Qiiod fi e/ufinodi quid attentet , ne qui¬
dem Imperatoris, ieu Lafrris nomine di¬
gnus eft : Imo Carfaris nomen ei , ante¬
quam Bellopetatur , abrogari, multimodis
expedit,

G Recfte

(&) apud eundem lib. 6. cap. z.num. 3. fb)
Nauclerus & Mutius d. loco, (c) Bernb.
Zierituiiu in difcurfu apolo^. pro foedere
Swalcaldico th , ioot

14 6 De Kalione Statui

RevEe enim.quifquis fuit, Proteftantibus
adversus Carolum V con fultum ivit, (&)
<Ss fct von ncljtcn/MS (k ifjm beti .ftctjfcrltcfjcti
Situi rtbfirkfe» / imb cr genunt Werbc / Siit
.ftiimuj tn Jpifpanicn / imb baf? (Te tufen&cs
3icidj)S Baner ftiegen / unb nomen tl;ren
Jvcicg/Oce Oif id)8 ivritg / tuibimo jubcfcfjii^
en f furbcmimb»(Hgenfmmef;mcn beeivbntge
«no ^ifpiinicn. QBun fte if;l» tifen Xititf
ndjjmcn nriirbcn / afabiin lviirbc cr gednmWjt
umscljcn taufenb Ifttmn / unb cr/ imb feto*
CSflI)tc / unb&nif/ bura!) em «fdjrccfdt
l;abcit

I nde Saxonis Eleftor , fub initium Belli
Snralcaldici contendit , eidem Carolo V
non efle tribuendum Casfaris cognomen;
alioqui cum eo belligerari non licere : Et
obtinuit, ne Csfar , fed qui fe pro Csefare
gerit , (Eart / bcr firf) boit fiinftcn Ovomtfdjcti
.Scufermftinct/ tn ^JdfpunLn / in de-

nunciatione belli appellaretur. {/)

Tale foedus fuit inter Eleftorem Saxo¬
nis, Bavaros fratres , Landgravium HalHtE,
& Regem Galliamm, pro Patrias Libertate,
& Aurei Bulli; defenlicne initum, conira
Carolum V &. Ferdinandtim 1 ejus fratrem :
Cum Carolus , ut Imperium in familia
itia firmaret, Ferdinandum , Regem Roma¬
norum , Colo nia: ren u nc ; a ri cu raffet. (c)

Tale foedus Smalcatdicum etiam, ex e-
ventu fuit. Ex eventu , inquam ; Nani ex
prima contrahentium intentione meie fuit
defenlivum. Quapropter rabulis foederis ,

Foe-

(&J apud Hortled. vol.z. de bello Gerrnan lib. j,

c. i6. » 3, (b) i SleidanMb. \j.htftr. Hortled.

d. lib. i.c.is.n, k . (c) Shirtan /. 8. kifi. l.i.
TO: a.hijlor, Bernhard.Zieritz,, d. dtCemf*
thif. <,9.

Pars I. Cap. IX. . 147

Foedus hoc , non adversus C a: far eam Ma-
ftatem , vel ullum Imperii Statum , fed tan¬
tum ad confervationem Chriftianat verita¬
tis 8c Pacis , Sc propulfationem injuftat vio-
lentiat , in cafu necellarias defenfionis , fanci-
tum elfe , Confoederati exprefse teltati
lunt. (a)

Tale etiam Foedus a Mauritio ac Alberto,
cum Heinrico II Gallia: Rege, adversus Ca-
rolumV idumeft.pro Libeitate communi
confer vanda. ( b )

Talia etiam moderna Foedera exftiterunt,
quibus defunctum Tyrannum impugnavi¬
mus: Quce fatisjufta decausa 3 & legitimo
modo quidem inita, fed levitate, &incon-
ftantia hodierni Saxonis Electoris, parum,
conftanter lervata funt.

Et tantum quidem de jure Foederum, fin- jmpera-
gulis Ordinum competente : In quo puncto tort jn
arftioiibus cancellis ipfius Tmperatoris , jure foe-
quam cujufvis, ex Ordinibus, poteilas con- 'derum
clufa videtur. minor

Illud enim , quod Imperator paris in hoc p0!ej}M ,
paffu conditionis cum Imperii Ordinibus ^ uam
lit.Sc Foedera, modo in Imperii prxjudicium jingUiu
non tendant, perinde ac linguli Ordinum, Qrdi-
inire cum aliis pollit, (c) per Capitulario- numeJfe
nem Catfaream corredtum , Schxc quoque vjdetur.
facultas illi ademta eft. -

Quippe illa cavetur, quod Imperator nul¬
lum, neque cum Exteris, neque cum indige¬
nis, abfque Eledtorum confenfu, Foedus ini¬
re pollit , 2d)tc 93?ayc|tct foltcn uuMvotcn
fcin SSuntmuo / obet* (Etnigimg / mit frem*
t>cn Natione» / nocb fonften imOvcirf; macfj#
cn/ ftc (;dttcn fcenn juvor Pcv !cd;s (El;uv3«f(lcn

G 2 tvitlctt

(a) ChytrxHf lib . 14. Chron. Saxon, (b ) Sleidan.
hb. 24 .hifl. (c) Per d.§ ahd/fotltl) Wiri

mltcn fatittfi'c^i/Dt>cr Ccs incfjrcrtifctte ane vincti
crlangt. (<*)

Quoad Ordines vero Imperii, antiquum
hoc privilegium nufpiam fublarum reperi-
tur, adeoque (alvum , & in luo vigore adhuc
durare, praffiimitur.

Quod enim non mutatur . quare flare
prohibetur ? [Q Quodque fpecialiter Lege
nonexprefium eft, id veterum Legum, Con-
ftitutionumque regulis , relidi um intelligi-
tur. ( c)

Sectio II.

Rtin- ontra ifthatc qua: diximus, Reinkingius
kingi’. aflruere nititur : (d) Quod folus Impe-
objecho iator habeat jus guerrae , leu Belli publici,
nes- pro Imperii totius falute, indicendi , geren¬
di ve ; fed tamen ex conlilio & fuffeagio Pro¬
cerum.

Imperatorum quidem, antequam Bellum
indicat , convocatis Imperii Ordinibus , de
eo deliberare, &, cum eorum conlenfu,bel-
lum indicere debere: Non tamen id ejus Ma¬
je liat em imminuere.

Nam I. non imbecillitatis hoc, fed pru¬
dentia: clTe argumentum , quod Bella, qtix
communi periculo, & communi fumtu ge¬
runt ur, etiam communi confenfu fufeipian-
tur : Quo ad Hoftem, tanquam commune
incendium arcendum , alacriores Cives con-
curranr. Quod fi Imperator, negletlo Pro¬
cerum confenfu , Belli facem accenderer,
poflea, invitis canibus, difficile ipli foret, irc
venatum.

1 1 Or¬
ta) CtpitttUtio Ferdinandi 1 1, § 3f)F vOLujf.

Mfcit ittlb VUOftCJt. fb) l.zy.C.de tefla.ni. ( CJ

/. 3 z .§ ait, f. de appellat, (d) hb . \.d, z ,cap.

Pars T. C<tp, 7-V. 149

II. Oi din es Imperatori confentire , non
tanquam fuperiores, vel aquales Dominos,
fed tanquain p-a membra ejnfdem Capitis,
cum humillima quadam fubjeftionis con-
teftatione. Unde in RecdTibus Imperii
verba ifta, ©ttfnbe (jakn / 5« eincr cifcnfcc»
t; iit fc / 11 n terta l) n i <d i cfj be W t di g c t / (a) S) ab i
cn Uri9 / unt> Uttfcrm ulxn .‘Sriiftcr / gn «n*
tert<$l)mg|feni gtfafUn/ ctnc etlcnbc (uitfcbc*
ttsifliget / (b) JTpfibcn bcwilligct fmj cillev mn>
tcvuUjmgcn / gctrcfoen / Gijrifrltcyett ©clor*
fam imb qcbuljt 5« cvjdgen / tm> jtt fjulten/

( c) jgabcn bcr ivajf«vtt^cn CDMefJet una
Une / su Mntertdfjmgcro gefaflcn / giitttbllig
unb gcfyovfiUiUud) fid/ ii) tue cHigdafs
cn- (d)

I IlI. Idem in Gallia, An&lia, roloma, Sc
aliis Regnis, qua: tamen Monarchia; Mn i e-
ftarem ob id non amittantjfieii,B.eiiikingsus
fibi perfuafum habet. r

Sed nos ad primum illud recondemus ,
diflinguendo ea ,quae Reinkingius confun-R0 ?!0*
d:t * Utile , nempe , &: honefluni a necelTa- Jira ad

prt -

no. 1

Alia enim qtixftio fft ; Utrum Procerum r,ih7n'
confenius de honeftare tantum , an vero de
neccflita te requiratur S Utrum folummo*
do utilis fit , ut tamen , eo om ilfo , a dius in
fuo robore nihilominus peifill at ; anve*
rb ita neceffarius , ut , eo omifio , adlus vi¬
tietur ?

In omni , etiam monarchico , Statu, ad
Bellum indicendum Subditcuum adhibere

G 3 con-

/a\ Ttccejfiu Imperii de lAnno l J41. § batticbcn,
tb) 10 id. § Un&mcnjoi CEfjurSflrjlcn. (c^l

EeaJJ rte Imperii de vAinw I S^z. § Uilb itic^
tVUl tsife - (d) Ibid, § feej.& Receffm Imperii
delino 1JS9. § VMftttfrtfcn-U»?.

fe¬
cun¬
dam •

2$o ‘De "Datione St Attis

hibere confenfum , confultum ac utile eft •
ImoSchoneftum.

Naru cum ii, non modo facultates omnes,
verum etiam vitam & fanguinem in Bella
profundant, acquifllmum eftprofefto , ut,
priufquam fufcipiatur bellum, ejus rei con-
filia cum i p fis communicentur. Deinde,
quando Reges , de communi Populi con-
fenfu, rem gerunt, & funt potentiores , & ab
Hofte magis metuuntur : (a) Populique
voluntate fic aflenfu interveniente , ere-
fcit robur ac potentia Regum , & major
eft ipforutn autoritas , ac feliciores progref-
fus. ( b )

Sed ejufmodi cum Subditis deliberatio,
Majeftatem Principis nil quicquam immi¬
nuit.

Aliud longe eft , li dicamus, confenfum
Procerum ad Bellum efle neceftaxium,ita,ut
Principi manus plane vjn<ftx fint : Hxce-
nim res vim Imperii & Majeftatem ipfam
concernit. Necprudentite folum, fed Sc im¬
becillitatis argumentum eft in Imperatore
noftro , quod is Ordines Imperii, fuper indi¬
cendo Bello, neceftario con/ulere debeat ;
ac;fineeorum confenfu. Bellum non tantum
fulciperenon poftit, fed & , quicquid illifta-
tuerinr, nolens volens feoui teneatur.

Illud namque negamus , & pernegamus,
Ordines Imperii ejufmodi efte canes , quos
Imperator, etiam invitos, venarum ducere
poftit; & talia membra, ac velut caudas,
qux, etiam inconfulta , Imperatorem, tan-
quamCa ut, quocunque is antecedat, fequi
teneantur.

Ad fecundum refpondemus ; totum con¬
ceden¬
da) (ominatu iib.io. (omment. (b) Idtm hb.5.

(omment.

Part 1, Cap, IX. I > i

cedendo argumentum r Siquidem verba
ipfnnet rei, Se Germanici Ityli idioma Ordi¬
num juribus praejudicare poiis eft.

Qmnimo ex verborum tenore, a biblorum
Imperatori dominatum largimur : _ Cum iu
Receffibus Imperii» & communi fcribendi
flvlo , Ordines , ultra modum , ferviliter fie-
pitis fefe dimittant, ac Imperatorem , quafi
aliquem in terris Deum , a bfolura poteftare,
venerentur, ■

Sed, quomodocunque verba fanent, con-
fenfus ille , ex natura Comitiorum judican¬
dus e it : Qmx precarium nil tolerat.

Nec, tertio, aliorum Regnorum exempla ^

nos movent. fiam

Nam Par lamenta a Regibus quidem con-
fuli ■ & caulas Belli, utrurnne latis pracgnan-
teSjfint.au non, ab iis, difcuti ; quo, cognita
juftaBeili causar opulus, ad onera belli iuf-
cipienda , eo promtior & alacrior fit , non
diffitemur.

]ta Carolo V Regi Francorum, illi, qui Sa -
pientis nomen adeptus eft , Optimatum ac
populi, quorum opibus utendum erat ,an-
loritate&confilio4’, Bellum adversus An-
elos geri placuit! Itaque univeifos in Cu¬
ria m pariliorum convocari jufiit, rellatus ,iu
eorum confiliis & fapientii opus habere,
ui qux a fe miniis fapienter gelta f uiflent,
eorum animadvcifione caftigarentur ; Bel-
lumque , eo confiho decretum , felici exitu
confectum eft. (<*)

Sed confenfura hunc Parlamentorum tta
neceflariuni efle , ut Regum , in Bellum ru¬
entium, impetus ab illis refrenari po flit , his
locis , qu* ex Cominzo Reinkingius citat,
quami dehonefto St utili tantum loqui ,ipfe
cotextus docet, haud unquaperfuadebimur.

^bj BodmJ. i*de rRepnbl.c, i. C 4 Et

I j 2 T)e R/t tione Stat ut

Et certe, quod ad Galliam attinet, tempo-
je Garoli IX Senatufconfultum, in familiari,
fert privato Regis conlilio faftum eft , quo
Cuiia Pariliorum prohibetur, Ediifta, qui
deinceps a Principe publicanda mitteren¬
tur, in dubium revocare, (a)

DePolonia tamen libenter concedimus :
Nam in Polonia Rex, Senatu inconfulto,
neque Bellum cuiquam facir, nequefoedus
publicum cum quoquam icit : Imo Lege
cautum eft , quod non liceat Regi bellum
facere fine Comitiis , 6c aflenlu amplifiimi
Confilii. (0) *

Sed ejufmodi poteftarem , qualem in Po¬
lonia Rex habet , Imperatori Romanorum
non invidemus: Iiia enim anguftis admo¬
dum circumfcripta eft cancellis •, &,re pe¬
nitius infpeila, Arifiocraticum in lolonia
icgiincn efie, fed , ratione adminiftrationis,
monarcliico temperamento cx parte mix¬
tum , verius eft.

Caput X.

De fuprema jurifiHfttone,
Sectio I.

QVartum fpeciale JuS Majeftaris eft fu-
prema Jurifdiclio , Se extrema Provo¬
catio: De qua utraque maxime dubium ;
lmperione , an Imperatori attribuenda fit ?
Srfrt' ‘n ^iac quidem controvetfia, fi veterum

r/ni /«- Legum normam, fi plus , quam decretoria
riftir Legiftarum placita lequamur , indubie il-
ftio.ex lam Imperatori ibimus affertum.

Legifta- A principe enim appellare fas non eft:
rum »- ^ Cum

■pinione, (a) Eodin. d. loco, (b) (romernt l. z. in Polonia,
Cafarii Statuta To^ni*. 'a lob. Hcrburto d Fttlfiin.
edita itiuBeUtii».

Pars 1. Cap. t. r!5 J

Cum ille iu,qui provocatur. (iij Imperator, P)rs
ex illotum opinione, fons eit omnis digni- -J--
tatis £e jurifcti&ionls , ex quo lolo omnis
poreftas tcnitotialis , luperioritas &i jurifdi-
ct io pullulat, profluit, & promanat, ad eun¬
dem que refluit. ( l> )

Quam afl rem , cui oleum St operam per-
'deie placuerit, innumera pene ex Dqttori-
bus cumulare licear : Nam in hoc funda¬
mento ,quod fuprema Jnrifdiftio Imperato¬
ris propria flt, omnes convenite credideri-
mus.

Sed fi paululum evagemnr , & exafhiis in
materiam hanc lhprema: Juriftiiftionis in¬
quiramus, atque ad fpecialta progrediamur ;

( prout materix hujus ubertas &c difficutras,
ii refte , & ex fundamento eam cognolcere
velimus,non fuadet modo, fed urget) varie
eos fentireiSc valde interfe difleiuire,com-

periemus.

Nam, communiter quidem Doftores, poft qU&rii
Camera m(qnx, fine corurovei fia.lupremum & CG!i“
Imperii tribunaleft ) conftitutam , concur- CHr)fti~
remem, eum eadem, Imperatori jurifdiftio- tCmha-
nem tribuunt ;& aflerunt : Qnod caufxad cum
Camerx jurifdiftionem pertinentes , non come-
hoc ad eam modo pertineant , ut necefiario
ibi traift ari debeant j fed quod etiam, coram
Imperatore, 3c Senatu ejus aulico , t>cm
!3vci4)3 proponi ac ventilari pof-

fint, quodque perprxventionem , 8i Aula
Cameram, & hsc illam, excludat.

Fotiflimum eorum fundamentum eft :

Quod fuprema Jurifdiftlo ipfius Imperato¬
ris propria eft , & , ante Cameram conftitu¬
tam , indubitato propria , neque unquam

G 5 ab

(a) l. X . § I .k quiusM appetl.rion lic. (b) eX Bal-

de & 4U#t/Rtinkibb.i.cl.s *c,z.n 3.4.

J54 De Ratione Statui *•

ab Ordinibus in controveifiann vocata , o-
jimcfque caufx in Auli Imperatoris, bcitn
S»«t4f9$ofr4t/diiudicati fuerint. Sed poft-
taab !m;-;ratorc Maxiirriiiano I, anno 145;
cuin coti ; 1 1 io Eleitorurn Se Ordinum , Judi-
r ; 11 Camerte inftitutum, eique potiffimam
jr fdiclionis Cafarc-T partem efle concef-
i,\ u.ne:i non alio, quam mandati, juic
ludum.

Dc mandata autem jurifdiftione Jus ve¬
tus, quo nimirum concedens jurifdidionem,
no. totam ii le abdicafld , fed ita coro mu ni-
cifleinidligitur , ut non tantum lumina po-
reftate privatus elfe, non cen icatur •, fcci et¬
iam cum iis , quibus mandata eft jurifdifUo,

Jlvc anticipando, five concurfu» Se avocatio¬
ne concurrere pollit, etiam lioc tempoieob-
tinere. _ |

Quin imo Magiftrartmi, mandando jurif- f
diftionem, etfi velit , jurilciidionem prorfus J
a feabdicare,& eam amittere non polTe: In 1
f-jecic vero Imperatorem, poreftatem, quam
habet, a fefe abdicare non nofie, fed commu¬
nicate falcem ; affumendo alios in paitem
follieitudinis. (a)

Nam Sc Cameram affiimram a Maximi-
liauo in partem laboris Se follieitudinis ,'non
condituram in plenitudinem feu exftinftio-
nem poteftatis ; necideb , ut Imperatoris
Kajeliari derogaretur, fed ut molefiiarum
judicialium iiirrina illi minueretur , intro- >
duftam- (})

Nec fani; fentire aliter poliunt, qui de Im- \
peratore.ut vulgo, adeo magnifice fentiunt:

Nec cnitn video, inquit Heigius, (e) fi con¬
flare

(a) raurrmift. Ub.z. dejurifd.c.6. n.jz, & fuf.

(b) <siutar Rcbiticmu 'DmavcrdicA pag. y6,

(c) MuJlr I * '

Pars 1. Cap. X. UJ

flare Imperatoris autoritatem volumus,
quomodo, fine violatione cju Idem , aliud
( quam quod Imperator adhuc lupremam 5 <-
concurrentem, cum Camera, junidiftionem
habeat,) dici queat !

Quo eodem modo Saxonici Legati Pn,
Camerario refpondcrunt , (*i) QSJati 3l)*c
SKapcflct nut in jwctj obcr brei? contervans
calibus , ju judictvcn tjdttcn / waecs furem
J?et?fer fctjn wiirfcc? ©^n cc wcrc jn ctn Jvejj?
fer / mcfct <EIjrcn1>flC&«n altcin/ bus

•Pfltqjc im Olctd? / uitE? Ijdctc Ocii totanoc» jn
gcfoicten/ imb fic|U£ntf<fceifoct»*

Notoriam, puter haec ,obfervantiam m-
primis allegant : Ex qua quaeftio hxc mento
decidenda fit.

Hinc, ccilame Camera , quemadmodum
Anno rjoo, (A) U pluries deinceps, lafturn.
Judicia in Auia Cxfarea exercita efle, tra¬
dunt : id quod fieri haud potuiflet , fi Im¬
perator jurifdifbionem plane a le abdical-

Er , ad hanc oblervantiam probandam,
prreter innumera alia Relcripta ac prxjudi-
cia, maxime urgent Maximiliani 1 reicn-
ptum quoddam, ad Ordines Imperii de Au-
no i soo in causa Capituli Trevirenfis , con¬
tra Comitem de QJictribuvg j deinde textum
e Recelli bus Imperii de anno i j 1 1 uant-

adlionein denique Faliavicnfem.

Communi huic, de concurrentia junf-
diftionis, D odiorum opinioni , alii quidam,
pauciores tamen , direflo refragantur :

G <5 Alii

(a) Ut ab eodem relatum esi ad Eledorrn Pa¬
latinum ds data Fuldd 2+ lul.aum
Lundorp.tomo z. alias, publ.ltb-z. n-n-r. 5.
pag. 541. (b) Ordinatio Carnem de anno

1500 in prine.

Ij i? De Ratione Statui

Alii Caefarcam indignationem veriti, quia
hic , cuca oftenlam Aulici Senatus, funda¬
mentaliter examinati vix polle videtur, cal¬
culum fuuin lufpcndunt. Sed hieoiplo,
quod fenrcmiam fuam explicare non au¬
dent, negantibus ptopiores liint: Quibus et¬
iam nos , quanquam ex diveifo ab his fun¬
damento, inferius accedemus.

Frater hanc vero quaeftionem, in aliis a -
huc articulis , circa jurifdiftionetn Came
11 , Docloribus Juris non fatis conve

era Sunt cnitn.qui alTerant , quod Jurifdiftio
* na filo Camera: a lolo Imperatore, &non C0Iliun
Cxftre, (flim ac llmul , ab tplo & Ordinibus ut ut
■7/el eo & fit. Ya ) .

Crdtr.i- Alox vero Cameram lianc , tam ab r *

inu fi- r.ibus Imperii, quam a Caifare efle co n uu
mul.jn- tam, &adhuc continuari a/unt: y) ' ‘-’clue
riidi- a (blo Carfare, jure Majeflatis vel Potel a is
itionem Regii, fed a Cxlare tk Ordinibus conjun-
kabeat, <flim , ufitata conventionis via , accepti c ;u-
dnbiuw. rifdidionein. ( c ) Et ideo , non Principis
tantum Conliftorium efle , fed totius Im¬
perii : ( d) Nec folum Imperatorem ic-
prxfentarCjfed omnes Imperii Ordines, (e)
Id quod verius efle, fuo nos quoque loco
oftendemus.

Ulterius plerique Camerae jurifdictionem
ordinariam efle lcri bunt ; Alii mandatam,
fcu delegatam illi aflignant.

(a) Taurm. lib.z. de jurifd.cap.6.Tiurn>ti‘ ^

fiquentib. in pojler.edit. (b) Gatl. f • r *
obf+z.num.^.. (c) Paurm.l.z. dejuru,
cap.s . rutra, ip. edit, priori, (d J Ex loh.
lem. de Hcnig. Paurm. lib. 1. de jurifd. cap.
d.nunt. zs z. edit. pofier. (c) GUTft(inn>

T aril.Cap.X. tS7

ILt nobis quoque JurifdicliOni Camerati , Cdmtf&
mandata: melius , quam ordinariae jurisdi- jurifdU
ftionis propila £k requifita^tonvenire viden itio
tur: Non tamen , ut eaiilolo Imperatore , manda*
fed a toto Imperio , &t omnibus Imperii Oi1' ta^nm
dinibus» Camera: mandata intelligatur. ordina-

Nara, mandata jurifdiftione , non ipium r\atftw

j lis Sc pofTeffionem juiifdiftionts^ fe abdi¬
cat mandans; fed tantum adminifttationenij
Zk exercitium ejus alteri confert . Et is , cui
mandata eft jurifdictiQ, dicitur quidem ha¬
bere jmifdielionem ; {&) non iuo tamen | u-
re , fed alieno beneficio : 0} Dicitur , juril*
diftione uti , fed ejus>qui mandavit :
rifdiftionem exfequi; i cd alienam: (d) fun¬
gitur vice ejus, qui mandavit j non iua^ ye)

nec pro fuo Imperio agit , ted pro eo , cujus
mandatu jus dicit. (/)

Sic quoque Camera ac Camerales , non
fuo jure 3 fed Imperii beneficio , juri fdiftio-
nem univerfalcm habent; Imptrii vice fun¬
guntur , ac Imperium totum reprarientant :

Ut pauUo poft latius videbimus.

I I . Qui fuo jure , non alieno beneficio ,

jurifdiffciunem habet, mandare eam alii po-
teft ; (g) Is vero, cui mandata eft jurifdiftio,
idipfum n^npoteft. (h) *

Atqui Camerae j nec uni ver funi jus, nbi
tributum , alii mandare , nec vel unius , vel
aliquot caularum integrum judicium dele¬
gate , permilfum eft: Sed aftus tantummo-

G 7 d6

(a; L^finJeoff.Vromif. (b; U.dejuritd.

(c) /. i . ejm^ui m an d eft jti fud .

(d) L 3 *e<nL (e) /.i 6.dejurti&* (f )

de off. ejus , cui mani* eftjurud . (g) l,$* de

jurifd. ( h J Et. pf*& i* wlt * pr • dht off* eJ ^ j
nunci. eft jtmsd*

IT8 Tie Hationc St atuz

do quofdam judicii .particulares , ad proba¬
tionem pertinentes ; quales funr , teftium
examinatio, inftrumenrorum ac privilegio¬
rum transfumem, ocularis locorum inlpe-
Clio ,&c. ( a )

III. Jurifdicbio ordinaria ad nutum con¬
cedentis revocari non poteft : Mandata ve¬
ro jurifdiftio , pro lubitu mandantis, revo-
catur.

Quemadmodum Camera: quoque /uris-
diftio, non quidem ad nutum folius Impe¬
ratoris, led univerfi Imperii arbitrium, in
totum, vel pro parte, eft: revocabilis, (b)

IV. Qma abeo, cui mandata eft jurif-
di<ftio,non appellaturis, qui eam manda¬
vit; (c) ne ab eodem idem appelletur : (d)
Refte quoque a Camera ad Imperium in¬
terdicta eft appellatio.

Quod fi Camera: ordinariam Sc propriam
tribuamus /uriftliiftionem ; aut ea inferior
fit Imperii jurifdiChoni , eique fub/aceat,
neceftum eft: Et tunc a Camera perinde,
atque abalio Judice ordinario , fed inferio¬
re, concedetur appellatio. Autpar £:a:qua-
lis; Sc lic ab Imperio revocari non pote¬
rit: Quia par in parem non habet Impe¬
rium, i,e)

Sectio ii.

\ Tque haec, quafi praambuli loco , non
eo modo fine adduximus , ut apparear,
quam varie Doctores in materia hac fen-

tiant,

(a) 'Taurmeift.Li.de jurUd.d. c.6. n. 258.

(b) a.rg.l, 58. de judic. Paurm. c.6. n.zsy.

(c) /.l.§.i. Quufya quo appeti. (d) c.non
■putamm. de Confuet. in 6.c. Romana in prine.
De appellat, in 6 . (c) /.4 , de rcc. arbiir. L
1 3 < §'penult. ad Se, Trebcll,

Pars 1. [ap. X, IS 9

tiant, quamque parum (cum fibimetipfi non
conflent ) illorum autoritati , ac approbatas
communirer opinioni, tribuendum fit : ve¬
rum etiam ideo , quia non parum luminis,
ad obfcuram hanc materiam, in iubfequen-
tibus fubinde illuftrandam .> collatuxa nobis
videntur. <

Jam , ut fine ulteriori circuitu rem igfam
aggrediamur , fuperiora , quae de fuprema in
Imperio jurifdiftione , &c Imperatore , tan-
quam fonte omnis jurifdiftionis , ex Legi-
ftis addufla funt , fi Legum antiquarum, feu
Juris Civilis tenorem , ac Imperii , fub Lati¬
nis Grarcifque Imperatoribus , Statum , qui
vere monarchicus fuit, refpiciamus , haud
maledici 3 fed ad noftrum Imperii Statum
perperam applicari , remur.

Nam Imperatores i ft i a noftris, de quibus
fermo jam eft, & antiquum Imperium a no-
ftro , toto coelo diftant.

Antiqui ifti Augufti , fine dubio, fonso- Supre *
mnis jurifdiftionisappellari merentur : Ad- maju-
eoque , cuicunque jurildiftionem concef- rifdiRio
ferunt , illis , non modo aequalem, ted & iu- antiquo-
periorem retinuerunt jurifdiftionem > nec rumlm «
tantum per praeventionem cum his con- perato-
curriffe , dicendi funt, verum lites quoque rum
femel coeptas ab iis avocare , imo univer- fuit *
fam illis rursus adimere jurifdi<ftionem po¬
tuerunt.

Quantumcunque enim fit Imperium ,
quod alteri tribuitur , minus tamen eo eft »
quod^ jure Majeftatis , Princeps fibi refetva-
vit : Nec unquam fpoliatus fumma pote-
flate cenfetur j quin earum rerum , quas
Magiftratibus , Curatoribufve attribuit ,
cognitionem , ipfe, flve anticipatione, fi-
ve concuifu , Uve evocatione fufeipere ,

omnem?

j 50 De Ratione Statttt

omnerr.quepGteftaiem, Magiftratibus coit-
ceifam, eripere iisfuo jure polfit-fa)

ld quod ad ttoftros Imperatores applica¬
re, mali exempli foret': Quam differentiam
Uniti Principes Ctcfari Rudoipbo reife in
memoriam revocarunt, (b) 'dis fu; fif(j / E>m
urts/ mit fccr jtirifdiction ie n E? Ouct;tcn/ u>ie
fic Euc iateiDifd&cn JCcijfcr gc fjrtbt ( t»eld;f / bt*
in gutacfoCcn im& gdcgcnljeit nncl;/ imt> pro
iiio arbitrio , Leges & Conditu tiones ,

Ud&t/ Jurifdi&iones, Commifiiones , avo¬
cationes , gcorfcntf •' gcttnDcvf) rtfifctbittgs nidlf
aafjuljaifen / aUMcwcit Jvci;fLTltd;e
gute tuiffci» l)nbc/ ta? c» mtt bem Xcutj^jcrt
Otctcf; / tcffcn ftahfc /gfibcm' «nt> Mmcrtljmcn/
tmcgrcfic ^nglcicfjljrit/ gcg£tt bcn ftitcn ititet:»
ntfdjcnljabc/ «nOljakft fode-
'Etiam Antiquorum tamen Auguftorum vefU-

jn Ger- giis, etiam Germanos noftr os Imperatores,

mania, quamdiu h ar redit ari um Imperium , £c per
durante liiccefiionem delatum fuit, iniiirifle, negan-
fucctp dum non eft.

(me-, Sed, poftquam Majeftas Imperii , defi-
J intro- cienteftirpe, quae fucceiforio jure eam libi
ducta vindicaret, ad Ordines Imperii , tanquam-
•v&rbt- vacans, delata eft, & illi , per eleitionem,
lectione, Caput, five Imperatorem, impofterum cou-
(afa- ftituendum efie , decreverunt ; accidit, id
rum po- quod, in ejufmodi cafu , plerumque accide-
teftm lefolet: Ut, quae ante monarchica fk pene
immi- illimitata erar poteftas , eam Proceres pro
vitta, lubi-

(z) ex ^Alexandro, Panormi}, (? Felino Rodi»,
iiO. I. de Republic. cap. 3. (b) in litem

ad eundem in punito gravaminum de dato
(SrfltSflbifclicnfpttft. Jinno i 6o<j. irin Pro -
pcftt. thrijlum Trincipii sAnh allini fdi,\
Prava 8 lui, vinw coii, .

cPars I. fiap. X. 161

labitu coartarent ; & , cum in ipforum ar¬
bitrio enet, Imperatorem eligere, quem¬
cunque vellent „ eidem etiam Leges prstfcri-
berent, quafcunque vellent.

Hinc fatum eft , ut Majeftas illa antiqua JMaje-
pauJatim imminueretur ,&potiflimaMaje- fi at a
lians Jura , tratu temporis, ab Imperatore jura ,
au Imperium ac Imperii Ordines, qui lm- 1
P-ratori , a le eleto , quantum ip fis lubi-
tum erat , tribuere , ac, quantum e re fua

viium, fibi refer vare poterant, facerent
tranfitum_>.

Inter qute, fupremam etiam Jurifditio- &, i,t
nem , Imperatori ademtam, Imperioque re- fpecii
lervatam , audater afleverarinLo. fiuprcma

Oum tamen de omnibus, etiam parvi Ittnfdi .
momenti, caufis cognofcere , faftidiofunr Clio Ca-
l npern Proceribus videretur, imo & mole- fini ai-

um ac onerofum nimis elfet , judiciorum emta.
?P'-.t0rum cau^a> frequentius folito con- Vuha-

■ Irile’ niagnofqu e facere fumtus, Judi- rii ta-

r ajueni ejufmodi- continuum (quale an- mn ju-
ronA-1 Uni’ ^ quod excurrit , lapientifiime rlsdiClio
tum tUU1 -1. ) nondum elfet excogita- eidem ab

‘ ’ Jl!riiditionem quidem generaliter Imperti ?

1 °ri mandavit Imperium : Nobilior iterum

■ ” e,us Pars > quas ipfam Majeftatis manda*

ontinet, &. fecreta Imperii tentat , u,
liem pe , Judicium dc caufis illuftres Per-
jonas, leu Principes, concernentibus , illi¬
bata apud Imperium & Imperii Principes
permanfit. r

Hinc duplex in Imperio ortum eft Tu- Hine
dicium_,. Alterum de caufis & rebus vul- dupUx
garium perfonarum : Alterum de caufis, ludi-

libus Fertonas,reu Principes, concernen- dum.

Piius illud jam olim quoque vocitatum

fuit »

1 6 1 De Ratione St anu

Tritu fuit , bt» (£ammeir*$crtc&t / (a) ejufqnePrs-
-vulga- fes , ut nunc , ita oliin quoque didlus, &CE
vtum Mammer- Oviefjfcr.

perfona- Nam Carolus I V jam tum in Aurea Btil-
rHmfia* la ( i ) fanxit,quod partibus liceat, ad Impe-

<£amf rialem duntaxat Cutiam ,& tribunal , feu t

met''$Cf Judicis, immediate , in Impeiiali Curia , pro
tt#(. tempore praefidentis, audientiam appellare,

bap (icant J^cyfcrfidjcn fjof ©cttcf;f / ober ii> ;
bes Caminer* 3v:#fcts offnce audientz uno
Q?cr()6r/ ftcO jtibcffagcn fja&eu.

Judicium autem iftud antiquitus non
feni per paruiffe, nec continuum , fedceriis
& ftatis tantummodo temporibus , 5c ple¬
rumque in Comitiis fuifie celebratum, Paur-
m ei (t erus (latuit, (c) Sed male: Uti ex ve-
tufta Friderici Imperatoris conftitutione ,
Anno i236fa<fla, (d) apparet; quacautuni ;
eft, i>cr OlcicfroJpofOvtcfpfcr /
sugcvifyt fitien/ ofynbcn (&ontag/unbtitfyi* j
Xigcn tage.

quod Et , in hoc quidem Judicio , Imperatori*
Impera- fojidam fuifle cognitionem , eumque , quos
tor ex- vellet, Afle/Tores, etiam ignobiles, adfcifcere

ereuir. u P0-

( a ) Vt in literis Frider. Imper. ad Hcinric . Du-
cera ‘Ravaria de dato (ttl S . Bat*

tholomaus abcnD/ ^Anno 1448. apud Lau¬
dor p .tomo z.attor.publ lib. I ♦ trail. 2. p. 17 . tn
fententiayab eodem ^Anno 147- lata, apud^Au-
torem itiform. Donaverd. parte t. inter Docu¬
menta ?i. 1 z. In ejufdem conflit • {t ordin. PacU
publica ad quadriennium de yAnno I47T.§.P*
apud Goldaft. ^ct^XCi^Osconflitution ,
mation, orbnmigen u n& an$fd)vc\bcn. p.iu-
(b) tit. 1. (c) lib.z.de jurtid,c* 6.n.zi, edit»
pofter : (d) c. 24. Cjo/dafl. bit tylcid)#''

conflitution yreformation ,OtbtMtngCU llttb tftfp*
p . 84. Lnndorp . d. t.p. 1 8.

*7>ars 2 Cap. X. Ui

potuiii e_, nec hos alio , quani proprie diLto-
lum AfleiToruni , munere fimflos > hoc eft ,
eoniilio tantum fuo rnftmxifTe Impcrato-
xcm j foria» evincent ifti , quipio Calaris
auroiitate tantopere moliuntur.

i>ed quanquam Imperator , de omnibus
illis caulis (vi , nempe , mandata: fibi imi t- ffiio ta-
diftionb) foliis cognofceret ; Jui-ifdifHo ta- men Im -
menaeo quoque tempore, non iblius Impe- perii
ratoris propria dicta eft , fed imperatoris & fiut*
Imperii.

Unde appellationes, non ad Imperatorem
tantum, fed ad Imperatorem, Sc Sacrum Im¬
perium Interpufitae leguntur- (a) Ad Impe¬
tum quidem principaliter, abfolute , St luo
jure i ad Imperatorem vero minus principa¬
liter ac refpefti ve, tanquam , fcilicet , Impe¬
ratorem , refpeftu St beneficio Imperii :

Nam ita harc duo , quotiefeunque conjim^
guntur, femper explicanda veniunt,

Alterum Judicium circa caufas, Illutlres
rirfonasjfeu Principes , concernentes ,oc- rumfiu-
cuparum fuit: Quod dicitur, Siirflen* dictum
SEcefct / ( b) cin ©etttfd? 3Vccl;t/ mb nut ©eui* Princi-
fdjcn (c) ^ pttm$

Idque Judicium d i ver fu m plane: ajudf ba$
cio Cameralf fcu aulico, olini quoque fuit i
Ut antiqua Friderici Imperatoris ordina^ Oiccf;t*
tio ( d ) aperte tradit 5 qua cavetur, fcap tet

(a) in Confi m Impar. 7 luperti f de Vicariatu Im¬
perii Germanici ) 4 , ap ti d Go i da fi .tomo jt

confiit* Ifflper.p' 3 3 2, (b ) in ftntentia Im¬
peratoris Sigifinundi de ^ 4nno X43r* apud
putorem Informat. D onaverd^d, Linter docu¬
menta 2 1 . er L undor p, d. L pt 1 6 * (c) In

fecunda ejvfidem finientia Confiant i a^tui 4 t 7
lam&pud Lundorp* d Lp.i 2. (d) apudGol-
dr.fi . dJ. & Lundorp. */, l.p. xS.

Delatione StatM

^oUOvtcfrfcr folle bic lente ridjtcn/bic
gcn/»onrt!le» fcutcn/ oljnc Sflrffen/ wnb anb^
reI;oi)clcutc/ tvocsgcfycCmnbiMctOc/ obertm *
if)r rccfyt/ obcr flii il;r crbc/obcr an «(;r cljre/ bas
tvollcn QSir fcibctr rtdflcn.

Imo adeo nihil id commune cum Judicio (
aulico antiquitus habuit, ut etiam Prrdes
judicii aulici in eo egerit Procuratorem-/.

Ita enim Conflantis, Anno 1417, coram
Sigifinundo Imperatoie fadum , fiitllb illt
gcrtcfcfc/ bcr (£ b c I/ © ntf © u 11 fer v 0 n
fjcnburg/ 5» Ovrtiwo / ifSnigliclKt f?of*
©critfjto £of>Ovirfflci7 #ctjog lubtvigo / beo
auci;gcgcMvcrttg Drtfelbji |itinb / furfpvadj/ unfr
fpracb von bcjfclbcn ^jctjcg iubnugo tt>c*
gcn. (a)

llt vero Judicium hoc locum habeat, duo
juneflim neceifaria funr.

I . Ut ii , qui conveniuntur , fint Germa¬
ni Principes , Imperio fubjeSii , bUp' C3
Xcutfcfje Suvjlcn fu;cn/ nr,b jum Ovctcf) gcljo*
tm. (b)

I I . CJt caufa concernat eorum vitam , fa¬
mam , aut bona feudalia , bajj cs mtftcjfc i\)t
Uibi cl;re/ obet bic £cf;cn bce Surftcnfljttme:

(c) Bona enim non qusvis, fed feudalia
tantum, in Germania fita , huic privilegio
locum faciunt , bap bic fad;c unt bce Ovctrijs
£«f;cn fcp 1 bic in Xcutfrf;cn lanbcn gclcgcn- (d)

Quod ^

(a) In prima ejufdem Sigifmundi fententia
„ Anno 1417 lata apud Lundorp. p. 12.

(b ) Ejufdem fecunda fententia Conflantia
sAnno 1 4 1 7 lata apud Lundorp. d . loco.

(c) fonfhtutio ELciorttm ac 1,'r incipum ‘~Ea*
fle a cum Imperatore Sigi [mundo fati a apud
Lundorp. d, l. p. zz. ('d) Sigifmundi Im¬
peratoris fecunda fententia ^ Anno ; 4 1 7, lata
apud Lundorp. d. locox

*pm t cap. m us

Q^od fi e;: pecuniario debito, vel alia cau-
fa Pxinc;pes conveniantur, c.eriat hoc eo¬
rum privilegium , QBdre/ot) man eirtctt 3ur*
flcn fiUluCc/ u m fpntd) / cs ivere tim gcftfefoalt) /
obcr mit gfitcr / btc ntdjt lifytn ivere»: ©it
mag man ifjm Bas Sisrhof fdjicten /bcp tinctu
©rafcn/ Ovittcr oBce JEmefit. unb tvan ein
Suvft a(fo fiirgcfoBcvt ivirB / mtt fpntcfc / gciB*
fcfmib / oter uni giiter / Bte nidit icfjcn |int> / fo
tff man iJjin mcf;t fcfrutfctg mc$r/ Bancin 3iir*
tot/ ptfchicfcu . (i 5 majT and) unfet Jpcrs
fer Bantm we&crfcijm/ fcine ©rafcn / >pcncn /

Ovitter oBcr Jfv nccT;t- 0)

Ipfe vero Procerius ut validus fit ,fequen- 1 Rrqttifi-
tia in illo fisrvanda fiint. . ta 7'ro-

I- Princeps, qui reus fit, ter citandus , eejfm iit
primaque citatio per alium quemdam Im- koclu-
perii Principem infirmanda eri, 5)1 an foii dicio.
tl;m Erret? ftimB vettfinBcn / im&Bae etftc Sur*
tot fdncfe» ben cirtcm Stkfrin / cr fcp ©eiffitcfy
eber 'J£c[titcf;)/o&cr bcpctnemgcfihffcfen 'jfbt:

35is an&cmjtDcc Surtofc m&gcn tfjntmmvot*
ten / em Q5raf/ J£»er: / Oiiftcr oBcr ifnccfyf / Bct
beo Ovcidio 53?an tflf/ mtb a mi) fdn tng vevtun*
ten/ ais mf>t i ff. (b)

lea , ad inftantiam Heinvici Palatini , Lu-
c! o vicus a Sigifmundo Imperatore citatus
eri: , per Mnrchionem Baden (em , J^atett
*bn/ uon ttetge svegen Bec dpodjgcbontc»/ -pein*
t‘itf; / ‘pfalij (Sfrafen bct) Dtficin / &c. mtt Q3n#
ferm i«B*6rief/ mit 33nfcrev ivontgitdtcti
5?lapt. infiget uevftgcJtcn / miB iTjm Burd) Bcn
©odjgebotnen /99ertif;arBeii/ ODJarggraf en jti
^aben / gcantmorfcn / far Uno/ m QJnfenit

j).l) d. ConJUttitio ClcBortim ac T rincipam apnd
Ltindorp. d. loco . (bj Eadem ConJliUiU»

apud Lmdorp.iOidf

x 06 De Ratione Statu*

$Sntg(tdictt $of/tt(fd;ff gdabcn/ unb f»“3c>
fyeifdjcn. («)

Et hoc eft, quod dicitur , £)tc tfurfrcn bc$
ftctligcn Oie i dis fftrforfcern / mi i) (abcn / atsfob
dicr 'Surjlcn/Swrftfntl;uni/ Regalia, unb bcs
Oictdjs rcd;fi|i. {b)

Unde citationis, non legitima: faciat, ex¬
ceptio : Qua Heinricus, Dux Bavariae, ufus,
in judicio refpondere recufavit , (£s fc t) ctne
gcrccfytigfdf / aud) mif iSbltc&ergcwoImljctt in
t>cm Oici cb Ijctfommcn / t)«p / rner mif Surflcn
jufcftcfcn I)abc / unb jtc vor 3brf C0?m;f. hem
Jfct^fcr rcctjtfcrt icjcn moflc ; 01 cmticlj ut facfycn/
tic il;rc ianb/ icuf./Siirflcntbum/ uni) dvbmg*
Urfjc idjcnfdjaft / ober tf;r (cib/ obev d)t an*
(reffenb fcin : ©afj bicfdbcn Sfujtcn burd) fei"
ne nubere perfonen/ ban burd; t(;rc genoffen/
ju Oiatb gcforbcrf /gelabcn/ unb ifynen 3brc
SOiapf. dtbmgiidic fabung ycrfimbtgt tterben
fode- 25a|5 aberbet' ^>od'*gcbofnc 5tir(f / fpcv*
jog ICibrcc&f/ mdit angcfcfycn/ fonbcrn Ijabc bic
jtvo fabttng von 3|)f Jfri;fcrftcf;en 3)iat;(.
tttbcr pcrjog fpctnvtd) bcivcrbcn / ntcfyt burd)
3t;v 3- ©n. ©enoffen / fonbcrn burd; vtd unb
mtffcis gcvmgcr perfonen antworfm fajfcn :
£)abuvd; ypcrjog 5pcinrid; vermetm/ mif fatere
iabung / ju btefem mal;( anftnort md;f pfltd;*
fig / nod; fd)utbig ju fcpn. ( e)

Et huc dubio procul referendum eft, quod
de lite, inter duos Heinricos, de Ducatu No-

. rico

(aj Sigtfmundi Imperatorii (entem ia, in causa , j

vertente inter tfeinricurn & Ludovicum Ba-
varia Duces , ^Anno 14.17 lata apud Lun -
dorp. d. l.p. I J . (b) Ext radium ex Friderici

Imperatorii literu de dato 03l'd(> i x Di cernb.

„ Anno 14 5 j. apud Lundorp.ib . p. 1 8. (e) Ex-
tractura ex Heinrici Ducti infiructione apud
Eundem d. l.p, 22,

'Tars I. Cap. X. 168

rico orta , Ottho Frifingenfis (a) fcribit :
Ambos quidem ad Curiam , V Vormatis ce¬
lebra tam , veniffe; fed altero, quod legiti¬
me vocatus non fuerit,, praetendente, de¬
bitum finem negotium ibi habere non po-
Iterumque Spirre , altero de legi¬
tima vocatione fe exculanre , rem protela¬
ta m_j.

II. Imperator ipfemet inperfona, tan-
quam Imperator , majoris amoritatis &di-
gnitatis gratia, pratfit, nece Ilum eft , @oJ
fcib|t Ou’d;t ftfjen/ alo ein OUmifefiei:
nig- (&)

Nili aut impeditus fit, aut ipfe partis vices
fuit i neat : Quibus cafibus Princeps quidam,
ab ipfo delegatus , Judicis viccreffe funge¬
tur.

Ita Sigifmundus Imperator ea de caufa
Moguntinu m aliquando fubftituit, t&ctf cc
mit «nter fcct(fJ;rt(tcnljcttgcfc^affc fofa-mnt)
fo (rcffcntfid) bclabcn /ba(; cr jiifolefjet cntfdtcw
bimg nidjt fugiich mogen jeit unD wd( baben/
unfr auclj beo mr nsol mbgen auswartcn / unt) /
ncmUcfj/ audi tavum/ tap tfjut bas nit gcbuljrt /
na<$&cm unb ev aucbnwmc/ Ovccftt ju brmfefc
ben Olibcrfanb sttljafeen/ unb in fdncc eignen
facfjc nitOltcfitcr gcfdnm&ge. (e)

III, Alieffojes Judicii non alii , quam
Germani Principes urfint, requiritur, cs
foi fetit cm OlccI;t/ mit Xeutfcf;«« Surit cn bc?

Quam-

(a) libm z*de geftu Friderici Lc.g. fb) Secun¬
da Imper* Sigifmtiridifintentta ^Antio 1417.

Qonfianti^ lata apud Lund&rp, d t p. 13,

(c) In refiripw ad tMogunrin. de dato

fcmburq t* 1426 apud Lnndorp.d l,p.z I*

(d) tn d. fi eunda Sigijfonndi finientia apud

Lundorp , ibid¥

163 *Dc Ratione Statia

Quamvis enim Affiefficrem regulariter
nullus Judex aflximere cogatur; (4) & Do¬
minus Feudi in Judicio feudali Affiefiorem
affiimere, quem velit,poffit , etiam non ha¬
bentem feudalem feu regalem qualitatem,
aut dignitatem : (b) Attamen hoc fallit ,
quando per confuetudinem , vel exprcffam
conftitutionem aliud introductum eft. (e)
Et quidem Principes, Judicii hujus Af-
feffiores, debent effie non lufpccli : Alioquin
a parte recu (ari poliunt.

Unde Imperator Sigifmundus, cum ali¬
quando ejufmcdi fufpefta: perlonx in Ju¬
dicium irrepere vellent , referi pfiffie legitur ,

(d) QCfs Jjicrjog lubmig fpriffit / hapet haran
bcfd)t»crt fet; / alo hic (£i)ur*Stirjten unt> anhete
Sttvftcn hco Oictcfceo/ htc JctcCjf fetne entfaffie
fctnhc fepn / follcn a» hem Cfteffitcn ftljen/ unt»
urtljcUen : harum fpreffien QBir/ hap ClStt
ffim vcd;t fffim tvollcn ; tsnh 9S3it fcpn harju
nid;t pflidjtuj/hicfelbcn (£l;tmSurf?cn imi) Sur>
ften / fetne fctnhc / harjufcqcn.

IV. Judicium hocin Germania haben¬
dum eft, in £cutfd;cnlanhcn / (<?) intra fines
Alemanni» : ubi de caufis & quaffiionibus
Principum Alemanni», ex ftylo Imperii,
convenit judicare. (/)

Nec itaque Princeps ad locum extra Ger¬
maniam, etiamfi is fub Imperio fit , ci¬
ta n-

(a fc, Statutum ^ 'JJefforcm . ubi Dd.de rePcript,
in. 6 . (b) Schrad. defeud. pa: te I o.fict. 1 3 .

<7«. i.&c. (c) Idemibid. feti. 3. cju.i.

('d) dedato ^rtffrtu / ^Anno 1^21. apud Lnn~
dorp. d. I. p. 21. (c ) d. fecunda Imper, Si-
'gifmundi fententia apud Lundotp. d. I.

'(t ) Sigifmundi Imper. protejlatio contra Con-
dltum 'Rafitienfe de vinw H34’ apuclfuti-
dorp.d, l.p.n.

Pjrs I. c<if>. X. !<!>

tandus venit: Aut citatus compatere non
tenetur, (nj

V. Denique caufa Geimariice traftari ,
ac peragi debet , fecundum Germania; con-
fuetudines, bcpbc tf)d( folle» mit Xcuffcftett
SiuTvn cdtcrn furgeftentu:» / unb t(;rc farcit
nndjXmitfdjcr redit cur. getvo^n(;ci( / fwrgcfcgt
iver&cn: nmo igfidjjcr f f) c 1 1 fiirfcgm s»i£ /

cs fciu briefe / morte / o&cr «tibcr*' rcbftc^e finit)#
fclj.rtft/ fbll er ttaeirt Zcutfclj/ unft nad> Xcut*
fcbccrcrfits gensofjntjeit/ ttircf) femen Surfprc*
t(?cr tl; tm tmti ftiriegen. (b)

Sectio III.

C Ed , inter barc requjfita, tertium j quod Trabn-
nempe Principes Impeiii , tanquam Ai- tur, in
feflores , neceflario in hoc Judicio adhiberi hoc lu-
debueiintj necalii, quam Principes, adhibe- dicio re~
ri potuerint, maxime ad propoiirum no» quiri, ut
ilium facit; Cum itaque non dciint , qui , Impera-
Cacfari fuppara (itantes, id negent , (c) in co tar ajfu-
piobando paullo fufiores erimus. mnr*Ap.

Probamus autem id fequ entibus rationi- f jfvres,
bus. ‘Trina-

I. A vetuftiffima obfe:vantia & exem- pesfr/i-
piis: Ab his enim legitimum ftnnitur argu- perii*
mentum ejus, quod fieri judicative debear, I»

(d) maxime , fi quid , in eodem genere , &
ad eundem efferum , longo retro tempore
fartum eft ; (t J nec ea x quae longa confue-

H tu-

(i ) Viri; orum Frincipum liter# ni ElcCiorem
Saxoni a de dato ©ejjtadblfc&cn^afl. 3 1 lan.

*Anno 1610. {b) d. fecunda Imper, Sigif-

mttndi fintentra apud Lundorp. d. loco.

(c) ut Reinkf hb.i. n.io.ir feqq.

(d) Bartol. ad l. nema f de fentent. i? interi,
c-vti. lui. (e J F e Initu in c.wwfnm J»
fi." ffjWw,

j-TQ De Ratione Status

ttidine comprobata funt, ac per plurimos
annos obfervata , velut tacita Civium con¬
ventio, minus , quam quae fcriuta funt jura,

fervantur. (<i) „ ,

Quod fi antiquitatem excutias ac revol¬
vas , ejufmodi controverfias nunquam non
Principuin autoritate ac pracfentia, lopua
fuiffe , reperies. .

Etiam , tempore Heinrici I V hanc Jm -
dicionem Principum , tuis ^wrjfcn^rccut/ m
pleno fuifle vigore , ex eo apparet , quoa ir^
Legibus 1’acis , inter ipfum & S-axones lan*
citx , cautum fuit; ut Imperator Duci t
thoni , Ducatum Ba.joarix repofcenti ,intr
anni fpacium , juxta Principum jurifditttonem ,
fatisfaceret. (b)

Nec multo poft, Saxones , fe , juxta luru-
dibltonem omnium Regni ''Principum , de omni
injuria, qua fe lxfum diceret , paratos , ei ad
votum latisfacere oftenderunt. Qujbus im¬
perator refpondit : Detanto, tamque atroci
negotio , prxcipitanter (ententiam ferre , nec
■velle , nec debere , donec Principes Regni in unum
convenirent , &c. Se Principibus luis , in ex¬
peditionem , coadunandi Exercitus diem
XI Cal. Novembr. conftituilFe in Gerftin-
gur . Si eos patrati facinoris revera poeni-
leret , eo venirent , accepturi , quamcunque
Regni Principes aquam judicajfent , fenten-
jiam. ( c )

Sic quoque, cum- magna elTet contentio
inter Heinricum Ducem Saxonix , & Guel-
fenem Fratrem ex una parte, ac Heinricum,
Luipoldi Marchicnis Auftrix fratrem, ex

alte-

(a ) l. J 5 . de Legibus. (b) Anonymus Mo¬
nachus Hcrveld. in Chron-hifior. German. fub
Anno 1075. (c) d, Monachus Hcrvelde*-

fis ibid .

Pars L Cdp. X . jj i

altera , pro Ducant Norico; Friderictts Bar¬
baro ili y corjfiij o p ri nctpum , I i t € ili Ii o c m odo
iedavit: Ut Heinricus de Saxon ia Ducatum
Bavariae reciperet , Heinricus vero de Au-
ftiia, in Ducum mintCio referretur 5 inquit
Nauclerus, (a)

Copiofius vero 3 & luculentius Aventi¬
nus* [l>) Cum Heinricus Leo vi iri cum fmim*
Heinricum Decimum, Bava-riar Ducem in
jus traheret, £c fintenria Imperatoru , Tuimini
fui , decretoque Pnncipum fe ftaturum pio-
mitteret ; Impeiator Reginoburgii , in
Conventu celebri, eos difeeptsmes audivit,
cautam que diligenter cognovit, interfue¬
re , cum aliis pluribus , Proceres , Bynaflae,
TetrarchaCjEpifcoph Bo jomm , Nar deorum*
Vindelicorum, Noricorum* eW»

Jitio illorum y hoc pafto compolita e it Vitri¬
cus Bojanx Ducatu* privignus Auflni*
ucerque jiiii luo perpetuo eeffit. Deinde*
fintevna fhperioram Principttm , Regio fupra
Analium, divuifa occidentali Bojaria, orien¬
tali, fiveAuflrix con juiifta efK Auftriacus
ergo Ducatus , ex deerefft Confttii , Heimico
Decimo, vitrico, occidentalis Bojaria, Hein-
rico 1 i privigno , amitino Imperatoris , in
tutelam commiffus e ii.

Ottho FritingenfiSj in Curii, Goslarix ce¬
lebrata , id fartum , 8c , judicio 'Trinetpttm t
Hemrico, Saxoni# Duci, Bajostiae Ducatum
adjudicatum, fer ibit: (c) Et poitea Hein-
licum hunc , qui jam ( ut dirtum ) Bajoa-
rix Ducatum , judicio Principum , obti¬
nuerat , RatisbousE in poffeflionem mif-
funw.(d) Et ita Ratisbonx praenomina-

H z tus

votum, 3. chroTiogr. gener, 3 9* (b) ltb.6.

annat' 'Lojar* ( c ) Ub, 2 . dcgefttf Fridctici

/iCi 1 o* j^d j lbidh cqp ^ z> s 1

jj i De Ratione Status

tus Hcinricus poflelfionem iuara , Patrum-
que fuorum recepit fedem. (*) Ratisbonx
ouoque , non multo poft , amica ifta trans-
aftio , inter utrumque Heinricum , & avul-
fio Auftriae fupra Analium a Bojoaiia at a

Unde fupradifti autorcs , Judicium Pnn-
cipuin , quod antecellit, cum
transadione , qua: fubfecuta eft . c°n ^ '
videntur: Ottho autem Frilingenus , n
rici Imperatoris &c utriulque Heinnci costa
neus,qtii etiam , tanquam teftis, P° eri '
transadioni affuilfe legitur, (c) accuratu;

iftadigeflir. . ./ .

Sub eodem Friderico, cum Heinncus Leo
forum in QScrqtn / in villam vio¬

lenter tranftulilTet , fuper ilii, causa, a Princi
pibus Curia , requifita fententia , judicatum e
Quod prxfati Heinrici fadum temerarium
in irritum ducere, Imperialis deberet autott-

tas- (d)

Ubi notandum, fententiam lpfam Princi¬
pibus afcribi ; exfecutionem vero Imperatori
hac ipla fententia efie commifTam : Id quod
ineptum foret ,fi fententia Imperatorie po¬
tius, quam Principum fuiflet; idem enim
libi ipfi exfecutionem mandallet.

De eadem Auftria , 6c vicinis ditionibus,
cum inter Ottocarum Bohemix Regem , &
Rudolphmn I Imperatorem controverlla
elfet orta , tandem , Anno 1 277 , Pax in has
conditiones fada eft. Ottocarus Rex, Au¬
ftria, Stiria , Carinthia , aliisve locis vicinis ,

( a) Ibid.c. 29. fb) Ottho Friftng.d. lib. 2. c.
ult. (c) In formula trans aflionis apud Lun-
dorp. d. I. p. 14. (d) fententia 'Ratubontc

anno 1180. 3 idta Iniit hac de re lata apud
Lundorp, ibid.

<

pars 1. Cap. X. -173

privata poteftate occupatis, cederet : Cogni¬
tionem de illis Cafari , & 1'nnapnm Senatui
permitteret. Quare Rudolphus, eo tempore,
his Provinciis cerros Marelchallos praefecit ,
ejui rebus prteeficnt 5 deinde, Anno isSi.
filium fuum Albertum , Auftriar & Stirire
Prifeclum , Imperiique ibidem Vicarium
creavit : Quoad , fiso & Principum decreto,
aliud de his ftatueretur. (<xj

Unde etiam , anni feqtientis initio, Co¬
mitiis Auguftts habitis, cum Heinrims ac
Ludovicus, Fratres Germani Bojoium, Au-
firiam, Stiriam, Charios, ealqueregiones fibi
reddi poftnl arent , qua: quondam Alsioribus
fuis abiaca fuifTenr ; atque illi, eadem loca
primum Romanis, deinde Hunnis pullis at¬
qui, excifis, poftremum Venedis atque Ugris
perdomitis , fuo marteSc fanguinepeperil-
fent, in Germaniam tranftu liHent , colonias
ibi Bojorum, atque popularium Arorum de¬
dux ilTeat : Cafar , Senatu imperti convocata ,
retulit , quid fieri placeret de bifice Provinciis ,
quas interim precario filio comnufifiet.
Tum Auftriaci, Stirii, Alberto & Rudolpho,
filiis Caelaris traditi , Chariones , Carni, Li¬
burni, Htiiri Mamardo Tirolio commifii
funt: Idque ex Scnatue conficito, Confiliique de¬
creto. {0 )

De quo eodem fuperioris Auftrix Ordines
alicubi teflantur, (cj &<ijS jwar flflf tWMltt*

H 3 jjw

( i) Cfcrbard.de Roo l.l Jnfi.^Aufir. (b) ^AvenT*
Itb y.ann. Bojor. (c) 3ni beriefrt/ ivic ca »oit
QSfyrtittcr 1 jctt» / tttif «bffcvbcn imb ucrcnbtfl
rung bct> iiitibs3urfiin/&c. bif? juwur.fft*
djer rtntcctunji foigcni*cn (Erb^cnns/unb
(ctjlctcv IjHtbigttng/ tlttt adminifiration
ianbco gt(?alfctt wov&cn / apud Lundorp*
tome uacior- ptsl/LliO.a t, 17, p. 4-31.

De J^/itione S tu tus

qcjtetfcn SUefc^Cag 5« Tttiqfpurg / Mc
gCKie iiup ®^crn gcfamt crfcbicncn / mit>
j^cfjvct / i t; n c n tit £\’|TenciditfcfN lanfccju
ici)t n 311 ycrfeiljcit / &c. sf s fct; at- et ifrtKtt fob
djcebec urfa^ot abgcfcfdagen / Cao ano £>tt
fJmcicf) cinc 23otfdjaft/ gtcicb Canufjm and) /
anf Dem Kcidj? tag afrfjicnen/ mit gcljorfmticn
cmntfrcn uni) tiiCc / tfm:n Albertum jn \\)>
rem or&ctjtHcCx» gugeben/ wefcfx <jutc
affecHon t£f)ur * uni? Surjtcu ju gemuit) g^
faffet / unb ^iibeito vor S&tpcrn Cie ianCe »ct*
lichen.

Nec illorum Antagoniftae id dffitenttir,
(a) fed , Aventinum prefli iis fecuti , adfiuc
clarius a flerunt , ©ap 6<t? Ciefcr ^Oteidjo*
OSerfnmiumt / Cte-^crjugm nupiScvjcrn/ 0a
ftorcnb / ©tepet / iCdrnfen / roclc&t itjretl

Ojorcffini nbgenommen worDctt / ffart wiC"
fcenim begebret fjnben: unb fcy crff Cani ab
£mrd> Cie tReicb0?3ur(fcn uembfdncCti hmhv
6en/ Cap folebe iattCc Albcrto , Jfcijfcf Ru-
dolpbi Ces erften ©cbn l tin& Mainhardo,
©rafm jw Tiro) jugere»/ #nt> ^tivcrlceljcj)

In eodem Concilio , five iifdem Comi¬
tiis , Auguftjc celebratis , Pacis Leges , Ru*
dolpho Arcbimyftas SalisburgeutI , Heinri-
coque Bojo difta: ftint. ( b )

Adolphus quoque Imperator , Anno
np 3. de infulis, in Rheno flumine natis,
munitionibus in alterius territorio nonex-
flrueiidis , & aliis capitulis , ad requifitio-
iicin Rainalgi, Comitis Gelrenfis , decre-

’ tum

i

>

f

r

(aj 3bm gcgmdkvidjf/ aufobigen Cer (3f<lm
Ce bcridjt apud Lmdorp, ibid. c. iS .p. 43 6.
( b ) sAyent.d,

Pars 2, Cap. X . «7 S

tumNoribersx fecit, per communem Trinci-
psim fentcntiam. [ a )

Eodum modo Carolus IV Anno x 3 5 3*
Spirs, sffidentibus Electoribus, Mogunti-
no, Colonienfi, 8t Palatino, Judicium eser-
Cuir, & Judicem egit- (/•*)

Hicqne ipfe controverfiam inter Palati¬
num ac Fiavarum , de Eleftoracus dign tate,
in Comitiis , ac pleno Electorum conieilu,
examinavit aj decidit, ^>(r imt aitcn ifljilte
Suviten / Q5ctft(idictt u'tb 'jDcitltdjtn / unfc fic
imtibmc/ m it gcmctncm Ouitlj/ cinrmitigtidj
jvi Ol.it T) ivotrben / unb iibcrcinfoinmcn / &<ip
g0fat^Q5mf Dvnprcdjt l>cr Siti ftc / »cr
©rnf Oinpmijc bem JSngern / 5’r «ilcn <£xfvx>
$?&vji!id)cn bcrntjtKi-iagungcn / »do cin StyiU'#
Sut’tt/ julaffcn fcij. (e)

Hujus filius, Sigtfmundus Imperator Con¬
flantia , una cum Principibus , in cauta
Heinrici , & Ludovici palatinorum RHeni ,
Ducumque BavarisEj judicium exercuit ,
gu ©cricbc grfeffcn / nnb Dc\j t|m ettoa vid fcu
ner / unbfcc& Ovcic^^ / ©ci|rftd;cv L^ucl t*

lietjcr Surficn. (d)

idem, hoc ipio tempore ac loco 5 caulani
vertentem, inter ArchiEpifcopum St Ci-
vitntem Colonienlcm , ac Ducem Monten-
Tem , fu per ei e il i o ne n o v i t c lo nii , St f x ]

H 4 ftionc

(z) Goldafi.iomo r. conflit. Imper«p< H$*

(b) Ejufdem fent entia M5 3* IdUta-

pud ^Aitrprem tnf&tW' Dmn*vzrtm parte T.in -
ter documenta ?j, 15- Ejufdem fent en¬

tia de ^ Anm I 5 5 5' Apud Frchcr . de legit .
tut* curaque Palatini c . de occafione leg. fu
fub lit . ii & gMaftJn ^cid)6tffaQ»»g«iu
\d) ejufdem dm fcfitenus C nflanti* ^nm
1417, lat& appid Lundofp- dd-p, l ?*+& i 3 *

176 De Ratione Statui 1

fttone novarum munitionum ad Rhenum,
ajfftmti* in canfilium multi* Spiftopit , Principi-
bue,irttim Optirnatibu* , decidit, {a)

In alia quoque controveriia , inferiorem
Bavariain concernente , htc Sigifmundus ad
Eleflorem Moguntinum refcripfit. (6) SDcnn
trcffiid) bcla&en/ uni) Ccr cntfdjcw
feutig md’( Wet mog:n aufiisartin/ unO ncnu
litfo iitKfo O.mtm / tarp Q3na nirfjt ge&iilirct / nadj p
tcm QOutju i; utrmdiKn rccfjt j« Iwfeifcigat
ianDen jufjaiK»/ an!) tn QSnferct cigcnc» [urfjc
ntd;(n)et Oltdjtcr gcfetn mogcn / unb Otc fac()e
ics Ijcfrtgcn Oietrf?o trcffiirfjc Ac(;cn anrwfjrct :
^jabcn QSir Sdrficn / (Sraftn / unfc Oiattje
brtrumgcfja&t/ «mD mcincn/ tulligiri)/

2)tc fii ct? e vcn iscsijciugcn Qflciujo COTtinwnaus*
getragcn wcrbe. £wnm bcgc()j?rn CEOfr *><m
tcforr i. unb gdrtetm Dir / &:c. t.r]? tu att&crc
itcinc ®?«*(£frtjr5urfti:n / $u cincm tng unb
jf.iM/bicbtinrr A. bcCtincfcu t»ub / bsfcnbcn/

&c. unf «tte/iierccfct 5»*m OitfcctMob mcincn ^
jH&rtfccn/ bcnfcffcijjctt taq unb jfafrf g::funt>cn/
tinfc Carnuf reollcfl / bafi teDermtmf&

me/ obct feCnc mdcfcdge SSotfcfyaft (inbc mit
fcincn 3u-cf;tctt/ bnjf «i* vor fctr/ unt> anban
GfmriSuvjicn/ unb Sfirfrcit/ tm bcs 3Xcu{)a
9)1,1» fini) / nicmc jugcmcffen.

Iterum Sigifmundus fenientiam de Eie-
ftoratu Palatinatiis a Patre latam, Anno J
1433&I434. tam eccltjt ‘flicorum , quam fe- \
ctilanttm Principum Sacri Romani Imperii E'e-
Uorum confilia & conf-nfit accedente , ai iorum
edam 1’rin cipum plurimorum , eccleiialli-
emum, Sciecularium, Baronum, Nobilium

&

(a) (jeldafl . temo r. confl. hnper. p, 394,

(bj de rfrfr«»piiit&rn[)ut'tj ^Anna 1411S, apud
L»ndorp.d . l.p.zi.

Pars I, Cap. 7T. J77

Sc, Procerum fu orum , ac Imperii Sacri fici C-
lium , mature communicato coniilio } con¬
firmavit. (rt>

RurfiiS fub eodem, Fiiderico , Marchione
Mifnix, 6e Eiico Lawenburgenfi, de Elefto-
ratus Saxonici dignitate diiceptantibus , II-
luflres lArchi - Principes Ele Plores , perpetuis
maturifque confiliist cauflam biennio fere
digeflerunt, tandemque Fr i demum in Colle¬
gium isr Senatum futim acceptarunt : bUCOpite-

libato renuente , ac fuccefiionem &invefU-
turam fimiiuer prx tendentem. (b)

Sic etiam Fiidericus imperator, Anno
1440 . ad Ludovicum , Ba varis Ducem , cui
cum proprio filio erat contro verba , relcu-
pfit , ic) atuf rooHcn tic fad;c mit fflmt
feni iml> beo Olcidje £f>tir<3urfT m/ unt1 ftnfccm-
Suilten nor 23 no nctimcn / uni> 01^511 fccptcr<*
fci*» /mUtcr ffcnm&fe&aft/ ofrcrmu frem Oved;#
ten cntfe^ct&cn.

Sub Maximiliano tandem. Anno 1504.
cum Rupertus palatinus , ac Albertus Sc
VVolfgangus , Ba variae Reguli, de Georgii,
Eavarix Principis, cognomento Divitis,
hxreditate contenderent , Rupertus qui¬
dem, tanquam contumax, una ctun Patie
proferiptus eft: Tandem tamen Maximi-
lianusa Bcilo illis inferendo deftitit , Se re¬
liquis Principibus, idem uti facerent, im¬
peravit, quoad) proxima Imperii Comitia , de

H 5 tota

(2) Ejufdem Bulla, de jure & fttccefione Elego¬
rum Palatinorum §■ 3* apud Goldati. tet
Ovcid)0 cotsftitutton, reformatum , or&mMIJt»
uub miCufdjrttbcn- f * 1 44* (k) Imperat,

Sigtfmundt protefia tto contra Concilium Laf-
itenfe apud Eundorp. dd.p. II. f'')- aPpd

Lmdorj>,4, I. p • -O,

% De Ratione Status ^

tota illa controverfia ftatueretur . (a) Idque fa¬
cium cft.: Nam in fequentibus Comitiis,
Colonix Agrippinx, Anno 1505 habitis,

Pacis &c concordix Leges illis dictx y&> fub
graviffima lxfx Majeflatis poena , oblervari
-juffx funt. (b)

II, II. Ne vero , non exemplis , fed Legibus 1
judicandum, ( c ) Adverfarii dicant, & Ipon- j
taneo Imperatorum motu, non de neceili- m.
iate, in fu pexioribus exemplis Principes ad¬
hibitos e fle., afferant , ut vulgo afferunt 5 in
confoederatione Johannis & Ludovici , Ba-
varix Ducum , Anno 1408 inita , fcribit di-
£lus Johannes: (d) Quod cognitio ifta, non
ad loium Imperatorem , fed, ad Imperato¬
rem Sc Principes Imperii fimul pertineat,
i >af5 fein 23ctter feincs rccf;fcns nit bcfommcn
moge/nm fcin 93 dtciUd) (£ibc/unt> auctum
anberc fpnicb/ &c. vox bcm 0v6mifd;cn $6*
nig/ imb vov bcn Stirf Icti/ ^a fblcf;c fadjcn btb |
Uq furgcfyorcn.

Quando autem plura conjuncftim requi¬
runtur ad effe alicujus rei ( ut hic , Impera¬
tor, & Principes) alterum a defle non fuffi-
cit. ( e )

Superiori feculo, cum Cardus V non at¬
tento hoc privilegio Principum, deditione
Cattorum adverfus Landgravium tuliffet
fententiam, Mauritius Saxonix Eieftor, alii¬
que Imperii Principes , Cxfaris hunc pro- 1
ceffum adeo non approbarunt , ut publico

po-

(a) erbard . de Roo lib . r o. hiflor . ^ uftr .

(b) Ibid. (c) /. 13. C.defent . &interloc.
omn> lud . (d) apud Lundorp . d. /. p. 1 9.

(ej i 3 . §. 1 3. de init, attttque priv * /,7. §.2#
Quibus ex- caufi in pojf. eatur . Everh. in topic .

; ^/<4? requiruntur

ad ejfe.

Pars 1. Cap. X. 179

potius fcripto impugnaverint , ^>a6ctt CS bie

loblid/e Sutjlcn / 0)ur$«r(t 20?ovttj 5»
fini C9?atggraf %\bud)t $u QSranbcnburg /
«nb ianbgraf QBubcim 511 djcffcn / Job(td?cc
(Bcbcd/tnuo / buvd; offcntiicbc gcbtucftc anot
fdjtctbcn / fwr unlcibcnfitd/ gct/alfcn. (*)

Imo, illaipfa lententia per transadlionem
Paflavienfem refciffa , caufaad Principes ,
de integro tradtanda, remilla eft. (b) Id
quod fieri haud debuerat , fi fententia eo
j ure , & eo , quo oportebat , modo lata fuii-
fet.

Et adhuc fub Rudolpho Imperatore , In
lite Urbis Trevirenfis, contra eundem Ele-
ftorem , in qua definitiva , Anno i s8o. 18
Martii lata , St Urbs provincialis efie , decla¬
rata eft, caufa, ex conventione partium, non
coram folo Carfare , ied omnibus Eleftori-
bus , afta ac perarfta eft > dpabcn bic tl)ci( ftdj
ctnce fonbctltcbcn fc^lcuntgcn rcd/ttidicn aua*
frago / auf dvcpfevficbe C0?at)f. afs/ ofjnc bas/
»{)vcn -jObnffcn Ovid/fctV «nb tcc&fcn ordina¬
rium , and) bic brct/ OUjctnifdjC unb btc anocvc.
jnm;/ beo jjcittgcn Olomifdjca Ovcid/cs Cl/ur*

Stttjlcn /»evg(td;ch. (<0

Noviffime , controverfia de Ducatu Ju-
leacenfi , 8c annexis regionibus, fuborta ,
Brandenburgicus , Sc Neoburgicus > Princi¬
pes, cum minacia , ab Imperatore, e;us-
ve nomine , mandata ipiis infinuareruur ,
non fiolum Impeiatorem , ied Elerfto-
rcs etiam ac Ordines Imperii implora-

H 6 xunr,

(a) Vniti Trincipes in Uteris ad Eletiorem Sarto¬
ri i a de dato ©djwibifcijCH dpall 3 i lan-^inno
1610 k (b) SLtidan. Itb. x^.hiftor. ^aofa*

ivufcfycr vcrtrag co ibi aud) btc ^a/jcvits^S-
tyUyt . (c ) tn ditia fervent iei.

j $3 De Ratione Statue

runt. [a) -haberi ficfi bcmffcn t vOi‘ bf' OvOrtti#

au^fut alie fvu-MuDc/

recfetdicbcnbc/ »ni> unpartcgifc&c
ften unb ©fembe/ bes ^Jctitgcn CK i>mt 1 epert
Olci.ijo/ ZcaCftyee Nation , uber 1 tto Ictfflcn
fcic faci) en / i^m att imb ctgenfc^aft nacy / bm
cttljSrtg ! in nKpmmg fo;rf;c appellation, ivo
ficfjtsonOUdjts/ tm& Ber XcHtf4*R^vttr: B,lt>
Sfivfhrn Ubertet, tmb ba-fommen ivegen/ <l«

/ ju profcquirci) / unb vof rmUt"()Q<fyft>
gebacfct 31nrcr ^cpfevltebcn Sftuyt- cber ai}^
unpctmuifcbm <$«t : Sflcftc» / «*»»& ©trttJ*
Ssen / bes orbtntti^Kn atedjfctts j« fetu-

Eidemque in publico Scripto» hac occa¬
tione edito, uotanter fcripferunt , (j>) X5
iverbe fic!) in bev fitiicfjcn Q?t)tfaKcn obfer-
vantz unb ba-fommen anbcrs ntd;t beftrtbcn/
ttan/ tafj £nc regivenHt 2flemifd;e Jicv fer unb
.tf &ntg / m fcergfeidjcn eonuoverilis , na<b bet
fitdjcn / tmb bet pcrfdtieo lviirbigfctf ( ctlicijc
tinparfcpifs^c (Eljur: tmb Sttrften / ais F<t-
res (ma , (it flcfc gejegen / baffdbe au tf) 1 v tv*
moge bcr S-tVrffcn Oledjt ttnb berfommens 1 jit
t^nn fcfjttfbtg gctocfcn; 03 n b baben bi ; Xcuf*
feften 2!) ut : unb Stttffcn / a multis retro fe¬
culis, biefe p i® rogat iv Ijcrgcbracfjf / bte aucfj
fotgcnbs / btirdj J?Vtjfcrltct;e / unb iionigdebe
imbri! approbirct teorben/ baSftc/m ffifytn/
et ie Siirftcndjum £cbcn|'djaft / ieib unb (Ebe
betreffenb / Hiemant) / ais ben Oi6nnfd;cn $U\}!
fer / ober ^6nig/ neben cinctu ^ufaft / »on
C5»r: 3Ntm/ imt> md;t voiTgetin*

gern

(a) in injirttmnio appellationis interpofita Duf-
feldorpii \$ Uit. slnno 1609. (bjt Publi -
cum eorum referiptum in causa Iuleae en fx.

(e) tn Uteris de dato Cibi(l) g,; Appeti?
ii Novrmb,

Pars I. Ctf‘ x- 131

geni ©frtrtfc$$^’vfotttn /jum Oii^fct gcbitlbeir
biirfcn.

Ad quam formam folus quoque Eleftor
Brandenburgtcus ab Imperatore poiluia-
vir , (a) 5)a et cinem obcr (ititem 511 cmt*
ivottcnfotte fcbuibtg fcin/ tui» ©cndjt / burd;
<U)\\t *■ Surftcn / unis ©tante bts Ovetis/ ber»
en bet -Kepfet emeo teifs / cineo terto uber micfj
erjubenennen [;abm mSgc / wic bas ba icttcn
femer 23ovfa(jrat Ovetd)/m bergietefoen

Icn/imb fad;en / 1 oblidunt» Ijetfomensgewefcn/
jubcfiiicn.

Idemque Principum privilegium Uniti
Principes, eo tempore, junftim propugna¬
runt, (b) Ssfajber Zeutfc&ni <£l)nr*iin&
gfafcn Tvccft unb fpoljfjeit / bafityan er. tuit
giirfdcntufjm ju / alfbait tic fadic ffitniw

uianb anbers / nt& fitt citiem Ov6mif%ndt«j*
fer unb Jfvcnig geljtmbctt/ unb $u SScijjttjmi/
ober/ v»ie cs"tk ntten Xtutfcfjcn genant / 5«
Urtcitcni/ fcine «nbcrc / ais gi e tepeo ©tanbco/
GbctQSKtrbcn/ unb ©cnoffen / nemiicft / G^ur»
unb gurfccn/ gejogen nscv&en firtlcn.

Et gravaminibus fuis poftea in Comitiis
inferuernnt , (c) ©iejweifebi niefjt/ &«(; btc
ivepfettictje OTmjcftet in tjoeft unb reidrtigem
fatben ! bte etwu qanfje Surjtcntiibm / ©raf t
nnb 5>enfdniftcn betreffen/ nudi bcm evempet
beto bodnbbiifbcii ^Borfalsrcn am SKcidj /unb
nuo vor bifem cs gcbrdudmd? gcttsejl / mit
Olabt unb jus^en <n)MtMinb §ar(f«i / gu
Ijanblcn / Stfjr nu£jt entgcgm fcin iafjen »«*»
bct».

III. Qmeftiohsc, quod Feuda regalia,
H 7 a Si-

fr.) . v.pdg. pracedent. (b) d. literis ad Saxoni &
1 £l e 3 orem de dato ©c{j»£Mfc&«n $(lfl 3 t
lan.^Anno 1610. (c) gravamina anno l5i 5
$n Comtius C&fari tradita.

m De Ratione Statu*

a Sigifcnundo Imperatore exprefse declfa
eil : Qui in causa Erici , Ducis Lavvenbur-
geniiSjConcra FridericumtMar chion em Mit-
ni£,Eleftoratum Saxonis concernente, An¬
no 1434 refcripfit. {*) Q^o^cum principa¬
tus officium ac jus , ab Imperatore ac linpe*
110 in feudum immediate defeendant, ac,
fecundum jutis communis ddpofitionein ,
nec non u fum , morem > Itylum, & confuetu-
dinem Sacri Romani Imperii , JffeudaJif con-
tentioper Dominum Fetidi , ac Pares Curix
terminanda fit j liqueat ,hinc quaftiomm^ ad
fuam jCr ittufirium JdrchiTrvicipum Sacri Po-
mani Impcrn pertinere mtionem : Eli quedju-
jlitta hac aliter expediri nequeat , rufi Partum
(una arbitrio s icfpediu Feudi memorati ,
quos utique 1'arcsdeginmb requifitus-jptom-
tus fitjnore Imperialis Majeftatis , intra li¬
nes Alem annise, vocare, ubi decaniis 6: qua:-
ftionibus Prineipum Alemannis , ex Itylo
1 ni per i i , con v en i r j u d icar e.

Idemque sig ihmndus ulterius agnofeir»

quod cim (x h uj ufi t m 0 d i 3 ad j h u m ■, i? 'V artum
(uria , refpeduipfiLis Feudi , examen perti¬
neant: Quapropter, Synodum fe requiiiru-
runi) profitetur 5 quaten us caufam ipfam a fe
penitus abdicet , & ad forum futim remittat \
more^fiylo> & cmfmtudine t Imperii 3 & '‘Parium
Curia germinandum.

Ejufdem tenoris e ft , quod hicipjfe Sigif-
rrumdus in eadem causa Concilio Bafilicn-
fi reipondit, (i) Eri cum La v ve n burge n-
fem , caufiw , ad examen Imperiali* Majefiatif,
(r Tucetum immediati Jpcciamet, ad alie¬
num

fa) in protefiatione contra Concilium Bafi-
lien fi apud L undor p d. I, par. \ 3, (h) >yUi-

710 eod: fena quarta po si Ucobir apud Lm-

dorpidJ.pAg.l i.

Pars 1. Cap. X, iSj

num forum producere conari; feque , in
Aula Cxfarea , fu p.er his habita diligenti
Epifcoporum, Abbatum, ArchiPrincipum,
Principum, Comitum , Baronum, kalio¬
rum Procerum & Ducum Sacri Palatii , exa¬
minatione, elfe proteftatum : Quod, cum
ArchiPrincipatus , ArchiMarefchaliatus , k
jus eligendi Romanum Principem, ab Im¬
peratore , k Sacro Romano Imperio imme¬
diate defcendant.acin feudum dependeant;
cumque , juxta formam juris , k ftylum ac
obfetvantiam Sacri Imperii, feudalesqux-
ftiones , coram Dominis Fetidorum , k 1 a-
ribus Curiarum Iliarum, refpectu Feudi , de
quoagitur, deccrnendx lint : Hoc etiam jm
in [ 'afiarea Majeftate , & Sacro Imperio , & Pa¬
ribus CKr'A j relpeftu Feudi talis modi me¬
rito debeat illafum confervari. Quinimo fiy
quandocunque ipfe , vel alius jullitiam po-
polcerit, elfe paratum, Pares Curia evocare ,
caufam, juxta ftylum Imp er i i, definire, kc.

Et hoc quoque fenfu ( quod, lcilicet, Im¬
perator in his cautis Judex Iit , certo tamen
k confueto modo, nec (olus , fed una cum
Paribus Curiae ) accipienda k interpretan¬
da eft Fiidericill de anno 1236 Conftitu-
tio ; (a) cujus verba funt; QSo cs anes»
nes Siivffcn icit> ot>cr <£f;vc getye l bas ivoilc
o&cr fo«c fcet J^cijfcr felber rid;tcn / auf tue wct*
fc/ tvic co tem tjctiigcn Ovcich/ »on ufyraltcnsct»
tcnljcvrfomcn: Nempe in confefiu Principum
k Eledforum.

I V, Legimus, Judicium hoc aliquando
in aliud tempus, ob Principum ablentiam
dilrtum : Quo certe opus haud fuit ,

nec

( a) ex mente EleCloris H r an de n burrici , & N eo~
burgici P rincipist ia publico Refcripto fupev
cama htleacenfi.

13+ De Ratione Status

nechxc, tanquam juffa differendi caufa , al¬
legari potuit , fi eorum praefentia nonpra.’-
cise neceflaria exillimata eft , fed I mpera-
tori foli3ab Tque iis , in Judicio procedere li¬
cuit.

Ita accidit in lite Heinrici, & Alberti , Ba-
varicc Ducum anno 1448. Viennae, dieSab-
batbi, ante Dominicam Laetare; libi co¬
gnitio ideo fufpela eft,quod Principum Im¬
perii copia haberi non poterat, <J efc^ob*'

cn unb cvfuvcft / gcbradjcn l)alb Unfcr nnb
bcs Ovcidjca Surften / bcrcn QStr / 5» fiifctt
pcitm / beqitcmficfj bcp Una nic^f ffcfjabrtt
wcgcn. (a)

V. Quod alii , quam Principes Imperii,
Afleflores hujus Judicii effe nequeant, nec
Camera Imperialis ( quae olitn idem fuit
cum JudicioaulicoJ & hoc Judicium con¬
fundenda lint ; patet ex fcelcripto Impera¬
toris Friderici , de Anno 1448 ad Heinricum
Ba variae Duceni. (4} Cum enim is-ipfeDux
fcrupulum exeo cohcepiflet, quod ad diem,
quo Judicium Carnerale celebrari debebat,
citatus eflet, «uf bcn ©cridffsfag bc$ £5ni$*
licbcn CCammct©cr5d;ta ; quali huic fefubji-
cere deberet : Imperator eundem illi exe¬
mit, fcribens , 3ft Unfcr mctmtnnmcfff gciv<b>
fcn/ unbnocfy Unfcr mcinung bal? folcf;
Ovcc^t ( nempe caulaipfum , tanquam Prin¬
cipem, concernens) tn Unerm <£«mmcr©<>
vicfyt/ bn|j QBrt niit nibern ipctfoncn non
S«r(fcn/um fad;cn/ bic Q^nfcr/ tm£> bcs Olcicfjs
T^urjfcn i£f;r / ictb/ oboriendi ntd;tbcruf)t'cn/
I)cfcr2cn / jttiifc&cn cucf? fot obcr foitc tntsactrrt^
cn ttKvbcrt / fonbern nllcltt vor Unfcr 93?rti;f.
«nb Unfcrn/ unb beo Qfvctc^s Sutjfcn/bic flSic
j« Unofdjcn tticrbcn. Er

(3) Exjlat apud. Lundorp, d.l, p.zo, (b) apud

Lundorp. d.t.p.ij .

Pars 1. Cap. X . iSj

Et hic ipfe Heinricus Legatis fuis in
rnandatis dedit, ne judicio fe iubjicerent,
quatenus Principum privilegia id ieu
permitterent, feupoftularent , Snfottb ©C*
Ud)tcmd;t fcrnct ju vcvwtfligcn / ban aisvict
«t / ais emSiirftbco 01 ad) 6 / fc&ftl&ia fwj»
Uu;n. (a)

Si, nimirum, Judicium id conflare, legiti¬
mis perfonis , qui de ejufmodi Regalibus
judicare poflent , C©«» &«* Oiedjt bcfcijt
Wcrbc nut Dencn / frtc fiber folc&cljobcSfirffen-
Regalu 5U fptcchcn fyitbcn : llc verba Ludo-
vvici habent, (6) qui Henrici fuperioris erat
adverfarius.

Perfonae autem hx dignitate pares fint il-

*is, neceflirm eft , inter quos caula vertitur,

fran cs ntrtg ntcmnnb uber bce 3 uvjlc» 0©5r-
fcecrfcnncn/ bnnfcin ©cnofl : Ut, eo tempo¬
re» fcripfit Albertus, Marchio Brandenbur-
genfis. (c)

Idemque in hac causa, inter Heinricum 5 c
Ludovvicum, Bavarix Duces, vertente, infe¬
rioris gradus perfonas a judicandi munere
excludi, exprefse cenfuit, ( d ) Wiffcutitrt^

/ t>«£ ©rafcn / £ertm / J^nccfyc unj>
^Habfc / bicnuttnn (£fnu‘3ut‘ftcn/unb 3tU'i?i
m/ in fcincm/ dperjog lubttngs/ Ovcdjt »cr*
ntcngcf fcpn / um / tuas fcin tS f;r unb Regalia
bcrubr:/ ntcbt 311 fprcdjcn tyabcn.

Imo aflefluta in hoc Judicio , videtur efle
fpecialis quaedam Principum prxeminentia,
& privilegium. Idque elucefcit ex eo, quod,

cum

(a) Extra.Eiur/i ex In/lrublione Ducis Hcinrici ap .
Lundorp. d. hb. 18. (b) Extractum ex Lu¬

do vici Ducis propojit ione Regali £ amera fachz
apud Lundorp. d.l. (c) apud Lundorp. d.l.p. I 9 •
(d) in literu de 'JiftHlbCs'9 \Anno 1466',
apud Lundorp. ib id.

j g 6 'De Ratione Status

cum Carolus I V Burggravios Norimber-
genfes crearet Principes imperii , dedit iis,
inter alia, poteftatem , cum Imperii Sacri
rrinciptbus,adinvenire, definire, & dare ju¬
ris fententias, luper omnibus caulis & neg- .
otiis, five corpus, fiveres confpiciant vel ho¬
nores : Et hoc in Imperiali Curia, vel alibi,
ubicunque contingit Principes prarfidere ju¬
diciis , vel loco Scabinorum. (a)

Unde colligere licet, fuifle quadam in
Imperio judicia , in quibus non alii , quam
Principes, Judices aut ScabiniefiTe, potue¬
runt: Nempe hxc ipfa ,ni fallor, Principum
honorem .perfonam, ac feuda concernen¬
tia , bas Surffcmrcdrt. Nam fpeciali itthac
conceflione , Burggraviis Norimbergenhbus
fafla, opus baud fui fiet fi alii, quam Princi¬
pes. Judicum, aut Scabinorum munere, in
Judiciis iftis , de quibus Imperator loquitur,
fungi potuiiTent.

VI. Jus Principum hoc etiam , ut fupra
probavimus, peculiare habuit , quod e trina
citatione, prior, non,nifi per Principem ali¬
quem Imperii infinuari debuit»

Si ergo Princeps Imperii in caufis, corpus,
honorem , ac feuda ejus concernentibus, ab
alio , quam Principe Imperii , ad Judicium
vocari non potuit: Quanto miniis ab aliis
judicari debuit ?

Ex his omnibus evidenter colligimus,
quo fenfu textus ifti , quibus cognitio de
Peudis Principum , etiam in recentioribus
Imperii Conftitutionibus Imperatori refer-
vatadl, quofq; pro unico fundamento con¬
traria: lententis aflertores habent, intelli-
gendifmt, .£)(> fiicfjen vorftclco/§iiir|i:ctttu(jm/
^ctfjogtu(;m/Scc, fcclamjcni)/ Jovem Ovctcfyju

icljcn

(a) apud goldafi.tomo l . ' C^ftit.lmper.p.n l.

Pars I. C&p . X. IS7

/ fo ement tljdf <janf>ftcfj un&cnfc*-
liefc rt&gcfproc&ctt mcrOcn foffcn / bcrfctfien cr*
fanfniio if? Sftjc JC^fcKf.CO^aij(.wvbctinftcn.(a)
Cum enim pofteriorcs Leges ad priores
pertineant, nifi contrariae fint; (i) necanti-
qni juris correctio , nifi nominatim & ex-
pvefse fiat,prxfumenda fit:(c) Etiam noviffi-
lH$ i&a Legum difpofitio ira explicanda ve¬
nimur, non Pares Curiae,feu Principes, qui a
multis retro feculis , Judicio adhiberi con-
fuerunt, ( non enim de iis quicquam nomi¬
narim cautum eftj fed Regimenti, Cameras
Imperialis, £c Auftregarum cognitionem,
tantum excludar, (d)

Quod fiXftperioie textu ob id, quod in eo
folius Imperatoris mentio fit, Principes Im¬
perii a cognitione exclufos , dicere poteris,
quia is fcnpfit. Caufam, inter Fridericum &z
Elicum, de Elcftoratu Saxonia: , ad Forum
faum pertinere: (e) Suamque decete foleniam
inprimis, quxda Impetiijura fer vare ; qui n-
imo , juxta poffibilitarem fux facultatis ad¬
augere, prout ex debito facramenri fit adftri-
ftus j id quod refte facere confpiciatur , G
taufat ad examen Culminu Imperialis pertinen¬
tes, (iib fita jurifdi&ione canferz/et .

Aut quia is ja&itavit, £)ajj fofdjeffldjctt
trcrfjfs^Ycgcn fur Ujn ( t>cn j^cpfcv ) qcf 6*
tcn / fcte t>es> Oveit^co icljcn antvef*

fen/

{a) Ordinatio 'Regimenti de An. ij it. § obrtudf
farcit- Ordinatto Camera de ^An. i > f 5 parte 2,
tit.y, (b) Lx%Ae Legibus, (c) /.27. C.d* ftfj?.
I. fin*(*dcappelL ( d) EltB.Hrandenburg.
i? *2<feQhur victu Princeps 5 in publico re fer ipto pi¬
per causa luleaccnfi, (e) in epificlA ad Conci¬
lium Utafilienfi apud Lundorp, d. Lp. 1 E. (f)
In proiefiathne contra Concilium Baplknfe a-
pud LundorpidA* pAia

(cgvitio

in hoc

Judicio

CaCirU

cftjcd

tion fi-

lm.

1 8 S Ut Titione Stat tu

fc n/ (4) It erum que, ©ufj er
ruit frmcm .ftonigiidien (Spntd) unD Urteii/
unb tum tcrtft Des CSrtefo jnm rccfji / ais ™Jf
ijl. ,

Cognitio enim & fententia: Lmo, ut tex¬
tus tfti afferunt , Caelaris quidem eli > nec
nos id inficias imus : Non vero abloluts
folitis Ca: faris , fed cereo modo ; cum con-
fenfijjfcilicet, Parium Curis.

Nam haud verofinuie eil , Principes Im p t*
lii, Imperatorem in fiipenori Ree elui Judi¬
cem agno/cendo , privilegio fuo , & iJ1IgL1‘
lari priem in entia: renunciaie voluiile - r ec
tanti juris renunciatio, per piae lumtionem,
aut fu bau ditum intcliedum induci
c t )

v,/>„ Ulterius male quis ob/ecerit , (d) neque

fio Jrc- ^ Aurea Bulla , neque ulla alia Impero le-
{undam ge > Judicii hujus, Des Stirffcnret&fs/ 1
mentionem ; adeoque commentitium d-
iud merito argui: Quemadmodum Saxo¬
nis quoque Eieftor , ad Umros Principes
referibens, (d) fecit, (Er ivtffc «on fo tegent
Jiirffemrec&t mdfjto / (.mbe mi) ntdfi «fflt;ren
fbnncn / mi »eld;eiu ovt Daffelbe btfcljriben/
cDermtf tvefe&cr Cftdc^tfcrfamfung cm foic§-
Oittffi ititabo gcfa(t/t'cfd)ribcn/publLcn\t/u»D
aurhentifiret-

Nam Jus hoc rrincipum primitus qui¬
dem, non certa aliqua Lege, fed moribus 5e
confuerudine, ut alia multa, in Imperio len-

fim

(a) Jn prima fintenlia Conflanti a anno 1417 1/4 *
ta,aptid J.undorp, d./.p. 12. (b) Ejufdan fin~
tentia imberba anno 1 43 1 .lata apudLun-
dorp.d.l p. 1 6. (c) i' nili Principes ta litetis
£!0o*‘e Saxonia de dato @d)uidbijdu’n JOUtll-
31 lan.anno jSio. (dyRcmk^ltb.i.ct.^.c.iS-
v-15- (e) de da:» iVcsDrn ro Febr.an. l6io..

ebjedto

nem .

<Tars 7. Cap. X. HP

fim ac cum tempore induftum , receptumve
videtur.

Faliiflimum tamen id e/Te,quod nulla Im¬
perii Lege ej us mentio fiat , ex Conftitutio -
pe Bafilea: faifta , bcv (£tynt * Surjlcn unb
gur|?cn ©cfc«s« ,u CSrtfci mrt itcvfcr
immbctt gcniactyt / cujus tenorem , quoad
hunc articulum , Lundorpius (a) releit,
tum aliis quoque antiquitatis monumen¬
tis, qu:e alii in lucem eruerunt , & nos in fu-
perioribus fubinde allegavimus , liquido ap-

paret. . . r .

Qjaamvis autem Conftitutio lfta Balili^-
enfis, hodie , inter Receflus Imperii impref-
fa non reperiatur : Majorem tamen apud
nos fidem merentur, indubitata ha:c, Sc
veneranda antiqua: Germana: dignitatis iu*
dera , quam novella: omnium ailentatorum
aulico - Imperatoriorum opiniones. Quip-
pe , qui nil magis in votis hucufque habue¬
runt, quam ut dignitas ac Libertas Germa¬
nia unam haberet cervicem ; quo, non car¬
ptim , led uno iftu illam detruncare ac ex-

itirpare pollent. . ,

Coronidis loco circa Jus hoc Principum £onfi-
notare lubet , quod nec noftia > nec alio- harii
rum , ut opinamur, unquam mens ruerit, impera -
Conliliarios Imperatoris & Principum pe- tori* ac
niflime a Judicio excludere. Quem craf- Trinci-
fum errorem errat Saxonias Eleftor , Sc hinc, pum „s
Tus illud Principum calumniandi feu tradu- ptnitus

cendi 5 fatis pueriliter aniam arripit. (6) ab hoc

tfiirnc mcl)t bertd?(cf tvcrbcit / tap ctntgcr <£»juv* judicio
otscvSuvjl im l;cut<?cn0\clcbtcmal)(6 ctncntan* exclu-
citation , otcv bcr^lcicbctt proces inii- dttntur,

n ui -

/a) Eod. I. p. 22. (b) In refponfo ad Vnitorum
Trincipum lirerat de dato io Etbr,

«.nno

1 rT)e l{atiene Stat tu

miircf/»icf tt)cm<5cr/ bafjSfyuv * c£*ot* Surjtcn*
Ovccf?t gcfdffcn / unb ncbcn t>cr j(ci;fcrltdicn
53?aic(lit ( otync jiijuljung 3t;rcc aftcr^fctto
Ovtfl jtc / «Jic ntans l;ubcn tvU ) ctnigcn proces
formirct/ protocollircf/ vota colligifct / Ut*
tc( concipirct / «nb ades anbcrc verti c^tet /
sras ter ordo proceflus bisfals cvfovbcvt. I*
demquein accentibus de Celare fcribit,(£t
fcfycmcfrt/ v»te 3ljrc Xcyfcvlicfoc COrajcffct bc*
roOuU;(c / imbanbcre Officiantcn excludi-
renfennen: numt»o(fe es ba» bavor f;aitcn/
fcaf’ 3f;rc CQfajcftct jcibffm m propria peifo-
na, ade labores Cancellarie rtdctlt auf ficfj
ndfjmcn / nnb <Xf;ur # wnb Surlldcbc $)crfoncn/
bic proces infinuiren / unb exfequiren |oW
tcn. QSc(ci;co ivarlid; bcm Ijetltgcn Olcmb
fcfycn Ovetd) / (£fjut > unb Stiv|tcn cinc fcfpcdjte
ieputation , Q53urbe unb dj)oyl;ett caulitcn
mbgtc.

Nam, quod ad citationem attinet, illa pri*
na vice , propterinlignem Principum Ger¬
manorum dignitatem, & ut ea, non Impera¬
toris tantum, led etiam Imperii nomine fie¬
ri intelligatur, a Principe aliquo iniinuanda
eft : Quod autem nullum ejus produci pof-
fit exemplum, vel unico ifto exemplo Mar-
chionis Badenfis.fupra adducto, nororie fal-
fitatis convincitur.

Confiliarios vero.tantum abeft,ut ab hoc
Judiciopenitus excludamus, ut Cancellarie
labores eos potius fuftinere, 6c Imperatori
ac Principibus fuis confilio operave adefle
velimus : Modo tamen ipfi Principes cum
Imperatore praefentes fine, & in iuffragia
eanr.acfententiam definitivam, unanimiter,
aut per majora, foiment ac ferant.

Imo (quoniam delicatuli hodiernorum
Principum moxes , J udiciis in peifgna inter¬
die,

Pars 1, Capt X. 191

nimis laboiiofum , imo & probrofLtm„
libi ducunt ) adhuc tolerandum efiet , fi per
Confiliarios , feti Delegatos tantum luos
cognitioni allifierentjaut, toraProceflus di¬
lectione, ufque ad fententiam definitivam
Confiliariis Imperio aulicis relidta , ipfi vel
*n perfbna , vel per luas, in fententia lalrem
nac tormanda , partes luas obirent. Netota
rei lumina in folius Imperatoris inanibus ac

arbitrio confifteret.

Ita adhuc nove facium , in lite Ele&oris,
contra urbem Trevirenlem : In qua a Con*
liliariis Imperatoris , ufque ad definitivam
procefilim ; fententia vero definitiva , non
a iolius imperatoris , fed omnium una Ele¬
gorum Delegatis lata eft , #(tbcn bic .<£$111?
3m-(lcn il;rc {jierju gcwoffmctcfcttgte «nfc&nlw
cIjc 3i<ff;(c anf {ttcbcflimtcjeit »crorbn«t ; un&
tft benfeibcn uoftfomciic tm& etgcnbftrtic i bcc
galclifHcbm «mgetomciim^ften , communi-
cation bcfdjj<f[)cn. £kimuf fii nebett bcit Jvajv
fcrildjcn / fjiersu infon&cutjeit deputfeten Jpof*
SfuUjfetumb Commifiancn/ bufclbc afta (UU5
peiffeo ncrufen/ ctttsogen tmb 1k rui; tfd)f aget/
tmdj cnMirfj / ntidj geicgcnljctt allcr «mfldn&c/
fufi mit Dcnfelixn «iner cinljcflfgcn meinung/
ben aften/ red;tcn/»nb bUligfaifgcmdfj/vagU#
d;en, (aj

Sectio IV.

A Tque hrec , antiquis temporibus, itaob-
feivata funt,ut cauffas , Principnm cor¬
pus , famam, ac regalia concernentes. Impe¬
rator ac Principes quidam Imperii , reli¬
quas vero Iraperatorfolus, vel ab eo coftiui-
tus J udex}adhibitis,quos vellet, Imperator,

Aflef-

( a) Sententia inter Ele£torcm & (i vita: em Tre-

vmrtjim lata Fraga 18 Martii Mnno ij so.

. 0i De Titione Status

Affefloribu», vi mandatae libi ab Impero
i urifdiftionis, examinaret ac decideret . 1 -
oue adMaximilianiufque i tempora ; quan¬
do Majores noftiiarma magis, quam Leges
traftabant, & magna litigantium raritas
erat, Proceflufque judiciarii, prxlertnn ap¬
pellationum, fere incogniti. _

Cretcente vero paulatim hominum man¬
ti* & Legiftarum incrcbefcente multitudi¬
ne, cum ipfx quoque lites crefcerentac mul¬
tiplicarentur , inprimis autem beneficium
Appellationis litigatoribus magis , magil-
que nnotefceret , vana coeperunt oriri in¬
commoda: Cum exeo, quod AulaPnnct-
pis, quam litigantes fequi tenebantur , non
eodem femper loco erat , &c plerumque in
extremis Auflrix finibus ; tum inprimis
ex eo , quod ] udicium hoc ceita forma, cer-
tifque ,ad id deftinatis, ac idoneis, petfonis
carebat , & forfan ab Imperatoribus ad id
Deputati ( ut hodie fspius facere arguun¬
tur) ita olim quoque, corrupti muneribus,
aut aftettibus ledufti , fequiores ferebant
fententias.

Hinc Ordines Imperii , de caufis omni-
Vtei- bus, communiter, ad notionem luam re¬
vocandis, certoque aliquo ac melius ordi¬
nato Judicio itiftituendo , cogitationes fuf-
ceperunt : (Quibus urgentibus , tandem, in
Comitiis Francofurtenfibus , Anno 1489
habitis , decretum eft , ( a)‘ £)a|5 ti'c J^ontg*
ttdfjc OTatjcjict untntjogcmftcj)/ bci ter itaifcr»
(idjcn 93?m)c|ict gc(retv>en unt nutjitcJjcn fleta
(tnfeljrcn folle / taf fcinc «fvcpferlid&e ©nate/
auftie £>rtnung unt ?Xrttcuf / aut uorgcfjab
tenen Zdgcn juSranffurf/unt DKtvnberg/ auf
taa $ei;ferddi;e £ammcr*Q5ct:tcf;f bcgnffcn /

unt

{a)qu»d refert ^iwr informt.Diiuivtrdf, 1 1 u

ni It ani
empore
nanda-

' a Im¬
peratori
jurifidi ■
clio re-
'vocata.

*Tars I. Cap. X. ii?5

tm& fctnct* ^ct;fcrdc^cn ©nabc uBcrgcbcn/
^8 £animcV'-©cnd t/ m>f QmnimcrOvtcfifcr/
SSetjfirjcrn/ vnb and) i>ct'o OJutlilltubt/mit an*
^cnn / utut fccrfcibcn iQrOnung / $rc>ifdfj>ml)te
wnb QBcyljmtdKcn nccfyft «ujfricfctcn/unb gum
fccftcn orbncn / «nO bcfKUen «tollat.

Tergiverfante tamen dubioprocu! Impe¬
ratore, 6c variis aliis impedimentis interve¬
nientibus , res dilata, uique ad Annum
*4- 9S- Quo lummum illud Imperii tribu¬
nal certo aliquo loco , & in commoda Civi¬
tate , commorari juilumeft. (a)

Idqueideo, ut, fine magno incommodo
cjuifque jus fuum confequi pollet Hic enim
inftituts hujus Camers finis fuit, ©cto
fcriicbc <Xmjtmcr©crtcbttjf anfdngltdj/ banttC
nnfnnigstd;) mit roctntgjfct bcfd;w>miog *u fd#
ttem OvccJitcn gdfoiffcn werben mod'te / gcovfc*
«ct/ unD>auffgcnd;tct. (b)

Cum autem paulo poft, ex variis defecti¬
bus, curfus hujus Judicii fifteretur Anno
1500 reftitutum illud eft in pnftmum vi¬
gorem-». (c)

Cumque mox iterum celTaret.Maximili**
nusad priorem confuetudinem redire, jurif-
diftionem rurfus exercere, ac in Aula fupre-
mum Judicium celebrare voluit ; quapro¬
pter quofdam, quibus inter fecontroverfta
erat , Anno ijoz & ijoj , ad le evoca¬
vit, £att ftd; furgenommen / dn <E«mmer©e*
tid;t 5u 2fvcgcn?p»rg / ouffcrfjglb

I tutcb*

{a) Ordinatio C, amer a de ^Anno 1 49 1 ■ tit. tVO brtS

<£rtmmcr©<nd)t gcbaitdi tturben foti. Con~

Jirmatio Tacu publit* eod ^Anno tit. £)(l$

i£ammcr©md)t ,m cincm (fdten ort jul)al#
Ccn. ( b) Recejjiu Imperii de ^Anno 1 S 66. §•
nadjbcm bcvgcmdnc. (c ) Ordinatio Came¬
re de lAnno i s 00» in prine »

194 ‘Xlf Ratione Stattlf

tac&fm juMU» : Sed Imperii iO,&

nes , quia mandata fupremajurildict )

Imperatori femel ademta , inque Cameram

tranQata erat, contradixerunt, (a)

Qua ipsi , & altis fecutis contradiftioni-
bus, id efteflum eft , ut Camera dem e i
rum Anno 1507 in integrum reititueic-

Ex quo tempore, licet circa Ordinatio¬
nem Camers multa acciderint, eaque en*
ftin in melius reformata fuerit; attamen pri
{tinus ejus vigor, autoritas, ac /urii ic
corrupta, 6c, non interrupta ferie,ad no 1
ufque statem continuata permanlerun .

Hucufqtie quicquid difleruimus » exlP
antiquitatis Germanica: ruderibus , ac
rmentis , erutum ivimus : llnde tamen cui¬
vis, opinamur, penficulate rem examinan¬
ti, obviam fiet; Jurifdi&ionem, ne quidem
ante Maximiliani I tempora , Imperatoris,
fed Imperii potius propriam fuifle.

Tantum abeft , ut, poft Cameram , iub
Maximiliano , certa ordinatione conflitu-
tam, eidem aflignanda, aut attribuenda fit.

Ante Ordinationem quidem Camers, An¬
no 149 j faftam , res intricatior Sc difficilior
videtur; ea de causa: Quod Imperator in o-
mnibus fere caufis , jurifdiftionem folus
exercuerit , exceptis tantummodo his cau¬
fis, qus Principum corpus, famam, ac rega¬
lia concernunt ; adeoque proprio potius ju-
ie , quam alieno beneficio eam exercuifTe,
prsfumi debeat.

Unde ifti , qui Imperatori fupremam ju-

r t in l-

( a ) Deputatorum { itera ad [jtfarem de dato
xAnno 1503. apud tutorem infor¬
mat. Donaverd. parte 1. inter Documenta. n%

M- (b) Ordinatio CamtA (it *4ma

Pars I, Cap. X. ipj

riMionem propiiam faciunt , procnldu-
.o, direfto contra nos aij^yerabunt : Prin¬
cipes Imperii , quiequid de juiifdiftione. 5c
olira paitici parum, & nunc participant, id ip-
los potiits Imperatori , tanquam omnis |u-
rildiftionis tomi, quam hunc illis, quicquid
habuit & habet, acceptum ferre debujfle, 6c
debere : Imperatorem que , partem aliquam
lua: juxifdtcttonis » feu , ejus exercitium ex
parte, (pomaneo motu commimicalle Prin¬
cipibus.

Attamen in hoc cafu , quo e duabus , vel Ex }1B^
pluribus, qui (que in Jimfdiftionis pofieffio- li 'ierit
ne pro parte conftiturus eft > & dubitatur, lurifdi -
cuj Lifnam Jurifdiftio propria fit , ac utera!- UionU
teri J urifdi£fci0n is partem, feu fpeciem man- €Xerd-
caverit? nobilior ac honoratior , minufquc t-g ^
onerofa , fi ve pars, fi ve fpecies Jmifdiftio- }imnu
ms, ejuique exercitium, maximopere atten- «. J- '
d e nda I u ut : U t p en es e u m , q u i i It ud h a b e t , if0Pric,
Jumdictio tota originaliter relidere, ifque t.[€ ■
alteri ignobilioris Jurifdidionis exercitium
.Concellifle, inteliigatur. { jn~

Kam ab fur dura e 11 , ut is, qui juris dicoil-
di, & z, quam velit , Jurifiiidfionts partem, li¬
ve fpeciem , alteri mandandi, poteftatem ac
liberam facultatem habet; nobilioris qui¬
dem ac miniis oneroftt JurifHifttoms exerci- ‘
tium alteri mandet feu communicet , vilio¬
ris vero & magis onerofit , fibi loli- refer¬
vet.

Unde , apud Venetos, licet antiquifima
LegeDucaria fancitum fuerit, folum Du¬
cem pr.xefie , eumque tequo moderamine
Populum gubernate , & jus atque potefia-
tern habere, Tiibunos bc Judices coniti tuen-
di , qui in privatis caulis arquabiliter jura tri¬
buerent ; ita tamen , quod gravatis quando-

I i cunque

€T)c Ratione Statu*

cunque liceret Ducis remedium implorare:
Suprema nihilominus juris dicundi poie-
llas , non Ducis' propria- tacta, led exerci-
imi tantum ejus , a Populo ilLi.hac Lege Du-
caria mandatum , exinde colligitur; quod
nobiliflima Jurifdiftioms pars Reipuol.re-
fervata eft , & in magis arduis caulis fnnm-
riim , de fortunis , & capite Civium) Opti¬
matium atque Populi , ceu liberi, Judicandi
jusfuit. (a)

Fari modo in Imperio noftro , cum igno¬
bilioris J urtdictionis exercitium antiquitus

folus habuerit Imperator; excellentioris ve¬
ro , cum Principibus ipli fuerit commune,

adeoque totius !mperii;Imper um dici poti¬
us debet , aliarum caularum , Principes
non concernentium , cognitione , tua lpon-
te feabdicafle. Imperatori illam demandal-
fc, eique judicandi , aut juris dicundi onus
impbfuifle: Quam, ut Imperatorium ipfi-
us ellet propria, & velut oflibus ejus, ut lo¬
quuntur, inhaereret, fuprema Jurifdidlio,
impeiio, ejulque membris , nobilius juris
dicundi officium, & quod ad Regiam Ala j e-
ftatem quam proxime accedit, communica-
rit; viliori, contemtibili, ac magis taediosa
Turifdiftionis paue.feu fpecie,fibi refervata.

Rurf s oggeret hic nobis aliquis; eo,
quod Princq es Judicii hujus Afiellores fue.
rint, n.peratori non ademtam Majeftatem,
nec ejus , tauquam Judicis , imminutam,
aut cum Principibus cornuum .m illi faftam
cUe junfdiftioncin: Quippe Afiellores J urii-
diclionisparnc pes non luut.

Quorlum Eicftor quoque Saxoniae colli¬
niat,

(a )7%jco[. Grajfm innetis ad lannott, & Centar*

n . i}*

Tarsi. Cap.-X. 1$7

mnt , (/i)3naUcn<jcmc(bfcnf(f(tcnr;rt6cnt>ic
OvSmifcbc ,foci;fcv urinet! geben/ untxrtio ifyre
jurifdidionem , miD cognitionem, gcbrau*
cf;c( tmb crfjrtltw.

Nam refpondemus , diftinguendos efle ad eam
ab invicem Afieflores : Qm in duplici no- re-
Icuntur efio differentia. fponjio.

Alii , fecundam antiqui juiis tenorem,
ipfi Judices non funt , fed Judicem tantum
inftruunt , feu confilio fuo adminiftratores
juvant. ( b) Unde Confiliarii vocantur,

(c) & Confiliorum participes, (rf) Et hi de
jurifdiftione haud quicquam participant,
nec eorum confilium-; , licet aut omnes,
aut maximam partem inter le conlentianr.

Judex neceffario fequi tenetur , fed nihilo¬
minus ex fua mente fententiam ferre po-
teft. ( e )

Alii vero Afleffores funt, ad quorum om¬
nium , vel majoris partis fuffragia , Judex,
in ferenda fententia neceffario aftriclus eft :

Et hi Junfdiftionis participes funt, una cum
Judice Jurifdiftione funguntur , nec Judici
tantum aftident, fed juris quoque dicundi,
ac decernendi poteftatem habent. (/) Nam
jure municipali , vel confuetudine induci
poffe, ut Affefiores habeant juiildifrionem*
certum eft. (^)

Hi vero magis Judices, quam Afleffores
dici merentur jLicet unus aliquis Judicis no¬
men , ac titulum gerat $ diredioneim-?

I 3 Pr°-

( a) in d, reJ]w?jfo ad Vnitorum Princtpum Utera?

5. (b) l. 7. C. de ajft floribus. (c)l. S-de officio
I. 1. 10. 1 1 . 1 2. C. eod> Nov. 60. c .

2. <2iov. 80. c. 2. (d)/. 1 .C.eod. (e) arg»

c . cum olim de arbitr. (f) Paurmeifi. lib. 2.
de jun fd. c. 6 . w.46. edit, pofer. (g )Sc-hrad+ .
de fetidis fed. 3*

Trinci-
f>rs in»
Sii r-
flen*
rcd)t jtt-
rifdicli-
onis par¬
ticipes
JldtT,

198 De Ratione Statu*

proceflus ac Jud icii habeat.vota lingttl°rum
exquirat, colligat, numeret ; 5: > fi eaPa*
ria fint.controverliam calculo luo in alteru¬
tram partem decidat.

Nam nominetenus quidem unfus hic : Ju¬
dex eft : Vis tamen ipla juris dicundi, deci¬
dendi ac fententiam ferendi , non eft penes

unum , fcd penes omnes ; fententiaque,

nc quicquid decernitur , a toto Collegio,

& omnibus juntftim , proficilcitur.

Ejufmodi Aflelfores hodie Camera e

quoque funt, in caulis vulgarium per ona-

rum : Et in caulis, Principum corpus , —

niam , aut regalia concernentibus, ut o im,

. ita hodie adhuc, dejure, ifti > oequi u
jam nobis ferino eft , Imperii principes.

Hinc, in antiquis Decretis, non A e o

res, fcd Judices, 93rfl)ctlct’ / appel antur,

(a ) ipfaquefenrentia illis valde notanter ac
emphatice adferibitur.

jca enim in primi lententia Conftantiae

An. 1417. lati legitur , (/>) Wir auffbtn
eQiitwedjcn 311 ©cricfjt fufien / unD Oct; : 0115
rtbet- / ©n.cr unb ^c Olctdjs Surffcn / im&
bie / 11 ni Q3rtl;cil unb 2ficc()t fjicrem 311*
fpre fycnl nw^ntten / fca fpracb aus von
ntlcf wcgen/bci: (£l)nvuvbigc CSiricbiStfcfeoff 5«
SBcrfccn &c. jum Ov:d;fcn aifo : <&t)nttnm)i
5 cc. Dic fadjc i» auffprucbcu fommcnt(f/ beo
i>tmcfccntome#cmn / «10 micfy/unDfptccpcn
311 Oiccfftcn.

Et in altera fententia, prinis confirmato*
ria, (c) eodem anno lata, quinquies ifta 1
formula repetitur , £)<?ji fcie Stivttcn Jtl

Ovcd)"

( aj ut notant Vniti Principes in HterU ad iiicCio ■
rem Saxonia de dato fyttU I 3 1

Jan, ^ n . 11S10. (b) apud Lundorp. d.U [>•

13. ( c) li/id .

Tarsi. Cap,X. U>9

'3vc$fctt gcfprodjcn /bflf' von&cttSfipflfctt^05
(;c((igUcf) 5« fccm Olcdjfcn gcfpro^c».

Denique, in tertia fententia , eadem oc-
cafione Anno 143 1 lata , (a) <£prcc{)cn2$u4
«fle/ bte licnmcb gcfcflncbcn ftnt>/ jmim «Kccbtcn/
&c. & paulo poli , £)io vovgcfcfefic&cn Ovcdjf

unb 03rtl)cii()abeii gcfprcdjcn / bcv <£(;rtt>wrbi*
gc / Johannes, R'ge> &c*

l;abcn fic mtcb»or Q3noim ©cvtdjfc ojfentlidj
bcfctnf / fcafj bet‘ (Stymnirbtgc / Johannes,
SSifcboff ofsu <£fjurc/ inbcm»orgef<$riel>enen
Q5vct;ci( / unb Olenie / emo tnitjljncn fet?/
«nO bet «ucl; atfo gcfprodjcn / unb ti;n btc nuo#
jufprccljen / fcinc SSoUtnactjt gegeben b«tf.

03 nb ticfclbc Q3v(f)ct( unb Ovcrfjt finb gcfpro*
cf)cn / unb QBit votgenanter ibontg toignuinb
l;abco / bao vovgcfcfyricbcn allco / 511 03rfitnb
btefer OSvtcfc / verftgctc / iiut 03nfcv Remigii'»
d;cn COTat/t. ^nftgc!.

Ex quibus omnibus apparet , quam pa¬
rum , aut nihil, autoritatisac }uris , inlen-
tentiis hujufmodiconcipiendis , Sigilmun-
dus fibi arrogarit : Qnjppe, qui dire&ionem
tantum Proceffus feu Judicii fuftinuit , len-
tentias Principum exquifivit , definitivam-.,
que , per majora conclufiun , figiho fuo, ad
majorem fidem , roboravit.

Noviffime quoque ejufinodi lententia,
per ufitatam in Comitiis conventionis vi¬
am , decreta reperitur: In caufa , nempe,
Eleftoris contra Urbem Trevirenfem ,
ben ftd; ber (E(;uv^ur(tcn ©mttmcc&cigtean*
fcbnUcfic Oldtfyc / nut ben tnfonbcrtjctt batju de-
putirten 9vcidj8#of*3Wtf)cn unb Commifla-
mneinbcUigcn mctmmg ucvgiicjjm. (f>)

1 4 Sl

( a ) apud Lundorp. d. I. p. \6. (b) Sententia

hac in causa Traga lata 18 %Mart.\Annt>
1580.

ico De Ratione Stat

Si quis ergo ex jure& nntura Comitio-
ium, hoc Judicium sftimet ac judicet, haud
cicdo , plane erraverit.

Sectio V.

17 T hoc quidem modo, ante ordinationem
CameuT, Juft tiain Imperio adminiftra-
tafuit: Poti Camera aurem ordinationem
adhuc clarius eft , & omni dubitatione ca¬
ret , quod fiipreinx J urifdiftionis exerci¬
tium . er am quoad pertonas non illulfcres *
Ordinibus & Imperatori commune fir.

Camera Camera enim dia , quam fine controver-
Imperti , fia, ac unanimi confenfu , pro fupremo tri-
non Ira- bunali lmculque agnovimus non a folo
per at oris Imperatore, fed ab Imperatore, Sc Ordini-
j udi au bus Imperii /tintfiim , accepit jurildiftio-
*Ji. nem : Nec Imperatorem tantum reprxfien-
tar, fed totum Imperium, & omnes etiam
Ordines.

De quo in Ordinatione Camerae de An -
no isss exprefibs textus eft, (a) Qaf? bic
SSepfiljer / von bev &'et;fcr(id?cn COJavt. and?
<£!)ur* Surfl.n/ tmb @t<fnbcn beo f;ci(igen Ovo#
nttfcOcn 0 ieidjo/ nn folrfjc l;6F;c J uftitien <jcor&*
wcC/tinb rtn Oftrct fiatftijcn.

Et in Memoriali dc Anno 1570. (6) £)< jf/
fi1-' / bis ©cflftljer / neben bent 5pcrm (Linintcr#
Ovtcbfcr/ £>tc Jvct?fcrficf;e DOJayf. uh&

Sarftcn/ unb alit <SttfnC c/ beo tyiligm Ovc»c(;$
sepradentiren. *

ltemque in Replica trium fecularium Ele¬
gorum, (

{a) parte l.tit.2. (b) Ex Cifnero refert ^Au-

tor {icc Jfurijctt mi&fti&run^/ bnf? <Sf;ur:un&
Smffcn nicbt fcbulbig / in uKcn nnb teben fa>
d;en / nm tfcyfevlid) en £ofv’$u OU-cfyt pffaa
fyW ratione fecnnda}

Pars 1. Cap. X, 2 UT

ctovum, ac! Imperatoris refoluiionem Anno
i s$o. (a) £)af; CSAinmcivOltditcr nnb iScyfificr
ifjw jurifdi&ion von jvaifalithcn Wnijf. aurfj
ttljut: Surjdctt t unb aftgemtirun ©tdubcn beo
Oicictja/ famcntticfr fjttbcn.

Hinc extrema provocatio , quando fit ad
Cameram , ad Imperium fit , & non ad fo-
3um Imperatorem : Quemadmodum etiam
in Polonia, non tam ad Regem, quam ad
Conventus Regni terminatur. (£)

Nam , ut in Polonia tora Refpubi. cx fuo Sl&od
corpore conflituit fibi Judices, qui caufas probatur
ultima: i nftantirE judicent, ac definitiva fen- l. ab e-
tentia lites dirimant; ( c ) Sic quoque Ca- jilf C6n~
mera, fupremum Imperii noftxi Judicium, ftiturit-
nonab Imperatore } fied toto Imperio con- ne*
ft i tuitur;

Initio quidem Imperator, Bc Prafidem,

& Afieiioies conftituit; fed confcntienti-
bus tamen Imperii Ordinibus, njif fiUtj/ uni)
tttillcn btr <£[)ur«3urf{cn/ Sfirffm imbitet fanw
lung : (d) Atque ita lan&ione publica , leis
Imperii decreto.

Deinde, culti Juftitiae hoc modo non fa¬
tis elTet coniultum, praefentatio Judicum in
certum ordinem reda &a,& inter Imperato¬
rem ac Ordines itadiviia elt : Ut Imperator
Judicem quidem, feu Di remorem Judicii in
io cum proprium ordinaret , Allellores ve¬
lo omnes ab Ordinibus pratfentarentur. (e)

Sed Caiolus V huic Judici poftea , duos
X j Comi-

{aj apud Lundorp. i. aciior. pubi. itb. r.
traci. ^ p. S9- (b) Statuta Kegin Po tonsa

tit. appellatio. ( C ) Stanijlau* Sarnicitti
S. 8 p annat. Poloti. ^d) Ordinatio (_amtra c.s
^ inno 149 j. tit. v»te bus £ammcr»Qxrid>t
«tit £fud)fa’ / fiec. (e) Ordinatio Camus
do „ inno 1507. 1« /ume.

201 'De Ratione Statui *

Comites , five Barones , quorum alteruter,
ubi opus effet , Judicis vice fungeretur, ad¬
jecit , & infuper, duos AfTeflbres Ordini¬
bus ademit , fibique vindicavit :(a) Ut ita,
praeter Judicem , ac duos iftos Comites,
Uve Barones , odava pars AlfeHorum (lede-
cim enim eo tempore erant) ab iplo , tau*
quam Imperatore , dependeret.

His deinde alii fex AlfellbresadjecH funt; i
quos tamen Ordines nominarent : ( ld
quod noviilima Ordinatione Camerae con¬
firmatum eft. (c) Ut ita duodecima tantum
AfTeiTorum pars ab Imperatore conftituere-
tur.

Utut autem numerus Aflefforem poftea
fxpiiis audus lit , quemadmodum inprimis
An i f7o fadum , quo ad quadraginta unum
excrevit: (d)ltn tamen femper id facium eft,
ut maxima pars AffelTorum ab Ordinibus
dependeret;, 6c prxfentaretur.

Quicquid reiiquorum miniftrorum, prre- 1
ter Afibuores, in Judicio hoc fupremo re¬
quiritur , eorum conftitutio pertinet ad Ele-
dorem Moguntinum : (e) Qui utique, non
Imperatoris, fed Imperii Archi Cancellarius
elt , per Germaniam. (/)

Et ne quidem, antequam hoc munus Ele.

dori

( a ) Ordinatio Camera de ^Anno 1521. lit. IICJW

mmg (famnimOrtdjtcts unb

(b) Reccffiu Imperii de [Anno 1 530. §. MclVCtl 1
nun Qrnfct'. (c) parte I.tit. 1. (d) Rcctf'

ftu Imperii de ^ inno 1 570. §. btCttiCtl &<tt| 1

VOTI tVCQCn. ( e) Ordinatio Camera de isiit.
iSSS- parte r. ut. 26. Rccef?tu Imperii de
istn. ijj7.§. tmb foll Me Glanttfcy. ReceJ/lts
Imperii de ^Anno 1570. §. in Q3nfct <E«UJ*

( f ) sAureu BiM

ut. 2,.

'Tarsi. Cap.X. io 3

flori Moguntino injungeretur , Imperato-
ris, circa ejufrnodi minutiora officia , libera
omnino difpofitio fuit:Prototiotarium enim
& fcribam , qui ab Imperatore pra:fentatus
erat , ab Ordinibus reje&um, inqueejuslo-
cum alium fubftitutum , legimus, (d)

Ex quo confiat , in fupremo hoc Camerte
Judicio , etiam quoad inferiores ejus perfo-
nas , Ordinibus fuifle potefiatem fupra
ipfum Imperatorem. •

Cum ergo furrogaturn induat naturam
ejus, in cujus locum furrogatio fadtaeft ;

( 'u) fed Cameramaximam partem ab Ordi¬
nibus conftituatur,inque eorum locum fur-
rogata fit : Exinde concludimus , quod Or¬
dines etiam potifiimum reprae lentet .

Et , quia apotiori fieri debet denomina¬
tio ; (c) merito abfurdos eos putamus , qui
Cameram, in cujus conftitutione Imperato¬
ri minima competit portio, Imperatoris Ju¬
dicium nuncupant: Cum Imperii melius Sc
convenientius dicerent.

Quin ulterius,!! Judicium hoc folummo-» 7 7, 1
db ab Imperatore depender , inlpeftionem a refor~
ejufdem, 5e reformationem, in poteftate matts-
quoque Imperatoris efie debere, naturalis ne,
fuadet ratio.

Quomodo Judicii Rotvveilenfis, quia id
folius Imperatoris proprium eft, reformatio
ac vifitatio ad folura lmperatotem fpeiftat.

(«o

1 6 Jam

(a) Ordinatio Camera de xAnno 1507. in fine „„

( b) /. 1 o.§ 2 .fi cjiit* caut . & l.fequ .

de ufufr . ir pnfjim. ( c ) l. 10. de Stati* hom „

(d) Maximiltani Reformatio Indicii Rotvvei *-
lenfis parte 3 . tit. 2.0. T^eeffvu Imperii do

w 1 5 7 0 * §.4mb

2-2 q t)e Ratione Statu*

Jam vero notum eft , quod omnes OrdU
ji< s, eo nomine , cerros commillarios depu¬
tare (oleant ; eaque reformatio , non > “an*
nuatim tantum & ordinarie , (eu , li ex
ira ordinem (b) quoque fiat 3 Imperatoris •
Ordinum nomine fimul, lufcipiatur.
Quemadmodum criam infpeftio in Came-
janfantiquirus Regimento competiit : [cj
Et coram Regimento , Camera conveniri
potuit j quomodo id fententiam aliquando
ferre ju/fum eft, incaufa cli3id^(in

am6 tytvioq »on 5Sci;ctn / contra

<£amma*Dtt$(crunb $o;(T^cr. (d)

Regimentum autem Imperium totum ,
aon Imperatorem folum reprxfentavit.

S im ili r er , quando pars , per fententiam
Camerx fe gravatam > exiftimat , caufa :pcr
Revifionis & Syndicatus remedium , ad
cofdcm Vifitarores, & non ad Imperato¬
rem devolvitur : (e) Q^od utique eifet in¬
eo n-

^a) Ordinatio Camera de Anno 1507. fcfl*
’ nitf ftd; Q3ttfcr XtoiQUfy Ordinatio Came¬
ra de Anno i$n. tit. nue t>as (£ammcr*
@crtd;t vifitixti, &c. ltsm de Anno 1533.
in prine. & de Anno 15 5 5 . parte I . tit . 50.

(b) Ordinatio Camera de Anno 15 3 r. in

prine , ibi a(s <23 it von & §. fccmnacf; feften/
sjn&orbncn/ ibi xxw ncuftcn/ & in fine, ibi
tf)un (RClNif. 'Keccjjl Imperii de An¬

no 1542» §. unS> <i($ tute (£atnmcr*©cncJ;t
verfi nnb fajnfc von gcmcinm <5f«n&cm

(c) Ordinatio Regimenti de Anno 1521.
$. c& fali SZJnfcf^ (d) Recejpts Imperii ds
Anno 1524. item (llO CtttMtt. fe) Receffits
Imperii de Anno 1532. r/V. <£ammcfr©Ctf<$C

tjcttcffcn^ §* unb ixtmtf QJnfcr Camrncr*

OitcC;Ccr» Ordinatio Camera de Anno lS5Si
farte 3 . t/V. 5 3 - in prine*.

P arti. Cap. X. 2

conveniens , fi Camera Imperatori foli , 5 e
non toti Imperio jurifdirtionem Tuam fer¬
ret acceptam.

Ita in executione quoque rei judicatae. fem- UJ,
perad illum ,a quo Judicis ac Judiciiauto- abexfc*
ritas dependet , recurritur : (<*) Etisfenten- cutiont*
tiam exequitur,qui eam tulit, aut ferre juffit.

In Camerae vero Judicio , fi vis major ad-
verfus contumacem requiratur , resad Or¬
dines Imperii, non ad Imperatorem defer»
tur.

Et olim quidem Regimenti eratexfecu-
tio. (b) Hodie, unius, duorum , aut plu¬
rium Circulorum Praefertis res permittitur;
nec Imperator , nifi extremo calidae in fub-
fidium imploratur : Non quidem , ut ipfe •
exfecutionem, pro arbitrio fuo, ad effertum
peiducat ; fed ut, fecundum tenorem bet’
Exfecutions^orbmmg/ (0 tanquam Imperii
Caput, laborantibus membris , majoribus
Imperii viribus , idque, fi opus fit , indirtis
Comitiis fuccitrrat. (d)

Cum ergo exlecutio rerum a Camera ju¬
dicatarum ad Ordines pertineat , Judicium
ipfum quoque Ordinum effe , exinde colli¬
gimus.

Tandem ultimo , fi a folo Imperatore I 1’. ^
Camera accepit jurifdirtionem , ab eodem ajurifi

I 7 folo dittionii

(a) l,\$. pr.de re judic. (b) Declaratio Paci* revoca*
publica de ^ inno 1500. tit. ver» beo OvcgW tione,
inents C0?ac(;t U»b ©cnjalt. Ordinatio T acu
publica de ^Anno 1521. r it.ult.verf. SSnb 0&
ftej) bcgdtc. Ordinatio Qamcr a eo d. ^Annotit .
Execution b<v urtftcil bc(angcnb.§.unb nad)«

(c) Ordinatio f! 'a/nera ^Anno ijjjp
parte 3, tit. 48. §. &nb ob ttC -.Obrifictt*.

& tit.^9. §• ncmiidjw bufoni. (dj Recejfu*
Imperii de 5, (0

/. obje-
iitQ.

Mefpon-

fio.

20 6 De Ratione Statui

folo jurifdirtione quoque privari pollet,
Nam , uc Lcgiltx tradnnc , quilibet Monar-
cha , potcft tollereomnes jurtfdiftiones , fi
velit, ac reducere ad jurifdirtiones regales,
(a) Inqueconcernentibuj fuperioris jurifdi-
rtionetn , etiam fine causa, fartum revoca*
re, ac dc novo facere, (b)

Pofterius vero per fe notorie falfumex*
fiftit: Nec ergopriusadmitti, aut poteft, aut
debet.

Nec pro contraria opinione admodum
ftringit, quod Camera fummi Principis con-
fiftorium vocetur, bao ^vcpfcrdc^e tfunutict’*
05ctidf)t/(r)fca,0v6mifcf;cn^^ni3(icl;cn COJapf,
Cammcr<0cvict)f. ( d )

Nam regulariter ejufmodi, a nudo nomi¬
ne petita , argumenta , ad fimulacra potius,
quam vim ipfamMa/eftatis , fpertunt, acre-
ferenda funt.

Eadem formula , licet in polonia reverii
ad Conventus Regni appelletur , Sigifniun-
dus quoque Rex Petricovix , An. 1523 ufus,
ad Reg am Majeftatem , tanquam juri uro
omnium Dominum fuperiorem.pro J urtitia
confequenda appellari jartavit. (e)

Fit autem illud , ut credimus , in Impera¬
toris, qui & Imperii, & hujus Judicii Caput
eft , honorem ; Licet in effertu , ac re i pia,
non Imperatoris tantum , fed Imperii quo¬
que Judicium efle, reperiatur,

Unde aliquando magis appofite indigi-
tatur ab Imperatoribus , Q3nfcr uni> i>co fpef-

ftgen

(ai) ex (bajfanao Petrus Gregor. lib. 9 de Republ.
c. I. (b) ex Felino ldemibid. (c) Recejfus Im¬
perii de ^Armo IJ4J. §. tmb tVtCttDOf Rubr.
Ordinationis Camera de ^ Anno 1555. & p a f-
Jim. (d) Rubr. Ordinationis Camera de iAn-
»0 1495. (e) Statuta Tdolonia tit.iAppcllatio,

Tats 1. £ap. X. tof

ti‘$m OwicTjs (a)

ferlidjcti SQia^f. tm& bcs Jpaltgcti Oi eidis 1)6 tfj*
flo J u r i Icf i <ft ■ o n imb ©endjtG^Wting. (i)

Cetera quoque, qua: alii objiciunt; fcilicet, Hwjt-
quod Proceftus omnes, ac DecrcraCameralia ^JCI»
folius Imperatoris nomine ac figillo expe¬
diamur , (c) & mandata omnia in ea forma
emanent; {d) quodque Imperator folus Ju¬
dici i Inuus Caput, leu Judicem > tcnSatli-
mctrr'3\id;fci7 conftituat: (e) Ejus momenti
non funt, ut potilHiuam hujus Judicii par-
tem ad Imperatorem trahant.

Nam nomine quidem Imperatoris, tan- 'Kcf?^=>
quam fummi Prstidis , feu Direftoris hujus ft0
J udicii, utuntur Camerales: Nec inde tamen
plus juris Imperatori , in ftimmae jurifdicHo-
nis exercitio, aflignarepoffumus, quam Du¬
ci Venetorum , Utb cujus nomine & auto¬
mate totius Coniilii decreta piomulgan-
tur. (f)

Judicem , live Judicii Directorem , licet
Imperator conftituat; id tanti tamen non
eft , ut Imperatori ,in fupremo hoc Judicio,
eximium quid, prae Ordinibus Imperii tri¬
buar.

Fatemur fane , Judicis maximam ha¬
bendam eile rationem , £e omnem Judicii
vim , feu Jurifdiftionem , ab ipfo depen¬
dere , fiiniignis aliqua in controveilns deci¬
dendis , ik decretis faciendis ejus efiec pote-

ilas:

(a) Ordinatio Camera de 7h. 1495* in prine.

Conflit utio vom gcmcincn

eed.tit.tih. (b ) In memariaii Vtfltat. ^An¬
no 1 S J 6.§.unt) nodibetn. ( c) 0> dinatio Ca¬
mera de^Anno i; j s. parte }. tit. 12. §■
fo fuidje. (dj 7<^inkt hb.i.d. z.c. z.».i6c.

£e) Ibid, n. 155- (fj lAmif, Ut/.z.reUth
Jpelit.iap. 6, n- 97.

Ratione Statut

flas: Et is, perceptis Aflefiorum fuffiagiis,
libere, pro fuo arbitrio, live lec uiKturo>“v'e
contia Afleflbrum mentem , lentent tam
ferre pofler.

Tunc enim Imperatoris , qui Judicem
hunc conditui t, fola , fine dubio , luprem
foret Juiisdiftio: Afledoribus , qui Ordmes

tepi.xfenrant, nudo Conlilio reliflo-

Sed Judicis Cameialis non adeo mugnts ,
eftauioritas, nec per fe , fine fcitu & con-
fenfu Aflfcflbrum , ordinandi , decidendi,
imo ne votandi quidem jus habet-ijeu aiio-
xum tantum votis aflifterrdi. {/>) Si tamen
AlFeirores inter fe diferepent, ac pares nu¬
mero tint, fuifragio fuo in altem tram par¬
tem controverfiam decidere poteft , Vo etC
SScpfitscr fpdnmg / imi> a«f iqtttfjcm tctl Stcidj/
stxfrcn / wetthem Emn ter Oud)tc: enten l*' al'
fbut/frurb«t;foUceb£ciliem C^J Nec ergo plus*
quam unicum votum liabet , nec majore,
in decidendo, potellaec poliet , quam lm-
guli Aflcflbrum.

Huic ipli etiam AfTeflbrcs , Judices,
SBrtljciliT/ appellamur i fe) quippe, qui
ipfius jurisdnAionispanicipes mnt , aeque ac
Prxfes Judicii, ter SainmcrQfli.Sjtev : Nec vi¬
demus ca de cnnfsa, qutaf Imperatori inde,
quod is Judicem hu ir conftituit, praeemi¬
nentia tribui , omnibus Ocdinious, limiti
junctis , pijflit.

Alia longe ratio aliorum eft Regum , qui
Procerum , aut Tarlani-.nti contilio , jus
dicunti tu Regis Gallia:,

“ Hic

w Ventumde Vahrtd. inpartben. litij. lib. 2,
c, 1 4. r. 3. (b) Ordinatio Camera do ^Anno

1493 . tit. tttfe tus lirnnmci^PScvtcfjt mfl
Olicfjtitn Crc.^.ob fk‘. ( c) Grdinatio Camera
di %Amo 1 s 5 $ -parte } . f it. 5 j . § ■ C & fi &) fl£>

Pdnh Cap* X» 2 oj)

Hic enim > Cancellarium quidem fingu-
lorum lententi as exquirere, rumqueadfe
referre jubet: Non tamen, ut eas nume¬
ret > quomodo fit in judicum decuriis ; fcd
ut T arbitrio ac voluntate fu a , ponderare
pofilu Ac tametii fsepiiis eam fententiam
probet, qua: fuffragiorum numero vi ncii, ut
tamen mcelligatur, non Magiftramum . aut
Judicum, fed Principis folius decretum dle?
nec caeteros Magift ratus imperium ullum
habere i Cancellarius non prqnunciat , Ju¬
dicibus ac Curis , hoc aut illud videri,
fed, clara voce , his verbis utitur. Rex vobis
dicit, (a)

Breviter, in Judicio Camerali f fi nu me¬
tum votorum , feu fuffragiorum , in quibus
tota Judicii hujus energia ac vis confiftic*
colligamus; quinque tantum vota (nani
duo ifta , qua: Domui Auftriacx, ratione
Auftrix ac Burgundii competum , his con¬
numeranda nonfimtj Imperatori affignata,
reliqua omnia Ordinibus Imperii xelifta*
comperiemus*

Ex quibus liquido conflat , quanta pars
Camera: Imperialis ab Ordinibus Imperii,
quantula vero ab Imperatore dependeat; Et
pi o qua parte Camera Impcratorem,pro qua
vero parte Ordines Imperii repnefentare3did
debeat*

Lectio VI.

p Orro praeter haec, quae adduximus, fen-
* tenriam noftram argumento, aRot-
vveilenfi Dicafterio , deformo , firmare
pofTumus*

Illud enim folius Imperatoris eft , qui fo-
lus, unquam Imperator, ex antiquo jure

ac

(a) Badith lib±z*Repubhc* i*

Jurhil *

ftip re-
mamr

tum effe
J/npera-
toris, ul¬
terius
proba¬
tur.

210 T)t Ratione Stat tu

ac privilegio, de ordine ejus/ormaque coiv

ftituit. ^ r c rvt*

Hinc dicitur, Jv cyfcVlttfc
ricfct 511 Cftottvcil/ Jfvct?fcrUd;cv frctpcr

juOvotweii: («) Ejufque ordinatio vocatur,

Dcv Ov6mtfc(;cn jl'ct;fcr(tc^cn S0W- ^vc»;fcv£tcve
£of>©cnrf;tO;Orfrnimg. . r

Et tamen Judicium hoc, nec timverla-
lem jurisdiftionem habet, led in certo tan¬
tum Sc limitato diltridtu ; (b) cumque , ne
confentiente quidem Impcratore,iph tran -
gredi licet: Nec fupremam i ab eo enim ap¬
pellatur ad Cameram, (c) . rr g

Quod fi in Imperio noftro, umverlahs 5c
fuprema Turisdiftio Imperatoris propria
eft; is eam perinde, ut Camerae Impe¬
riali, qua: Spira: eft, communicavit , ita huic
etiam Dicafterio communicare potuit , oc
adhuc poterit. Et, quemadmodum , ex
vulgata opinione, per Cameram , Senatum-
ve aulicum hodie illam exercet; ita etiam
per Judicium hoc Rotvveilenfe eam exer¬
cere, liberum ipfi relinquitur: Adeoque

•«-» . : i r. „ t-n : „ ^ n. .» _ ! : ni¬

tra pracfci iptos terminos extendere , & ex
particulari umverfalem facere , ex inferiore
fupremam poteft.

Jd quod neminem , nifi qui cerebrum ia
calcaneo habet, & peponem loco cordis, al-
fenuxum credimus: Necquifquam, quia

Judicio

(a) Receffw Imperii de ^ Annoi$jo §.unb Hrtd)*
fccitt bistyct. (b) Ordinatio Conradi Impera¬
toris apud Goldaft. tomo i. fcci* OvC
ungett* p. 6 . Privilegium JAaxmiliani l
•, Anno 1496 conceffum} quod refert LimntM
lib. 9. de lure pubi. c. 3 . n. 9 . (c) d. Recefi

fu Imperii de ^tnno 1670 §. JWb

S&nofutfmnwu

'Tari I. Cap, X. 21 1

Judicio Rotvveilenfi exemrtisefl:, etiamfi
vel maxime Imperator annuat, illifefub-
r-igari patietur.

Firmiter ergp ex his omnibus concludi-
nms, quod univerfalis ac fupremain Iinpe- Sum». Ub
tio noftro Jurisditftio , poftquam, infrodu- noftra
fta ele&ioue, Majeflas Imperatorum valde fenten*
minui coepit , cum aliis Majeftatis Juribus tix.
ab Imperatore ad Imperium ttanfierit; &c
hodie, non Imperatoris, fed rotius Im¬
perii, & omnium Ordinum , quatenus
ilii , vel cum Imperatore, fi aliquis exliftat,
vel fine eo unum corpus conftitmint propria
fit.

Antiquitus tamen Imperatori ab Impe¬
rio , Jurisdictionis exercitium generaliter
demandatum fuit: Exceptis Principum per-
fonis, caufilque, Principum corpus, famam,
ac Regalia concernentibus; quarum cogni¬
tionem , ut nobili (limam Jurisdiftionis par¬
tem, Proteres (ibi refer varum.

Sed , cum Imperatores , crefcente litium
multitudine, jurisdictionis exercitio non
fufficerent , nec mandata fibi Jurisdiftioni
fatis idonee forfan pr at effient , Imperium,
Maximiliani 1 temporibus , mandatam
eam jurisdictionem revocavit, 8c illud, quod
adhuc hodie exftat, Spira; inftituit Juftiti*
drcalterium.

Sectio V II.

T) Ofito jam hoc fundamento, coramu-
^ nis illa Do&oruin opinio, de concur- fantur*
rentia Jurisdictionis Caineralis £c Impe- rentia
peiatonx, fine difficultate convelli aede- lutUdi-
flruipoielt. Bion»

Nam ut aliorum, qui in ipfo principio a impii -
nobis diffident, argumenta aliquammulta gnaturi

omit.

& con¬
traria
argu¬
menta
refutan¬
tur.

2 T 2 De Ratione Statua

omittamus, nec ante Maximiliani I tem¬
pora, nec poft , Jurisdi<ft:o univerfalisacfu-
prema Imperatoris propria fuirQunnquam,
ante Annum 1495 Imperatores eam , ab
Imperio fibi mandaram , in cauliis vulga¬
rium perfonarum exercuerint. Ergo hodie
cum Imperium mandatam hanc Jurisdi-
dionem in Cameram Spirenfem tranftu-
Jcrit, Imperator folus 6c feorfim ab Ordi¬
nibus, nec jure proprio, quo illam non ha¬
bet, nec vi mandati , quod revocatum eft,
exercere poterit.

Eademque facilitate ad ccntrariareipon-
dere licet.

Id enim argumentum , in quo contrarii
opinionis principalis cardo vertitur, falfo
■ nititur principio ; Imo petitio efl principii.
Nam quod fuprema &. univcrfalis in Impe-
r.o Jurisdidtio , ad Imperatorem pertineat,
idiplum maxime in quadtione elt: Et nos
conftanter illud negamus, ejufque noftrs
lentendae fundamenta , pluribus fupra expo-
fuimus.

Si quis tamen vulgata ifta Doiftorum
theorica (quod Superior, Jurisdictionem
concedens , cumulative eam conceflrfie,
aequalem, vel majorem penes le reti n u ille
cenfeatur , quodque omnis communicatio
ita intelligenda fit, ut in ipfo commu¬
nicante major remaneat poteftas , illa , qui
communicata cft ) uti velit; eumftatuere
oportet j non folum Imperatorem , fed
omnes concedentes , Electores, Principes,
caeterofque Ordines; atque ita totum Im¬
perium , quod Cameras jurisdidionemcon-

Pars T. Cap. X. ii J

ceHit , concurrentem cum Camera, imo
fuperiorem habere jurisdhSioneiji. (d)

Nam Judicia etiam in Comitiis exerceri
polfe, quam vis perraro id fiat, & non fervaio
foienni juris ordine, adeoquc Imperium
cum Camera in jurisdiiflione concurrere, .
ipfe Paurmeifteiusautoreft. (A)

Imo Imperium Camera iupeiius , pro-
que lubitu de ea, vel ufque ad revocationem
Jurisdiftionis diiponere polle , jam ante
audivimus,

Lubemiffime quoque concedimus , Ca¬
meram ab Imperio aflumtam in partem la¬
boris , non conflit u tam in plenitudinem feti
exftinftionem poteftatis ; nec, ut Imperii
Majeftati derogaretur , fed ut raoleftiarum
judicialium iarcina ilii minueretur , intro¬
ii uftam.

Quod vero de Majeftate Imperatoris,
qua: pernoftrani fententiam valde minua¬
tur, lcrupnlum nobis injiciunt Antagoniftx
iiofhi ; parum nos remoratur: Nam de hoc-
ipfo nos conquerimur , quod Imperatores
cara , qua: toti Impetio de jure competit,
in hoc , 5c alus plerifqueaiticulis, fibipenc
foli afferant, Majeftatem.

Illud vero, ab obiervantia deduftum, ar¬
gumentum , firmilfimura quidem eft ,$c, li -
noflra, autPamim nottroruin temporare-
fpicias,inviftum: Nec nos hodiernam obfer-
vantiain , aut diffitemur , aut diffiteri po Hu¬
mus. . -

Conflat tamen, concurrentiam illam , z

non-

( a) ^tutor frit ^urljcn nu&ful;riing / iwf?
efitu*: tino Sutfuu mcfet iffiu big jcin t m
flitcntmO icOcn facpen irin JCfty|crltd?cn ■ipofc
Olcdu suftsl;cn /»« quarta ratione, (bj lih
a .dejuriid, c, z , n, jo ,(dit.poJkr-

De Ratione Statili

nonnullis , haud obefx naris. Principibus,
tanquam qux Imperii Libertati ac Confti- j

tutionibus contraria efl'et,iemper in dubium

vocatam.

Ita , in caufsabcc <25(if(s contra

£>5cnf;cim & 0\of;tI>adT; am ©ujjiibci/ Eleftor
Palatinus exprefsc afleruit, (a) £)aC’ tic/ uon
i)cn j£ci?feriicf;cn S)of* 9Wtf;cn/ iibctr / unD
ttn&crfcm/ tinb anbcrcr / (£l)uv($uvffcn/

(gtdn t>(/ miobrucfltcbcs unt> bcl;(irritd^c® tt>w
tctfpfccfycn tinb proteftation, «nb oljtiifyvts
ctncebcfon&ctcprorogation , ntnjcnmfjctcpro-
ces, unbcf bao alte l;erfomnicn / Zcntf ct)c 5nct;>
J)cif/ ttnbbco Ovcicl;ctvo(bc6rtcf)fc unb l;od)bc*
fcurtc Xlrfcnung tmb uctfnjjung / ais ex defe¬
rt u j urisditftionis, unbfmMq.

Quapropter ex hac obfervantia , non,
Imperatoribus jure competiifle ac compe¬
tere concurrentem hanc jurisdirtionem (id
quod, per fuperiiis addurta, falfum efTe pa¬
tet) fed , Imperatores de farto eam, libi
ufurpaiTe, adftruimus.

Ac, fi velmaxime concedamus, Princi¬
pes, hac in re, Imperatori prxbuifife confen-
fum fuum Hos tamen ipfos Principes , per
infcitiam, focordiam , ac negligentiam , in-
ftinrtu Pleudo-politicorum luoru Confilia- 1
riorum, plura, quam parerat, conceflifie Im¬
peratoribus, 8e Libertatem fuam , acfemet
prodidifie , nemo non videt , qui in Jure pu¬
blico Imperii noftri, plane hofpes non eft.

Incidimus enim , proh dolor ! in ifta
tempora, quibus, ut piudentifiimi Hiltorici
verbis utamur , (b) Principes, quod ipfi
Xifum literarurn non habeant , fuis familia¬
ribus

(a) m li terit ad (‘afarem de dato 5petM0ct'(|

7* lApril. yAnno i$io, (b) Comin^m hb,

3. commoti

'Tarsi. Cap. X. itS

libus 5c neccflariis omnem a&ionem com¬
mittunt ; ac deinde , nulla probabili ad-
dndta ratione» cur ita loquantur, totos
fefe dedunt voluptatibus. Habent autem
fibi pleri que familiares aliquot Jurifperi-
tos , & quofdam, qui longiori vefti dilcer-
liunturab aliis. Etredfce quidem , cum funt
Viri boni ; fed periculose admodum & ma¬
gno cum detrimento, quando funt vitioli.
Cuiufcunque rei ferrno inciderit , illico Le¬
gem aliquam aut hiftoriam aderunt , ple¬
rumque befarpenumerb prxter rem, dum ad
fuum fenfum & affeftum omnia detor¬
quent; idque eo crebrius taciunt , btatida-
cius, quum Princeps ipfe nullam habet re¬
rum cognitionem; qui , fi vel ingenio va¬
leret, vel , librorum leftione, qutcliram ha¬
beret aliquam prudentiam, non temere cir¬
cumveniri pollet, nec lic ludificationibus
aliorum efiet expofitus.

Haftenusille, defuifeculi Principibus:
Quae ad noftios , longe meliore jure , appli¬
care liceat. .

Sed nihilominus, de antiquiffirais lflia
Rcfcriptis, textubus, ac praejudiciis. , qua:
in contrariam adducuntur, fu exercitii csuC*
fa , velitari cum adverfariis paulisper lubet,
adhuc fcutum reperiemus, quo aciem eo¬
rum excipiamus- . .

Nam 1 celfante Camera, licet a Maximi-
liano I partes ili Aulam evocatas, imo Ju¬
dicia ibidem exercita , largiamur ; nulla ta¬
men ibi fuit Imperatoris cum Camera tn Ju¬
risdictione concurrentia: Quippe , cum Ca¬
merte cefiantis,& in rerum natura non exli-
ftentis, nulla efiet , aut efle poflet Junsdi-
^tio;nec itaque Jurisdictionis concurrentia.

§ed MaxiuvliiiU intentio fuit eo tempore»

ftlu *De Ratione StatBt

impedita & ccflant e Cameia , Jurifdifbd*

nis liiprem.t exercitium ad leucrum icvoc •

ie : Quod tamen .contradicentibus Or im*

bus , efteftum date non potuit. A^coqu

exempla ifta infringunt potius , quam con¬
firmant, Imperatoris jiififcliftionem , e)u

que, cum Camera, concunentJam-j-
In quod Uniti Principes quoque anima*
verterunt, acRudolpho Calari objecerim ,
(a) S)ag/ «lobmiifils/ uorfjtmbcvt vtlb
ga‘3afjrni/ (im -R'etj|etftcf?e» #ofc / {*

dH’ procefi »nb rcctj tfvttifiune? ctt cinge Ul ,’JC

totrben wolltn; Jlcij. <Xl)iir : Suvjtcr) uni) ^rtunt
bc / tcffcn bcr 3fttbcfct?wcvct/ "»b b“ / f
mato regimtbe ifttjfet /

S01at;t. unb beo J^tiiigen Otcidjo £f

rtdjt/ unb bcf[cn£>Ebmmg / t>ctcn fw Ji)tc
SOTa^t- tmb bic <£>tdnbct>crgftd;en/ ttnouc^
ppnfitcf /crintwtid? gewtcftn. .....

II. Referi p tum ejufdem Maximiliani > de
Anno ijoj in caufa Capituli Trevirenlis,
contra Comitem de 93iernburg / ad verbum
itafonat , (i) QE&itgcbcn tud£i$u ttcrnebmen/
bnfj 0©u‘ 'ptobp/ ©cd;unt/ tin&|<£apitclbco
ZbumPifftoguXriet gcbctfn ffflbtn t bic vcdjt*
fcrffgimg / btinut fu ben CEbieti / QSnfcm/
tmb beo Ouidja (ieben ©ctrcwen i ‘Pljdqw
©rnfcn ju QStcrnlmrg Dtom furgenommen/
abjufreden / «nb fld; qcbur(tcl;cs Ovddctio/
Dor 'tPnfcrm obet 93ttfcr / ttnb bes fpcutgett
SFuidjo Qfmnmer Sitducrn / oto femem oibcnt#
©tricat / kgmtgcn jh (aflet).

Ub

(a) in Ureris, in puvtto gravaminum de data
@5dj»4 ‘tfdjtn S}a\l.<s*nno 1609. lupropo-
Jitio/ic ( hrifttmit 1 rmcipu isinhatlim Traga
tsinnoeod. g.tul. faBa. ( b ) quod refert ex
%A itonto 'honkt dona de Cjodeniits [‘aUfffltijb*

tiO. 2. de jurifd, f. 1 , , I i 2 .

Pari I. Cap. X, i * 7

. tibi advertendum eft, particulam iftatn
disjunctivam.., , p^cr / «on, ut communi¬
ter , alternative, feo disjunftive poni , in¬
ter diveifa eundem effeftum habentia , fed
correfti ve , fubaudita vocula , potius, utcU
mc(jt/explicandam videri; Ut tenfus fit,Cou-
fatn iftam coram noftro , aut potius , no-
ftro Sclmperii Judice tradandam.

Idque fequeruibus Refcripti verbis firma¬
tur , ubi unius tantimi judicii , in. lingulari
numero , mentio fit : Nam fi duplex tribu¬
nal innuere, autdenorare his verbis Impera¬
tor voluiifet , non dixiflet , untcinan crtcnt '

licfjcn ©er itfttc 5 fed in plurali numero, an fer?
ner» ortum 114; cn ©.critfjteit (id; bcgmtgcvt taf"

f£»- .. - , .

Ad textum e ReceJlibus Imperii , tjj ie-
fpondeie poliuraus , quod de amica folum
tranfaftione loquatur, 8c quod multae caulx
ad Imperatoris Curiam delatx fint a Parti¬
bus , non ut Imperator judicialiter de illis
cognolceret , fed ut ipfiusautoritate inter
Partes (qui lunatus, in proceflum judicia¬
rium faciendos, formidabant) facili iisamtc e
tran figeretur. ,

Ita enim habet textus, Olrtcljbcm tdgtid;
6ct ipartepen fydiiM / tmb fudnen / flt*6 fent

Oleicjj/ cm Q3nf£vn^n;fcr{ic[^nf?cfhJ«4?bn/

blc mait juv *|Ctt mic / *anC> 9IUC!U

witlen / in bcr crjfc / «cUbteme» imb ncjtm/
nud; mijjerfjatb bcfi (tummcr^cridjfs / fo bte
^nvtcycn ctwcmfelbft /
Ijaitcnfcficwcn/vcvtvagcn mfectjtc/ Dc

diaali vero cognitione verbum nullum ex-

^Ex eo potius, quod amica de lite traufa-
clio in Aula Imperatoris , etiam extra Came¬
li ratn

(a) de Anno I si i- §■ JttlttblfitUO Piv\bci1l<

ns De%tt!onc Status •

ram , fieri pofie, dicitur, a contrario fe:<iJ
colligimus : Si i ran . atftio illa non procedat,
caufam ad Cameram , tanquam. ordinarium
Judicium , diicu nendam , remitti debere.

Argumentum enim , a contrario lenljh
fottiflimum ci^-s (<i) 2c > de^ quo a contrario
leniit confiat , de coapert illime conib re vi¬
detur : ('AJldque eo piat ter tina cafti,quo di ■
pofitio in cafu diredo luperflna , vel nullms |
efficacia: efi ; tunc enim a contrario lenUi ra¬
tiocinari omnino licet , quamvis correato
juns inde refuket , ut Legifiac tradunt , (0
Ut hic quoque verba illa i <iuc^ rtuffet y-tlb
t><» <£amm«* ©««$(* / omnino luperttua
fine , nili :ta explicentur: Quod tantummo¬
do amica tranfadione , non vero legitimi
juris via , in Aula Calatis» extra Cameram*
privatorum lites decidi poffinr.

Idipfutn in fine quoque paragraphi in¬
nuitur iftis verbis , twjf fetne thl&tfttt)/

iBtbei' (t;vcti suUlrtt m (icfdfjritdje l;ant)lung/
DOni^ten tKvcd&Migcbrungcn/obcr Emnm #<n
tjinOcrt / obet duifgcffiiittn werben folU’.

Qus claufulafupervacanea videretur , fi
non modo tranligendi , fed& ligitandi gra- ,
tii , caufa: a Partibus in Aulam Imperatoris
eflent delata: ; & Coni miliarii C retaris (ut
hodie'afro]ent)deficienLe amicte tranfaffiO'
xi is medio , illas ad Conlilium aulicum,
per fententiam judiciariam decidendasjre-
jnittere potuifient.

Non tamen inficiam ur.ut in alium quem¬
vis , ita etiam in Imperatorem ejufve Con-

filiarios,

( a () l. r. pr.de ojfic.ejtM, cui mand. efl juri Fd<
(b) l. J 7 » in fi ne de manum, tejlam. (c )Hte-
ron. de Cavallos in comm * opin. l* conci* 3 $6.
n. S . Carolus Moli)}, in wfiitf. favf, tit* I.
§■ 1.&I. a «. 4,

2JP

Pais I, Cdp, X,
filmlos , partes litigantes , fua (ponte, com¬
promittere, aur.per iurifdidtionis ptoioga-
tionein, eidem fe fnbjicere pofTc : eoqueca-
iu , ex voluntaria Pe propria conventione»
Imperatorem legi ti muni haberej udicem.

In quos duosca Ius, amicte com politionis,
aut fpontaneat fubjcftioms tk hic Receiliis,

& a ia antiquiora exempla .liqua forte oc-
ctmunt , m quibus tempore iflo, Impera¬
tor , folus per fe , luem decidit ., referenda
fant.

Ultimus textus , e tranfaflione PalTavicn-
ii , («) primo intuitu 5 majus negotium no¬
bis face (Vere videtur: Es enim exprefs-e difpo-
nit ©iii; tcv ivciifcrudKH Dlapt. ©ofOWtbc/
fo tce i)ei(igcn OUii^d nna bcr (Sttfnbc/gcmci/
nc / ef er fcnEcfbavc fa^en / bepstbfcfv.agcn/
unb cflcbigcit / rtlfo ff (jtltct) nutJcutfdKii ORu
tlicn bcfc 1$E / a it cfj bi c tcuf; fdjc frt ciptn ! t\\ v d) E- 1 c
Saur^c qcTjairbcit njctbmfoUcn/ baji barob
ntdnuigltdjciubilligcsgcmigcn tragen/vmb tyas
ben iverbe.

Et hoc , e tra n factione Pa Ha vienft , li-
quidem efle teUimoniuin, quod Cxfar ejuf-
ve judicio aulico JurikiiUio cum Camera
'communis fit , feribit Hortlederus, (&)

Sed probe notandum eft , quod, in hoc
textu , publica privatis conjungamur , gt>
tneirte obeu foiibetbarc fud>cu/ &paripaflTi
ambulent ; Quodque in uno illorum , id et¬
iam in altero difpoiitum iit.

Si itaque, ex bis vetbis,omnium privata¬
rum caularum decifionern Senatm Aulico
aflignamus ; neceflum eft , ut etiam omni¬
modam publicarum rerum di! ofitionem,
eodem modo , ilii tr bitamus : id quod
K z ab-

( a) §.&cmtmcb fuit bu\ (b) temo z. d$ Bello
Germani lil/. j.c. 14- n, 6.

2io De Titione Status

ablblutam inducit Monarchiam , & omnes
Imperii Leges , Comitiorum inprimisjura,
avitamque Libertatem, uno irtu lubvertit.

Cum veroleges civiliter intelligendx , ac
ita interpretanda fint , quo abfurditas evite¬
tur, (a) & utcunque generaliter ac indefini¬
te loquantur , reftriftionem nihilominus re¬
cipiant , ex habilitate lubjefta: materia;;
(b) nec generalis locutio , ob medium inha- K
bile , operetur , nili in quantum poteft:

( c ) Senfus iftius textus e tranfaftione Pafla-
vienfi , noftra opinione, hic eft. Quod na¬
tione Germani elTe debeant ifti Aulici Im¬
peratoris Confiliarii , qui Imperti ac Ordi¬
num , publica five privata negotia > expedi¬
ant &c traftent : Non quidem omniafnam de
co , licet generaliter indefinite loquatur
textus, nihil exprefle cavetur,) (ed ifta, fcili-
cet , qua: ex aliorum Legum tenore, 8c anti¬
qua Imperii obfervantia, Imperatoris cogni¬
tioni ac arbitrio relifta funt.

Atque hxc de vetuftioribus iftis praejudi¬
ciis ac textubus, quos pro contraria Lenten¬
tia alii inducunt , exercitii caufa , paucis di-
<fta funto. Quamvis, fi acriter quis inftite-
rit , concurrendam illam Jurifdiftionis , ab
Auftriacis Imperatoribus prasfertim Regi¬
mento fublato , & Confilio aulico magis,
magifque criftas erigente , fenfim , contra
Imperii jura introduftam efle, inficias ire,
nec velimus, necpoffimus.

Hucufque,de uni verfali ac fuprema,in Im¬
perio noftro , jurifdi&ione.quantum res re¬
quirere videtur , egimus : Circa quam

ma-

( a) /. i 3 . 2. de Excu4¥ tut . l.fin ♦ C. de autor *

tutor . (b) L i. §. I . demuner. & honor.

( c) Everhard , in topica legali loco a generali*
tate .

Pan 1. % 1- 221

materiam , vulgus Legiftauim, inani Impe¬
ratorii nominis fplendore decepti , in alia
omnia a nobis eunt. Nos vero , nequicquam
COS morati .falfam Csfari JVlajeftatis larvam
detrahere, ac Imperio , Ordinibufque tuum
fi bi j us , j uri fdiiiionem,autoritatem , ac Ma¬
je ftatem alTereie, opera; pretium efle duxi¬
mus.

Caput XI.

De Vrcfcripttcne , feti Banno
Imperiali,

Sectio I.

"P X fuprema hac Jurifdiiftionc Bannl o ri-
tur irrogariojfive Profcriptio: Q_uam ip-
fam quoque, utScttBanno abfoiutionem.
Imperatori adferibunt, qui ejus Majeftati ac
potentix ftudent. (a)

Sed , fiquidem in privatis caufis , ob coiv In caufis
tumaciara , altera pars Banno pleftenda ve- priva*
lirat ; eo cafu , velut caularum cognitio , ut tu, pro-
fupra docuimus , ad folam Cameram perti- firiptio
net , ita etiam fentendae exfecutio, ad quam folttts
Bann i bxc irrogatio refertur „ ad illam folam Camera
pertinere debet. efi-

Sin ob fractam Pacem , aliudve dehiftum,
delinquens, ipib jure, Bannum incidat, di-
ftinftione rem expedimus. Inde*

Aut enim notorium , actu permanens, de- littis , fi
liftumeft , quod ita publice committitur , ut factum
celari , aut negari nequeat , quodque nullo notori -
colore palliari 8t exculari poteft : Quale eft, um fit ,
privatus militum ,feu potius prsedonum 8c non cfi
erronum concurfus ; fi quis privatus Statum opus ci-
Imperii , & Pacem publicam collecto tatione,
K 3 nii- aut fen-

(a) Rdnk< lii>. ut/.j.cS.». 147, & fiqti. tentui.

£hsod~
nam hic
noto*
rium di
catur
crtwcn*

2i% Dc R at ime Statu*

milite fcelente perturbet; (a) aut fiquisl !
jureeudendae moneut fufpenfus , eo non st*
tento, monetam cudere pergat 3&c* [b)

Et hoccafu, ne quidem feutenra declara-
foria opus eft, (Id ab exfecutiotteftatiui fied
initium poteft, 3fl wcit erffjffrrtw (

ruttj}/ cicx cimqcc tiwtcrcrffdriiMg / efitUo ^
t\)cit nuit notfy» (*) p

Probe tamen hrc cavendum cft® ne no*
toi tadicaimis, q ux non lunr,8f*qu® dubia,
pru notori s habeamus * ut Alexander II j.
Pontifex Arehi-Ep;lcopo Toletano referi-
pfit: ( d) Vix eu ?m quicqtiam ita notori u m
efl, quin praefamatur adverfus id competere
aliqua defendo, vel excufatio.

Itaque fi aliquadefenfio concipi, vel fingi
poteft , q Mm reus ad fui tuitionem adduce¬
re qneart ftirein levis Sc apparens , cicari k
audiri debet.

Er cum nullum maleficium tam notorium
fit 3 quod non poffit regulariter aliquas excu*
lationes, fcu circumflannas occultas exeu-
fantes habere; imo vix d ci pofilt, quod Con¬
fiet > nullam reo competere defenfioncnn
nifl eo monito & audito: Ideo illi Imperii
Rece.fiuSj qui in notorio crimine , ciratiu-
nem Ik declatatoriam fen tendam minime
neceflariam cfle , ajimt , quam Ifcriftifimie

acci* i

(a) Receffm Imperii dw ^mo jSS9. £, bUt i
tl>dt ui3il\ (bj Re ce (f a* Imperii de %Anm
I5CS<5. §. uujf fren fui(. Reetjfk# Imperti de ;
^Amio \$j6. ba ahex clmgtr jO&viflet.

( c ; Confir mati o Paci* p u h Ite & de n, j 4 p 5 j it.
finali. Receffi# hnperu de ^Anno 3 5
tci)m f)UlI urO d- Receffks de ^A \no \ $66. di
§’ GaiL lib* r, cbfirv. 3. p, & hb* 2* de
'T -ace publica t\ 3, n* 16, & i&. ( d ) c. coti,
fidit tu I . de appt ftdt*

<Tars 7. Cap. XI. 223

accipiendi, ncc ad alios calus, praeter eos, qui
exprefli , extendendi funt.

Nam a dolo, etiam in crimine lxfe Ma-
jeftatis, quaevis in jufta , levis , irrationalis,
fatua , temeraria, imo plane beftialis, ac
quoquomodo colorata caufa excufat.

Quapropter prxfumitur competere polle
defenfio, & fadlum efle excufabile j adluf-
que, quando dupliciter geri poteft , ita ge-
ftus intelligi debet , ut dolus tk deliftum*
evitetur: In tantum, ut quamvis aftus noto¬
ri e fit de genere prohibitorum , fi tamen ali¬
quo ca!u licite fieri poflit, pro excufabili ha¬
beri debeat j ad id , ne quis incognita causa
damnetur.

Qux omnia Duces Megapolenfes in Apo-
logia lua (a) ex Legibus, ac Legiltis, prolixe
& juridici deduxerunt.

Hinc, ifta ratione, cum Mediolanenfes
Priderico I, Imperatori rebelles e flent , fa-
pientes & Legum periti eidem perfuaferunt,
illos , licet improbos , Sc vulgata rebellione
infames , Judicis tamen officio , per legiti¬
mas inducias citandos efle : Ne violentia iis
illata , vel , contra jus , in abfentes , prolata
fententia videretur, (t)

Sic nuper quoque Bavarus, antequam ipfi<»
rejefko Palatino, Eleftoratus infignia pari
praecipitantia conferrentur , Proccflum Bo-
hemorum , Cxfaris mimftros , defeneftran-
tium , ex hoc ipfo fundamento impugnavit,
(c) bo d) fo gar / bcn groffen Ubcftfyd*
tcrn folc$« beneficia juris naturalis wnfccnom 0

K 4 mcn/

(a^ c.3. n. 40. fo feqcj. multis . ('b) Radevi -

avs tn continuatione Ottboni s Frtfing. de ge •
fi is Friderici 1. lib . 3. c. 27. Sigon.lib. 12.
de Regno Italia , (c ) In refolutione Bohemoruri
Legatu data 24. IttL sAnno 1 6i$o

22+ De Titione Statui f

ntcn/ tm?> tcincr fententiirct / o^ct exfequiref
ivcrtcnfonnc/ cr fct? imn juvor qcf;5rct / imt>
legitime condemnirct / wnn filcidl cinc fflcfyt
<in fic$ fdbjl offcnbar ift.

Et regulariter , II quis taliter , qualiter fa-
£tumfiuum cxcufarepolTir,defenfionemque I
alleg'. t, id ad hunc efteflum jam definit efle
notorium: Necfufficit, fi Imperator noto- y
lium efle, dicat.

Poteft enim Imperatori id evenire , quod
Alexandro VI Pontifici accidifie, memora¬
tur. Is , nimia indulgentia & amore erga fi¬
lium naturalem, Valentinum Cxfarem Bor-
giam, Ducis Urbini & Confocderatorum de-
fenfionem, pro enormibus lxfx Majeftatis
criminibus, & quidein adeo atrocibus repu¬
tavit, qua: plane cfient inexcufabilia , &
nulla tergiverlatione celari pofifent : Cum
tamen , fi oculo Juftitix &c Veritatis bene
advertatur, ne delnfta quidem, multo minus
atrocia, aut notoria fuerint; utferibit Ta-
fon. ( a )

Unde reftege egregie Decius (0) hocin
pafifu cum Andrea de Ilernia fentit. Quod
imperatori bannienti non credatur , dum in
narratis afierit , quod talis fuerit proditor
fuus , 6c contra eutn commiierit crimen lx¬
fx Majeftatis: Et, quod valde abfurdum
efiet , ftare verbis , vel literis Imperatoris,
in praejudicium alterius , prxfertim proce- /
dentis abfque citatione &c caufx cognitione;
quia hac ratione pollet aliquem privare ju¬
re fuo, ex fola aflertione.

In hoc ergo notorio requiritur , non mo¬
do, ut factum ipfum notorium fit, fedut
omnes fafti qualitates ac circumftantixno-

torix

i ay confil.%6. in fine prine, volum .1. (c) confil
6o6, nt6.j, & feq^% {

Pars I. Cap, X I. 225

toria: fint, nec ulla delinquenti competere
pojgt defenfio, vel exculatio.

Quodipfum defunfto Ferdinando Alber-
tuS) Megapoleos Dux in memoriam revoca¬
vit , (a) ied fiirdo fabulam cecinit, fct;
nic&tgnug/ factum aliquando pro notorio»

U!ib ad condemnationem fufficiente an,j«*
jicfjen/bafctn cs ntdjf vere notorium , nodj
fctnc qualitates «»# notoriaefcwb/be&wcgcn/
cum facillimus in eo lit lapfus , fci; btltig ia
bcrmans»^cn/ «nb 311 fcfnct defenfion j«f
qcfffltcn : inbctrucfctung i baji/ wiecsfonjlct»
mit mandem Wtaftfen/ bcty ad fui detenfio-
nem , btt g$gcnweljt' jtcl) 3®bt nueret/ unb citien
anbccn endcibct/ fcljr ubei jtcljcn ttfttftc/ bap ct

blitum / bnf bns facium , feu homicidium
ipfum notorium, tilsbiilb ungeret / obeo
dolose, obev cum moderamine inculpata: tu-
telat, obet (Uld) exceflii moderationis , gclt&eo
f;cn fet}/ ober nt cfjt/ i>ctnrtl):i(ct / »nb ;ui* flvaffc
gejogen nnb gcfiifyvct voerben folfe. 3fi]o <wdj/

ob mtir notorium , bap cr wsm

cE/etnburg ) fict> 511 b« Qliebtf <

(irtvsvucrlnffung vevjltinbctt/gclcycljc tyin ucu»
nodi g'cicbftt(5 ungutlidj/bftf- er/ ctje rmb besec
cv gcljarctmtb ubcmKfcn/obbaflclbe dolo ma¬
lo , 5t defti nata animi voluntate, propolito-
que Dedendi facram Cxfarcam Majeftatem,

U\) tT)m gcfd;cf/cn / obet nidjt l fetj vcmrtljillct/
unb b<6 fetnigen cntfefecf »oi‘bcn.

Quod fi itaque delidum non ita notorium In non
frt /ied exculationem admittat, licet, eo tutorio
quoque cafu , violator Pacis publica: , i pio fatto
jure Bannum incidat , follcn mit bcr tbat/ fenten-
i>onOved)t/ sufamf (mbem poenen/ ittpixt* tia de-
fer unb bce fccthgcn Oietcfjce gc^atlcn clarato -

K S fci u* ru t Qpu*

(3; In literis de dato Klbect 20 Octobr, Anno ejl ;

1 $i3, d, y.polofr iiutr Awwmm, ff.fi*

perata/
cum Ca¬
mera
concur¬
rit,

in ex/e-
ctentme
tamen
ferven¬
da Im¬
perii

JLtx.

De Ratione Sumi

fetu. (a) Cuatioitamcn requiri tur > & futn-

maria caufx cognitio t oc lententia declara*
*< -ia , ni u p mitiicr^cfjcn6ct,citatJon> rtcrfmv

r < :"fi! ; in Me d?f seftiKen fili fc<« / declan-

an& crffdrct (b) kt

I dx Banni dcclararionc, utinipsaju-
ui£l onc, circa hunc articulum , Inipera-
te: e* « m Camerii concurrit, (cj

Exiccutio veroBanni , ncutrocafu# Pr0
Imperatoris libidine fieiipoteft* fcdferynn-
da eft , etiam ab Imperatore, in Recdlibus
Imperii prx (cripta, Executioiiis ordinatio:^)
Ad quam Imperator fure contraftns te obii-
pa. ir, nec miniis, quam Ordines Impedi
iingulij eam fervarcadltai-ftus eft.

Quodipfuni Proreftames Imperii Ordines
Imperatorem aliquando monuerunt , fc)

(a) Pax publica de v Anm T 4 9 $ - tit * ftlC p0611
fer AncMn*cd)cr. Pax publica de .Anno 1 54^
tu. tod, (b) Ordinatio *Tack publica de Ant
i $ 2 r. tit* bk pan iiffer {JrirD&rccficr. d. 'Tax
publica de .Antio 154$. nr.eod, Rece/ftu Im*
perii de ^dnno r 5 5 c. §, unb flftd? &CI11 }U Cl>
fjaffung. Ordinatio Camera de ^Anno \$$ 5*
parte t« tit . 9* §■ fo tCItnttlN- *u*Tfi fo
Capitulatio Ferdinandt 1 L §< ^tjVC COJflfff*

feiten tmt» miun aucti fiivtoiftfm (z) R*~
eejjiu Imperii de *Annb 1$ ie. § ttttb cb it*
tll an !>5, rf* Ordinatio Tam pullas de Atn-
ne t$zi.tir , iwm miffcgeric^fen £rtn&*SHw
6 en, d. Fax publica de ldnm 1548. d, tit. iA
tit.vom auffgmcftfcti lanbt$vicbcn.$. fin.&
fitfqtt. 0 rdin at i 0 C& m t r& d. tit. 9 . § . U tl i b tf f
§. \vo ater ter- & tit * 12, in fine, tit .

1 3 . in fine , gj p- /7f . 1 4* in fine. ( dj d. Ordinat* Ca¬
mera par re gjtt. 4 S „ £T 49. (e) '/» Htcru de data

Cftcgcnopurg s /V£r, ^Anno j6og. apud Lm-
derpUQmQZ.acLpubl, hb> 1 o

*Tm 1. Cdp, XI. z2 7

tcffct;e fo(d;c Exfecutionc, ;Orbnung/fb wof7
o(s alte nnbcrc Ovcid;o conftituriones «njv<\
fiflvattff / unb fyaben in bcm tljvc frafft utib
nnirtung / ba(; fici; icbcrjcit regircnbc i?n;fcc
mitben ©tAnbcn bes Ovetis «Ifo ucvguffim/
unb j« bcrfclbci» obfervantz , fiefj fefriglirf; miC
ctmtnbcrvcrbmibctt.

Aliquando fane, certis de caufis , Pacem
publkam concernentibus (ut ad iecuritatem
publicarum viarum ) Imperator Ducem ali¬
quem militarem creare poteft , ctncn fotlbcttl
^cttiblman \n fonbtrn fdd;cn: («) Nihilominus
ejus officium, & mandatum, leu commiffio,
eo u feriae extendi non debet , ut per illum
exfecutio,quEefitper Duces Circulorum ad¬
versus Bannitos , impediatur , toolt foldjet
J^flubtmdn flikrf;anblimg/ fe burdj Dic <£rct;s
^Irtubticulc unb CFv(ftfjt/nacb vivmSgcber Exie-
cutionss Otbmmg/ (urgenomtuen toit unb mng
tverben/ terne vet^mberung tl;un / notfcgcbcU;*
feti, (b)

Id quod certe fieret* fi Imperator per D u-
cena hunc fuum, praeteritis Circulorum Du¬
cibus , quiadhoc, vi ac tenore bcr Bxfecu-
tions#£)tbtU(ng/deputati funtjBannum exle-
quiliceiet. _ .

Id tamen non diffitemur , Banm illam
exfecutionem Ordinum voluntate in Impe¬
ratoris arbitrium aliquando fuilie colla-

tam. (s) .

Sed iliudipfum argumento cft , eandem
regulariter in ejus arbitrio non effie po-
fitam , ipfumque Imperatorem , prsferipto

K 6 bet

/a) Rcccff&s Imperii de ^ Anno qu. §. Utlb t',[3
1 cbenju bcrfdbcn. (b) Declarati * Paca pM-
biicA de ^4 uno 1522. tu.ob emfonbct iprtubts
tjtan . (c) Rcceffus Impi ru de *Ann 5 1 $06,

btmo3<& im 4 <*

2iS D. R tiane StdtHf

bct Ex(eaition5;or&nun0/prMise effe alliga

tum-».

Sectio II.

I Imitatur, id quod dictura cft , notabili-
*-y liter, in Perlinis illuftribus; Q^a$ >nec
Came a , nec ,'mxraror (olus, propria au-
tornate, in Bannum declarare poteff-
Et in Camera quidem facile no biicurn
couffentiunt Lcgiffx: (a) Caelari vero de¬
gradandi !'rirtcipesJFcud«que regaliolis pri¬
vandi poteftatem largiuntur; cum coimlto
nihilominus Oi ditium id fieri , confuums

putant. (A) .. ,

Impera- Nos, quicquid Cxfaru m afTeclx, iublimi-
ttr fvlsu rati acdignttati Piincipum invidentes, ien-
ranpo tiant, ac contra differant , imo quicquid Csr-

re/lPrin- faripte feribar , quali nulla inter Principes
apem ac alios Imperii ffubditos iic differentia,
jmperii UDop un fer <£{jur*$urffrJi/ obet anbevn freu
r.rofn- ligm Tiadja @lKDcrn i unfi ©«ftrt&tmen ttfil
tinmfdncb gcnutdbt turrbe ; 00 id negamus,
& pernegamus r Nec Imperatorem no ffiuin
pro lubitu , inconfultis Proceribus, in Prin¬
cipem Imperii Bannum ffringere poffe , fta-
tuimus.

Nam I. fi antiquos Germanix annales re¬
volvamus , Imperatores jam olim , cum
nondum itaarftis, quam itoftro feculo, can¬
cellis, circumfcripra effer eorum poteffas.

bert ,

Quod

proba¬

tur

1.

( a) Tetrtu Hesgtm qttaft. iSufl. It b. I, qttafi. 9,
73.4, Paurmttft. lib. 2. de jurisd. c. 6. n. 266,
edit, pojler. Matth. Steph. itb. 2. de jurifti.
parte t. cap. 1 membro 2. mtm. 213 - & 2 r 4*
(h) •Matth. Steph. d. loco, n.S 5. (c) 'Decla¬
ratio Tifgif Danto. Legatos Vienna 7 lun'
•.dnno t6z i . apud Lundorp. tofltQ I, uH. pubi,
c * % , P* S *

1

i

i

J

Pars 1. Cap. XI, Wj

, H;C Principum fuifragiis adhibitis , id
aufosfuifle, reperiemus.

Sic Heinricus Ilf. Merfeburgi in Saxonia,
Conradum, Bajoarire Ducem ,cui jam pi ius
infenlus erat , i neu fatum , quomndam Princi¬
pum judicio, Ducatu privavit. {a}

Sic Otthone , Bojorum Regulo, rebdl o-
nem moliente, Heinricus IV e. dem , Gofla-
riam ad (evocato . fprdante populo , in co¬
rona Principum , illud exprobavit 3 deinde
Legem Salicam , qua capitale eft > in Princi¬
pem conjurare , recitari J LifTit , & univerfis
confeftim jurisjurandi, quo eundi pro falute
Reipubl. atque Principis aftridi erant , ad¬
monuit , fintentiamque rogavit. Omnes in fen-
tentiam Legis pedibus ( ut ajunc ) iverunt : Fa-
Eium efi Senatiiconjulturn ; Otrho hoftis judi¬
catus, Sc profer iptus-, bona ejus coniifcata ;
praedia publicata; Bojaiia Cxfrri adjudica¬
ta. (b)

Sive , ut brevius Nauclerus , ( c) privatus
eft Ducatu per fententiam Saxonum.

Nec Lambertus SchafFnaburgenfts , ( d )
eumqne Iccutus anonymus Monachus Her-
veldenfis , (ej quamvis alias in Otthonem
affedu valde proni fint, eumqne, prtteipira-
ta lententia, abfqtie difcuftione legitima,
damnatum , feribant, in hac circumflantia
variant. Tradunt enim , quod Rex Principes
Saxoni a finient i am fitper eo rogaverit , qui eum,
tanquam mnnifefli criminis deprehenlum,
reum e flatis judicaverint , ir, li caperetur,

capitali in eum fententia,anim advertendum
fore decreverint.

K 7 Idem

(a) Hermannus co fit ratius in fihronico fub An -
?raioi2. (b) ^Avcnt. lib. s ■ annat, Boj.
(c)vol.i. ebronogr. gener. 34. (d) de rebus
Cora, (e) in Chrm.hift.Pjerm.fubxAn. 1070.

Z T<r Ratione Statua

Idem accidit Heinrico, Duci Lotharm-
gix, tempore Heinrici V. in frequenti Trinci-
pum Conventu , ( a ) ludicio Optimatum , & ex
(jonfilii decreto, (b)

Pariter,fub Conrado III. Heinricus luper-
bus , Dux Bavarix Herbipoli judicio queun¬
dam Tr/W/ww,proicriptus,& Ducatibus fu-
is privatus eft j fecundum Nauclerum, (c)

Aur , fecundum Aventinum , (d) cum
quo alii plurcs {e) conlpirant Wirtzeburgi
is, in frequenti Senatu , reus quidem faftus,
& Ixlx Majeflatis condemnatus j.fed , poft
Jhatcdcmum , in Saxonin , Goflarix, ab ad-
niiniftratione urriulque Ducatus > fentcntia
‘Trtncipum lubmoius>edictoque proferiptus eih
Idem Heinrico Leoni fub Friderico I ac¬
cidit. Illi enim Caefar Atiguftus,cumin Bo-
jariam Reginoburgium ie contuliilet , diem
dixit : Cum vero nec appareret , nec Lega¬
tos mitteret, Imperator omnes undique Op¬
timates, PratfeAos, Duces, Prxlides , om¬
nes Senatorii Ordinis, quibus jus dicendi fenrenti-
cim in Senatu fafirco ejfe folet , accerfivit .
Dumque illi frequentes conveniflent , at¬
que , i uti mos eil: , concedi/fent , Imperator
Heinrici facinora commemoravit , & facra -
menti eos admonens , deinde fententiat rogavit.
Tum uno ore omnes Hemricum 1 xi'x Majcfta-
tis condemnarunt,utroquc Ducatu fum mo¬
vendum decreverunt . (f)

cy-

( a ) Micron. Mutius lib. 16. Chron* Germ.
fb) ^ibbtiA Vrjperg. in ( hron.fub ^ n . X io6*
Naucler . d . vol. 3 gener. 37. ^ vent . Itb. 6
annat. 'Boj. ( c ) d. vol. 3. gener. 38.
f d) </. //£. 6. annat. Boj. (e) ^Abbas Vrjperg.
in d. Chron-fub Anno 11^9. Ott/ooFrifing tib.j .
rerum ab orig.mnndi gefi . c. 23. Sigonius lib.
u> de Regno It (f) livent. lib,6*annal.5oj.

Pars 7. Cap.XI. 23?

Cyrlacus ©piingrnbctg/ (a)Goilariac id i a--
<-111111 memorat ; in modo tamen procedendi
non variat : ita enim habet, QsOlVUrhtltt
fitinijen OvcMjco Tuiti) elnimitigfid) crftwt/

jicO bcv jieri d 3 Brtvjttgffibiidjcti ttfftnf*
Ddlbcil vctfcljeil / crimen Itefa: Maje ftatis t'C ^
5<tngcn/ an b et -5od)cit ^«tjfcrtidicr 9D?m;it.ftd)

5u tietfalfig ycrgrtffcn / im& aCfbcittct |ctnet:

tuib ieutc ftcb vcrlwjlhj gcnni^t l)ct«
tc.

Sed plures Curias, five plures Conventus,
diverfis in locis, hac de re, maximi mo¬
menti , habita , apparet ex i inepte prolixe
& accurate prx aliis Arnoldus Lubecenfis,
in iupplemento d eredi ftor u m ab Helmodo,
(b) tradit: Nam Helmoldus omnia hxc quo¬
dam fi lentio prxteri it , &c,pi o ci ari (Tim a ve¬
ritatis luce , nefeio quem tucum offundere

maluit, (c)

Verba autem Arnoldi hxc funt. Impera¬
tor Curiam indixit apud VVorrnatiam , Du-
cemque Heinricum ad audientiam illuc ci¬
tavi t, refponfmtmi querimoniis Prin cipum.
Qmod intelligens Dux , eb venire diffimuU-
v it. Imperator autem aliam ei Curiam in¬
dixit in OiTuqbdmvqV ubi Theodoricus, Mar¬
cii io de lait&obcrg/" duellum contra eum ex-
petiit , imponens ei quafdam traditiones,
contra Imperium faftas : Scc. Dux autem,
hoc animadvertens , venire noluit. In
■Spnl&cftibm tamen conftitutus , perinter-
nuncios colloquium Domini Imperato¬
ris expetiit. Imperator itaque ipte exivit

ad

( a ) in bet (SddjfifcTjen Qtynjmcj. c. 230.
(bj Vib. 2. c. 29. quem per omnia fequitur
Crantz ius in Saxonia lib, 6. c. 38. (e) Reine-
nw R, ineccim in prafat. fitper d. Chron • Hei -
moldi br Arnoldi,

2ji T>e Ratione Statui

ad eum, ad locum placiti: Quem Dux verbis
compotiti:, lenire lluduit. imperator autem
5000 marcammabeo expetiit ; hoc ei dans
conblium, ut hunc honorem Imperatoris
Majcftati deferret , & ip fi mediante , gratum
rrinctputn , quos offenderat , inveniret : illi au-
tem durum vilura, tantam perlolyere pecu¬
niam ; & , non acquiefcens verbis Impera¬
toris , dilceflit. Exinde Imperator tertiam
ei Curiam Goflarix prsfix.t : Nec muuis
jpfam fuperledendo neglexit. Imperator ita¬
que procedens in concionem , fententiam
adversus cum propoluit , quxrens.qmd u-
perhoc juftitia decernat; qui, teicio S egvtt—
nae vocatus, judicium declinaverit , Pe*
contemtum , ad audientiam fuam venire
noluerit- Cui, ex finientia ‘Trina pura > re-
jponfum efl:Qnod, juftitia dicante, oifim 1|C
Jionorcdeftitucndus; ira ut, pi oferiptio ne
publici dijudicatus, & Ducatu, & omnibus
beneficiis careat , & alter in ejus Jocum con-
iurgat. Confirmati iraque lententia , Impe¬
rator id adjudicavit fieri. Quartam tamen
Curiam adhuc,rogaru l’rinciptim,ei indixit,
ad quam, cum non veniflct,/e«'r, ut fitperius.
ex fententid Principar n tnjlrullut erat , & Bertl-
hardum, Comitem dc Qf rttiat£/pro eo Ducem
conftituit,&c.& bona ejus publicari praece¬
pit. Unde,accepta occafion e, quidam defuis
abalienati funtab eo. Dux autem injufte de
fe judicatum efle , affirmabat , dicens , ie de
Suevia oriundum ; & nullum profetiptione
damnari polle, non convicium rn terra nati¬
vitatis fua:.

Cum autem idem Heinricuspoftea Lune-
burgurn ad Imperatorem , impetrato falyo
condmftu , veniens , eidem fupplex fieret;
ImpcratorCuriam apud Quindelingeburg

ei

T ars hCap, XL 23 3

prsdBxi tlVt ibi inter Principes ^uid de ipfofie-
midiante decerneretur* Aliam de¬
inde Curiam hancobremErpbfordsamin-
dixir:5ed utramque incafium.^e enim abf-
^ue confenf^PrincipumlmperatoT reflnuere illum
Poterat , quem omnium confinfu ditionibus fui*
privarat. ( a )

‘Trofcriptiis itaque , damnatufque hic
Heinricus eftferi Imperii , unanimi Printi-
pum ac Procerum Imperii affin fu, \ix ex Artioldi

verbis refte colligit Johannes ifaacius Fon¬
tanus. (i) *

De eodem quoque Antonius Epifcopus
Florentinus teftatur j (c) quod Heinricus de
crimine Ire fae Majeftatis ab imperatore Fri-
der ico conviftus, St univer forum Principum
Imperii judicio condemnatus 7 a Ducatuiplo re*
j eftus fit.

Ita Hieronymus Mutius quoque feribit*

(i) Fridericus , ubi in Germaniam venit,
conventu Principum convocato , caufam fuani
contra de Textorem Tuum Hei nr i cum &git\ ac-
culat eum proditionis , & la&f* Majeftatis
crimine reum facit. Dux laepe citatus non
venit ad Comitia * defendens fe quadam le¬
ge , quam ipfe confinxerat ; Dicebat enim,
quod Imperator Ducem condemnare non
poiTet , vel eum privare ditione fua , niii
hoc decerneret * adhibitis etiam Judicibus
ex condemnandi Principis ditione» Contra*
refpqndebat imperator: T*j!fc ad tribunal
Q zfark vocari Principem y conventu ju^o Princi¬
pum coablo rite , in quem cunque locum, in
finibus Imperii* Qua ex lege, cum non veni¬
re

( a) xArnoldus & Crantz dd . locis . (b) lib*

rerum P)anic. (c) 3 parte bifioriati titm 19
c . 2. in prine* (d) lib. r$( Chron. Gcr-
man.

2 3+ 'Ve Hatiene Shttut

ie vellet Heinricus,refponfurus Imperatoris

objeftis. cenMmnatuf eil unanimi fimenna, b-
tnnium F rincipttw, qui fynodo prmftntei adirem!.

Quare ejus ditiones Se facultates omnes aliis
dedit Imperator.

Abbas Urfpergen fis, (<*) eundem ab Im¬
perat ore frequenter evocatum ad Curiani,
ait ad objeita refpon furum : Curia autem
trito an liquorum fignificatu , ut fu pxa mo¬
nui mus , ( i ) frequentius Convcruum Pro¬
cerum follennero, quam Imperatoris Aulam
denotat.

In eo tamen hic fingalariseft, quod exce¬
ptionem illam fori , non ipfi Heinricoaffi-
gnat. fed aliis Principibus tk. Baronibus, Du¬
cis faittoiibus: Qm more Teutonicorum,
fine lege fs: ratione voluntatem luam pro
jure fifltuentcs, contra Imperatorem hoc i
jus tenere volebant; ut Imperator Ducem
condemnare non pofier , vel terras fuas ab¬
judicare, nifi infra terras Ducis placitum
ftatueret. Porro , quendam Nobilem exfur-
rexille, in medium, propofuifleque Lege
dueilionem, fe hoc velle obtinere, comta
quemlibet , fecum pugnare volentem ; quod
Imperator quemlibet Principem pollet evo¬
care, pro j uliitia ad locum, quemcunque vel¬
let, intra terminos lui Imperii exfiflentem.
Cumque nullus ifti (e afferret ad pugnam,
cdidfo Imperatoris praefatam lentendam pro
jure perpetuo efle flaturam.

llrlpergenfem in hac circumflantia fe-
quuntur Sigonius, (c)ac Martinus Cnilius.frf) '
Miramur vero non line caufsa , quod ita
impudenter , ac fi ne fronte, Autor Jtillitia:

Ctefa-

(a) ;« Cbron. fui ^ Anno n 7 1. (b) c. l.

(c) hi. r4, de regno Ita/ij, (d) parte Z.
*/lnna[. Sttevie. hb, 1, c. z.

Pars 7. Cap.XI.

Cacfares Imperialis , (^J mentitus fit; dum,
Fiideiicum Imperatorem , ex Italia in Bur-
gundiam vementem , Heinricum hunc-, in
itinere , nullo Ordinum Concilio i udi dio,
imo di ffentien tibus etiam Principibus qui-
bufdam , qui pratfentes eraiif , damna fle , ac
ditionibus fuis ex nifle, tradit.

Sigonius certe, quem is citat, male & ma¬
litiose ad id, quod Autor hic intendit , pio-
b nudum citatus eft. Nam Sigonius , non,
quodFridcricus, ex Italia in Bnrgt: odiam ve¬
niens , in itinere Hcinricum damnant ; led,
quod ex Italia in Burgundiain, multis aflli-
ftatus incommodis, tranlierit, inde vero
tranfgreffus in Germaniam , Hcinricum , de
Maj eilate reum , coram juflerit adelfe, dri-
bit. Id vero, non in itinere, fed in Comitiis,
folenniter aliquoties indi&is, faftum; ex
fupra allegatis Amoribus, apparer.

Pergit autem ex llrfpergenfi Sigonius.
Quofdam Principes negafle, Heinricum Du¬
cem , nsli in finibus fuis , judicari ab Rege
pofle: Et nunc furrexifle Nobilem queu-
dam , qui, quocunque Imperii in loco judi¬
cium de eo conftitui licete , ademerit, idque
lingulari fc certamine probaturum , denun¬
tiari t. Nemine vero fele certam in i offer eri te,
Fridericum , lententia lata dartinaife Hei nri-
cum , ac Ducatum ejus Noricum Ottnonr,
Saxoniae Alberto attribuifle.

Diffenfeiunt ergo > fecundum Sigonium
& Urfpergenfem , quidam prindpes,
non tam in ipsa lententia, feti poena,
quam in modo, feuform'1, & circumftantiis
quibufdara Cernentia: ferendae: Ubi tamen,
adversus horum diffentientium P vinci pum
opinionem, Imperatoris fententia , ifthoc,
cujus Sigonius ec Uiipergenfis meminerunt,
(o)propo/. 19. Nobi-

2jfi De Renone Statu*

Nobili, manu cani, vetufto Germanorum
more, propugnare parato, prx valuit.^

£t haec , de Heinrico Leone , iaeofuhus
explicavimus, ut appareret falfitas& impu¬
dentia illius Inipoftoris , quiinjuftam idam
Juftitiam Caelares m Imperialem conlarci-
navit: Fergamusad alia exempla,

Orcho I V Imperator , Auguftae Vin¬
delicorum , Conventum Principum convocant,
OtthonemComitemPala tinum deQBittcfa*
piid)/ Philippi Imperatoris fieariunu &
Heinriciun Matellionem de
cum complicibus, juxta Legem Bo;onrio-
rumde Parri4 profcripfit, eolque omni bene¬
ficio. dignitate, 8c bonis cunelis, par imperiale
dtiretum privavit. (a) Arnoidus autem,
(A) Curia in Frankenevorde indufla , id fa-
(ftum , St ad voluntatem omnium , Do minum
Regem proferiptrone publica da mna fle ho¬
micidam illum , feri bi t.

Fridericus II. filium futim , Hetnricum»
jam Caelarem defignatum, parricidii accu-
fa:um , finrentia (eptuagmta Trincipum con¬
demnavit, St, in vincula conjeftum, in Sici¬
liam relegavit, (c)

Sub eodem, St quidem inltalia ablenre,
'Principes Imperii .Otthonem , Bojaria: Du¬
cem , qui Pontifici contra Imperatorem
ad!ia:ferar , contra RempubI, fecifTe, crimi¬
ne perfidia:, prodita: Majeftatis accevfendmii
ede., fiatuerunt. (4)

Sub Rudolpho I. Anno i 27 s. in Comitiis

Augu-

,'aj N atte/er. d.vol. i- gener, 41 . Hier. Mu-
(ini Itb. 19. (/hron. Cjerman. (b) in f*p-
plementu dereliftorum ab Holmoldo lib. 7.
c. t6. (c) istventJib. y.annal. Boj.Cr*Jint

parte l.anw/SuevicJib. l.e,i o. (d) *Avtnt.
ibid.

farsi. Cap.XI. H7

Auguftanis, raga! i fenten iam Principes, Otto-
carum , Regem Polientis, & Heinricmn
Ducem Ba vari at, cum aliquoties ad Conven¬
tum Imperii citati ellent, contra Rem pubi.

facere, videri, Holtes imperii elfe, bellmn-
que in eos decreverant. (4)

Ubi notandum eft , quod Ludovvicus,
Frrefeftus Prxtorio Rheni , Bojonim Regu¬
lis primo, deinde caneri rogati , fententiam
dixerint.

Anno 1296. Ludovvicus , Ottlio,Hein-
ricus , Fratres, Mscnavdi, Atheuttorum,
Charionum , Noricorum Reftons, nln,
crimine IcC* Majeftatis> Concilio Vnnctpum
condemnati, exauftorari, in ordinemque
redafti funt : Caifarque Adolphus ad eos
literas dedit, quibus (ententtam ‘Trinctpum
renunciavit , nobiles a Tyrolio appellavit,
nec Ducis cognomen nominibus eorum, uti
mos eft, adfcripfn. (Is)

Ubi notare operte pretium eft , quod len¬
tentia Banni declaratoria, Principum , non
Imperatoris dicatur.

Sigifiiiundus quoque Impera or,^ Lu 0-
vvicum Angiloftadienfem , Bavans Du¬
cem , uthoftem Reipubl. Carolina Lege ju¬
dicatum , declaracumque , Senatu* decreto ,
movere meditabatur : Sed Ludovvicus ve¬
niam fupptcx petiit, Sc impetravit, (c)

Idem" Sigifmundus , cum , Anno I41!-

Fridericus , Auftri* Dux , 8c Johannes P apa

e Concilio Gonftautienfi aufugerent, in rre-
quenti Principum confeffutaccufavu ea pio-
pter Fridericum, Ducem Auftrire. Citatur
cr^o , ad caulam fiiamd icendam .Fridericus
Dux, publice edifto edito ab Imperatore:

(a) ^AvenT. d. loco. Gtrhard.de Raohb. t.hiflor

hitfir, (b) livent Mib. 7. (c) tAvcnt.tM.

2j5 Dt Ratione Status

Sed non comparente Duce, publico Principum
■judicio condemnatus , privatur omnibus feudis
£cpoIfc)honibus fuis, & omnia ejus occu¬
panti conceduntur, fubditique a debita ei
obcdientia abfolvuntur. («)

Pridcricus denique 111 Imperator, Anno '
1465. in Comitiis Ratubona habitis,de Principum 1
ac Statuum Imperii conflit 0 & conflnfu, publico
cdifto, Fratri Alberto aqua & igni interdixit,
omniaque commoda, qua: ab Imperio ha¬
bebar, omnefque tam intra , quamextra Au-
ftriarn , ditiones ademit: Unde Albertus
ab Imperio proferiptus, dicitur, (b)

Et hic idem Fridericus , Anno 1474 in Se¬
natu Principum, Fridericum Palatinum, Ludo-
vici C?cifilium,quod ab obitu LudovviciPii,
fratris pro tutore filii ipfius, Fhilippi.fe ge¬
rens, RegaJia.quar vocant, a Cxfare accipere 1
neglexiflet.profcriplit. (c)

Patrum nofhoruin arate, Maximilianus
II. Anteccfforibus & Sticceflbiibus fuis •
longe modeftior, cum , in turbis Grumbac- !
chianis, Bannitorum receptatorem , Princi- |
pem Impeiii e/le intelligerct, declarationem
Eanni, communi Imperii , &Ordmurn de¬
creto, renovavit, 3jl Me unterfittttficfcc/
crfrifditc / unt> gcfcfrfrfftc QCcft / ttnb F.xfecu-
tions mandat, ju ctcburcnbcr 3J)t\ ifcpfcrlicfictt '
93vm;t. ttnb gemdner Oletas, <gt<fn&c / cm
trdrbfigcn t>cfc&Iu$ publiciref/ mib n>tf

/ bcr '2l;tiv>3m-|tcti/itni) ©tdnfcec rncib
wert. (d)

Jncontioverfia Juleacenfi, licet Rudol-

phus

(a) Rflaucler. d.vol. 3. gener. 48. & Mutius lib.

27. Chron. Germ. (b) Gerh. deRoo lib. 7.
hi flor. ^ iuflr . (c) Idem lib. 8. (d) 7^.

ceffus Imperii de <Anno 1^7 §, ^

k

Fars I. Cxp. XI. z J 9

phus Imperator atrocibus mandatis & com¬
minatione Banni , in Eledorem Branden-
burgicum , 6c Neoburgicum Principem fub-
inde fulminaret ; ad declarationem nihilo¬
minus procedere aufus non fuit: Redeque
Heinricus Julius, Dux Brunfvviceniis , judi¬
cavit, (4) id fieri non poflfc, nili confentien-
tibus, ad minimum , Eledoribus, bitf/ bu bte
declaration Banni gcf<f)c(;cn (olle/ folcjjcs aujf
Ctncnt 0tctd)5-titgc/confentientibus Eledori¬
bus, voflnbradjt tvcrbcn mu)ic.

Non injuriaitaque, in Conventu, Anno
i6zs Ratisbonx habito, Eledor Saxonix,
Ferdinando Antecefforum fuoi um exempla
objecit, (£) £)tc rpftgc OvSmtfdje Jfcpfcr/
fcpnb bflrtnncn ( in profcriptione fcilicet
Principum ) fo bcljutfam gcgttngcn / t»af5 fic
ntdjt rtttctn btc * unb Surficn / fonbcrn
nud; bno ganr2e Ovcid) fpmmtcr ju Ovatfj gc$o*
Qcn / unb bavauff bic cf?t/ unb bcrofdbcn exfe-
cution angcovbnct ; ClStc foldjcs ofynjdljltd) »»cf
exempel , fonbctltct? bic $?iigbcburgifd)c '2Cd)t
( wcldjc bod; nut ctnc <25tabf bcttojfcn ) unb
Q3otl;tfd;c exfecution ( bcvcn ctne Anno 1551
bic anbcr Anno 64 tmb 66 aiiff Ccncn 51» 7t'J <5f*
purg gcba(tcncn Ovcidjo- taqen/ bci; Icbjcitctt
Caroli VT. Ferdinandi I. unb Maximiliani II»
bcfdjloffen vuorbctt) nuemcifctt.

In quo articulo iterum impense impro¬
bus 8c mendax eft , Autor Juftitix Cxfatex
Imperialis, 6c ab ipfo Eledore Saxone
refellitur, dum fcribit (c) Quod ab eo tempo¬
re, quo conftitutum eft Judicium Camerae,

nimi-

( a) In /iteris ad Eleftorem Saxonix de dato \pntq
I j. 25. Decembr. ^ Anno 1610. (bj In voto
fuo ibid. die Sabbathi 1 1 Febr.apud Lundorp .
tomo z. atior. pitbl.-lib, 6. tratl. Z<\. p, 1 16 1.
(c) d.propof ipf

24<j De Ratitne Stdtut

nimirum ab Anno 14 9S in nullis Comen*
tibus Ordinum Imperii » ulla Lan
fada declaratio. , .

Denique, ut exemplorum banc farraginem,
recenti aliquo & notabili , quod ipbmct vi¬
dimus, concludamus, contra immaturam ac
pricoccm , Palatini Eledoris. mBannum
declarationem , ipfc Eleftor Saxomx eno
primum ptoteftatuseft; (*) Quam i tamen

poilca, tumiple, parum fi biconlUnSi
dis 1'ragcniibus ablolutc, ac , fine ulla con¬
ditione, approbavit : {l>) tum Brandenbur-
cicum vicinum, ut approbaret, compuur.

Qualem vcio opinionem, leu cxiluma-
tioncni, apud omnes , inconfianna tua me¬
ruerint , ac fibi comparaverint, ipfimctjCon.

fcientia , fua & propri.i confcfiionc convin¬
cuntur: Ua enim antehac ad Caifarem Icri-
P ferunt , (i) 0ottrn ODtr tuo jenige tidra
approbirtn/ un6 b.itcben / tvas rorgtiHjm/
('piofcriptionem , feibeet , Palatini, & Ele-
doratus tranflationern J ttmtbcn QSir til*
twvdjflfle 33nfde irotqcqvuntcte vcunntnt
gi'30gcnc moriven retraOixtn i illlb mdruugll(§
juutrptbcn gcbtn QBir/ (jctlen unfero vorbriiw
gens femen bcfMnbigcn gr»nt> gefjabt / mtr
incljr nerbittetung ttnb wdtcrung gefiicbf / tuti)
<£tt>rr .Kttjffrlfdjcn OTupt. nnt) an&cirn (£f)itr:
unb Surftcn unnbtfgc nittfjc tinb mifofrcn 311#
gc^ogen/ obet CSnfcrc batywabgefctrftgic ©<#
fiintucn baa jenige mcfct in mandatis gctjnbt/
teaa fic »or unb rmbrndit / ttddjes itrts mebf
flllctn utfUfcieitrf; unb fd^impftid^ / fonbern <tu$

M

(a )iniiferuad Moguntitium de dato 2 ?• Febr.
is4nm 1623. ( b) Pati a Pragtvfi* §.ttl bet’

‘Pfdirdfdicn (ticfjc- (c ) de dato ^mteberg

iz.Jllarr. ^tnnoltizi apud Lundorp- ttm
I, nd.puhl, ltb.6. f, 154.. p. 10S5.

Tarsi. Cap.XT. 24 f

Ocij an&cm (;ol;cn imt> gro^n^ofctifflfcrt in:
unb fl«(fcrt;aib bceOvcic^ce/ fbnbcrfic^ bcn jcni?
gcn / fo glci^mdfftgcnnctnting mif Q3nogc$
ttJcfcn / »m& nod) / ucrticincr(id;cn fcin nwrbe.
QBir tvujtcn mtcf? nicfyt / n>ic QSir co gcgen
Q3nfcrcr pofteritet , ot>crrtn&crn iJiirffcii tm&
<25(4nbcn i>co Oicicfccs vcranihwbfcn fon*
Ccn.

Exempla, qua: idemAutorin contrarium
affert, (a) nullius nolfro judicio ponderis
funt.

Nam , circa Heinrici Leonis proferiptio-
nem.Sigonium Autor Juftitia: Cacfarex Im¬
perialis , autplane non infpexit , autmal!-
tiose allegavit , aut perperam intellexit; ut
fuprii oftendimus.

Reliqua, e Sigonio adducla , exempla,
non de proferiptione Germanorum Princi-
putn , quorum dignitatem & privilegia nos
prxeipue hic propugnamus, fed quarundam
Italia: Communitatum, loquuntur ;qua:,eo
tempore, fuerunt quali proprium Impera¬
toris patrimonium : Quarenihilad propoli-
tum noftrum faciunt.

II. Imperator in Capitulatione fua jurato
promilit ; fenihil, quod magni momenti
effet , abfque Eleftorum conlilio expeditu¬
rum , £)a|5 et m ivtdjtigcn facfjcn/ fo bas Ovcicfj
fccfrcffcit / tac£> nnfanga ter <Xf;ur'5uv|fci9
Ovatfyo tmb Ocbcncfens / fic^gckawcfycnivollc.

(*> r . . , . .

Ad prolcriptionem ergo Pnncrpum Im¬
perii » fi non omnium Ordinum-;, certe
Ele&orum , confenfus requiritur : Quin
L enim

{ 3) d.propof. 1 9. (b) Capit ulat io Fcrdinandi

11. §• 31j>t $?«»?(. folfen unb tvoitcn mtd>

&C5 Ovetis. vcrf} i»

$cr*

241 *IV T?.t tione Statu*

enim ea res magni momenti lit, totumque
Imperium ac ejus tranquillitatem concet-
nat , nemo, credo, dubitaverit.

Sed hunc Capiti; lationis textum, Cxlar,
&Cxlareani, in aluim fenfura detorquete
conantur: Quod, nempe, per, Q&idjtigi M* ,
djcn / intclligantur , non, quorum finis mo-
do arduus i' 8c, quorum media dubia,
nec expedita funt , QDcttJft md't uiunit jo
ihron t»ld)ftq ; fonfccrn/wdcfit nud,'

nurbtiqcn jwaft^affttgcn modum (jetten/
mtd; U’ild>c wajv (te expediret / unt> ycrricbtd
tvcrbtn mufun : 29orm fce® ^)cilif(crt3tetd)3
imb 3£l>fibic5 rddit fiibfltn |

utint} tini» / mit» mape qc&cn. {i)

Hoc vero non obfiante, re£tc nos eun¬
dem huc applicamus : Ita enim abipfisble-
ftoribus , optimis verborum fuorutn ac Ca-
pitolationis interpretibus, explicatur, St huc
applicatur j tum feorfim a Saxone StBian-
denburgico, tum jundim a toro Eleifioium
Collegio, qui hoc ariete Eie&or is Pala tini
profcriptionem impugnarunt.

Saxo quidem Llertor ita ca de re fen*
rit > (b) 3«1>C9 ^>fnfli-©mfcn« ^(ctjts-proces
(uitte bilttg em unbtr modus procedendi gc*
(sarteti / imJ)Si«(E(jur#Sui;pEcn beo 3icitf;)0/tm
bcr CapituUm» ,aia in cincr fdEnvcrtn/n)idi«
<>0fn/ t»cit',(iu|Jc^i:nbcn faefie / Emmus btc ruin
ic& (jtdigm Occidio / tuic feimfaljrBrif? >mt> I
ftr ittqjcnfif ein bcjtu^ct / crfohjct / ferunt ba
fraget tiuuOcn folUrt-

Aut

(a) In refilutionc ‘Daniels Legatis data Vienna
7 lun. ^4rnu> 16ZI, apud Lmidorp. tomo i.
act,pubt.(ib.$. c. 35.^.945. (b) In vota

pto Ratis bona ^4mio I5;j. die Sabbathi tr
FeLr. apud Lundorp, temo Z, ait. pubi. llb,6.
tratt.z^.p.iisu

Pars I. Cap. XI. 24 i

Aut ergo valde lubricus & inconftans Saxo
fuit, aut aperte falfus eft Ferdinandus Im¬
perator, quando fcripfit, (a) (£r fyrtbc/ illis
feinco©cf<inbtcn/relation , fo viclvcrffflnten/
bnp <£l)ur*@ad)fcn nimmcbr / tvcgen bcv ?tdifs
crfldvung/ aitff femen (ibiinSurffltcbeii Con¬
ventum bvingen/ unb fclbftcn-bcfcnncn/ bup
man (jierju .iijmatjio fugitcfy nirfjf gclangcu fon*
ljc/uucf) ('tcfju vici scit vetliercn ivuvbe.

Confimile Brandenburgicus fuffragium tu-
11 r,(i)C0?an fonte ntd}t bcpntcn 1 tt>tc von biefet
fo ividmgen facfjc ( baraufF beo gnnijcn Cftcicfys
tvoijtnnb / obee aber cnMtc^c rui» bcnipetc)
tic (£!)ur«$ur(fon Ij.ttcn fonnen aupgc|d;(offcn
ivcvbcn: unb ba aud> feinc Capitulario» bn/
ivere eo bennod) cinc folcljc fitcTjc / bu bcr QUuir»
Surjlcn bebenefen unb gutadjtcn ju»crnc&smn
gcwcfcn / (5oId;coabcvum fovicinutyt/nociintis
i)0c^bc(l;cuv(td;c Capitulation , batinnen vet‘i>
fprocfjcn/bajj in tvicbtigcnfacbcn/batb anfetngo/
ter <Xl)ur<Surflcn bebenefen unb vatf) cingcfyo*
(et tvctben foite/ barjufomt.

lidem duo Kleefores junftim , (e) £}ic Ca-
, pitttlation nocte Iiierin finr/ unb eo erforbere bip
fundamental ®cfcl \il ivcldjco cin onbctvcglicfy
grunbfcfi / nicljrcfo nicbt / ban nourfttcfyc ob-
fervantz : bnpcro alfo bictubcr fcine mctjrctc
ffimmen jumeteben / nocl; bio ©cfeli in tveitere
confultationjuftelicn.

L 2 Nec

(a) ad Llcttorem Soxonia de dato QiBien 29.

^4nno 1620. apud Lundorp. d.tomo
2.1. 5. irati. 2°. n. j.p. 896. (b) d. loco
er tempore apud Lundorp. d. traci. 24. p.
1163. (e) Relatio Eleftorum er Principum
fuper ejuibufdam articulu Cafarca propo -
Jitionis Ratubona de dato 17. Febr. ^ Anno
1623. apud Lundorp. tomo l, a£t. pubi, lib.
6. e. m- P- *°77«

IU.

'De Titione Statui

Nec minus aperte , univerfiEleftores ac
Principes , Ratisbonae congregati,
Capitutationis ad fenfuni huncacc
daiunt , (a)£a$ m bcm
proces , utut) ter frtdjcn jvt t

ivcicf;e dn vEbnr^ttvflentfium beo OvCi 'J.,
aifo aucO cin jnUglicb beo
Collegii betreffe / bavauo cnlivctxv bce^x t<jt
rul;c unt> tvolfTanb/ ober tvcl a, : ter
ivctung tinb min cntffeftcn / unb ejdc 3 .

te / btlftg mit uorbewujf beo dpctligcnOutm
Cf;ur>5iu'|t en/ tiad; inT;alf JvomglidM ?£* “
latio n , jvcld;cpro Lege fundamentali Impe¬
rii gubaif en/ vcrfnbrcn roerben follem

III. Eadem Capitulationeexpre se pr •

fuin eft , quod Crefar rixam, bellum , aut

turbas , Imperii nomine movere non e e-

at , abfque Ordinum , aut ad minimum,
Eleftorum conlenlu , (Solle fdrt <$CJ«nu/
Saf;bc / nccf; Mvicg irn* o&errtuffcrt;albb(9
Ovctdjs / von bcffclbcn tvcjten <infnt)cn / obetf
vornefymn &c. obn ^3orn)iffen/Oin(bunb
willtiping ber OlddjsStdnbe / jum ivcint^lfcn
bcC fccfyo (£l)ut»5ui:|tem (6)

jam vero proferiptionis individuus Co.
ines. eft , bellicus tumultus: Cum is , qui
per fententiam Bannideclaratoriam , bonis
ac dignitate exuitur, mox armis ac via mili-
rari iifdem exuendus fit; nec enim fponte
fira quifquamiis cedet.

Prohibito ergo,feu deftruclo confequen-
ti, in quo ftat ratio antecedentis , prohibe¬
tur , 2c deftruitur antecedens; fi modo

con¬
ia) Rejponfum Electorum ac Principum ad Cajaris
propofttionem de dato 20. 30 . lan. lAnno eod.
apud Lundorp. d. lib . 6 . c. 152. p, 1068 .
(b) Qapitulatio Ferdinandl //. §.

\

>

'Tarsi. CapXl. 24 5

Confccjuens illud neceflfavio lequitur ad an¬
tecedens. (rt )

Qua ratione fimiliter Eledfor Saxonix
Ratisbonx ufuseft>(6)£>fl0 felcbcExlecutio-
^es ol;nc .j&teg^madjt ntd)f vorgcnommcn/
t?nb bututrd) bcm OieirfK/ unb bcn gt(;ovfamcit
©tdnbcn (dcbthcb gvoffc gcfal)t jugcjogcn/
<tud; jttiicfpalt obcr mioftdUigfcttcn / imtct bcn
©Ctfnbcn caufirt , tmb «ngcrtcfotct tvctbtn
tontc/3nmaf?cn bic spfaU>tfd;e Exfecution t>af*
jclbc gnugfam juctfcnnctigcbcn.

IV. Si Imperatori foli, ubi Principum Im-
perii, corpus, fama, aut regalia in conti o-
Verfiam veniunt , cognitio interdicfa eft,
rnulto magis Kanni declaratio erit -interdi-
fta, in quii de omnibus his tribus funul , ac
lina eademque opera agitur.

Atqui prius in fuperioribus abunde de-
inonftravimus : Ex quo neceflario fequitur.
Imperatori, cui foli in corpus , famam, ac
regalia Principum, nil juris eft , nec Banno
in eos graflari licere.

V. Principes Imperii noftri , quos tamen
dignitate, libertate, & privilegiis, aliarum
Nationum Proceres anteire, vulgo jadlita-
mus, illis longe deterioris evaderent condi¬
tionis , fi Imperatori foli, in eorum capi¬
ta ac fortunas, Banni fulmen vibrandi pote-
flas effet.

Nam , in Gallia , olim quidem Parium
Curixprxfentia ad hoc fuit neceffaria. Vel¬
ini , cum Dux Alenzonius , Carolii VII.
Regis propinquus, perduellionis reus effet.
Senatus Regi confulenti relpondit : Judici¬
um illud , «ec conftitui , nec terminari
L 3 pof-

^~a ) Everbard. in topicis , loco , a dejlruttione

confluentis ad deflruttionem antecedentis «

(b) in difto voto apud Lmidorp. cL loco.

Z+6 Dt Ratitne StatUt

poflc, nifi 1 Paribus Franci*, Rc^c ipfo prur¬
iente (.>)

In Tolonii Pes <\c Nobilium caoitc ac
fama , n >n, mfi inComiiiis, cum Senatu ju¬
dicare poteft. (b) Quemadmodum , Anno
ifgj fub Stephano Rege, Chriftophorum
Sborovium Regni Senatus larix Majeftatis
reum, ac infamem , per Regni Alarcfcallum
pronunciavit. Iifdemque Comitiis, terrarum
Nuncii, contra Samuclis Sborovii fuppli-
cium . extra Regni Comitia de ilio fumtum,

)>rotellati , fic privilegia Nobilitatis , ac Li¬
bertatem Rei;» ibi. atrociter violatam , que-
fti funt : Qmbus cum Rex rcfpondcrc ex
voto differret , imerpolitaptoteftati .ne, ne
legitimis Comitiis hujus Conventus arta
alcribcrcr.tr. r , ac ne quicquam , quod hic
concluderetur, ratum efiet, difcc flerunt, (c)
Sigifmundus quoque, non ita pridem <ie-
funftus Rex, Anno i6to fer ia quarta polt
felium inventionis S- Crucis proxima, V Var*
favis, in Conventu Regni generali , cum'
Senatoribus Regni . in Conventu congre-
gatis,& lateri fuoaflidentibus^vilhclmunj,
Ducem Curlandi*, rintlo Ducali Curlandi*
& SemigalJix, tum etiam beneficio eorun¬
dem Ducatuum privavit.

Er hoc Polonorurn exemplum Elegor
Brandenburgicus , in Conventu Ratisbo-
ncnli , Anno rszj. contra Cxlarem inpri-
misuific, (d) triii Jc iitiff &icf< »ftfc/ em
Chrv SiirfT • im5 uniu iStmibc bea Oldu;s/
ttrit deterioris conditionis , nD clu t einm ji

tn

(l; 13-idifi. lib. 4. d: Repuli, c. 6. (b) Cromtrm
lib.l, id Polof-Ji}* *2\cttge Paur. hh. j, hifixr,
rPUsn. (cj Chytr&tu hb,zyt Chron,
fd) tn dr voto fm apud L Hiubrf* rf, ioca*

T.irs 7. Cdp. X 1. I47

m 'Pcffn fim/b.m tcrfctbc mrfif/ote mtff offencn*
ptolci ibir<c ivcrbcn fimne.

His tamen omnibus non attentis , cimi
dcfund.is Fcidinandus pro lubitu, ac fuo
ouafi jure, cvulliflet ac plantallct , licailet
ac abfolv ifi'ct(Eleftores Imperii nuperrime»
quali p;fcatoics ifti ,1'apcrc coeperunt; fk mc-
moresiilius , quod, qua' notabili ter liunt,
nili fpecialitci notentur, videantur quafi ne-
glcita (a) in Capitulatione hodierni Fer-
u i nandi (invocant) 111 articulum hunc de
Hanno» (eu piofuiptione , in fcquentcni,
formam variafTc, meiitcmquefuam apenw-
fi me declaratio , feribumur, (t) .Jbr 0)?ue(.
folten unb urotten nudbfurfommcn / unbfcmc®
wcgco gcflatcn/ bafj nun Iji nf uro _im anb/bd)*: $
eber nicbrigce ©un&e/ (£&ur»Sur|t / Siivjl/
ebet anbcrcv/ otjuc Q3ifad)> aud) unvcrl;&rt/u»t>
cbn verwiffc» / Olnlf)/ itnb vcrwUUgung bet
C£(jur*5ftr(Tcn/ tvtldje (Ubbcetterf md cljai*
bnfftig gcnuid;t / In tie Tid t uftb J?bev*ad't Qc*
tljan / brache / cbcrerttdrct werbe : <Bont)«» tit
foirbcni orbcmttcfjcr proces, mibbee -'priligcti
0v6mifd?cn Ovetis vorauff gefctJCc ©aqun g/
nuet) auswcifc bv& 5pctitgcn tHcict-o / ttn gemet >
ten 5 r 2Suljr / reformirttn GCflintticr*Q5ertcpt#
otinung/ unb bnr*auff crfotgtet: Oiddja nb#
f^tefce/ in tem gc^ctltcn unb uolljogcn werte/
bod) bem Kfc&dbtgtcn fcincgcgcnn>cl»r/ veimbg
beo ianb- aubeno tinrtbbffidjig. QSScretsabett
fadbe / bafittci&trtan i(?m fdlqlcn ganp noiuri
unb offenbar/ bcr fitcbdrcdjev micbiit fci#
ixm vcrbrcdjcn bcfjnrriid; unb tijdtlicb [ore*
fitbve / ob wcl a rtisban nidjt «ineo (imber*

L 4 bft^ren

(aj /. J J.§. deinj»r. (b) In mnnifeflo hodierni
Lleilnrti Pdfaiinty conlnvtrjiam de PaUlina! »
coiuerneniefnb firura*

54* 'int Statu*

t*af?rcil prcfrfTifi von nSMcn ; fo Oftif
fcotb Au$fn tufcnt faU/ ni it »ujw!'un$ o&ftc*
t.idjt.rtcs ^Kfitacn CR«'l<fca cbrjtintltcr
tim i.ttrrj’i tin <£f ur* 3tirtlci» / cHf un() 4Ut»t
t»ir/ $u&cr nmrfttdun 'Jfefits ntidrmij
l*n/ cimtrtnnu\un/unb vcriafytCH*

Exdirtis his lucilcntcr pater , quod, licet
in caulis t;a£I* l acii.tam Imperatori, quam
Camera:, nantium in delinquentes flrin^c-
ic liceat idtam-n cum :,r:i:o (alis , l^hac
moderatione intcli igenduin Iit, ut illuftriuin
Pcrlonarum, live Pmrripum proferiptio toti
Imperio refetvara maneat.

Ut ergo a potiori fiat denominatio , Ean-
jtutn , cujus principalior £< nobilior , live
pars. liv'e Ipecies . penes Oidincs rcfider,
mcriio Ordimini, ficti totius Imperii potius,
«jtiiin fiulius Imperatoris cfle, dicimus.

Caput XII.

De jure C die clarum feti Tributorum.

Sectio I.

Ollc(Hat!o,five collcft.-e generatis ini po-
^ fitio.Qflcicfieflmr/ Dvctcfommnqc/ SUitfiw
(juliff/ elide Regalibus ; Se quidem potiori-
bus,feu majoribus. {4)

Tributi Ea vero iu Imperio noftro, non ab Impe-
indilUa ratorc impon.tur, 8c a tefervata fiuprema,
toii-M aefemper, atque perpetuo apud Jmperato-
Imptrii , rem relidente poteftatc dcfccndit , Ordini-
osntm- bus nitdo fiaitem exaftionis 6c collectionis
jurato- niiuift-tio pcimiflo ^ : conceflo ; ut fabu-
ruejl. lantur illi, ( 0 ) quibus Caifaris favor magis,

quam

(a) Rcihk, tib. 1 . r/. j . e. 4. n, t 7 r . fib) quot
citat , c~ , pro mere , /equitur Reini- d. e. *,
204. e. 6. rt, 124.

ParsI. Cap. Xll 2+9

apiana Patris Libertas cordi eft : Sed a toto
Imperio, eo, quo Ordinibus placuerit, mo¬
do inftituitur, nec ulla, nili in Comitiis,
coruin confenlu indici poteft.(<t)

Quare cum Matthias , Ungaris Rex , An¬
tio 1609, ad tuendos ejufdem Regni fines,
fubfidiaab Eleftore Saxonis peteret, res ab
eodem ad Comitia rejefta eft , (b) hac ratio-
tie , (£0 muffe ntdFjt vor cincn ©t«nb bcs
Olctci)c» rtllctn/fonbcrn auffaUgcnumctOuidjs
Qacrfamnwg/ tjtcrtn gcljanbeft rocrbcn.

Ita quoque Rudolphus Imperator , a
proprio Iratre Regnis ac ditionibus exutus,
cum in Eleftorali Conventu Anno i6ti.
Koribergs habito , fumtus, ad fuftinendum
Imperatoriam dignitatem , poftularet , Ele-
<ftores rem ad univerfos Ordines rejecerunt,

( c)3f)rc CO?rtpf.tv>crbcfc(bfi$Ucr*gcndbig{t cro
tncffont&nnc» / baf? rold;e& t;ot;c bcgcfjrcn / bcp •
beo Olctdja <£()ut'/3urflcn ait tn ntdft {ucvbc?
bcn/fonbcrn/ bet; altet* ©tdntcrelblution
f;cn merbe.

Idem adhuc, Anno 1623. in Conventu
Ratisbonenfi, ab illis faiftum : Ubi, cum Im¬
perator , ad tuendos Ungaris fines , contri¬
butionem poftularet, (d ; ©tc niSdftcn Sljvcc
SOrmft. mit trcul;crf$igcm rati; unt> tf;at$n bam
ben geben / rotcSfyrc 9)?at;f. an bcr Zmftfd;m
Q5rcni} untcr(;altung / tv.it cinct crfidcfftcbcn
litilffc / fur tipmatyi / ofjnc etne Ovatae S8cw

L 5 |«m*

(a) Paurmeifl, lib . I • de jariid. c. 4, ». 40. edit ,
pofler. (b ) in literis ad Kegem JAattbiam
de dato C0?crob«rg 1 o. 20. Fcbr. „ Anno 1609.
(c) Kefponfum Elettorum ad Imperatoris pro-
pofitionem de dato r 7 Sept.^nno 1 6 1 I*(d) Ca' ’
faris propofitio de dato 7 lan.^Anno 1623. apud
Lundorp. tomti i.ail. pubi,- lib, 6. c. i$i>-
p. xo<S6*~

f

2 Jo 'De Ratione Statui

fimfim.i / umb brr «njug ffliigcttM' d(frt§l
Hfiil .n/fucturrirtt ilpcr&cn mo<U';al> Elcftonbus
iclponliim eft , (a) 31) rc jfrtjferlidjc '))uw(.

fu / twfj f?t biTofclbcn / tt)ic jlc fonfict)
g ti' n c ivo it c ti / t n Mc fcm }(jtc m fu djen/bijimrtljl
n i rT?f cut.T.Mcti tpiKntonntlt/ 3fflcr©n<ftfaifl
vor fntfdnilPitjct ^i(un/unl> ifjvntdic jiwi&fl
lu "cn / bkUtJtmfciL’ fdmtiidjc/ tcs
:: i.!i Owfd&o tSfdfo&c/ fur * ^crfomwfUfticiw
b*0^ ipfjjc / gei iiagcu # u luffai.

Er gaudei quidem , hoc in articulo, Im¬
perator pari, cum Rege Polonirc, privile¬
gio : Nam apud Polonos quoque, non, nili
in minis, ttibuta fdlcimcm , ac decer¬
nuntur ; dc quidem confemieiuibus Confi-
/ ariis pariter , ac N unciis terreitribus.

. (b) •

I.uet xN" cc movet no*:, quod Imperator tributa,
Imytuu ab ord. ni bus decreta, fuo vehit nominem*
,tr« ®- dicar.

w-.r.t fi- Hoc enim ideo fit , quia Imperator eft;
*!• hoccii , fummus Imperii Princeps , & Sacri
conii .ii , feu Senatus Ixup«ialis,b(6 Ouiffw
0unf)6/ Diredor.

Nani indictio , perfe, magni momenti
«ou eft : Cum indicens operam tantum fu-
am arihibear.quam format ac informat con-
fen Ius Procerum Imperii, {e) ldque in tan¬
tum, ut, ne digitum quidem tranfvejfum,
ab eorum confenfu Imperator recedere poi-
dt.

Hinc

( a ) Eli Horum & frincipum relatio de cjUtbuf-
dam articulet (fsfares propofitimm de dato i 7
Febrtiar, ^inno 16Z3 . apud Lundorp. A.lib.
d. cap. 1 j 4. p. 1075, (b) Cromtrm lib. 2. in

P 0 Ionia. ( c) Limnaus itO , 1 , de jure pubi. c.
ac, n. 3 x.

*

V

H

Parti. C^-XII. 2 5 'I

Hinc fi Ordines Imperii in Colleftam, Tmpe*
certis terminis folvendain,confenferint,Im- ratar^nc
perator , folus , & propria autoritate , quidem
^e terminum quidem folutionis mutare & termi-
coarftare poteft: Sed, ubi neceilitas id exige- num fo-
videtur , adhibendus eft Ordinum [utionis
confenfus. Prout faftum Anno 1557. 3ft/ coarfta -
ter trcpidfjngcn 1 ju ^Cugfputg verabfebube* repo.
ten / bcfiamtcfjcn liAiffe nxgcn / ftcf) teft.

Ijm vcrg(id;c!t / cntfcfiloffcn / attt>f>ctt)ifltgcf/
fcaf; btcfcibc emteibtt bra;jdl)ttgi fyulff M cinc
otoctfidftrigc bwcfjt werten fotlc. (a)

Contributionum ergo praecipuum requi-
fltumeft, voluntarius Ordinum confenfus ;
haseque non minima pars Libertatis no-
ft rae hucufque fuit : Quam , ut fartam te-
<ftam libi confervarent Ordines , faepe etiam,
occeptis ab Imperatore reverfalibus , fi-
bi prolpexerunt, £)ic contributiones fcinb jc*
fcerjcif/ uon bcm 5p6d;flcn $uubt furfrcy'tt>uiig
acceptirct / ctwcm «udf / wcil ess fur
ctujtgc bet ftctjen Xcutfcfjcn Na-

tion geaebtet / reverfales butubet crqultcn/
imb miffer cincr gefamter SJchnthgung / hnc*
fcet cincn ctnjigcn @(anb/ nic burcfygcbtun*
gen ivotbcn. 0) . .. . .

Nec Reinkingii infirantia negotii nobis Ot/jt-

quicquam facefiit ; quod confenfus hic Pio- Cho»

cerum Majeftatem Imperatoris non eva-
cuet : Cum nemo Principum jus habeat,
vel teruncium unum exigendi a fuis , prxtei
conftitutum annuum cenfum , niti populus
aflentiatur. ( c) Quem ad finem aliorum
L 6 Regum

(a)Receffui Imperii de ^Anno is67.§.Uttb tcm*
nnd; JU fefui?.. (bj Inftruttio Legatorum Rei-
pubi. l^oribergenjis ad Ducem 'Lanaria ae auto
10 Ottobrif j. .Anno K52I. (c) Comin. lil> . 10\
wmmenU

%j^m

I

IT2 D' Ratiene Stattu

1' egum cxem . Ia ex Bodmo ac aliis addu-
cit. (<)

Nam , ut alibi , ita Se hic , in general itate
terminorum ludit : Diftmguere enim pri¬
mum debebat, inter hoacftatetn, utiim.
tem, fcneceflitarcm.

Cum hx quxiitenes toto inter te coelo
ditrerant : Utrum Principes jcfte & jutte U-
ciat, f i utrum e rc Principis ilr , u, in tribu,
iis indicendis , Populi, feu Subditorum, ad¬
hibeat confen fumi Et; utrum Princeps Sub.
ditorum eonfcnlum ncceflarib adhibere te.
neatur, ita, ut eo deficiente, Subditi nnpo.

fitum fibiottusfecularepoilintr

Sicnimaflerat, Principem , Suetu , 5c
ordme facere , quod Populi adhibet conicft.
Ium , imo in Deum ac Tulhnam peccare,
quando Populum pro lubitu , abique )ufla
causa, tributis exhaurit} pedi busm ejus Ici;.

tcntiain defeendiraus.

Si item a /Ierat; e re Sc exi /lima none Pn*.

dpis ciic, ut id faciat; Similiter eidem ahen.

Quod H ulterius pergat ; in omni Regno,
etiam quod revera monarchicum eft, Se,ut
ad fpcciem defccndamus , in Gallia (dequa
Coininxusdiflem ) confenlum Subditorum
jjeceflario requiri , ita ut illi, non requimi,
tributa , cx Iblius Principis placito imperata,
senuere poflint: Jam illi amplius alientirj
non po Hinnus.

Comin^us , in fequentibus, fatis fe men¬
temque fuam explicat, quando pergit. Sunt
1'rincipes , quibus Jioc frequens eit in ler.
mone, ut dicant, habere fe privilegia , ut,

quan-

( a) Reinkj l. j . el.z. c. Z* W, 143* & c*- 5 c,At'
n.zoS .

Tarsi. Cap.XlL 2 s$

quantum velint , exiganta Populo. Certe
GalliarumRex omnium minime caufam ha¬
bet, ut iftud de fe jaflet : Nec enim vel ipfi,
vel cuivis alii id licet. Qui vero comparandaj'
gratias caula.poteftatenfhanc illi tnbuunt,ii
certe pariim liberaliter agunt , & provide.
Quid enim finitimorum voluntates alienare
magis poffit, quam ejufmodi vox atque li¬
centia? Veriim.fi Rex ad hunc modum dice¬
ret, haberePopulum fidelifiimum,qui liben-»
ter imperata faciat, qui nullum onus recu»
fet , qui patientiffime quidvis toleret > qui
damnum acceptum moderatiflime ferat,
majorem fane laudem ex eo fit habiturus,
quam II prius illud dicat, fuumqjprivilegium
libi diligenter fervandum effe, contendat.

Huculque Cominafi verba Ex quibus,
praefertim pofterioribus, ad quem fcopum is
tendat , luculenter videre eft.

Sed jam , non de boni ac prudentis Priq-
cipis officio, verum, li Princeps debiti lui
ac Prudentia: fines tranfilire velit, de Subdi¬
torum poteftate , quaeftio nobis eft: In qua
alia Regna , cum Imperio noftro , Rein-
kingius nequicquam comparaverit.

Nam , quod ad Gallia: Reges attinet, fo-
lent quidem Comitia , quando de novo tri'
buto indicendo agitur , in Gallia haberi
Non ideo tamen , ut Populus arbitretur, ex
ejus nutu,Monarchicam ac Regiam potefta-
tem pendere ; nam,Sc fine conlenlu Populi ?
poteft , jure fuo , Princeps tributa impone¬
re Sc exigere: Sed ut paterne Subditos mo¬
neat , caufam ncceflariam elTe , ex qua co¬
gatur , propter utilitatem publicam , ab illis
fiibfidia petere, («i )

Hinc Carolus , Ludovvici IX pater, mo
L 7 rem

{a) * Tetrus gregor, lib. z^ deRepubl. cat>. 5«

i) 4 ‘De Ratione Statui

rem huncnonfervavit,fed primus omnium»
fine confenfu Populi , pecuniam > j

fuo arbitratu , imperavit. (<*) Qui,etlima e
•hocipfo , ac imprudenter fecerit. Populus
tamen ei repugnare, imperataque tributa re-
cufare non potuit.

Carolus quoque IIX in animo , fub finem
vitaj, habuiiTe fertur , remittere plurimum
de tributis , neque amplius , quam Proceres /
Regni decrevilfent , extra ordinem impera¬
re. (b) Qupdipfum nullius fuiflet ponderis,
neque notatu dignum , nili Regi Galiiarum,
abfque Procerum decreto, tributa imperare
liceret.

Longe diverfa Imperii noftri ratio eft,
in quo confenfus Procerum prscise necef-
farius, &: de fubftantia indicendi tributi,
imo potifllnium ejus fundamentum eft:
Adeo ut Proceres, de eo non conluki , ad id
perlolvendum non teneantur.

Ha:c autem necefluas confenfus in tri¬
buto indicendo, Majeftatem ingreditur,
ejufque pars eft, ac poteftatem illius, qui
tributum indicit , penitus infringit, ac ener¬
vat.

Sectio II.

Impera- C Ed, quemadmodum in indiftione tribu-
torif non ^ torum Imperator nihil , aut parum juris
ejl pecu- habet: Ita quoque in difpoiitione colle&a-
rtiacol- rum pecuniarum.

gecladif- Non enim pecuniae colleifce in fifcum Im-
po^tto. peratoris coguntur , verum ab ipfis Ordini¬
bus cuftodiuntur, ttw&ci) linter bc» ©tdubiM
f«lb|t vctl»rtf;rct. (c)

Et

(a) Comin. lib, 9, comment. (b) Idem lib. 5. de

Re lio T^capol. (c) Receffiu Imperii de tAtlftQ

I548,§.ftwr(;(,b(n

Pars L

Et initio quidera a lingulis Ordinum in
t>|utque territorio pecunia: colliguntur:
xilprum unufquifquefuos habet Quarfto-
1Ci” on^v: unb Obercmnetjmcr. (*)

Deinde collectas pecunias , aliquando a ^4]Jlr~
i n gulis Ordinum, coulque donec ad defit* vatur
hatum ufum impenderentur, aflervatas legi- enim illa
'^us: blt An no i j 1 8 faftum , ac decretum vel k
e * (6) ©ajj i?as jmigc/ ftxis teter jObrigfcit Jingal»
Stludcn votvfi / bnfcfbff bti; birfctbm £>Smgfrtt/ OrdU
^3 l| ter genii (Tee yenvabrung. bcljattcn werben num^

[D c/ ^ i» tangeijer pugfutqjcnemcn/unb iin*
Mnggcujinntf.

Eodem modoinReceflli de Anno 1544
fO cavetur , £)op bie tinfug bce gemcinc»
Mcnnings/ [;inbcr eiuesieben £fjur»3firficn/

^utftcn / unb ©futtbs / yctofbticfcn jObcreitu
itl;mcru/iniTjrcn Xnth c nue ra aret/ tmb bcljat*
tinvcrbcn jbtt/btjj cniffStjr itci;fcvttd;cn53?atjf,

Hn& Sentinet SvadjestSnfnbe fvmcrc vcrgUi»
djung mtb befcfKib.

Aliquando a fingulis Circulis: Ut faftum Veii
Anno 1 S 4 - , quo Circulorum Qnxftores pe- fintruik
cumam colleflam penes fe retinuerunt , ac Ciratlit.
ni.sV l^^olveruntftipendia , jpaben btege*
cunefe '£rctjs#cmncl)mcc / »on bcm jufiiuuncn
gcbvartjtcn ©dbc/ ber(El)iir*5$tir|tctt/ unb ©c-
meina- t^tdnbe/ bauon |ic gcovbnct ftnb /
ben djrcs CUrcvffcc mtfgcnomcn Jflrfcgs^Bmf
btfclbct unbuntcrb^h-n.Crf)

Regi-

(z) RiceffUi Imperii de lAnno IS4Z. §. battitf
tum biefer (b) RcceflUs

Imperii de ^Anno IitS. §. unb ncm(icf) btC-
fer mctmtng- fc) §. unb bomit mm biefer,
vtrf, fcnttt foti unb wit. (d) d. ReceffUs
Imperii de ^Anno 1 J42.§. Wil'fcQCt|/ OtblltU
«Ub IV Olltl) mtffr

Olim k
Regi¬
mento.

256 'De Ratione Statui

P-egimento in vigore fuo durante, illiipfi
commifla fuit cuftodia colledarum pecunia-
ntm. Ita Anno 1500. ifHrta ©clbtw Oletas
Otfltf)/ fcurd; i>tc Surftcn/ ©tafcn/ uni> #wcn
gcandvortct morbo». (a) Et Anno ad
earundem adminifti ationem, quatuor e Re.
gimento deputati funt. (b)

Aliquando, Sc quidem farpius, publicum
aerarium eredum fuit : Idque, vel in una Im¬
perii Civitate 3 ut Anno 1 495 Francofurti ;
(cj yel in pluribus; ut deinceps fempet
faftum eft. (d)

Huic autem aerario unus , vel piures Qux-
ftores,3a^obct^)fcnmn<?m#cv/clejure prae¬
ficiendi funt: Quales, An. 1 49 S feptem con-

Itituti ; eorumque unus tantum a Cxiare, re¬
liqui fex ab Ordinibus denominati lunt. (e)
Nec hi Qincftores ab Imperatore loluin,

fed & ab Imperio ac Ordinibus , &9uueni

Imperio, potifllmiim dependent: Quapropter non m-

nonfolo peratori m odo, Cc d Ordinibus quoque jma-
Jmpera - mento obfti inguntur.
tore de- sic eodem Anno 14 9S Sjabm t*tc
pmknt. utci|fctr niefit nddn Mnig f™<

*ml ahcO S“r|,‘”4'^

( a) Ordinatio Regimenti de ^nno 1 5 0°. Ut. V01J

* eolDncrn/ n>tc bic an f
0(cur StcpmnbOlci &*• <b> tf;

teffiu lmp. de eod.^Amo. §. IMltClf «»

U$c WntU.verr. xmb fOrfcr

gemtnfm. (cj ConPtutto.*i5> r.(yn
tyfenninQ&de ^in. 14 9S tit.vot bc f

<gc$<n$mrtf?crm (d) \Lmclte

xAmo 1512. §. fjafrcn l,]U' * . *

JRcccJf. lmp.de ^ An . J 5 22.$. CS fotf lw *
i>Ct7 pajfim deinde, (e) Cotijfattttio 3 *

w\nm pfwttinjj* tit •

Sapi ut
in pu¬
blico
trario,

Sui cer-
tu Qui c-
fioribw.

Qui ab

Parti. Cap. XII. 2 57

dri&cn / voti bes Jpciligcn «JUi(§c0 Wcgcft/
((jimfoffen. {«*)

Imo, fi quis eorum fpeciali juramento»
itut Imperatori , aut uni alicui Ordinum ob-
ftricfcias erat, neceffe fuit , ut illo foivererur :
Quo ita abfque ullo, feu Imperatoris, leual-
terius cujufdam particulari refpeciu, foli Im¬
perio eflet obnoxius , ©tcfcibr ^cOti^niCij^ff/
Mti& <£ctnmiffanm / fctjn / in bifetn tjiittfec!/ tm&
bcfcfji/allcfn/ atfcrgc(u&& tin&cttb/Mmif jtebo»
^coiiig KJjayuniliitn/ ober bc CC!jui‘*Sut'tiS/
ffcn / unb (gtiintcn/ vevbimtcii ofeer »cvfEvtc£€

gcwefen/ gdnijlicl) (cbiggcBiiiflworbcn.^)

Similiter An. if4i Ordines, communi con-
fenfb Qjr&fi ore ei u (modi conftituerunt,jJ(W
beti gemeinc@fdiibc cinitppfcnmngmcilfcie
gcnommen imb gcorbttct/ bcr in feinem ctnnety*
mcnunt)flU(S0cbcn/ fimis ait en embern fiicCjcn/ gc*
iiiditct@tdnbe mtfscnforbcrntnib fudjenfaU.fc)
Et ifti Qmeftores rationes fuas, non Im¬
peratori , fed Imperio & Ordinibus reddere
jubentur, £)es j^riiigen Oleiefjo QScvftitiiiung/
£f/ur*$ttr(!cti/Sm'f?en nnb (‘Stdnbcti.f'^) Obm

autem, exfifiente Regimento, eidem Regi¬
mento , nomine Imperii , (SoUctl ©tatljaltcr

«n&

(a) ibid. (b ) ibid.tit.\vu btc @5cfiaf}»mei(Tcr«t>
(er <mbera ‘ppidjt Rbig fein foflen. (c) Recejf.
\imp.de*4n.i j 41, §.unb baimtgemcinct (Stdlli

bc. fd) Conflit ut io vom gcmcincn<pfcnmtig*

^An, 1 49 f. tu. voti tcu jieben ©cfjrtijTncifffnt-
Ut cejfiU Imperii de Unito S 24.5. &t£«mUUIcf>
fotcljc (jvilffc. fuejlw Imperii de Unno 1 J 2 <5 -5»

lucifer ats jftoniglfe&e QBfiv&c. verf bicauf
gctsflrtidtc. It eceffdf Imperti de Unno I j 2.9.
unb bitmtfctn fo(cf;c. 1nfi11e.ReceJf.Imp.de Un.

\ I j4r. §. u nb bamit gemetne ©fdnbc. in fine.

Receffits Imperii de Unno 1542. §.lttlb )0fc§

vcrgcncmmcm & §,6«nwrt w»& iwmic.

Imperia
quoque
r at tonet
rc ddanU

,< » Df Ratione Statu* ,r

f tltK fCyV

unb OuMimcnf e&r6<twr rtfofnf,cn «bcr*
rccfccnfcfctafft ftirfcr t>cnOvCtd;s^^nu

nneivorfif ivcnVn foff. {*) a toris, Cei

Er (e- Non enim ad nutum folms In P ^ j pecu -
eundum ex Ordinum decreto, concredit^ 111 0c(j>

Imperii niam adminiftrare debenr, d s
decre- junici/ ober CtrtCS fftdW tt'cdlfll’ fic ne

pe- *>«»/ ®Mn&0oJ<rQDcfc»ff^ 1 JnMpgni5

r«7?74»> quidem Imperatori) peben/ .-x(5 j^on

«<*««»- a«frt<jcn / obcrvcwifit^»»/ ” Vaflcf

firMt, tiacf; gclaffen/ forge <jcgcb<n/0&c» 1 1 ^ , <)in j?c/

fce / ixm aflcm bcncw/obcr <J‘C rf fafibieben

lmpe- tverben, {b) . ; certos ufus

rator pe- Hinc Imperator pecuniam > ft]nara eftf
colleftam , in alios, ac quorum - icceden-
r»&#2 ufus convertere nequit: Niuidiiai)d
pr» /*- te Ordinum confenfii. (c) _ f qua;

Litu uti Qua pecunia, fi , deficientec

contributionem fuadebat \,ia“^ Laut
^ ;//rf illa lucro Imperatoris minim e cedit ,
epuinon Ordinibus , qui eam conti i .

tuenda, ©o imm bcr ctfenfcn t)nfcnW n#*
i ibwea fcurff tiQ! obcr<jolmujcf?cn «nem i«c»

rejiitu- ©(itnbc fetn aiiegctctjteo (Sclb/wtbcrtimb g ,g^
enda. bcnivcrbfn ; ( d) aut ad linules necem

t imites ( a ) ReceJfM Imperii de ^Anno 1522. §■

oece/ii- bcmmtcb «in gtftyct tn. ( b)d. C^flitutio vm

ates af ©cmcinctt tyfenning.d. tit. Recejfm

de Jtnno i$ 11. §. unD tuuint cIuwjcjcf^F*
in fine fiecejfim Imperii de ^4nno i 544* §,t:n

bamit mm Dtcfcr verfixmb fcriicr fod
icf;. (c) d. ReceJJiu lmperii.de ^nno 16 2 2 ni
prine . d , ReceJJUs Imperii de ^4n> 1524-
afs (Tllff (jcgcmvcr^cn. Recefifa Imperii cie
<Anno 1 570. § crfTlid; Mcit)d( noefr. (d )Recej-
fiiu Imperii de*_An.\ s 24. §. ?/<?#? J0
tejfiu* Imperii de *An. I j 26 . §.c$ t>UJ ft#

fervan-
ia efl*

'T ars 7. Cap. X 1 1. z s 9

aflervanda eft , £)<i &cr Scitib / wott fetnctsi
f;od)(dfttgcm gctt>a'(tgcn Qaorfaf} abgcf rictum/

0^ct »n tvas nuge nbgetuentui n>irt> / fot £>tc
Q3c(t>f)»(fc bcpfairtmen tn fccn lcg« (StaMcn / ('is
5u «nbcrn/ gcgcn i?on Xurfcn/ notl/ttJcnMg*

£ct(cn 6c(;af(cn / imfcouan&crnftid;c»md:tgc<>
br<mdf?cf tact^cn. (a)

Licet autem circa difpofitionem colledta-
rum pecuniarum varie, &nca uno modo
actum , ex didfcis appareat , quocunque ta-
nren rem vertas , Imperator pene femper ab
ea exclufus fuit: Ut ita Venetorum Duci in
hoc non abfimiiis videatur j qui circa pecu¬
niam publicam difpenfare non poteft , ne
quidem de obulo , abfque aflenfu Civium
fuorum. (6)

Nec illud ultimo nobis praetereundum lmpt~
eft. quod Imperator, veluti tributo onerare rator fi-
Ordines in iplius poteftatenon eft.nec a tri- /«* non
buto, communi Ordinum confenfu Impera- poteft k
to , immunitatem j uni, alteri ve concedere coUedis
pofilt, in reliquorum praejudicium, (c) Sed, immu-
fi Ordines quidam in Imperio exfiftant, qui- nitatem
bns , certis de caufis, immunitas concedenda concede -
videtur, communi Ordinum placito id fieri re*
debet. Prout , Anno 1542, Civitatibus,

©oftot / SO?utI)aitfcn/ CRortfuuifcn / OD«n»
gcn/& >$c(l im ^rtmmcrsbad; tributum fuitre-
mifium. ( d)

Nam , ut vectigalia ac tributa imponere,
ita &. immunitatem eorum nemo , nifiis,

qui

(a) Recejfue Imperii de^A.nno 1 $66. §. uilt» foti
;o:d;c 0C(lluil?r' (b ) Ttberiu e Decianus re-
fpoiifo 19 • » 1Z7- vel. 3- ( C)Gail.lib . 2.

obf. S9 • n- 1 .Mattii. Stepb. lib. 2. de jurif-
diSl. p*rte t* c ■ u». membro 1. n. 107. Schor; -
iorn. lib. J . Polit, c. 1 z. (dj Receffus Imperii
de Ainno §• Wttfc ttHCJVpftw

260 DeRdricntSiittM

qui fumtnam Reipub]- poteftatem habet,

largiri poteft. {a)

Caput XXIX.

De lure creandorum

Sectio J.

AD Majeftatis quoque Jura refertur Jus t
creandorum Magiftratuurn inferiorum,
(b) Nam ad curam Principis Magiftratimra
creatio pertinet , non ad favorem Popo r,
ut Modeftinusait: (c) Hae eque ipfa creatso
maxima pars efi muneris Imperatorii, g)
Quod Si verueftjmperator nofterh odiet-
Bus maxima muneris fui parte privabitur.

Et , lic ad fpeciein progrediamur t i ntti
Magiftratus primum, procul omni dubio,
locum Obi vindicat Vicarius Imperii^ qm vi- ;
vente/ed abfente Imperatore, coiiftituitur4
Faldti- Is autem , etiam eo ca/ li , cfi: Eleftor Fa- {
jjttf Rhff** latinas Rheni; Quod Rupertus Imperator
niefivr- aperte teiitarur; dum fciibit* (e) A divis Ilo-
dtmrius manis Imperatoribus , Regibus, Frade-
Imperii celToribus iliis 5 hafterms exflitille obierva-
Vica- tum , ac etiam de jure Comitatus ‘J 'alat matus
riu*,a&' Ttheniftiiffti&vjfit ejuod cum Romanuslmpe-
ferire rator, vel Rex, ultra montes Italiam ingrel-
Impen t- fus fuerit, in ipfius abfenti i , Vicarianis Im-
J ore, perii in Germania , Galba , & Regno Arela-

tenli , ad Comitem Palatinum Rlieni perti-
jmeiit, & pertineat.

Quod

(a) Eodin. hb. I . de Republ.rap. ic, (b) Retnk.

Hb. iM.l.c.i. n.zo, (c) /. un.-^id L. 1 filiam
ambitui, (d) Z otiar ai. (e) in ^oojittutisne
de ViCaria tu Imperii Cjermaxici in abfentia
Imperatorii data ^Augufta *Aiino l+oi, apud
Goldaft. tomo I, const. imper, p. jS I.

Pars I. Cap. XIII.

Quod domefticum, e Palatina Domo
Rati Imperatoris, teftimonium, fi quis forte
lejiciat 5 certe clara privilegii antiqui, a Ca-
toio V YVormatix confit matijverba (4) 11011

refellet , <g0 cjn Oiomifrfw -fttufer / ober

uber iScrg jcucfot / ebcvaujf bcm Olcicfi
ift / qcbiifym/ unb ftcljcf ju/ cmenkbcmlJJfatii*
©rafen / ter djimSutf ift / bic »«rfcfjung
uub ucrujrtStung bcflcfbfn. 9S)sc burt
fcuffdbc / rtutT; fcine (fcrgcbradjtc ^rctjtycit/
unb privilegium, ijicrson/ confirmirct/ unt>
bcfidfigct.

Unde Eleiftore Palatino invito , alius Vi¬
carius ab Imperatore conditui nequit. (b)

Ita Ludovvicus Bavarus , cum ad iter in
Italiam fe accingeret, Rudolpho, nepoti ex
fratre, Praefecto Praetorio Rheni, res Germa-
iricas commifit. (c)

Et cum, Anno 147 3 inter Fridericum III.
ac Carolum Audacem , Buigundia: Ducem
aitum fuifiet , ut hic vicarius in Imperio
conftitueretur , nihil peraftum fuit : Quod
Imperator, fmeAflenfu Principum Elefto-
rum, nihil ftiper his rebus pollet conftitue-
rc. (d) Petitiones Caroli improba: videban¬
tur, fcnbit Auftriacus Autor, (e)6csdquas,
non,nifide communi Principum Electorum,
& omnium Ordinum confilio , refponden

deberet. .

Exempla , qua: in contrarium adducun¬
tur aut tunc acciderunt, cum Palatinus pri-
* vile-

(z) qua ex Frebero refert Limnatis lib. 3 .de jure
pubi. c. i 2- n. 36. (b) Limnatis d. c. iz. n .

3J. er alii, quos citat, (c) -Avent, in. lib.
n. annal. Boj. (d^ Crantx.. lib. 13. Saxon, c.
I t. hiator Paratipom ad^bbatem Vrfpergen-
fiw p . 4 $ o. fe) Gsrharus de Boo l, S . hiftor*

xArcht -
cancel¬
larii cer¬
ti & or¬
dinarii
fant.

Qu&Jlo-
res ab
Imperio
crean¬
tur.

Regi-
mentum
ab Impe¬
rio con -
fitutum

Camera
cfi Indi¬
cium
imperii.

2 6 2 Ratione Status

vilegium hoc Vicariatus nondum 'obtinuif,
aut cum ejus confenfu.

Poteft enim, & iolituseft Palatinus, de ju¬
re fuo interdum aliquid remittere; integrum
tamen libi illud, acceptis reverfalibus, refer-
vans : Quarum exemplar exftat apud Golda-
fium. (*)

Inter Magiftratus Imperii fecundum lo¬
cum obtinent Archi- Cancellarii imperii:
Qui, ex antiquis Imperii moribus, tresfunt;
Principes Eledores ecclefiaftici.

Nec vero in horum creatione, Imperator
quicqnam juris habet : Statim enim , ac rite
'a Capitulo eledi funt , Imperator eos , no¬
lens , volens, de Eledoratti , cui Archican*
cellariatus hoc munus connexum eft , inve-
fiire, & quofcunque Capitulum elegerit, pro
Imperii ArchiCancellariis agnofcere , te¬
netur.

Idemque , de quatitor fecularium Eledo-
rum officiis . quae hereditaria iunt, judicium
eflo.

Huc etiam pertinent Qunffiores , feu era¬
ni Prefedi , Ovcicf)S;Oc!;a^mci(ia7 O^cidjs-
^fcnmwjntctffcr : Quorum creatio, ut paullo
ante offendimus , ad Imperium de jure, pon
Imperatorem fpedat.

Regimentum , quod fuo tempore ( cum
omnia publica iplius difpofltioni lubjace-
renr^ lummus in Imperio Magiflratus ap¬
pellari merito potuit , ab Ordinibus Imperii
conftitu tum fuit ; neclmperaror initio plus,
quam Praefidem , tradu temporis , duos Af-
[effores creandi , jus habuit : De quo latior
infra erit differendi campus.

Si quoque fupremum Camerae Judicium
huc referre lubet , illud maximam partem

/ jffi

(3) tmiii

Pars 1. Cap, Xlll. 265

^ -Ordinibus dependere, adeoqjlmperii ma-
t>'s , qua Imperatoris cfle,fupra expofuimus.

. Confiliuin vero illud aulico-Imperato- Conft-
i!Um’ ^ev Ovctclis / quod Leguleji liurn

amera: vulgo xquiparnnt , tk Con filium aulicum
Secretius , 6cr jvet?fcr(«cf;c ©e# fecre .

Ovati) / quod Regimento, cumextre* tum lm-
lira avita: Libertatis internecione , fubftitui- peratorU
tUr> novafunt , & illegitima, Auftriacse Do- non fune
mus, contra Imperii Leges ac jura, in per- leaiti-
n'ciem Ordinum, communifque Libertatis mus nui-
tendens, machinatio. giftra~

Tandem integrum Imperii Senatum quod '"tus.
attinet, fatemur fane, Imperatorem creare inSena .
■l rmcipes ac Duces : Nec inde tamen in- tum
ettur , eundem pofie aliquem cooptare, imperii
inconfultis Principibus, in Principum Se- nemomi.
natum. r

Aliud enim eft , vocari titulotenusPrin- num
cipem ieu Ducem : Aliud , in Comitiis inter confen •
uncipes jus habere ledendi, ac fuffragium fu >reci-
ferendi. Nec, qui Principes Imperii nomi- pipttcjl,
nantur , & titulo ac honore Principum gau-
oent , ili ico Ordines Imperii funt, ac fuf-
Iragio feilioneque Principum in Comitiis
potiuntur: Id quodipfetnec quoque Rein-
kingius (a) inficiar i nequit.

Ut ergo quis , tanquam fummi Magiftra-
tuspars, adnriniftrationem Imperii una cum
aliis Ordinibus in Comitiis capeflat , & ad
hunc effedum Imperii Princeps fiat , Impe¬
ratoris creatio non fiifficit , fed requiritur
aliorum Principum aflenfus : Nec enim Cae-
fari in illis, qua: fefiionem, ac fuflfragia Prin¬
cipum concernunt , innovandi quippiam,
aut mutandi, & inpriniis fuffragia multi¬
plicandi ulla eft poteftas.

Unde»

{a) cap. 1 , nam. 3 4«

2d-f T)e Ratione Statiti

Unde , tempore traftatuum Pailavien-
furni Mauritius inter gravamina Imperii re-
cenfuit , m fcct §itrflcn/ tmb gcmciiKf
©fifnfcc Oidt^cn/ in facfjcoidc (Srbrfanbc bo
(ungende / ntlcrlcp pracliqucn fbltcn gcntacfil
tvctbcn tmtl) tie mtfffro fi im ni en jucr((Ui^’ti/
taburcfi/ ivasnum &c<}ej)rcf/ giicr^aJfcn/ audi
taj; non i>cn (Er&Ianbcn t tmt» temporal
fcn/ fer rtii(fc$0<$cncn Q3tfi&itiiicn/ (eic^te «t)&
«ntci'fcf)ii^nri;c 'Pcr‘oncn tmfcrgcfcftf votxM
ierfiimmentefio jjic^c mtcf; gc(e<jenfjd(jwnw*
tf;cn. (a)

Quod fi , pro lubitu , quofeunque in fub-

fellia Principum adfciicere , aut admittere,

Imperatori largiremur, poflet is omnes fi¬
duciarios fuos , Clientes, ac jurata mancipii'
Principes Imperii facere, Senatui Principum
obtrudere, ac, cum in Comitiis vota non
ponderentur, ied numerentur, (b) multitu¬
dine eorum votorum, reliquos Principes vel-
uti obruere, aut certe eorundem auftorita-
tem labefa&are ; adeoque concludendi po-
teftatem , per hos, qui ab ipiius ore toti de¬
pendent, oblique aeper indireftum ad Te tra*
here, cumdireftoid ipfi prxeifum fit.

Hinc etiam antiquitus, cum novi homi¬
nes in Senatum Principum reciperentur»
fa&um id aliorum Principum afienfa.

Sic Fridericus II, cum confilio, aflenfu Sc
sfliftentia Principum , Civitatem Brunfvvi-
cenfem, ac Caftrum Lunenburgenle univif»

ac creavit indeDucatum.(c)

Et Carolus iv cum Anno 1 3 <5j Burggn-
vium Norimbergenfem Principem Imperii

crea-

(a) Hortled. tomo 2. de Helio German.lib. J.f.
13.»- 17 • (b) Reink^ lib.j. cl. 5. c. %.n.6l»
(c) ^ifiorifcfic
parte 1 . p, z

tT*n 1. Cty.Xlll. 15 s

fec|t id, accedente Principum, Co-

r,' Uni | ^ar°n ura, &. procerum Sacri Impe-
111 con(il10t (xj r

in o"r t'llllen concedimus, fi quis denovo
o ,u‘IIUlrn numerum (legitime, fcilicer, &
mutn confenlu f cooptatus, nec adhuc-
rea' T 9°mhiis locum > feu leflionem con-
j tus ht, Ctefiiri incumbere , ut eidem de
eo opportUno profpiciat ; citra Imperii, al-
tc,i“r'cP«jodiciiInL.(^l

SficTIO II.

£ T hi quidem omnes toga Patria: pratei- Uttx
pue inferviunt: Quod fi Bellum geri o- Belli
Porcent , Imperatori facultas non efi , decla- Imperio
■m1.1, ajIclUem generalem Belli Ducem; led creatur*
uipium quoque &r , & fieri debet cora-
rnLJni Ordinum Fuffragio.

ita Albeitus , Comes Palatinus Rheni, &
utriulgiueEavaria: Dux Anno 1500 genera-
!S ac ^ 11 na nuis Pelii Dux creatus eft , »011

jt ucrfmwum} pi cinem iptiubfanti» ics htUU

gnr -Jlnrtjo/ cmidbfct. (c)

Similiter Anno 1 j 30. S)at fidi 0?. mif Q>n*
ouct) / 3fiir|tcn/ imd ©tifn>

lc l'rMW«n/ J>cl- £imi!>(manfd;<ift «irtcrncun#
meii. (d)

lique Dux ab Imperio, & Regimento ^Abee~
(quod tunc temporis Imperium lcprsfen- que de~
tabat) dependet, ejufquejuiTuftare jube- pendet

M mr;

( a) Goldnfl. temo T . conii . Itnp. p.%71- (b) Re-
cejfue lrnp.de ^Anne. 1 570. §. lia extern (Utdfj
Itodj etltdjc Reinkjlil'- l-tl. 4- c- *•». 3 J-
(c) Tfacejfui Imperii de ^Anno tjoo. tit.

QTvcirtjs jpmiMllujn brfreffeni). (t) Recef-
fti* Imperii de <Ann9 IjJO. §■ 1)1)0 OrJIBit fpt#

166 De Hartotie StaM

tur: Ca) Unde in ,j ui amenti , qucd prau
flat, formula continetur, crr lC5

OXcidjo Ovctjcntcn ntrfjts fitrm%;nicu

Et dem Et, quemadmodum communi Ordinum

srefumat, confenfu conftiruitur} ita oriam , |ie iS^3'
re velit, non Imperatori , iod llegmi n ,

& omnibus ad Regimentum depuratis -r

cipibus , rcllgnare debet , ©* ™

I)itt nmd)£ ftrf) btt a 1 *

fim : ©ocbnlfo/ b# « *

bcs Oiddjo Xetitfdjft’ Na non,
tcmj fo iin ^nfcr fltft
<£&ur®fi^n / Sitrdcn / unt M ^
crbnetai 3veginunf / fo Nl / sUIJ^ f(trilc(
Ovcicfjs ctfor&emnq / bep etmttibtt I

ttci-cn/ mificfcmbt. (Vj Himiiten*

JEf «6 Jdemque eft, fi, certis de caulis, d m ttenj

«*. dm (it , OB«n QBir / «■» W. ^ 1

rmm- giilfc tum anffi;r(ii'(n /oStr

Vir. imb tetocgiitbm mfad)en tlum wl

len i fu fbKcn QBir/ un& Ne Oicaeuftm/ Nc jccfca
<£fiittStir|tnW audi &if at»6/f C/7 e j c t r eb e im&
CSJrltitcljefMt-ffcit/ bea Oinc^s OicgtmcnteJK
Qlns erforbeni/ itiib a($bau ittif Q3nfertn rati )i
nnffcti «»t> ivillen / fefcf;c «bf finfeuog mi> m*
fcfereifcunfj tfjim. (d)

Ni Iiil enim tam naturale, quam eo unum¬
quodque modo difibivi 3 quo colligatum
eft. {O »j

(a^ 'Recejfas Imperii de .Anno ijo o. ttt. bet
dpnufitmim fui cf;nc befetmdi/ &c. & tir. nrt
ter JptHi&cnum «fijcit fiin fbi / &e.il>t nflCv
bcfrfmb bus Oie i <:hb Oi-gcitfcn. (b j lh*d‘
tit. ico (c) ibid. td-

Qd3ie ter dNnjimnan urfitub itcljriifrt fof.

(d) ibid. d.tit. (e) l, 15, de He£, lark*

'Tanl. (ap.Xlll. l67

Idfane diffiteri non poHumus , conflitu-
tionem fummi Ducis militaris , ab Ordini¬
bus libera voluntate, Caffiari , fub certis con¬
ditionibus , fuilfie conceflam ; Ut Anno
1541, [a) Anno 1542 , (£) Sc pluries dein¬
ceps fartu m_ .. Csfarem quoque ipftira, pro
fe, ac liberis fuis , hoc officium ^ tanquam
pioprie Imperatorium, impetraffcab Ordi¬
nibus. (c) ' x

Sed id Ordinum juri praejudicare minime
poteft : Nam ex eo forfan > Auftriacos pri¬
mam occafionem, Ordinum jura* hac parte
invadendi , fumfifle , quis dixerit.

Ut autem de lumino Exercitus Duce u-
lea mus , etiam Confiliarii Bellici , certo nu¬
mero ab Ordinibus & Imperatore fimul>
S35om ivcvfcr tmfc £>cr mfamffing/ {d) Duci
adjunguntur ; quorum confilio omnia ge¬
rat.

Imo , Anno T542. cum conftitutio fum¬
mi Ducis , Imperatoris arbitrio committe¬
retur, econtra decem eidem Confiliarii , a
decem Imperii Circulis , & folis Ordinibus
defignandi , illi adjunrti limt, ©etnt) tem
£>bvtf{cn ypaubtnum $cl;cn 5 tu

geovtncW mlSji atip £>c n scljcn (Evcvffcn kcs
Ovcicbo emet) (et i tmb gcfdjicfct mrten foD
(cn/ aifo fcap chi icfccr <£ra;& ctmn gcfcfjtcf*
ten/ uni> fcer ^vriege crfafjvnc nC0?ann/

M 2 fem/

/a) Receffitf Imperii de eodem Anno , §. Qort&

uno (b;

Imperti de ecdem Anno , §. (1(0 UUtl (ibcr*
sc) Recejfiv Imperii dc ^ Anno 1 5 5 7- §•
tannferner anco. (d) imperii de

^ Atmo 1 500. tit. Qoon fcc$oOlcW;en. T^,ceJl-
Imperii de Anno 1 5 3 o.§.fccnfc(btgett
llUin. Recejfvu Imperii dc Anno 1541*
fcvuifcibcnjpbvilun.

Ordini-
bite e Li¬
guritur,

2 6% De Ratione S fatu*

fc in / beo drctjffco/ gefalUt)/ cvftcfcn /
cn fol / unD nni0. («>

& par- Particulares quoque Exercitus Duces,
vadares quorum dudlu Angulorum Circulorum au-
Duces xilia contra T urcam militant, ab iildcm Cit-
ab lm- culis conftituuntur. (6) . .

perio Et hxc de illis. qui fago Patris inlerviunt,

creati - di<fta funto. ...

tur. Utroque, tam fago, quam toga mi i ant,

Duces Angulorum Circulorum Dii eetores; quio-
auoaue lim , Q3wfm£rtub«cufC ttl ben piv^cn/ P® ' "
Circulo- ea , Crepo 3iir|lc»/ & Cw^iffc» V1’
rumab lati funt. .... „ „

Horum conftitutio & ipi*a u *

jufque Circuli competit: (cj Licet, u ip
res in eleftione funt . nec Ordines de eo in¬
ter le convenire po/Tunt, ad Regimentum ,
eoque non exAftente,ad Csfarem recur us
At. (d) n

Ex his omnibus, qua: in medium n
ruis allata funt, conftat. Imperatorem in
conftitutione eorum Miniftrorum , leu Om-
cialium, qui res Imperii, domi, militisq; ad-
miniftrant,aut nihil, aut parum certe polle:
Quo in puncto Rex Polonis, licet in aliis
plerifque etiam exigua valde poteftate pol¬
leat, Imperatore noAro longe regaliorem^

(a) Receffus Imperii de eodem lArmo , §• Uttb btC*
fc» jObtiffcn. (b) d.liecejjm de ^Anno i S 3 °*
§. batmt uber bcnnodi *» fine- ( c ) ^$ce-»us

Imperti de ^A nno 1 5 r 2. §• Q3n& d(0 f)icl’Ci>0t .
Declaratio 'Tacis pubi, dt ^A»no 1 5 2 i. t?f*
t2Dcid)crgc(trt(tburc() emen trjAcbcn Srcpo.

■ ReceJJitt Impetit de ^Anno 1 55 j-§- 33
tllit obqc|el5fC. (d) d. ReceJJit* de ^A><no
15 1 z. d. §. d. Declaratio Pacu Publica tit.

cti) <£r«;o mt( tmfyhm
mano.

'Pars t Caf>. XIV. 2t$

Tltfi enim in Poloniii Magifttatus Regni
1011 ’ n^* *n Comitiis renuntiamur ; Palati-
105 tamen &t Cailellanos , & reliquum 0-
Jnnem Senatum Regni , Princepsleg.it: [a)
oique B^ex in aliquo exteris excellit , id po-
“nimutn confiftit in conferendis, fuoarbi-
ttio omnibus his dignitatibus , officiis , ac

gubernationibus, (bj

Caput XIV.

&e jure cudenda & ordinanda moneta ;

■Legatorum quoque mittendorum &
audiendorum ,

Sectio I*

J Nf|r Majeftatis Jura ll militer cenfetur , Tus as*
Jus cudenda! monette nomine proprio* ac dentix
Gur3> feu infpettio rei monemiae,

Qil? re P ere n n i u m fam ilia re m j 'a Co m m o -
do , poena capitis affeftum legimus, quod
nummos publicos tua imagine iignafiet: ( c ) cfi*
Quod de Rege Fertarum Herodotus quo¬
que relert -3 qui hanc ob caulam Aiian-
dium , Agypti 3?xscftftum^ iL curi percuti
ju (Terit*

* Hoc idem jus, a Ludovico XII Gallia:

Rege, tanti habitum eftf ut, cum cetera Mn-
j ellatis Jura Genuenftbus, a fe deviftis/con-
cederet, unam hoc libi refervarit, ac publi¬
cos nummos alterius , quam fua imagine,
cudi vetuerit; quo, abfolutum in eos le Im¬
perium habete, declararet. ( d )

M 3 Apud

(a) Cromerm in Po Ionia lib, 2. Guagnin. in dt~
ftnpt. ‘Tolonia. (bj Horatiw Spatio chius
de Interregno Pohnix. (c) Herodi anus in Com¬
modo. (d) Gukdari * Ll* inJior^BodindA,
de RepubL Ci io(

zyo T>f Rdtione Stet tts

v- 4pud Apud nos vero Jus iftud cudendi' mone*

nos q- t£; omnes Imperii Ordines, <k multi etianii
mmttm Impeijo immediate non (tibjefti (ut Ut- -
Ordi- bec quaedam provinciales) vel antiquae eoa-
mime/lj ceiSonis , vel lougsllunae prrefcrip ^ionis
t uio Gbi arrogant.

Nec dicipoteft , Caefaris nomine id fieri,
a ^ no jus lue j tanquam Jpeciale quoddam
pii vile Jium, Ordines Imperii 3 5c alii > Qui in )
pofTrfliqne funt cudenda moneta 3 fcu
®?*m ti-pcncn/ recognofcant*
ani id Si enim primam hujus /uris conceiiionem
nec ab refpiciamus 5 ea no n a iol 0 ImperatOiL ut,
Impi ra- fed H ieclor n m co n fen fos , ut i ni r a rn oneoi-
t ore filo m u s # n ece /Ta) i 6 a d h i be n d u s e ft : 1 1 m P o -
habenti Ionia quoque Rex illud iubd-ito concedere

jiequlr. r

Cum enim Sigifimmdus id, beneficutpe-
cie, Prutenorum Duci pennifi/fet ? Senatus,
Popuiufqtie, Jus illud Ma/eftaris , a
fubdito ac beneficiario tribui non potUille,
publico decrero ■ ftnxit (**)
nec 7m- * Quod fi ipfum juris exercitium ipefte-
perat&ris mus, in illo, ex Salvatoris noftri praecepto,
amotc fA) icones & infcriptiojies praecipui confide-
txer- randie veniunt: Ut ejus, cujus nomen &
cenu imaginem prae fefert, moneta, ac Regale
hoc moneta: cudendi ,efie incelligatur.

Atqui olim* lub Imperatore Sigi fixi undo,
provifum e/i, (Q ©uf? frt£ in tdtctf

<$§tdbtcnf an anent tf)cr(/ 9lrfdj)s JcidKfl >
fyabcn fof ? an Dem an Dem/ bes Jpmn/ oUrtet
3cirf;en* Regale ergo iftud, ex pixfara

re-

(z ) Bodin . ib id* ( b ) Ma tt h - cap ,2 z. ver fi l 0 ■

(c) In f culari reformatione de vAnn e 1-43^

*% 2 <j, apud Goldaft. fra*0u‘idt}$ confiitutton»

rc/ormanm 9 q vbmt ng m/ mb a n p fc&rtf&f tf*

p« 1<?2*

T ars I. Cap. XI 17. 27T

regula , non Imperatoris , fed Imperii , eo
tempore, judicatum fuit.

Hodie quoque (exceptis Civitatibus Im¬
perialibus , qure , cum immortales fmt , ac
nunquam mutentur , ad circumftantiam , uc
opinor, temporis denorandam, Caelaris no¬
men nummis fuls praefigunt j reliqui Ordi¬
nes principaliores , feu Principes . inperii ,
nulla Imperatoris fafta mentione, lua ima¬
gine monetam lignare folent: llt experientia
probat, ad quam hic merito provocamus.

Hinc dicitur. Regale hoc Electorum ac
Ordinum effie, fcet <£(;ur*Surff«n/ «n& awtot*
m @(dnhc ©crcdjtigfcit/ wnt) -Regaltcn i»ce
SWfinQ. (a) 1

Quinimo, cum Carolus V fua , non Prin-
cipum effigie, monetam lignari a Principi¬
bus , vellet, pro inligni publicas Libeita-
tis gravamine id habitum ab Ordinibus
fuit, (t)

Porro, tametli, contra Leges, nummi per- (pura'
cutiendi poteftatem Princeps cuiquam de- quoque
derit ; nummorum tamen, quos ipli cude- fy 0rdi -
rint , vis ac poteftas a Principe pendet, (c) natio

Sed nec hxc Imperatori relicta elt . Nam moneta,
cura & infpectio rei monetarias , line con- JWaje-
troverlia, olim Regimenti erat: De^quo fiatis efli
inlignite cautum, (d) OvCtdjs Oicgt» qua 0-

tnent i)«t vollnfonimcnc mafitf wnt» acixmft/ hm Re-
SH-tnwng wnt» fijhrmgcmcifficftcnttgcn gultnen gimenti

M 4 wnt ) fuit.

(a) Recefut Imperii de ^ inno 1 524. §.

(b ) liberti JMarchtonis refert .

p tum apud Hortled . tomo 2. de Helio (jcrmc.n,

lib.S. cap. 5. n, 12. (c) Bodin.d.lib. 1.

c.10. (d) Recejfui Imperii de .Anno 1500.

Ut. von t»cv COitinij tvcgw. vetf. ,

QSu / & faq.

De Titione St at ut

«nfc filbciin mfwfj / yon f«i'n«nt <)of5

cljn rtlfcn 3»fa!j/ bmd; toe g<ni«« /l°w

Ovdcf; furjunefymcn/ jtimac^cn/ »»<• 5UI W

Eadem poteftas pluries illi tributa eft. (V
Tioclleto- poft Regimentum fublatum, curaiei mo-
timlm- netariatad Ordines revoluta eft; . t0,
ferit eji. Imperii Receftiis, in quibus de ement attom
monetae, irrito plerumque conatu ac um}te*

- - ; - — L * T a m

berepoteftatem_/. 'b)

'Sectio II*

•/Tos audire, ultimo

catorum 1 'loco ad Tura Majeftatis pertinet. (0

}n parti- quoipfouulla autoritate,prae Ordinibus Ira*
culari perii, pollet Imperator.

recotio Nam in particulari negotio, non Impera-
habent rori modo , fed etiam cuilibet Ordinum Ju-
Ordines ra Legatorum competere , in propatulo elt:
perinde, Qui etiam in Comitiis , ubi de publica rea-

,ic im- gitur, Legatorum nomine indignantur. ^

ptrator. Hinc in Receflibus Imperii mentio fapnis

fa) Receffm Imperii de ^ Anno 1 5 24. §•

d;cn i) at bcr COJuniJ. (yReceff. de „ Anno 1 5 1.6
§. nlsnucb (jtcbciw. (b) Receffm Impera
de „ Anno 1 5 24. §. item nadjfcem tUC SSrtlJClt.
Receffm Imperii de *Anno 155 I - § * UCUllid)
Cli& fH() tuolKfO verf. bU6 (liufy ticbc». TtecejJ.
Deputatorum de ^Annoisjt • §• llJlb blCtVCli
vi(t ianDc. Receffm Imperii de^4nno 1 5 7 6 • § *
bfiljrtlben and) bcfdf)el;cn 7 leceffus Imperii de

lirino 1/82. §. naej^cm au c() affccrctt*

(cj clapmar.lib. uc,i3.

*Tarsl. Cap, XIK Z?1

ft , fccv abtocfcnbc» Ov«tt;c/ rnifr

Vocfantccn. {a)

In re vero communi, & totam Imperium Inpu-

Concernente, Legati, non nili omnium Or- blica re,
dinum , & totius Imperii autorirate, mitti mnfolus
pofliint, aut debent: Adepque inftruftio, & Impera-
fines mandati, intra quos continere fe de- tor , fiet
Dent, a toto iliis Imperio prxfcribendi funt. Imptri-
Olim, flante Regimento , eidem lnc po- um id
teflas communicata quoque legitur. Ita, habet
Anno 1500 Lesatis , ad 1‘apain deftinatiss &ohr)%
injunftum eft, ju(;an&(cn altes/ mtdjlrtwfci* 'Regi-
tter inflruftion , fp C8nf« »erovfcnct Otctji* men-
niep.t/ in voflfpmitdjcr forni w?oi wir$ wiffen tum,
tipttmfttglirfj juftdlcn. (i)

Sublato ergo Regimento j eadem ador¬
dines omnes reverfa, merito cenfetur*

Licet autem imperator folus fibi ali'
ejuando arrogaverit hoc: Velut, Anno 1570.

Legato, in Molcoviam deftinato, mandatum
fuit , £)ie Legation , imit cinct fontem in-
flruftion , bcp ta* Olcitfjs^ofCCimalctj juvere
faffet) / JUPcMditcn. {c) Attamen hoc , eo
tempore , Ordinum forfan permiflu, in re
non adeo ardua , fa&um fuerit.

Nam , lequentibus annis, cum Legatio a
aci componendas in Belgioturbas, decerne¬
retur, inflruclio, non a iolo Imperatore, led
limula Deputatis ad id, ex Ordinum nume¬
ro, vi mandati , a toto Imperio lulccpti ,

M s coti-

(a) Recejjf. Imperii de ^ inno 1 J 00. tit. t»fe »UM
mif cltidjcn ©tJn&cn beo 0\e*d?cj> / &c. Re~
ceffies Imperii de ^Anno 1 S S S - § bitlTlit (tber»

& §. ratcttjol Q33ir nuit & §• in fold’ct. Rci»~
kjng. lib. 1. cl. 5 . c.6.«. f°* (bj d.Rcceffl
de ^inno 1500. rir. nue m«n mit bcm $)ab|j£
fymblC» fot. (c) Heajf. Imptr, de eodem
xAnna, in §nt.

274 De Ratione Siattti

concipi debuit : Ita enim fcribittir , (<i) 2Bl( |
fdnt> ttrbicftg/ mi( bcrt jugejogcncn (£f)ufStU)
ficn/Sftrflm imi) ©fdnbeii/ trafff gmieituf
3^ctctifi#yerfiimf«ng mtfgdmgencn gcwiifa/
ffirbittic^ jut Iwrt^fdjfagung j» grctfmy tuic ,
sntb IVomuf fcic in finiti ion es fice pacifica¬
ti on , imb 5ri6ctjs#tradation jurit^fct). _ |
Eademque inftrutlio cum de novo coni- j
genda, fub limam revocanda effet, non j
cx jfoJ i ns Imperatoris led Deputatorum [
quoque arbitrio , id faciundum fuit, 53tC
vcrgtic^ctte inftruffioncn / tvic ani) ere-
dentialcn/ t;u£> nubere fjiefrevor/ twftf LeSa'
tion f;rt(bm/ gcimit^fe praeparatoria, flc^jcn j
Wtc&cntm jucrfrljen / miB/ mi( gutad;tcn tw |
-Depuiirtcn/ gcniificjj «EijiircEW iJilb fcOliCSltcp
5 uver $1di}en. (6J

lus au- Veiut autem nullos , de re communi , Le-

dsmit garos Imperator folus mittere poteft E j}* \
Legatos nec miflos privarim lolus audire debet ; lea \f
totius in publicis Imperii Conventibus. Quainre ,
Imperii Regimenii quoq; infignisfuit autojiras; de
efi, quo legitur, (e) £>ii£ fcte^Snige von Jpimgcrti
untnpoi tttb / t>uref; Jus Oteginimf fcefqjtnbcti/
un& crftirberf tuerbe» follen / ibre tJJotfcfoaft
gen Otittnbcri} jii gcnni&fcm 0 v c t d; o Ovegimmf
jufdjictcn : £ )ie rttoban t T; t" e SDotfdjuff / bwictyt I
uni) nnf$(Age J)6ren / itnfc mif ((jncti tveitcS
fjnnClcn/ vatfyfcfytagm /uitb&cft^licffcn fnlTtn*

Condu-' Arque h&n , qua: hucufque recenfuimus, |
sia. porilfima Ma/ellatis Jura clle, nemo fanas
mentis diffitebitur: Quas, omnia, ac lin¬
gula, 1

£.a) Leccffas Imperii de ^Anno rjfP4. §■

flrtil V.UtMngcjetgt. (b) Recejfus Imperti de

tsino ir>o*.§. nicfjfs tuc niger bo&)-

(cj Recrjjhs Imperii de fissio i 500. ttt. H?lC

nuo init -pifnswt

Iftftb/ iC,

T ani. Cap, XIY. %7f

gula, Imperium , feu Ordines Imperii ,ran-
quam unum aliquod corpus conilderati, fibi
admin i ftranda re fer va ru n r.

Ltut autem in his omnibus Imperator
cum Ordinibus concurrat ,imo pleraque Im¬
peratoris , tanquam Direfloris , & prscipul
Principis , nomine peragantur ; non tamen
idcirco illa Imperatori, fcd Ordinibus po¬
tius affignandafunt. Propter jus ac vim Co¬
mitiorum , quar iliperiivs late deduximus.

Imperator enim Princeps Comitiorum >
ac velut Caput ett Optimatum , quod eos in
unum corpus, & Rempubl. colligit eandem:
Non tamen in eo Imperii Majettas , led rn
Optimatum confenlu ineft. (a)

Quinimo Ordinum potiores, in his o-
nmibus , partes e ITe eorum que potius con-
fenfum, quam Cadaris voluntatem atten¬
di, ex eo manifefto conftat : Quod ipforum
confenfiis fempei acpricise neceflarius lit i
Cx faris non item-».

. Csfar enim,abfent:bus 5c di flenti entibus
Ordinibus, nihil effeftum dare poteft : Or¬
dines vero , fi evidens Reipubl. utilitas ni
fuadeat, etiam abfque Cadaris confenlu ,
imo contra Cx faris voluntatem , decernere
poliunt.

Caput XV.

De his,quz> e xclttfo reliquorum Ordi *>

num Senatu, a Cafarc, & E'efitonl/u<

Ji a ut a fi lu £ Scior tb us expedi tuitur.

Sectio I,

C Equitur nunc , ut de Iis agamus, quae aut
C £leftoribus pecuViatia funt, aut Electos i-
M 6 bus

f (a1) de Republ.c. 6,

27 6 De Ratione Statui

b us 8c Imperatori communia : Hoceft, quo¬
rum expeditio, autfolis Eleftoribus compe¬
tit, aut in quibus Imperator, tanquamDi-
reflor, & fummus Princeps, cum iolis Ele¬
ctoribus concurrit; exdulo reliquorum Or¬
dinum Senatu.

I. Inter priora ifta primum merito locum
Eleiiio obtinet Imperatoris eleftio : Ea enim, cum
Impera- omnium olim Principum eliet, hodie ad fo¬
rsit , los Septemviros finedubio pertinet.
Septem. De origi.,*: autem EleCtorum varia: vario-
'virorum rum fenrentia: funt: Quas hic/am petcer-
tjl, nere , noftri in ftituti non eft. Credimus ta¬
men firmiter, eorum initium nulli certx
Legi, aut exprefiae Conftitutioni, fed tacitae
confuerudini ad/cribendum : Quae,conni-
ventibus aliis Imperii Principibus , fenum
inrrodutta , & deinde , boni publici caufa,
fiub Carolo IV omnium Procerum conien-
fir accedente , exprefla lamftione confirmata
fit. (a)

Sed Im- Electio ergo ifta licet a /olis Septemviris
perii to- peragatur, a toto tamen Imperio, & omni-
tius, ra - bus Ordinibus, ut Elector Moguntinus ora-
tione & tione, in renunciatione Caroli V habita, te-
7cfpo- ftatur,(£) qui illis tantat rei curam foliscom-
iin. -miferunt, originem trahit; nomine Impe¬
rii fir ; iftique Electores, in hoc electionis
aftu totum Imperium reprarfentant . Nec
aliter habenda elt , ac li a tota univerfitate
Principum , & Populi , a quibus in ipfos
ea poieftas translata eft, fadta efiet: (c)

Ad-

(a ) ^Aurea Bulla pe- tot. Limneiu hir. 3 . de lute
Publico c. 1 . n. 7 . (b) cujus verba ex Phi¬

lippo Melancbthone refert Paurrnasl. hb. 2.
de lurifdiblione cap. z. n. 102. ccht. pofter.

(c) arg. (.6. §. j. Gftod cujufaue tmipetf
nom. PajfrmejJl, (U.n. X03,

Farsi. Cap.XV. 277

A deoque , ut redleriteque fiat, totius Impe-
omniuiuque Ordinum non parum inter-

Refte namque Fridericus, Elegor Palati-
ttus, ad Electorem Saxoniae fcripfit, (a) £t>
^o( tuc eletftion , an unb vot jlrff fclbft / bci bcn
^bur^Sfirffen altem fcinb bam»# E>tc
ii&lci3Ctt©(5nt)c bce fficic&es barba; / wan bie
fwpe g(cid;fam coardlirct/ obettvuf Qavl
Sum l;bd)jtm prtcjudizbcs Ovctd;s / unb ba»
fdbcn ©tdnbc libertet, vcvmrfjtct tvcrbcn fpife/
nid)£ mcnitjcr imerefiiret.

Et ad AichiEpifcoparus Magdeburgenhs

adminiftratorem, (b) ©ict»ai;lftcl;c5W>atfli#
tcinbcoOaa^sidtnirSurlicn 5»: <5 crfbrbere
Oln't tT;i* 7lmt / bcy Cer wo.fyl aurf; bce OUicycs/
unb altet bcrfeibcn €5cdnbc libertet , QSa£*
fnfctt / unb gcbcijiic&te awfmtymcn m gcbftrcnbc
cbadjC iundljtuctt.

Pertineclmc U Capitulationis Imperato¬
ri prsferibendce facultas : Quam Eledtores
fub Eledtion is pira textu , tradtu temporis li¬
bi arrogarunt.

Sed cum Capitulario hsc inter Leges Im¬
perii fundamentales merito recenjeatur,imo
ctcteras Leges fundamentales omnes , &
ipfum Imperii flatum, ambitu fuo comple-
dtaturj hocipfo. Legis, 8c quidem funda¬
mentalis, condenda: poteflatem , Eledtores
fibi folis fhmfiflet, ac Comitiorum, Imperii-
que Jura penitus infringere, quis non videt i
Et, cum has Capitulatione , Imperatoris po-
tefl.as.8c ardlius conftringi, 8e laxius amplia-
ii poflir , ut vel amplifiima, vel modica, vel
nulla lit ; totius Imperii lummam, per
M 7 con-

■ (3) de dato j^etlln-tm IO lui. anno 1619. apud

d.undorp temo 1. affor. pubi, ltb.2. trail. S.p.
$ 07. (b) de dato 16 laLannoeod.

ir-

Capit te **
latiorm
prxfcri*
bends
faculta¬
tem E!e-
ctora
bi ar ro¬
garunt*,
contra
Imperii
jura*

278 De Titione Status

confeqiiefis , ad Eledtores rediifle- apparet.

CapitLilationes er?o ift#, in quibus totius
B-eipubl. falus, & omnium Legum integritas
venitur,non,nifi iaComiriis, concipi debu-
erunt : Nec Eleftoribus folis , formandi Sc
reformandi illas facultas , ullo modo conce¬
denda fuit.

Quod autem id faftum cfl: , reliquorum
Ordinum inertia & negligentia facium, me-
aito conquerimur.

Non tamen laretnos, Principes quofdam
prudentiores.poft mortem Rudolphihoc o I-
fecifle ; Quando quicftio ifta aquibufdatn
mota,fcribitur, (a] £)b tuc efyucSutflcivtci»

tlidd; t iget / i n co n I u 1 1 is reliquis impera Stati¬
bus iCa^lari ctttc ncuc Capitulation votju»
fdjrcibcn/ nui! Mc affc comparata, cum con¬
cilio statuum , (uifgcrtcbtct ? Unb l;af mtm

apud idos bauof gcl;a(tcn/i)rt^ EI esores, in tra¬
nandis Imperii negotiis , CtWrtS ;U iVClt bUtffcn/
tinb t () t'C facultet , t)u’ atttitl auf tie eleciian rs-
fringiYCt/viti^u iveit extendixttl WOffen.

Et hic quidem cupide iflud ampledfimur,
quod Cacfareani, contra Eledlorum,ipfas Im¬
perii conftitutiones.pro lubitu,per Capitu-
lationem fuam reformantium , conatus ali¬
cubi, fed alio longe fine , adftruunr, ac infe¬
runt. (£) Conftitutiones Imperii de Pace
publica, & alia jura, in iis approbata,per ta¬
lem Capirulationem mutari non polle. Pax
enim publica, fecundum hodiernam Imperii
Rempubl. conftitui & mutari debet in Co¬
mitiis, Icu Conventibus Imperii generali¬
bus : De placito tk confenfu Imperatoris
inprimis , Scpoftea omnium quoque Impe¬
rii

(a) apud Lundorp. tomo z .actor .pubi. !ib . 3 . tradi,

2. pag. 639. (b) hiator jujUtiei Cafart*

Imperialu propof.ii.

Pars 1. Cap.XV. 275

rii Statuum. Et fic non fufficit.ex parte Sta¬
tuum, Conventus Eleftorum: Sed reliquo¬
rum etiam atque principaliter intereft ; 3c
omnes, quoad lioc , requalejus habent. Fie¬
ret igitur prajudicium aliorum abfentium jurt3
& tantopere decantata Libertati Germanica ,
quae in hac Reipubl. forma potifiimum con-
fiftit : Atque illi merito haede re protefta-

1 1 r»

rentur.

ni. Nonnulli huc referre videntur Im-
peratoris exau&orationem : Ut eorundem, ftorat;g
quorum eft conftituere feu eligere, etiam re-

movere fit Imperatorem. . .. toris 0-

Sed verius eft , eam ad totius Imperii , 5t mnmm
reliquorum ciuoqj Ordinum pertinere no-
tionem: Nec adeo abfurde Baldus fcripht ;

(a) Eleftoribus tantum eligendi , non depo- mn^(m

nen.li poteftatem efle datam. _ [iorum

Jus enim eligendi , a toto Imperio , jco- tanfum
mnibus Ordinibus, juri luo renunciantibus, ^
feu cedentibus , ad tumultus evitandos , in
Electores collatum , ideoque ftrittiffime in¬
terpretandum ; nec ad exauCtorationem.ao
uno cafu ad alium, extendendum eft : Cum
omnis renunciatio odiola iit, fti ictam,
non extenfivam, recipiat interpretationem ,
fecundum ea.qus vulgo Legiftx tradunt.

Hinc Imperatoris VVenceslai exauctora-
tio , nomine quidem EleCtorum , non a lo.is
tamen Eleftoribus.fed poft multos vauolque
traftatus, confultationefque , tum inter Ele¬
ctores , tum etiam cum aliis Principibus, CC
Optimatibus Sacri Imperii, feno habitas,
prtefentibus multis Principibus ac Dominis,

& ad fupraferipta vocatis atquerogans, lacta

effe legitur. ( b) s E_

(a) in I. Barbarius de offic. T raf. (b) In pu¬
tentia exauStorationu 7 . apud Goldafi. tomo
l.conftittlwpe*' p« 3 30*

£S0 t)e Ratione St

Sectio II-

TNter pofteriora Jura , qux Ele&oribus
cum Imperatore feoriim . exclulis reliquis
Iui Fce- Ordinibus, aut commiFTa iunt, autnlifibi.
i ierunt metipfi, per Capitulationis medium ■juogj.
& Belli riinr, I. recenie mus, Fce d erum faciendorum,
Eledo- & Belli decernendi jus.
res ftbi Nam in Capitularione Csfaris articulos,
folii ar- qui hoc Majeftatis Jus fpecialiter concer-
roga- nunr , ad fua- poteiiatis incremenrum ^ l'e.
rmt, quenti modo Formarunt Ele&ores,^) -ifytt

folle unb ivolU/ fiif fntKibft/
ni e crttxffjita- CRfarifacif MnW i» Juict)3
(xfniden tente iSun&nns cfcct iSfuigunij madjw
cn / fietjdttc Sun jutmr Sie fccf)&
l‘ceJ;fllBen / an gcf egene 20;<tfjf ffitd ju jimiicljet
Scit/erforterf / unt> tfjrcn iviltcn fdmtlid) 1 06«
ter mejttcfntfjciia mj& ibncn erhmgt. ©oilc
unb tuotlc and) tcfn ge$dnF / fefjfcc / m>d)-Kvteg/
innipSei; ffttffcrfjafti fces Ouidjcs / y ott bctfclfrcis
lvegen nnfrtljen/ o&et mifecneOutcn/ norfi.etiiig
frcm&te J^ngetumif tuo Ovctcfi ftihrai / efjiic
uomiflm / mf;f imi) benufJtqunq fer OXcidjflt
Gtmt/ sumt»c»i%fJenScr fed;s (£r;mr/t?ti»
flem

Ec in hoc paflu Eledores , cum fibi ufur-
parent poteftatem , formandiacreformandi
Opitulationes Cafareas , reliquis Ordini-
bus,per in[citiam,feu focordiam, non adver¬
tentibus, Jus hoc Majeftatis , quod maximi
momenti eil, derogare } Fi bigu e arrogare vo-
luifle videntur. Id quod verba ifla.ofjm’

im& bettfUigtmg bcr flficfc&s ©(tfw
3>c/ jMm iwafgflen/ t fccl;e CfjurSmfcn/ non

obf-

FerdinantU 1 1 Capitulati* § 3hn
feltcu tmD tuoltni <mrf> fiir ftcf; fdfcff, 'fr § (5
fodenu^ ivpffvn %tm '

Pars 7. Cap. XV. 28 1

obfcure innunt : Quibus Ele&ores confi¬
tentur quidem , ad Bellum indicendum, de
jure antiquo omnium Ordinum confenfum
effe necefTarium ; & nihilominus, dummodo
i oli Eleftores de eo confulti fuerint , fatis
efle, contendunt.

L t ita ipfimet Electores, cum falcem fuam
in communem Imperii meile m miferint ,
non injuria , nec minus , quam Imperator,
maleadminiftrata: rei , & fupprelfa; publica?
Libertatis, a reliquis. Ordinibus infimulari ac
incufaripofiinr. ,

Idemque juris, II. in magnum aliorum
Ordinum , & totius Imperii praejudicium, ut0 *
circa Colleftarum,feu Tributorum indi&io- ru™'u
nem Imperio Eleftores praeceptum, fibique ?t.eiu.r>
alTertum, isfe, videntur. tndt£tn-

Cautum enim eft eadem Capitulatione, mT0'

(n) CO fodc/ttnb uoottc aud) »n
fcncn fcfttcn/fcic (Stcut/ 3Cuf(agc/&c. ot;nc tvif*
fcn unh roillcn t>ct fcrfjo <X^iir«Siir|?c» nidjt an#
fcljcn/noct) auofdjtctbcn.

Si ergo 'a contrario fenfu argumentemur,
cum eorundem Eleftorum confenfucolle-
ftamrefte imponet Imperator: Et ifta.qua:».
de univerlbrum Ordinum decreto ad id re-
quifito, (uperiits dilleruimus, adEle&orale
Collegium, hac Capitulationis dilpofidone,
reltrida, videri alicui pollent.

III. Quod Ele&ores cum Imperatore pe- concef-
culiariter libi viVidicant,ell concelfio mone- fioncm
tae cudenda:. - quoqus

Quamvis enim Regale moneta: cudendae moneta
aliis Ordinibus non minus, ac Eleftoribus, cuden -
cum Imperatore, commune fit, 8c difpofitio da,
circa rem monetarianvnon nili in Conventu
totius Imperii, inftitui debeat ; exquofe-

qui

(2) ©c0(]'cicl;<n (ic

aSz De Ratione Statas

qui videtur, eum omnium Ord:mim interfit,
etiam omnium confenfum , in facultate cu¬
dendas monet® concedenda , explorandum
eife. Quamvis item , in veteribus Imperii j
conftitiuionibus, tori Imperio hoc Regait |
adfcribacur ; ut in Reformatione Friderid
n. Imperatoris , de Anno 123 6. fa) cujus )
verba funt , 'Jfflc &ie ijjlfinfjc /bie frt& rnifcts
IBafcrs tot* / iJetjfer fyaintitba qcm«djt|M/ 1
tie fcflcn Qarc abe fpn / cr bfjtfac Ntn ven ttm
OvtcOe / ter fi; ba bntt / baf? cr fte 511 rc^f bnbcti

foik : Attamen Ele (flores hoc quoque /us fi.
bi quali appropriarunt , ac in CarfareaCapi'
tularione , reliquis Ordinibus exclufis, cave¬
runt, ( b ) &ctfmidhe SDfakjfet falle / otjn »ow
ttfiffcn beVfcdjs <£^tir^3iir(fcn / menurobe/ hm
©tnnbs/ ob cr flBefens cr fa;/ nnt
(jcifert bcfi«bctt/t>bct6e£[ttabigc!i/ fonbernbicic*
inqe/ mcidjc biiffdberegajj nidjjf mtt Dev Cii) no
^urflcn bcmiKi^urvi crlj.iftcn l bcffcn ganljpri-
viren/ imb / of;ne iwwtflcn ber
tarjunicfjfreftuuircn.

Utcunque aurem erga Imperium hicEle-
ftoresfefe gefferinc, refpeftu Imperatoris,
nihilominus certo conflat , quam falso hic
Regale illud fibi foli adlcribat, & , tanquam
de beneficio aliquo , quod a fe ifok> proS-
cifcitur, glotietur; quando ait, (c) Unfcv
^\'t'^fer(tc{; Regal, fo bie 20?unf}*@flfn&c/iii!e
Unfcnnfottbeni ycr tro tt-cn / & c. bruue^en feb
len. Nam Imperator , in beneficio hoc con¬
ferendo, nihil ampb fis ad luminum poteft,
quam finguli Electorum.

1 v. Hti-

(a) r. j^.apud Goldaft. Sct
reformat ion , orbiuinqcii imO f

S2- (bj § Sljrc fotfen unb nwHcn

rnicf; \)iniim. ( C ) Ttecefus Imperii de <Anm
J*7°'§ 0(v'

I V. Huius ordinis, eft veftigalium con- ^eLA'
Cefiiojvel indiiurio. qua;, licet non omnium gaLl«m
Ordinum , certe Eleftorum con lenium , &

‘Pia hodie ncceflario tfttftukt, 3$r<9Kti» tnptu-
Kffcf fati unb mnct femen 3oil »on ncwcitauf» tiontm,
virfjf en/ obct orhbfjcn/ ohn befon&cro r.ijjt/ mif»
fcn/t»iKett/ unt) julajrcn t>er fcc$s (£\)iwdfa*

Ucn/ Q) atict) ESnrtcn fiotcije jjolt Re^al, tm&
privilegia, nllcm uen OUmifftjm ^ vfsvu/
«nb^onigcn/mit bcnoilligitug bct |£tfr&(£l;uvfuiw
ften/mi Duict) ertT^etlcC/unb 0«gAbcn wevbE. (})

Quare incafTum ii laborant , <1 ui lolum
Imperatorem nova ve&igalia erigere, vel
aliis per modum privilegii , erigendi vecti¬
galia licentiam concedere, noftioqueadhuc
te in p o r e , v e £li 1 ia ad j ur fi Ini p cxfi toris p cr*
tinere4ftatnunt,.(V)

Certe vctuftiorcs Imperii Conflitutlo-
nes Imperio hoc aflignabant ; Ita enim in

diffca Friderict i i reformatione feribicur*

(d) Qt3it fctjcn unb gcMctcn/ bafiallc bicpotfc/
bic ficbet imfcrs 'iBatero tob / ■^ttJfcc ^fl'nr'(9
miQcfcftt / aiifQBaffcr /unbauf innb/ »011
Q&cmt fle gcfcijt finb / fu 3afc .
fp ban/ bet tjnc bctSKrcnmSgi »011 bcmOlic&*/
uls cr vtm rct^t fo.tte -

Er quicquid recentiores Imperii R,ece£-
fus alicubi jactitent , (e) concedio haec
de Imperatoris refervat.s , in rei veritate,
non eft : Quia Electores in iliacum Impe¬
ratore concurrunt. Quare eodem iplo lo*
co, (/) non Caelaris tantum, fed Eteftorum

quo-

(a) d.Capir. § 3- unbwollcn fludj

infonbcrtyeit. (b) § Ultb m>4rc £5 facfoe/MniJ

folcfjc. (e) inter alios ^ink^ii ,e!.S.C‘6.n.i zs.

(d) c.io.ap.GoldaJldJoco. (e) Recejftu Impe-
rii de *Anm i $ j6* § twtmvrf; i>tw nit&t. (/)
d. §. & §/t j.

unum

quidem

Suffra¬

gium

habet.

284 JDe Ratione Status

quoque reputatio, in veftiga^UIM ere^oAcf
verfari dicitur. _ .

Tantum autem abeft , ur liberam hac in
re.di i politionem imperator habeat , ut nu¬
da potius propolitio iph relifta fir,«>ne qui¬
dem unius, (eu poftremi voti jus competat:

per quod, ,'cifsa in aequales parces Elegorum
voluntate, alteri parti , lu a accdTione , „li-
quod poflir addere momentum, ac reni
per majora decidere,

Jmptta-, Tenetur enim Imperator ( id q“Od ape
tor in- prime notandum eft ) hsec, qu® ip i, e-

hifcene cloribus communia funt, cum p un l(-a-

ftorum confendi peragere mn* *«
fikffcn witfcn pimfhdfj/ tc6
mUvm crfanqcn. (a) Non \t39u®
fi trium Electorum laffragus, iplc ranquani

QimlWib) quxad fupenorem paragraphtim
frefeum, e.i.m in pwfenti naftrof»,
ubi de vectigalium conceflloneagitui, indu¬
bie obtinet-

V Quod h ocii c huc pertinet, eft Comitio¬
rum induftio, nusfd;rabcit t)ct! 0|eitteM3c'
Quam rem ut paulo altius repetamus pet¬
endum eft : Comitia olim fui fle ordinaria &
annua, femperque in antecedentibus, certum
locum ac tempus, ptoxime celebrandis Co-
mitiis, communi Ordinum confenlu, pram-
tutum , Sfiabtn f Ftfc bcfrrtpcn/ Zufl unbiJmrjfl
ffntsf/ beo nigftbntunftipn jufdimn»

tmme. W Qjjod

ia) d. Capital. § tyvc fl»<t#e(fc( fottin imb

(m (Uk§ fur |ni; fcfltjl. (b) d. § '■ -h!?

$c\lct foiten tin& wtt cn an ri() tnfontcttjat.
(c) Confirmatio Paci* publica de fttwo
i tijinc prine*

Comitia
olim or¬
dinaria

&r an¬
ima e~
T&nU

Pars I. Cap. X V, 2SJ

Qupdfi,exrra Ordinem , Ordinum Con Bxtra-
Ventu opus erat , non modo Imperatori , fed ordina-
etiam Judici Camers Imperialis, facultas y'lA ‘n~ i
Convocandi Ordines, dataeft , @o Ccr ftantd diceban-
iivic tiDcrjut} / ober fcrnjt tcrmajjcrt gcfhilt fcijtt \ur et~
Usfirbe / t«s fer jdfjrilcfccn Ojcrfamtung / mts ramit
«o^ttiirff/ni^t ju erroarten ft)drre/i|l t)cm Canis ludice
nicrsDli^tst marfrt gcgdbcn getvefen /6cn Came-

fct/iint* bic Cl;nr< 3^r jlcn/ Surjfcn/ uni> (Stdits fati»
fcciies Ovcidje/ furtcrlictjcn/an gclcgenc9Jifll;d*

ftubt/jubcfcbrcibcn. ia)

Qus poteilas ad Regimentum, illo paulo & po&
poft inflitutOjtranfiifle videtur. (/») TeZ*~ _

Ordinariis deinde illis Comitiis fublatis, mento.
& Regimento quoque exfptrante , jus indi- Hodie
cendorum Comitiorum, ad Carfarem ScEle- ab Im-
ftores devolutum apparet: Et Cifar qui- perarare
dem.fuo nomine ea indicit; fedeaindiftio at% E-
Eledlorum confenfu fieri debet, mit jcifigtro ieiiori-
Dorgtfjen&en Ouiljt/ wifTen/ gutacfjtcn/ bcrotUw but,
flnng ter C.t;uis§mftcn/©£ifliidjcumb 95i>«U#

Ed;cr. (e)

Quare cum, Anno 1 5 5 5 , Eleftormn quo-
rundam Legati defedtum mandati obtende-
rent, Qi)tc cttictic Per Cr)uf*$drf?cnvcturfciwte
0\tlfjfc / iu cincn fSnttigcn Oleirfisstag/ mit bc-
fitmnumg gctvtfftr jcit uni) mablffabt/ nid^t ab*

gefer»

(a) Pax publica de anno 14.95 * tit. 53on fcft
Q3bcrfa^rcr 6 es Srte&cns cntfjalmng. fb)
Ordinatio Tegimenti de anno 1 joo. tit. ©U3

Otcgtmcnf mcig bie fcdjs (Zfyur^wftcni&c.

(c) Recejfm de anno 1541. § tcirjU Ijflbctt

J¥tr. Receffm de anno 15S7- teftl IVir £lbct
CftltfsSurftcn. Rece/fue de anno 1 576. § £1(5
Jj.lbtn Wtrmtt Rice/fitf de anno I s 8 2. §

icrfjfllbm jU nol)tV«cnbjgcr. Receffu* de amw
1558- § Ul6 rtbcv tarjlVifcbcn. Ferdinandi 11

Capit utath, § Dtvtj!ad;tn ft« fcte c.

235 De Ratione Statttt

HK& KrljaiBcn / fl"°^"?rap“aro5!
«mlfs/Ewm mtfjt ttulltgcn torna» ■ t ^
per Legatos, fpecinliter ad hoc i ^ ^

lentium Eledorum voluntatem t ■ * P
fc,teftatus ett, jpabc/uO» J _

Ouidjpfngs / 511 hem J* , *L

(|5c fanUm nbgffcrftgct /unt*/ .

fdjeljenc wcrfnmg I »on &ftifcilttfjr»r ,
merft / mit in nntrooit cmprungcn / -i
ntcfct »erfct)«n/ fcaf t^rtr «net rfjnuy J, [f
inungunt) anfefiung gmula’1 Sl,t 1
ftat l m fol*cm5lci(&ffM3«/ 5U ; 1

*”V t?ftJlalcaiS* hic antequam dtem

futurorum Comitiorum edicat l‘UpL *
Eledores fingulos, per li teras , «e eo ct
lat, (b) hiquefubaLitographo iuOjac JSl
ccnfenlum luum praebeant.

Unde Epiftola: Cxfarese , quibus Ordines
ad Comitia vocantur, in hunc tenorem con¬
cepta: leguntur , (e) ^Jnbc» 3» rtttffclluiig |0h
tine angemciiten Ovddjstcig* / bmt £ctfonicn
nntt»/ bfotjuttigen Ovctd)& (2(>iir*Sflrf?cii coll‘
fens imb onlDiltigiuig h cgc^rc e / ft> U nr* 3ijrc
i.i.ii.fi. fumcntiub uni> <inlje£tigifcb’P(P
fd;icfef. _

Ita noviffima Comitia , Anno 161 j.sa-
huc, praevio Eledorum coufenlu , efleindi-
da. Imperator ipfemet te flatur* (di)
fid? / wegcn ^(irttingcmcrallgcincmcrt Ovcich^
23erftimlitng/nodj p granffurt / rtfebnii) nad)
furgcgangciicr QStilji «nb Srommg/ tutf i>cit
t(jfdt*(tfiiigc«jcfcjicn (iDiir^Sttrften/ »uc tu»y

Sei»

(a) dMeee$>de*An. 15 5 § UI1& IttkWOf

(b) Paurnmft.LiAejurifd.c,i*n*i9* (c)
dittto Comitiorum j $9j . de duro zb
•Aug* ^ Anno eod . (tj) in propoptigm bl2'*4ul'
+Anwtodi habiti

Pars I. C 'etp. XV, ig 7

£em Adminiftratore £>cr kfyttffpfaty/ mtt> beni
®.u<v^5iii'|r(ic^i’n SSfrtnbcntiirgifc^cn 2lbgc*
frtntucti/ vcrglidjcn / wnb btcftlbc^Kmctcft / <mf
ycrgrmgcnca&fcnb» ttnb crfuctjuftg / «ttcfi Em1*
iibtv aUctfats a-foUjfc bcltbung/ ui bcr ©tubf
Ovcgcnspui(j/&c. flMsfctjrcibm^Ja^iK

Electores ergo in hac indiftione Comi¬
tiorum, curn Imperatore concurnim: Imo
Electores in illa longe plus automatis libi
vindicant , quam Imperator.

Huic enim aliud nihil rei i ftum eft , quam
ut caulas, quare Comitia indicenda putet,
Electoribus intimet, eos confulat , eorum
fententiam exquirat , ac placitum fequatur.

Itaque, 0 Electores, univerfialem Ordinum Impera,-
Conventum haberi , e neceffitate aut utili- torcon-
tate Imperii haud elTe putaverint, Caifar , tra T^-
conua eorum voluntatem , nihil attentare, lunta-
nec Conventibus, non neceflariis, Electores tem Ele¬
ae Ordines onerare poteit , @011 fi e d[)liu ftorum.
£m-fien/im& nnbcreOtci^asiStdnbc/ nittbcn Qon, iitia

luinoljtburftiqhd;/ itnb ofjtte rct>* indicere
*!$c Mpffete Urfnd;cn md;t Oefabcn 11 od) bc* nequit:
fqnvcten. (rt) ^ J

Econtr.ario , fi Eieftores certis de caulis, Sed.ftE -
Comitia indici , c re Imperii cfle , judicenr, USlores
etiam fi Imperatoris voluntas fit in contra- -velint,
rruni ; is tamen Eleftorum judicium fequi, ea indi-
eaqtie indicere , ratione officii fui , tenebi- ce rete-

tur. netur "

Ad quod induci poteft textus e Recedi -
buslmperiide Anno isjj.(i) ubiferibitur,

Qa$ Stfrtjcftct / t>a Cs auf unjcig

tm&guta^tcn bet (EI)»v,*5firflcii/&fe nofitDiitfc

cvforbcttt fblt/ofjtt atlcn 5>rrj«g / eme gcmcinc
OlcidiD^crf.imfmig Ijabc fm'junc8men.un.t>
(itiesufi^rcibcii. Ubi

(z) Fcrdinandi Capitulatio § boegtcicficn ftebtfi

(b) § wit> fp g^rmais. infat.

2 38 De Titione Status

Ubi, primum , poftrema ifta verba obftr-
va n d a , jjflt) e f» rju n it f;m eu imb a us.pt fcf? rnbcn/
qua:, vi Germanici idiomatis , imperativa
iimt, 3c liberum arbitrium faciendi, vel non
faciendi, Imperatori adimunt.

Deinde Moranda ifta verba , bfjn rtHen Q3ev*
gUfj/qure id important, quod Imperator, ad
E Ledi orum beneplacitum , ftatira indicere
Comitia debeat, nec moras nedlcre.aut rei*
giveffan illi liceat.

\Auti- Imo, fi Imperator rcfrageturEieftoribus,
pfi Ek- aut officio fuo defit, & negligens fit.ipforum
ciores, El e diorum elTe credimus, providere, ne quid
ex offi~ Refpublica detrimenti capiat.ac univerfakm
cioy con - indicere Ordinum Conventum.

■vocare Idque, exemplo Regimenti , quodolim

pojfunt* poteftatem habuit, in rebus majoris mo¬
menti , non omnes modo Eledlores , & duo¬
decim ad Regimentum deputatos Principes,
ied alios quoque Imperii Ordines, quotquot
neceffitas requireret , convocandi, ntcfjf^b
Icin btc fcrfjs (HfjtmSiitflcn / audi Cie
ejci|ttirtjc »wb nocltltdje Jiirfft» /fonbcrn / c®
tde <jr6f?e ter fadjjtcrforbcrt / miri; rtttbcrc
£Hctcfja Sftrfieti imt> ©tdnbc/ ju ft;twtn
rufen ;(al & ita,per confequens,univerlafia
Comitia indicendi.

Sive autem veni flet Imperator vocatut,
fivenon veni flet. Regimentum & convocati
Principes, concludere ac decernere pottie-
funt , (A) QftMr tomen/ obet ntd)t/fbi rtidjt ftpo
iitinbcr forfgttngcn trnbcn 1 unb bcm/ fo
bcnmcl;r«ri(5«ti bcfd;loflctt ttn'rb/ folgebcfc&tf
$cn,

vi Ali -

(a) Ordinatio Hcgimenti de yAnno Ijoo, tit.
bne Ncipmcnt nmg bic fctfje
fleti, tC. in fine, f b ) d- Ordinatio

4dit,verf.mb\mxmm

Pars I. Cap. XV. zS9

VI. Alienationem Redituum Imperii ,
modo cum confenfti Electorum fail* finr,

& fiant, in Capitulatione approbari , nonir* reciltti-
nc ftupore,ac dolore animadvertimus, um }”*■
ftcnt t>ao fjeiltge Oumufdfjc Sficidj faflunbtjSd)* Pcnt E~
l'd/ im& rmgcmng femen/ fo fori l^hres

fen tmb »o(tcn SJjrc ‘XRujcftct neben nubem Pbl ar~
bU' 3?eicf;s(fcuE imb gefnll / fo in fonbcr cr>ptir* ro&a~
fonenI)ctnbenget»Ac6fcR / mib vcrfcfimbeit/ t»i* rmt‘
torum 5 mu Dvritf? jiijcn / &c. imb md;t gcffiiri
ten/baji foldies bcmTvcicb/unb gemant» OJufi/
fwibcr alie red?£ imb bitligfeif tnliogfn ivcr&f/

<£r> iDevc bmi / p«f* fetdres mit redirimefeiga- be*
ttifitgmig bcr ftdjs CCfju!:* Surftm befd;cf;cra
Vccrc. (a)

Et,aut fallor, aut proprio fuo commodo
hic in dulferunr Eleftores , ac, ne p ofufttfi-
mx iAs, a Carolo IV, quo filio lui' V V ences-
lao fuffragia Ete&orum nundinatuseft , fa-
ftae largUioneSjrevocari poflent.libijfuifqae

Succefibribus profpexerunt.

Denique VII. Sc ultimo, generalis ifiaclau- & 6m-
fula , ^jpferbdjc C0?«Kfiet (olle / unbiroltc/in »«,
5VidUidn! 'adicn / fo bus Olcid/ betre e n/ bfltb qua ali-
mifainjo / betr (£(;»r*Surfitt» vnljts imb bebem cujus
fcnsftrfj gcbruucfjen/ (*) quieqmd alicujus momen-
momenti eft> ad Eletlorum Collegium tra- tsfmt,
hit. Qua, noftro tempore, fidem Eiedtores
frequemiffime, & ad n au leam ufque ufi
funt : Cum de univerfomm Ordinum , feti
totius Imperii jure ac Libertate, altum, fem-
per& ubivis, apud illos fuerit filentium.

N C.vpur

(z) Capitulatio Ferdtaandi 1 /. § nnb Mflctybint
bas fjalige OtcmtfdK^vciclj. (b) cU Capitu-
tam § 35r.20I<ri<|i» foften unMwitcn dijty
vtrf ijj wirf;ri3f ifc

Refer -
*vata
Impera¬
toris an%
& quo¬
modo di
ci pof.

Z90 De Ratione Status

Caput XVI.

Debes , quA /t 'oli Imperatori, in admini-
fi ratione Imferurelicia funt.

IAm, quod reftat , contemplari lubidoeft,
infignia illa (ii Diis placet) Majeftatisju-
ra, in quibus tota Caefarea Majeftas , & Ple-
nitudo Poteftatis , quam Legiftxnoftri tan¬
topere crepapt,confiftat, neceflum eft.

Haec autem illa funt,quae folus Imperator,
per fe, libera fua voluntate , abfque Ordi¬
num & Eledlorumneceftario confenfu , ex¬
pedire poteft.

Plenitudo enim Poteftatis eft , liberri¬
mum arbitrium, five omnimoda poteftas,
nulli neceftitati fubjefta, nullifque regulis
limitata, {a)

In his ergo, in quibus Imperator cum Or¬
dinibus ac Eleiloribus concurrit , Plenitudi¬
ni Poteftatis nullus plane locus eft. im¬
peratoris enim poteftas non omnimoda eft,
nec liberum , nedum liberrimum e; us arbi¬
trium , fed confenfui Ordinum ac Elefto-
ium prscise alligatum : Oaolum volunta¬
ti Imperator in tantum obnoxius eft, eam-
que ita ftricfte fervare tenetur , ut nec latum
ab ea unguem difcedere poilit. Adeoque
nihil fere habet , nifi quod inane nomen
ejus, & titulus, omnibus Imperii decretis
prsfigatur.

Haec ipla, qua: Imperatori foli competunt,
& liberae ej us difpofitioni relifta func,Refer-
vata vuJgo Imperatoris vocant.

Male,

(a) fecundum Baldum in lib. z. f. de Servit. &
aqua. Tbom.Smitb.lib. i . de 'Bepubl, ^{nglor<(>
§. Bcfildm i, Petit, 2. § 3d,».4,

Pars 1. Cap.XVI. iot

Male, fi ita explices , quod Imperator illa
fibi refervaverit : Imperator enim, cum tan¬
tam, quanta pro lubitu Procerum in eledio-
n e illi defertur , poteftatem fulcipiat , nihil,
fibi refervare, dici poteft.

Eo tamen refpedu , vocem iftam tolerare
licet , fi ab Ordinibus Imperatori ad majo -
rem fiplendorem conciliandum, refer vari, 8c
in eum conferri dixeris : Unde relinqui me¬
lius, quam refervari, & relida potius , quam
relervata , inde appelles. .

Inter hac vero, principem & prscipuum, JnveJH-
fine controverfia, locum obtinet, Inveftitu- tura.de
ra de Feudis majoris dignitatis , qua §al}* Feudis
ttcniefycn vulgo appellantur: Hac enim in- "Regali-
veftitura , t>tc 23c(cl>nunq bct i«f;cn imb Re- bus,fo~
galtcnbct jemgcn/ t>ic ftc «n(«r t>cn 5rtl)ncn Sf*
fcndtcf; / mit lolennitetcn/' pfkrjcu ju empta* Per*tot »
l;ch/ju fcm(ctf)cn/ Imperatori, vel Regi Roma-
norum fpecialiter refervata eft. Nec illa
Feuda aProviloribus Imperii , tempore in¬
terregni conferri poliunt: (a) Nec a Regi¬
mento olim conferri potuerunt. (6)

Et fane, res non exigui momenti hac ef-
fet inveftitura.fi Plenitudo Poteftatis,ialtem
aliquatenus , in illa fele exfereret, ac Impe¬
ratori aliquantillum liberi arbitrii, aut volun¬
tatis, in deneganda, vel conferenda in vefti-
tura eflet relidum.

Sed, nec Imperator petentibus , legitimo Sedeam
tempore ac modo , Principibus, inveftitu-
ram denegare ; imo nec, abjedo pado , t,r pe~
illam quovis modo alterare , aut oneraie tentibus
poteft , CO?rtjcffct follcn imb UlOllcn bes conferre

^iligctt G(;i»r3tirflc)t / Smjfcrt unb cnJitur.

N z (2>uftj'.

(a) Aurea Hulla tit. j. (b) Ordinatio Re.
jrimenti df 1621. § «))C>

«1)0.

aper¬
to vero
Fciidu,

a ! i ; con

cedere

nequit.

2 91 De Titione Statui

OttfiifccB/ iijvcn ic^cn*fcttcf / nacf; Scm wsrigitl
tenor, imiufigcriit^ mtbcrfaljmt tafiat.C*)

Ncc , deficiente Succe flore feudali , Feu-
dum Imperio apertum , pro arbitrio fiio, al¬
teri conferre , Imperatori licet; fed, vigore
Capitulationis Cadares , (F) ad publicum
patrimonium id referre tenetur.

Textum hunc quidem Capitulationis i
Eocerus, (c) non de apertis Imperii Feudis,
ledde bonis vacantibus accipit : Sed , quod
ialvo ipflus honore dixerim , bonus ifle hic
dormitavit Homerus > &, Legiftartim more
Ca pitulat tones Caefareas perfunctione tan¬
tum penficulavit.

Nam verba earundem de apertis Imperii
Fetidis regalibus j fine ulla diftinriione, ex-
prefliflime loquuntur , Q33att icTjc» bcm
Olcidjficimfitttm / foetrocto metf iidio crerurten/
«te Surjtcntuljm/ @rtfffcfenfecn/&c. bic folle»
unb iDoltcn 31;re COtajcfteC ifcrnct ttieiiwnB
lctjcii/aiicf; memunb cinfge exfpedlantz , obet
«ntoarfumj banuif gifbctj / fonbrrnju imfcv*
(jiiftitng tc 5 0ietc[>5/ ^fjrct unb jbrrt Wic&r
fomen&cr JfSaig* wnft jfcpferb^dftcn/ (inji;
I;cn/ani> incorporircn,

Ex eodem Capitulationis articulo, circa
translationem Eleftorams ac Palatinarum
ditionum inBavarum , conrra Caefarem Ele*
«flor P.randenburgicus refte conci u fir , (d)
^c^fcrli^e ucrgdbe tein icf?cn/

«»$ fcinc ©frtbt/ fo Itdj crtcbipt / ofjnc mkBo '
tyiijt ber <£f)ur*5iii'|icn / tmb tes

Otcic&a :

fa) Ferdinandi II (apituiatio § 3f;t OOItlicffct
folteti unb nioffcii mtrfj beo fjctiigrn Oficicfia.
wf. betifctScn. (b) § tu an atid; icfjen fai

0vctcf> (c) c.z.de T\egaliLu-s .n. 6 i, (d) In Vif<J
fno Ransbona 4tim 1 . 1 i Feltr.apud Lun-
derpjQtntt z.a&.pnblf ifrp.llfy*

Tats 1. Cap, XVI. 223

^icicfis : Umt) nue viet utcf>r / bd cttic QCbut'*

criirft (idfjc QSiirbc / unb fo iwneljtne O^ctcfios»

>*e (;cn/|o(fcn conferirct tt>«rbcn/ tvofie ucn no*

fcyn/ brtfj eo init vt>t'6civ»«f£ unb confens jw*

3ingc.

Licet autem dubium fit , utrum Ele&or
Biandenburgicus antiquam Friderici III
conceflionem, Domui Saxonica:, de Ducatu
Juleacenfi, Anno 1483 faftam , jure impu¬
gnet ex hoc capite, (a) £)afi Da; dflen bifett
conceffioncn/fctn (£T;ur*$urf!ficbcr confens,
i>ct abet in a(trt>egc Ificrju ctbctfcC;C unb crfov*
berttoirb/ ju bcftnbctt fet; ; nam quod articu¬
lus hic, ante Caroli V tempora , Capitula-
tionijam infertus fuerit, nobis liquido non
confiat: Chriftianus tamen II Eleftor Sa-
xonite, ex affeftu, prstenfionis fua; firman ¬
da: causa, non attento hoc Capitulationis
Textu, nimium imperatori indulfit, & falfifii-
me, fi noftras refpicias tempora, fcripfit,

( b) £)ao ctn Ovcmifcbcr ,ftct;fcr ober $6nig/
jure creationis & eleftionis, fummam 8c
plcnifiimam in temporalibus pcteftatem
ubertome/ <t(fo bajiermeffi aficin bte icnfcjcw
ichcn unb Regalicn / fo tf;nt »mb bcm Otcicf;e
tyeimgcfallcn / fonbcrn nucfybcn anfafl an §tir*
ffcnutljmcn / ©raf # unb nf(cn / in ca-

lum mortis pofiefioris ultimi , abfquehxre-
dibus mafculis , fetnen cujcncn / obev bes (cijD
vcvffotbcncn ®(uts*3rcunbcn7 ober «nbcrn
gurften unb i?mcn / &c. in lcf;cn ju retd;cn/
«nb sit £cf;cn juuetfejjrcibtn / <j(tni$ wof bcfu*
gcC/unbbcmfyfct fct;.

Cum ergo nec in deneganda , nec in con-
N 3 feren¬

da) in literis ad ducem Ycmerania de dato 1 z
Jliartii xAnno 1610. (bj In deduBione /«-
rium,ejua Domus Saxoni ca in Ducatum la*
leacenfem^c. Pratsndit,

3JH

De Ratione Statu t

ferenda hac inveftitura Imperator quic.
quam poflirTednuda tantum conferendi fo-
lenmtate fungatur , videtur hoc,fimulacrum
potius,qunm JusefleMaji.eftatis: Quod ex¬
terna quidem fpecie magnificum , re tamen
. ipsa parum patefiatis in fie continet.
hu pri- Alterum, quod Imperatori foli competit, }
maria- eft jus primariarum precum. Nam Impera*
rum torjure,& approbata confuetudine, exeo-
precum ronationis fux folennis ad Romanorum Re-
Impera,- gum im pletione , habet poteftatem, in quo-
toruefl. libet monafterio & Collegio , in Imperio
conftituto,unam tantiim, virtute primaria¬
rum precum , ad beneficium ecckfiafticum
promovendi perfonam. (a)

*~j rivi- Tertio fuccedit privilegiorum uni verfa-
Icgioril 1 i u rxi concefiio : Quae antiquitus indubitato
concefiio Imperatori competiit, (b) & , fecundum
Impera - communem opinio nem, adhuc hodie relida
toruejl; eft : Solufque Imperator dat ac confirmat
privilegia, (c)

‘3s{on ta- Limitant tamen & conftringunt alii hanc
tnen ab- poteftatis plenitudinem , ut non procedat,
folute. aut locum habear, fi privilegia ifta tendant
in magnum ReipubLdetrimentum , (d) aut
in tertii praejudicium. (e)

Frivile- Imo etiam tunc, quando de magni mo-
gia ma- menti re quaeftio eft , Ordinum confenium
gm mo- adhibitum fuifie, legimus.
menti sic Ottho I in conftitutione, delocatione

Impera - & privilegio Camera: imperialis Magdebur-
tor folus geniis, 1'e ifta privilegia , cum fcitu & eon-

conctde
re ne¬
quit.

ap.Goldaft tomo i . Conft.lmp p. 343. {b)

§ z- de conji. Prine, (c) Reink.l i.cl 3.0.12».»*
47. (d) V Vachmann.in difcurfu de fnvib.con*
cluf 1 3. (e) Ludov. Carbo de Leg.lib.y.difp^*
& difp. y.n.s. Vultej , lib.i .juris pnsd. c . 1 2*

Tars 7. Cap. XVI . ~95

fi lio Priiicipuin imperii , detliffe , affir¬
mat. (a)

Fridericus 1 cum Marchiam Auftri.im in
Ducatum commutaret, & eidem certa quae¬
dam privilegia largiretur , fecit id de conli-

iio & judicio Frincipum,V Vladislavo.illulfii
Duce Eohemixjfentcnciaru promulgante, o-
rnmbus Principibus approbantibus, {f) _
Rudolphus l m confirmatione privilegio¬
rum ,qua: Auftriaco Ducatui antiquitus con¬
certa erant, Eleftomm confenfum adhibuit :i
Ita enim in illa legitur, (e) (Scinb fur fb*
ttunftfeljotftgebomeSfirffcn/Ma Uncte gctmve
ftcbc {^ofync/TClbrcdjt ltnb Ovitbo(pl)/ r^cricgci*
uon £>cffevretcf;/&:c.tin& mit rtjncn fcte biftcn ffi»
rei* i.rtuOs#fcutf / bie crfdiKticn or Unfct-vO*
mgrtdje jpofc/ uls iictfjt mtb QBoitcn i in uin?
tcrn tmicn / uiibbcucn U ns &c mfjttgiiev/ ®aP
CSft jwbeflatcngrtii&tCeii / N* 'Sricfc/ bn m«
verge nante it intibe» / gunfligticb gaben voa*
uni wnb baf? Q33tr iljnen anci) barttber gcwon>
nen / bcfluttung bcr <S&ur§urflcn. Et pautlo
poft. ©ac I).tbcn OBtc gcta&n/wrt faben
ttgf/ tmb ©cfkn audi alte btc S&ricWiMib pax»
l;nten/tmb ©nabfn benfclben iBncfen/ uitt itiu
Icn unb gnnft bit (Ef)UV§&t|tcn / J,mn n
lenit» btefc ; uBcniitstmte / #«»»$ 5«
fwim; 6tc. .

Carolus I V cum Anno 13 55 conltirutio-

nem feciflet . de incorporatione Ducatuum,
Tolonis Se Silefiae , quod Regno Bohe-
mix perpetuo & indivifibilirer deberenc
elle couiiici, paulopoft, in Conventu No»
N 4 rim-

fa) apud Goldafl. tomo i. conflit. Imper. p. zi<S.
/b) apud Lundorp. tomo 2. ador. pubi. Ub. I.
trad.l. p. 14- (c; de dato Dvcillfclb bttttfc

[jmib SOiciffct #emticf)S bceob#ct> ©dj rii>
fciVO ii l&n.tAnnQ *z££i

Jtetiqua

Jmpera-

torkju*

fUt

sj >6 De Ratum Status

itnbcrgenli, fuper ea reEleftorum obtinuit
confirmationem : Qus a Geriaco, Aiclii-
Epifcopo Moguntino, Germania: Archi-
Ca nceiJarioj concepta e{{.(<i)

Idem , J,cet Regni Boheinia: privilegium
( qi*od nulla perfona ejufdem Regni extra
Regnum citari debeat ) auroriratelmpem-
Ji i .fic.de Imperialis Poreftatis plenitudine,
ex certa icientia fe in nova /Te , & etiam con*
firmaHe , pro more Imperatorum , ac Itylo
ipiisconfiteto,ja<£fciret : (b ) Attamen, Ordi
num Imperii con fen funi accelfi/Je, ex ejuf*
dem ArchiEpifcopi confirmatione apparet,
cujus verba funt. ( c ) Judicata recognofici-
nnisdenoftroconfilio, 6c pleno prdeefillie
confeniti: Ratiiicames, ac lingula ea omnia
rata habentes, & grata , benevolum eis ad- I
hibernus confenfum, ex certe fcientia, pari- \
ter,& afifimfum.

Quod fi con fen fitm hunc ex eo , quem in
aliis, RempubJ.concemeinibus negotiis, ad.
hibere Imperator tenetur , metiri volueris:
Imperator etiam privilegiorum conceffio-
ne,& hoc refervato, magnam, & infigniorem :
quidem .partem excidet.

Nec tamenopus eft , ut in antiquitatem
procal.hancob rem, inquiramus : Nam, te¬
nore Capitulationis Cxlliex , & textus , &
eadem iiipraaddu&i , in omnibus, magni
momenti, negotiis, a tque adeo etiam in pii-

vilegiismagni momenti concedendis , Ele¬
gorum, ad minimum, requiri con/enfum, in
propatulo eft.

Et huc reliqua omnia pertinent, qtj£ Im¬
peratori pafliin rri buu n tur,q ua: q j ,ut in fp.e-
ciem ma^eflarica, ita re inania pleraq; funt;

nec

fa) apud Goldaft. d. tomo I. p.35 o. (bj lAiirea
Biillk ///,£„ (C) apud Goldaft Jbld, p. 3 j j.

Pars 7. Cap. XVI . 2 j> 7

nec ad fummam Imperii vim quicquam faci-
unt;aut Reip. ftatulq; eflentia ingrediuntur.
Talis eft, Academiarum fundatio, (a) Nun*
dinarum inftitutio, (b) conceflio veniae sta¬
tis, (c) Legitimatio,(d) Natalium reftitutio,
(e) Nobilitatio. (/) Conceflio juris ftapula-
rum, fac (Btaffcl * gmcJftiftfeif/ (g) & cattera
hujus farina:.

Horum quidam, non poftrema. Principi¬
bus hodie ac Ordinibus Imperii , perinde ac
Imperatori .licent,

S:c rem iflio poena: capitalis, olim folius
fummi Principis erat : (/;) Hodie etiam Or¬
dinibus Imperii competit. (0 Jus quoque re-
flituendi fami, Ordinibus hodie commu¬
nicatum exiftimatur.

Alia ab ipfo Cifare tam exigui momenti
judicantur, ut ea paflim aliis, nempe, Comi-
tibus Palatinis, te» Ouucfjc #of>Q5rafcn / ut
vocant ( inter quos ajiquando perloni vi¬
lioris notae occurrunt ) mandet ac indulge-
at; Uteft > creatio Dodorum bullatorum^
notariorum, legitimatio, &c.

Poftarum quoque inftitutio inter heee nu¬
meratur. (l ) Poftas tamen intellige genera¬
les, qute <J)veirf;0'/*poflcn dicuntur : Nam Gr-

N 5 dini-

(a) Ordinatio Camera de ^nno i 5 5 c .parte 1 . tit .
3* § foften. verfm V?n verfirctCU*

(b)/ . f. denundin. (c) toto titX.de his qui
veiuatat. (d) Nqv.j+.c. z.r2^o v. Sp.c.p. (e)
l*i. 2.& ult.C.de n*tfl reftit. (f ) Reink» hb .

I .cl.s.c. lO.n.l 3. (g) Limn&tt: lib.S).de jure
publ.c.9. n.iiy. (b) / 4. in fine I.9. § ii./»
fin*l. 27 .& i 3 l.de pcenisd. i o.& toro tit. C.de
fentent .pafiis & rcjht. (\) ReceffiU Imperii de

fot ftd) au; Reink±l.l.cLs .c.
C.n.zy, (kfSchonbdrn.lib. $ . Polit, c 24. (1)
j ?• ?h j 34.

quorum
quadam
etiam
Ordini -
co-
petunt •

quadam
ab ipfo
C a far e
altu de~
legan¬
tur.

Pofia-
rum in*
fitutio
an folius
fafms

fi**

Tempera¬
tor CjtiD-
mcdo
Prine i

De %ntioneStdtui . *

dm b lis Imperii, in fuis cuique ditionibus,
Pofias,quas vocant, habere pei-

milllun eft. (a) j

Regale tamen hoc,quantuhmicunqueeft,
quidni Ofdinum quoque Imperii eileaOe-
ramus ? Ex eo , quod alicubi feribitur, (k)
©emeifte (Sfifnbe fuflenovbnitnggiSbcn/ M >
cmefpoff «n gcfctjenc ^ «nfew

fyuften «serte. . 1

Referunt huc etiam , creationem Re-
gum. Ducum, ptincip um,Marchionum, Co¬
mitum, & fimilium. .. J

Et fane , quod ad Principes Tmpern , toti
die videmur , titulum hunc multisnmftets ;
fuis creaturis ab Imperatore tribu., t p^-

- no tamen jure Princeps Imperii quis i at, et,

pe s creti- in Principum Senatu , ieffioneac voto po- ;
repefit. riatur , nudum Imperatoris diploma non |
fu dicere .fiipra monuimus.

Dc Re- Regum vero creationern quod attinet,
^temere- vulgaris quidem traditio eli , Imperatorem

attone habere jus inaugurandi Reges omnes; (c)
(jKtti plura quoque ejus rei exempla, antiquos An¬
ii httuen - nales Icnjtanti, obviam fieri non negamus,

dum fi t. Sed imprudenter eos fecifle, qui fummara

potefhtem habentes, ab Imperatore, vel
Pontifice Reges falutar: voluerunt , nec ju¬
ris. led farti haec effe,atqu e ex vanS periuafio-

ne fluxjRe, nonnemo refpondet. ( d )

Nam, li de nudo Regis nomine quatltio
fit, paiam efl , iilud ab Imperatore etiam il¬
lis , qui fummara Alajefiatem noti habent,
aliquando tributura ; Ad exemplum vete¬
rum Roma n orum ; qui , vetere ac jamprt-

detn

(a J Rein\. d c.n. n 8 . (b) Ttecejflu Imperii de

i J42. § «nb brtmtf inmi and). (e)/!*

tnt, venerabilem de e Icti. (J) apud C tldafi
Parte j . Polit. Iwpcr, dific, » p. 6 i t -

Parsl.Cap.X7h

dem recepta confuetudine, habuerunt isi-
ftrumenta fervitutis dc Reges, (a)

Ita regiis ornamentis Auftrix Dux a Fu-
derico II Imperatore auftus eft : Ea lege ta¬
men , ut in perpetua Germanici Imperii fi¬
ducia , in qua tunc erat , ac femper ruerat ,
perftaret. (b) Sed cum ab Imperio, violata -
de, defeciflet, duodecimo poftanno , regia
appellatione &: dignitate lpoliatus eft. (0
Genuenfes quoque Fridericum Imperato*
rem rogarunt , ut , quatuor millibus mai ca¬
rum acceptis , novum Regni Sardiniae titu-
Ium inftitueret, & Barifonem, Arboreae, qu&
pars erat Sardiniae, Judicem , appellaret e-
gem. Qui Barifo Rex, in Sardiniam vectus,

% cum pecuniam folveie non pollet , quam a
Genuenfibus , ad regium faftigium em^n
dum , mutuo acceperat , ab iifdem Genuam
eft reve&us, atque in cuftodiam, donec pen*
deret, traditus. ( d )

Mifer vero Rex, qui, propter hunc titil¬
lum, ad carcerem redaftus eft i Et is tamen
Rex, nomine tenus tui t.

’ Quod fiejufmodi verborum ludibria at¬
tendimus, Imperator folus, de Regibus a le
creatis, neglorietur, Galliae Rex obftat, qui
Scipfe Regem fubfe habet 5 illum nempe^
qui Roy 6’ Ivetot , diciscaufa, appellatur.
Quod Regnum Anno 5 3 <5 a Rege Childe-
berto , ad fatisfaciendum haeredibus cujul-
dam nobilis Viri , quem immerito Rex occi-
deratftnftitutum eft. (0

N 6 Sed*,

(ay Tacit. in vita gric . (b) Hiero?! . Mtt-

ttmhb. 20. Cbron. geman. Crufnts parte 3*
annalium Suevic. hb. 2* cap. 2. (c)Bo-
etin. lib. 2. de Re pubi. cap, 3» ( d) Sigon»

libro 13. de Kegno Itall&> (c) Bcuih. lib*.

27. £hr<m .

300 foc Ratione Status >

Sed,velut Quintilianum Rhetorem Aufo-
nius [a) fcribit > confularia ornamenta forti-
tum, honeftamenta nominis potius , quam
infignia poteftatis habuifle : Ita & de Regi¬
bus judicandum, qui, cum poteftati alterius
fubje&i fint, regium titulum ufurpant. (b)
Quod li de re ipsa quteftio eft , is tantum .
Rex dici meretur , qui fummam poteftatem
habet, nullius Principis imperioinferiorem,

Rt, ut Martialis alicubi fcribit,

Qui Rex e fi ,ldegern3MaxirneyY\on habeat.

Nofiroque fane is ftultus judicio fuerit,
qui regali potentia prarditus,fublimique Re¬
gum axiomate gaudens, nec Imperio ullate¬
nus obnoxius, titulum Regis , cujus dignita¬
tem jam ante, per fe,poflidet,ab Imperatore
prius emendicare velir.

Quafi vero illi foli ? qui ab Imperatore id
impetrarunt, & non omnespotius, qui regia j
poteftate praediti Iunt? hoc nomineinfigni-
ri,& poflinr/ & debeant.

Qjioproprer Boieslau,(c) ux Poloniae, re-
eram infticic viam, qui y abique Cunradi Im¬
peratoris requifuione, nomen fibi regium
impofuit. (c)

idem de Premislao Cromerus refert: (d)
Eumfcilicet, cum ad fummam poteftatem
Regni Poloni^ vemlfet, Pontificis, aut Inipe- i

ratoris feriptum non exfpeftafle , led fua au-
toritate diadema fumfiffe.

Nec male Dux Litthvaniae, regiam potefta- l

tem, quam ipfe fibi pcpererat,ac titulum, Si- (
giiinun do Imperatore olferen te, coronamq; ®
aefeeptrum mittente, repudiavit : Neiftara-
tione potefiatem , ac imperium ; Germanis
acceptum ferre, videretur, (e) Econ-
(a) ingrat.aCt.ad Gratian. (b) yArnifzmin Po-
lirJ.i.c.S. (c) TS^auclerus voLx .chronog.gen.l 5 .

(c>) L 1 1'hifi, Polon, (e) Uodin,Li. de Rep*

7 '»rs I. Cap. XVI. 3°*

Econtra , a Pecto Danirc Principe , quetn
Fridericus Imperator ea lege, ut fiduciarium
ie Imperii Germanici profiteretur, fidelita-
teque & hominio Imperatori obligaretur,
regio nomine ornavit , (a) enormiter pecca¬
tum efi ; quod 6c talium ornamentorum il¬
lecebris , qua: ab Imperatore acceperat, fii£

Majeftati detraxit, Stlempiterna fiervitute ,
non modo feipfum, fed etiam polle ros con-
ft tinxit ; Qui tamen, detedis fraudibus, ab
Imperio defecerunt, ( b)

Denique Jus Ci vitatis concedenda cata- Tus C:-
logo Relervatorum (ut vocant) Imperato- vitatis
ris , communiter inferunt. (c) ^ conce-

Circa quod, illum nos metito nodum tan- dendx ,
gimus. Num Imperatori Jus Civitatis ex- r.on efi
trjmeo concedete liceat , ad omnem juris lmpera-
effertum, ut in omnibus, ac per omnia, Ger- toris, ad
mano, in Germania nato , par habeatur : Et omnem
quia cautum eft , ne ad certa officia altus, ejfitiitw *
ni fi Germanus, promoveatur, 31)^ Wflpt*
fbtfentmbnsoltm/ 31)tc ^omgitdje/ unb bc&

Olntfs 7tcmtcr / unb foit|l «m Ovacfj/ mtf fci*
ner un&ctn Nation , b(tn gcbovncn Xtutfdjcii
ticftcflcn / («|) num talis qililpiam etiam ho¬
rum officiorum capax lit i1

Id quod admitti certe nequit: Cifir enim
alias Legem hanc pro hibitu eludere, ac ,
falvis verbis Legis , fcnrentiam circumveni-
re , & quoslibet extraneos, in Civitatem
primum receptos, muneribus bis admo¬
vere, ifto modo pollet. Id quod in frau-
N 7 dem

(a) Ottho Frifmg. I. 2. de gefks Friderki /. c. S-
(b) Bodinjib.i. de Republ. c, (c) rttg.

lib. i. C. de mctrap/Ecry. Scbanborn. lib. 5.

Folit. c. 24. (d) ("apittslatto Ferdhm ndt 1 1

§ fic foltcii unb Wblt;n uudj iljvc Jvomtp

•J-02 De Ratione Statu*

dem fieret Legis, ac contra ejus volunta¬
tem-». (a)

Caput X VIX.

In quo nojlra fententia bre¬
viter proponitur.

HAftenus Jura Majeftatis , qu.t toti Im¬
perio competunt, deinde ea quoque,
quas Eiertorum tantum, aut imperatoris ac
Eledforum difpofitioni fimul fubjefta lunt ,
tum denique ifia, qu.T Imperatori, in agnum
praeeminentia:, relicta, prolixe fatis deduxi.
mus.

Trior, Ex quibus manifefhim apparet, q anr
dclmpe- valde, aut ipfi imponant aliis, aut libimipo-
riinofirt ni patiantur multi, dum Imperatoii no 10
Statu, Majeflatem.acJus Imperii allignant, eum-
opimo, que merum Alonarcham, flatumque impetn
noftri mere monarchicum , qut tamen,
quoad admini/rranonis formam ac modum,
(pedem quandam referar ariftocraricam , a-

ctunt. ( b ) >v

Tofierior Modcfttores fane funt, & propius ad Ico-
opmio. pum feriunt , qui mixtum ex Monarchiafc
Ariftoaatia Statum ejus efle, lcrtbunt; (c),
ea dufti ratione: Quia Imperator folusjura
Alajeitatis non habeat, led illa ad Ordines
imperii, ut univerfos, non fingulos , una
cum Imperatore, pertineant; iifque uni-
verii , quafi Collegium aliquod ,fe u l/uiver-
fitas , vere fruantur.

Ex horum ergo mente, Majeflas Impcrtt

penes Imperatores, Eleiiores, dc omnes Ini-

pera

(a) l. 29. & ia. de Legil> . (b) Rcinp. hb. r.

cl. 2. c. z.n. 242. (c) Sjring. de Pace ts’

livi inii comlufion. r .

Farsi. (af>. XV IT. 3°>

perit Ordines fimul ^ relidet: Pro rata > Teili^
cet3 St fecundum proportionem 5 quajuia
Majeftatis,autab Imperatore, aut E 'cftori-
bus.aut univerfis Orbibus exercemur.

Cumque pleraque , imo omnia JuraMa^
jeftatis.jiiniveifis Ordinibus communia lintj
nuda Comitiorum dtreftione ? &c unico tor-
fan voto ( quale quilibet Ordinum habet )
Imperatori relido: Majeftatem Imperii et¬
iam penes univerfos Ordines efle potilfi-

nuim * adeoqueariftoGratiam multis modis

in Imperio no liro pr^cellerejiecundum hos
AutoreSj dicendum eft.

Nos vexo , ut pauli 6 accuratius mentem
noftram apemmus,primum3 adminiftratio- finten-
pem ReipubU ut tupia quoque'a nobis Ia- tia*
dum ? duplicem facimus: Aliam eifent ia-
lem ; aliam accidentalem^. niftratio

Effentialis adminiftracio 5 quam proprio T^i pubi.
jure ac nomine cj uis ufurpat % infeparabili- duphfc
ter cum ipfaMajeftate acEeipubh Statu co- efl.
hxret: Accidentalis autem, quam alieno
beneficio quis habet, & ab abo tibi commif-
famagnofeit, infinities, pro lubitu ejus, pe¬
nes quem rerum fummarefidet , variare po¬
te fi:*

Jam* fi adminiftratio in Imperio noflro uMjni»
attendatur, illa varia &: diverfa effe apparet : niflratio
Et pattim quidem monarchica, refpeftti fci- Imperii
licet Imperatoris i partim quoqueariflocra- noftri
tiea. Ariftocratica autem duplici rationem, varia.
primo j refpedu Electorum > qui feorfim ab
aliis Ordinibus in ea fibi quid vindicant:

Deinde, refpedu uni ver forum Ordinum, in
Comitiis congregatorum , quibus reliqua¬
rum rerum omnium cura 5 prxtet ea * qua:
Imperatori ,& Ek£toribus; fipecialiter relida
funt3 incumbit,

Illud

5 04 'De "Ratione Status

ferus Uind autem hic in quaeftione efi. Utrum-
Status ne adminiftrationis pars, quas aut Imperato-
quaflio- ri, aut Ele&oribus, aut toti Imperio, (eu uni-
W. verfis Ordinibus competit, lingulis his pro¬
prio jure competat: Ita, ut nec Imperator
illam Imperio , Eleftoribusve , nec Imperi¬
um tk Eleftores Imperatori , eam acceptam
ferant? Vel, utrum penes Imperatorem et
fentialisfit Imperii adminiflratio ; qui,E-
lecfiores , & alios Imperii Ordines , fponta-
neo motu in partem curarum afiumferit!
Vel denique, utrum penes Elecfiores omnes-
ve Ordines ea fit 3 qui Imperatori admini*
firationis partem commiferint?

Nam , priori calu , mixta ei it Reipubl.
forma: Cum adminifiratio eflentialis , ad-
eoqueipia Imperii Majeftas , in Imperato¬
rem , ceu Monarcham , ac Eleftores , Ordi-
nefve, ceu Optimates, dilperfa fit.

Pofterioribuscafibus, fiquidem Majeftas
Imperii penes Imperatorem efie , abeoque
adminifiratio accidentalis in Proceres colla-
ta dicetur , Monarchia erit ariftocratica:
Hoc eft , quoad modum adminifiratroniSj
rationibus ariftocraticis temperata.

Quod fi, econverso , Majeftatem Imperii
penes Proceres refidere, ftatuamus , qui Im¬
peratori adminiftrationem Imperii exparte
eoncefierinr, evadet Arifiocratia monaichi-
ca, feu monarchiceadminifirata.

\jidmi- Nos totum Imperium (in quo tamen
oiidratio cum abis Ordinibus , tam Eleftores , ut pri-
ejfentia- maria ejus membra, quam Imperator, ut
Its totius Caput ac Diredor, includuntur) proprio ju-
Imperti reae nomine, Eletfiores vero Se Imperato-
t 'fi. rem , quicquid illis , ex Legibus ac moribus

Imperii, Icpararim ab aliis Ordinibus com¬
petit. Imperii beneficio adminifirare; a deo-

que

Pars 1. Crf- XV IT. 3°5"

que Majeftatem Imperii, non Imperatori» ergoipfk
aut El e «floribus, fed toti Imperio, & univer- quoque
fis Ordinibus , quando illi » in Comitiis , leu Jli ye-

univerfali Conventu congregati, unum cor- fiat.

pus conftituunt, adjudicandum elle , confi¬
denter ailerimus.

Imperator quidem, quicquid habet. ab ^ddmi-
•Imperio habet 3 5e inprimis ac evidenter, niflra •
abEledtorum (qui hoc in pallii totum Im- tionem
perium reprasfentant ) Collegio, j ure liber- vero ac-
limte electionis : Habet autem adminiftra- cidenta -
tionem tantum; ut ipfemet non femel con- lemha -
feflus eft. . betlm-

Ita enim Fridericus Barbarolta , jam luo perator <•
tempore, ad Proceres aperte inquit, (a) Im¬
perium, cujus apud nos adminiftratio, apud
vos vero , qui Optimates Regni eliis , auto-
ritas refidet.

Ita Ferdinandus quoque (proprie, &aa
noftrum fenfum alicubi fcripfit , (b) ^pubc»
mit i><l’ tuu't'C bct adminiftration, tmD
vmvrtltung bcs (jciitgcn 0veidFj£5 ant;angcn&ct;
dignitet , ^ocfycif / Otcglrung / Zdul / Iceptce
unb <£ron/ Des OvSjnif^cn «ft^fcrifyums bc(a>

&«nlaffcn.

Hinc Imperator dicitur Minifter Impera,
qui Imperii partibus fungitur: ( c ) Qmi au¬
tem alterius partibus fungitur , proprio jure
ac nomine quid facere, haud dicendus eit.^

Eleftorum vero poteftas ipfa quoque a Et Ele -
toto Imperio dependet : Adeoque velut mo- dlores.

ribus

(a) apud Hadevicum in conttnuat. Ottbonis Fri-
fw%, de ieftu Friderici l. lib. i.c.l 7 . & S'gon.
lib. 1 2. de Ttygno Itali*. (bj Etcefut Im-
perii de lAnno in prine. (c) In feri¬

tent ia ex audio rationis ItFenceflai apud Gol“.
dafi. tomo 1. conflit. Imper.p. 37P.

30 6 De Ratione Statu*

libus primum , & tacito aliorum Orainuiu
aflenfu invefta , deinde exprefia fanftione
roborata eft; ita contraria omnium Ordi¬
num voluntate antiquari rurlus, aut alteiaii
poreft.

Ad Imperium itaque torinfl, feu univer-
fos Ordines , in Comitiis congregatos , tota
rerum fumma redit : A quibus & ille , &hi
dependent , omnemque liram poteftatemac
autoriratem mutuantur. t

Impe- Denique, quod Imperator & Eleftores
trium in Impeio potius, leu univerfis Ordinibus,
pojjefio- quam hi , aut Imperatori , aut Eleftoribus,
ntejfen. authis&illi jumflim , poteftatem acadmi-
ti ahum niftrationem luam acceptam ferant, exeo
lurhtm adftruimus: Q_upd nobiliorum ac eflentia.
Majo- lium Ma/eftatis j urium pofleflio ,'feuexerci-
ftatttejl. tium , penes totum Imperium Iit; leviul-
cula vero quadam , 5c quae ad Ipeciem magis
faciunt , quam rem iplam concernunt , Im¬
peratori foli; denique pauca Ei edf ori btis lo-
Jis , aut Electoribus cum Imperatore com¬
petant.

Nam ( ut hocargumento, in anterioribus,
de fuprema jurifdidtione , ufi quoque fu¬
mus) quicunque certa quadam jura in fu a
manu ac poteftate habet , quorum partem
fibi retinere, partem alteri concedere, feu
demandare vult j is non ea, qua nobiliora
funt, ac Statui fuo magis utilia, fed ea , qua:
viliora, minulque libi noxia, proculdubio
alteri concedet ac committet. Dignus enim
judicaretur, qui Anticyram navigaret, ac
Ergo hclleboto cerebrum purgaret, fi quisfecus
Maje- faceret.

fiaa pro- Quia ergo nobiliflima, imo omniaMajc-
prialm- flatis Jura, qua eflentiam Alajeflatis confti-
periiejl. tuunt, eorumque pofleflio, ac exercitium,

penes

mors J. Cap. XV 11. 307

penes totum Imperium , hoc eft, penes o-
mnes Ordines in Comitiis, Imperatore (fi
aliquis exfiftat) prasfidente , congregatos ,
hucufque fuerunt: Hinc a pofteriori collis
gimus , quod Imperium , feu uni ver<i Ordi¬
nes, Imperatori ac Eleftoribus, eorum, quae
ipfis conftitutionibus & ufu Imperii relnfta
intelliguntur, adminiftrationem potius con-
cefferint 3 quam ut Imperator , feu Elefto-
res , univerlis Ordinibus , de poteftate fu a
quicquam communicaverint.

Cumque totum Imperium , five univerfi
Ordines, adminiftrationem , quam habent,
proprio jure habeant j Eleftores vero &
Imperator , quicquid habent , toti Imperio
debeant, &ab eodem merito recognofcant:
Majeftas quoque totius Imperii propria erit$
cujus tamen adminiftratio , ex parte Impe¬
ratori, & ex parte Eleftoiibus, ab eodem de¬
mandata eft.

Quod fi jam ipfum Imperium, & Imperii
Comitia , quas unica bafis noftra funt , ex¬
arte contemplemur, mixtionem aliquam
in Republica noftra inveniri , nemo lane
negaverit : Sed mixtionem, non tam ex Mo¬
narchia Sc Ariftocraria, ut ahi putant, quam
ex diveriis diverfarum Ariftocratiarum for¬
mis.

Ad Imperatorem quidem, dimidiam Co¬
mitiorum partem, & integrum poteftatis
femiflem vulgo trahunt: Sed quam erro¬
neum hoc fit , pluribus fupra docuimus. Ex
quibus apparet , quod imperatori perpufiila
in Comitiis poteftas competat 5 adeo ut, et¬
iam fi mixtionem aliquam ex Monarchia &
Aiiftocratia admittamus , illa attendi vix
debeat.

Ipfoium vero Ordinum non eft «qualis

in

De Ratione Status

in Imperio poteftas: Unde mixtiones plti-
res, ex diverfis,diveriaruni Ariftocrauarum,
formis, oriuntur.

Status Soli enim St pauci Eleftores , integram
Imperii clafiem conftiruimt ; qua: elaffis toci 1’rinci-
A rijlo- pum elalli aequalis eil : Ut ira iinguli Elerto-
crr.ticui res fingulos Principes potcilate notabiliter
eft,fcd excellant.

mixtus. Rurfus , in fecunda dafle , Principes !)U
Prailaros , Comites , ac Barones , auroritare
longe 'uperant : Jli enim viritirn , hi curia¬
ti m Iu {fragia ferunt ; in que magno nume¬
ro nia tantum habent fuffragia.

Denique Civitates Imperiales (quamvis
illas ii jure ferendorum fuffr agiorum , prio¬
rum duarum elajSium confpirarione , hodie
esclufas, pro bare nitatur Paurmeillerus {*))
tertiam claflem , ab aliis diftintfl-am , conifi-
luunt; qua: elaffis reliquis cladibus infe¬
rior eft : Et Civitates hac, Prarlaros quidem,
Comites , ac Barones, po refla te anteire,
Principibus autem cedcie videntur. Quam
ob inaequalitatem in tertiam hanc daileia
conjeci rc funt.

Hinc vulgo quoque , licet non per omnia
exade feribunt. (t) Elertorum ad Ungulos
Principes fere triplam; ad Praelatos, Co-
Jtiites , & Barones , non adeo magnam ; ad
Civitates, plus paulio , quam triplam effie
proportionem^.

Abftrufa quidem & intricata hxc res eil ,
in quo Delio natatore opus Iit , nec, quod
fciamus , a b ullo latis aniniad vei fa aut expli¬
cata: Sed tamen, ii verum Imperii Statum
exuere velimus, n ullatenus praetereunda.

Qua-

(a) iib. 2, de lurisd. c. 2. n. 46, is- fcqq. edit,
pofier. (b) ex mtmero^ink. Iib. el.J.

c . 3.». 51.

*Tan 1. Cdp. XVII. 3<>!>

Quadruplex' enim inde mixtio colligitur :
Nimirum, ex Ariftoeratia Principum ; Ari-
flo cratiri Prolatorum , Comitum, ac Baro¬
num j & denique Ariftoeratia Civitatum—
LTtut autem , quoad Ordines , inter fele
mutuo refpectu confideratos , obfcurilfimi
fint Imperii mores, quoad Imperatorem ta¬
men res facis luculenta eft : Quippe, qui non

minus, quam finguli Ordinum , pars hujus

corporis , S c quidem , fi ad totum corpus re-

fpicias, perpufilla exfiftit.

Unde rc6te Thuanus fer ibit. (<i)Quainvis
Imperator primum, deinde reliqui Princi¬
pes, ac poftremo Civitates liberat , luas quae¬
que ditiones, jura, confuetudines, lubditos,
in quos i p fis jus vita: St necis eft, habeant i
Tamen , quia ftmul omnes Imperio fubditi , V
ipfe Cafar, Imperii Caput, Imperii Legibus eft ab-
noxius, uniuerft Reip. unius fpeciem exhibent.

Et, fi ex Jure Comitiorum, ut illud lupra
explicavimus , rem totam metiamur, Ari-
ilocratiam in Impetto noftro eminere , ac
valide praeponderare, Monarchiae autem te-
nuifliina tantum fuperefie veftigia,lole me¬
ridiano clarius apparet.

Caput XVIII. & ultimum.

In quo Reink/ngii , pro Monarchia pu¬
gnantis } argumentis rtfpo ri¬
detur ,

JAm ut Reinkingii argumentis , fuperius
ab initio ftacim adduftis , paucis occurra¬
mus ; prius illud , de quatuor Monarchiis „
feu fiummis Imperiis, ridiculum eft, & tanto
Viro, qualis hic fibi videtur, indignum.

Nanij

(a) lil/, z, hifter*

3to Delatione Statui

Tralu- Nam , fi vulgatam illam vifion’s P™plie-
dium de tica: interpretationem , quam nihilominus
quatuor in controverfiam vocant alii , nos, hoc non
Monar - obftante, tanquam authenticam , Icu apo.
anu, dnflicam admittamus j non ex iba tamen
fequirur, Qna tuor illa fiurnma Imperia vul¬
go j omnium fere confenfu , dicuntur qua-
tuor Monarchia: : Ergo, non alius, quam
monarchicus & regius, eft in illis Status.
•Jllenar- Monarchia: quippe vocabulum, non uno
chtavox modo fumi, notant acutiores hujus rei Cen-
tnptici - fores, (a) Aliquando proprie ac Politice ,
ter fu- pro illa Polit ia:, feti RcipubJ. ipecic, ili qua
mitur. unus aiiquis abfolute imperat. A I i quando
theologice & vulgariter, ut hic; pro illo
Imperio, eu/us non modo, inter reliqua
mundi Regna, Ungulis temporibus, infigitis
eft autoritas, led Sc , cui Populi D £ r , Ec-
cleliaque Status magis, quam aliis, obnoxius
eft. Denique, aliquando etiam abufive a
multis, pro univerfali totius Orbis Imperio.

Utautem objectionem hanc, de quatuor,
leu Monarchiis , ut vocant, feu ftimmis Itn,
periis,folide& ex fundamento refutemus ,
duo prateipue attendenda nobis veniunt.
1. Notae, feu Xf/Tjfgrai horum quatuor Im.
periorum, ex quibus digno Icuntur , ac diju.
dicaridebent. II. Tempus, quo Graeco,
ium monarchia feu Imperium finem, Sc Ro-
^uAtu~ manorum accepit initium-/.
er fum- Nots horum Imperiorum dita: funt.Qua.
merum rum prior eft, quod dignitate, & Iplendore,
Imperio- alia lui temporis Imperii prarcellere debeat :
rum no- Altera , quod vera Dei Ecclelia fub ilio do-
U. nficilium habeat , feu ftationem fuam_/.

Nam.

(aj •Arnifzws iib.z. relett. Polit. c.2.fett.l.?j,lt
gotdajl.partf i 3 , perjijfiftrjk 3 , />.$ 3 1,

‘Tarsi. Cap. XV11T. 3H

Nam Spiritus San&us, in hoc Danidis
\'aticinio, non ablolute mundana , & mere
Politicum futuri mundi regimen refpicit ,
fed ad Ecclefiam inprimis coliimat : Idque
unice agit, ut oftendat , quis Status , & qua;
futura fint flagella .militantis in his terris
Ecclefia: ; cujus hiftoriam ita perfequitur,
quatenus illa hiftoriae, & fatis, praecipuorum
mundi Regnorum, implicatur, (a)

Et inde colligimus , quod unumquodque
horum Imperiorum tum incipere & define-
re dicendum fit, quando Ecclefia: fata, aut
illi conjunfta , aut ab illo feparata fuerunt.

Quod ad finem Graeca: Monarchia: , & Initium
initium Romana: attinet; illud quidam a Monar-
Tulio C a: fare faciunt, quando is, civili Bel- c,n* Ho¬
lo viftor , perpetuam diftaturam fibi fum- rnana

jfi (£) ^ °

Sed , huc ipfo , monarchicus ifte Status , *-

jn quarta Monarchia deftruitur. Poftmor-
tem enim Julii, res ad plures rediit : Et tem- aant,
pore celetris iflius triumviratus , Oligar-
chia , non Monarchia fuit ; donec Auguftus
folus rerum potiretur.

Alii Graecorum Monarchiam ufque ad
mortem Cleopatra: extendunt : Quali Ro¬
mani exftinxifle, Sc ad fe tranftulifle liim-
mum Imperium, proprie dici non poflint;
antequam ultimam ejus partem, JEgyptum
fubegerint. {e) .

Sed huic opinioni repugnat, tum digni¬
tas, requifita in his quatuor Imperiis. Jam

enim , tempore Cleopatra: , fab potelUte

Ro-

(a) Goldaft.d.loco. (b) Bttihotaerus in indi¬
ce Chromi, pag. 5»3. ( c ) Helvicus de qua¬

titor furnmis Imperiis th. 7 2. & 7 3- apftd Got<
daft. parti 2« i olit. Imper. difc . 3.

312 De Ratione Statui

Romanorum erat Agyptus : Sed Julius Cas*
lar, viffor, Regnum illud Cleopatrae , fratri¬
que ejus minori permiferat; veritus provin¬
ciam facere , ne quandoque , violentiorem
Praefidem nadla, novarum rerum materia
effer. ( a )

Indignum ergo videtur Majeftate tanti
Imperii, fi illud in unius meretricula:, & qui¬
dem Romanorum beneficiaria: , ac precario
velut regnantis, finu conquieviife, dixeri¬
mus.

Deinde repugnat etiam Status Ecclelk:
Judaeam enim, ubi tunc unica erant vera:
Ecclefire cunabula , jam olim Cn. Pompejus
domuerat, templumque jure Viftona: erat
ingreflusj (b) ut ita iEgypti Regno, aut
Regibus, nihil amplius in illam effet juris.

'Hsftra Nobis itaque Romanorum feu Monar* i
fenten- chiam, ut vocant, feu Imperium tunc exor-
tia. diri 1 uber, quando Romani manus , ac pote-
flatem luam , ad veram D e r Ecclefram ex¬
tendere coeperunt.

Id quod fadum primitus , fub Tuda
Maccabaeo ,. quando Judaea, Succefiforum
Alexandri M. faevitiem exofa, in Romano¬
rum proteftionem fele recepit ; (c) Eo enim
tempore, ad luminum culmen, Romano¬
rum potentia, ac gloria , jain tum erat
evetta.

Licet autem Status Reipubl. tunc indu¬
bie nonaum fuerit monarchicus : Attamen,
litante diximus, in quatuor his fummis Im¬
periis, non Status Reipubl. fed Status Eccle-
iix Dei, Sc eorundem Imperiorum digni¬
tas ac praeeminentia, confideranda veniunt.

. lllti-

/., lUet0n’ in lHlio c*fare- (b) Tacit- liks-

j °rr’ (c) l • Maccab, c, 2, verf, lot

r*rs 1. Cap. XV III. 3 IS

. ne ifta quidem inflantia, quam

i piem et Reinkingk (a) nobis fuggerit, de ni-
nilo eft , quod poft Auguftum , Imperio Ro-
inano plui es , fimul &c feme! aliquoties pr x-
fuexint: Nam ex eo neceffario concludimus
Monarchiam aliquando celMe , Duarchia
in ejus locum fubflituta.

Nec illud - quod lub communi Imperio irr^e
nomine publicarum rerum adminiftratio rii St/
manferit , ita ut unum magis Imperium , tlu et
quam duo effe viderentur, 0) nodum hunc iani Z*
loIvn5 quin Monarchiam planiffime potius ^4,//'
deftruit. n

, , . . . . (tum.

In Monarchia enim penes unam perfo- 4/;_

nam , fummam Reipubi. poteftatem effode- quando
bere ,ipfo vocabulo fatis fignificatur : Nec ad L;t >w„
eflentiam ejus fufficit unitas regiminis , fed Jmonar.
requiritur unitas perfonae imperantis. Alio- c;};a./
quin quaivis Reipubi. lpecies Monarchia di¬
ci pollet , cum in quavis Republ. unum tan¬
tum fit regimen feu Imperium, licet perplu-
res , & plurium nomine res gerantur : Et ita
confunderentur ea , quae, ex omnium fen-
tentia,, diflingui debent.

Quod fi duobus Regibus Civitatis ejuf-
dem Imperium fummum detur, neuter Rex
eft , neuter fine alterius confenfione impera¬
re poteft j fed ucriufque eft fumma poteflas,
quae Duumviratus ,fivc Duarchia.Ariftocra-
tis quaedam forma , dici poftit : Idque multo
magis , ii trium , vel plurium fit fummapo-
teftas. (c)

Cum ergo in Imperio Romano, non ra¬
ro plures perfonae aequaliter , & pro indivifb
regimine potiti fint.fubiftis Monarchiam,
a natura lua , in Ariftocratiae fpecicm de

O ge-

(a) lib. 1 . cl 2. tt. 1 7. (b ) lbid . n I S. (c) Jlt-

din, lib. l> de Repuli. tap. z.

314 De Ratione Status

genera fle , dicendum eft : Ad qi-iam tamea
paulo poft , Duaichia jte;irii) fublata, rcixt-
iafic.

Et ita tela ifta monarchica, quam in Im¬
perio noftro Reinkiiigius texere laborat, et¬
iam in medio curfu , abrupta interrupta,
Refpon- apparet. . ..

Jio ad His ita de quatuorfummis Imperiis, ad
aiiit Reinlungti exemplum , pracambuli Joco
Riin- prarmiflis , nunc ad alia ejus argumenta or-
fingit dine, fcd breviter, & tribus verbis, relpoii*
arQlc- debimus. .

menta. Jura I. Majeftatis, & fumms Poteftam
Pen^3 Imperatorem noftrum eile,
muni, fuperms offendimus.

Q^Liod autem Legem Regiam, ad fidem
a Afer t ion i fux lacienda in f adduci r, tlqnidem
de antiqua illa , qua Populus in Imperato*
xem omnem poteftatem contuliUe * fen bi¬
ni r , (a) f ei j r i t * cerre fchoJafticum id pulve¬
rem magis , quam /uris publici pai^fham fa-
jnr: Ctun ea enim nihil amplius nobis cft
commercii.

Nam quicunque in asde Johannis Late-
ranenfis, vel Capitolio antiquorum Roma¬
norum , Legi$ Regia: formulam folli cite ad.
huc perquirunt, aut Cxfaris noftiipotefta-
tein , ad tenorem obfolera: Legis , perpen¬
dunt, ficaeflimant: Nx illi, non modo ope¬
ram, oleumque fuum inutiliter confiiimmt,
fcd etiam perinde faciunt, atque

Cervine capiti cervicem pictor equinam
lungereji velit . (hj

Plane fi, ut alibi lentire videtur, (c) ho¬
dierna:

(a) § . 6 . Inflir, de jure nat. gent * ( b ) Horti * in
excerptis ex Sleidano qu&JUon, pro foederato¬
rum bello th * 6 , apud Goldaftum parte 3 1 * pe*

kMmptr% dijc, I , (c) lib, I, s>, fh 2f

Pars ]. Cap . X 1 1 X. 3 1 ;

diernae Conftitutiones feu Receilus Impe¬
rii , dc Cariarea Capitulario : vice Legis Re¬
gia: ipfi funt , facile cum illo tranfigemus:

Ex his enim , quantulum poreftatis Impera¬
tori relidunt , quantum vero dctradum fit,
per fe,abl’q3 ullo mutuaticio lumine apparet.

Illa vero communis opinio , quod Lex
Regia, nec mutata fit, nec mutari potuerit,
talla & abfurda plane eft: Quot enim muta¬
tionibus , poft antiquorum Imperatorum
tempora , Imperium noftrum, cujus Statum
I.exifta Regia formafte dicitur, obnoxium
fuerit, res ipfa oftendit.

Nec videmus, quare Populus liber domi¬
nio & regimini alicujus fete fubmittere pof¬
iit; prout Populus Romanus, per Legem Re¬
giam , fecifie arguitur; Vacante vero, & ad
le iterum delato regimine , illud penes ie
retinere, vel, cui voluerit, conferre , atque
ita Statum Reipubl. ac Leges ejus funda¬
mentales mutare non pofiit,

Prariumtio ifta , de praeterito in prtefens;
quod talis quilque hodie videatur , qualis
fuit tempore pranerito, & quodrem, quam
quis ante habuit , eam non amiferit , in du¬
bio cafu locum fane reperiet: Ubi vero de
contrario certo confiat , praefumtionibus
ejusmodi ac conjeduris nullus locus efi. ( a)

Jam vero Imperii noftri Statum , poft la¬
tam antiquam Legem Regiam, fiepius&in
multis mutatum efie, nemoambigit; Utita
ridicula fit , &vana, ab antiqua Lege Regia
duifia, argumentatio.

II. Communem opinionem contra nos ^Ad.ll, .
flare, libenter quidem fatemur: Sed, non ex
multitudine Aurorum , quod melius & ae¬
quius, judicandum eft ; cum pofiit unius
O 2 fcilitan

ip)i i) 7*5-

3 t 6 De Ratione StatuA

forfiran & deterioris fentcntia, & multas Sc
majores in aliqua parte fuperare. (<0

Itaque communis opinio attendenda non
ed , quando eft evidenter falfa, vel convin¬
ci poteft evidentibus rationibus. W Nec
multitudo errantium errori pari c patroci-
nium 5 quia, communem errorem jus tacere,
communis error eft. (c)

Si quis autem futili, nudae communis opi- 1
nionis, vinculo fe alligari patiatur; non inju¬
ria aflimilabitur fluitis illis , quos cuftos,
aut Magifter alligabat ftramin is , vel exigui
fili nodo : Atque illi flabant , quali ferro
aut veta compede devincti , hnmobiles.(rf)
De eo vero , quod omnes Populi , tam fi¬
deles , quam infideles. Imperatorem Mo*
narcham falutent, & pro Monarcha.ftrifle,
proprieque loquendo , agnolcant, dubitare,
nonfinecaufe, licet, (e)

J II ud quidem concedimus , Imperatorem
noftrum , fummum dignitate, etiam a Tur¬
ea , atftimari , inter Chriflianos Principes:
Sedhoc, &huicflmilia omnia , dedignitate
foliun , feu primo gradu, quem in Chriftiano
orbe Imperator , ratione Imperii , obtine¬
re fertur, non vero de Imperii Statu accipi¬
enda efle , verba ipfe fatis evincunt.

Nam lceptra quidem, regale folium, pretio-
fjflimae vefles, Coronat, antecefliofubfe*
quentibusChriftianisRegibus.imaginemRe- ,
gi* Majeflatis habent; rem non habent. (/)

III. Quod

(a ) l. i . 6. C. de vet. jure enucl. (b ) £x Ioh.

lAndrea fe allii Evcrhard. in topic. loco ab
w Authoritate . (c) Hillig. ad Denell. enucl. L

I. comwent. c. 6. lit. ^A. (d_) Lipfua Ub. !•

de conflant, c . P. (e) Limn&ui lib. i. de jute
pubi. c. io. n. 4<5. (fj Bodin, lib. i^dtRt'
pubLc. 6.

Pars L CaJ?. XVII L V-7

III* Quod Imperator nullius Imperio t e- *Ad IU*
nearur , nec alium * nili D £ u M * Ek en-
fieni fu peri oy es recagnoficat > ver bis magis a f
feritur , quam re ipsa probari pote ft ; ImpC*
ri-utu enim Imperatore lupatius elle , ex eo,
quod Imperium ab Imperatore rationes
adorum exigat , eurnque indignum , de fo¬
lio deturbare poffit , jam ante docuimus.

Decreti Septemviralis^ Anno U3S. fidi*
verba , nehuicobfteiic , eo refpeftu, & ad
eum finem iffltclligenda funt > ad quem pro¬
feruntur 3 ad eamque rem reftringenda , lu -
per qua proferuntur* ( &) Intendo autem
Eledorum alia non fuit, quam excludere in *
j ullam Pontificis praetenflonenuqui iuperio-
ritarem in Imperium Ek Imperatorem ii-
mui, fibi arrogabat* ^ a

Cum ergo limitata , cx certa causa > con*
fefiio>rion nifi limitatum producit effertum j
etiam hoc Decretum , ultra caulam & fi¬
nem fuum s extendi non debet : Nec enim
verba captare oportet , led, qua mente quia
dicatur ? animadvertere convenit* (c)

Caput quoque Imperii rerte dicitur Impe¬
rato^ non ejuimodi vero Caput, cujus cere¬
brum , pro arburio (uo , reliqua corporis
membra gubernare queat ; Sed quia primus
ac praecipuus in Imperio Princeps eft.

Nec ni agis 1 mperatorem inde , quia Ca¬
put Imperii dicitor, Monaicham eiie aftrues,
quam Ducem Venetorum^ quia is confimili-
ter Caput ejus Reipubl. a nonnullis voca¬
tur.

Dux enim Venetus, mjolephus Matthca-
q 5 cius

£ a ) Ex gravet t a £r Surdo Tietnl^, Hh. T* f/, c*

2, n. i9z> (bj /. 1 6 di acqt4. rer, dom* R ink?

d . Iw. n* 19$ « (cj l* pwuittad txMk

jljj De Ratione Statas

cius lciibir , (a) numerari poteft fummos
inrer Reges, non folum , cum Caput cxfiftat
ejus 'Rgipubl. qua? Domina eft Provinciarum
& Regnorum, atque Sinus Adriatici, liberte
originis, annis , prudentiaque fui conser¬
vatrix; verum etiam cum charactere iit in-
fignitus, ornatus Splendore 6c ornamentis
regiis pofitus in adtu relidentia? fuac inter
Confilianos purpuratos , & cohoneftatus,
publicis in cerimoniis , afliftentia Nuncii
Apoftolici , & Legatis Imperatoris, Regiis,
aliorumque Principum. Alia, inrer Reges,
&iplum, differentia non eft, quam quod,
non Jmeditatia fucceftione , fed propria vir¬
tute legatur: Necfittantum fubditis fupe-
rior, verum ir [aput & Princeps parium ; non
voluntatem, fed Legem pro norma habens.

(^uod tandem omnes Imperatori tenean-
turreddere rationem, quamvis de omnibus,
urUnguIis, particulariter feu fepararim con-
iideratis , concedamus , Monarchiam inde
tamen cxftruere non licet : Nam omnes coi-
Jeftiv^, ut Univerlitas, leu corpus quoddam
fumti, rantum.abefl: , ut rationem Impera¬
tori reddant , ut rationem ge horum ab eo¬
dem potius exigant.

Et hinc fequitur erroneum cITe , quod
^Ad IV ■ IV loco Reinkmgius inferre vult: Imperato¬
rem, de Plenitudine Poreftatis , non fmgulis
modo Ordinum , fed etiam univerfis , colle¬
ctive confideratiSjfub poena amjilionisprivi-
legiorum. Banni , & vitae, imperare; cjulque
mandatis, non Ungulos modo, fed Sc untver-
fos parere debere.

Nam contrarium fuperihs abunde proba¬
vimus , ac ad textus, quos Remkingms Ime
inducit, rejpondimus.

V. &:

(a) Pagi mento Pala. i. ,

‘Tan 7. Cap. XI IX. 319

V 8c VI, Reinkingii argumentum, talia ^jy,
fur.t, ut ex iis,qux longa lene , infuperiori- fo. yit
bus deduximus , per fe refutari polline : Ea
enim in folis verbis, ac feribendi formulis
confiftunt.

Ex titulorum vero fplendore, de Majefta-
te judicandum non eft : (<t) Nam , quo plus
alieni fervatur honoris , eo plus fxpe adimi¬
tur poteftatis. ( b )

Imo, ea eft Ariftocratix bene conftitutae
ratio , ut quo plus honoris, eo minus Im¬
perii tribuatur: Et, qui plus imperio pof-
funt, minus honoiis adipilcantur. (c) Quo
quidem arcano nullum fere majus eft , nec
ad tuenda Optimatum , Sc popularia Impe¬
ria, utilius, (d)

Dominum Imperatorem vocari , non ne¬
gamus quidem : Quemadmodum quoque,
apud Florentinos Magiftratus ifti , qui ab
initio Priorum nomine infigniebantur, non
magno poft intervallo, etiam Domini, Ma-
jeftatis causa audire coeperunt, (e)

Nominetenus igitur Imperator Dominus
efto ; fed revera eundem elfe Dominum, ne
Rein kingk quidem affeverat : Quippe, qui
vix ullum Dominatum, pixter Turcicum
tk Mofcovicum , in Europa reperiri , re<fte
putat. (/)

Auguftus quondam, cum revera, plurium
regimine explofo , Monarchiam fibi vin-
dicallet > Domini tamen appellationem,

O 4 ut

(a ) Scipio ^Ammir. lib. r. differt. inTac.difc.

X. (b ) ^Arnif. lib. 2. relett. l^olit. c. 6.
fe5i. ult. n. 9, (c) Bodinus libro i.de Repu-

bhck c. 6. ( d ) Idem lib. 3. de Republ. c. 6.

( e ) Marchiave/ltes libro 2. hiflor . Florent ,

(f) lib . 1 ,cl. z.n. 9+.

5 2 o De Ra tione Sta t u*

ut opprobrium & malediftum , fempers*
horruit. Cumque, fipeftanteeo ludos , p.o-
uunciatum elfeta Mimo , o Dominum*-
quuni 6c bonum ac uni ver fi, quali debfo
diftum, exfultantes comprobaiTent : Sta.im
manu, vultuque indecoras adulationes re-
prellrt, &, inlequenti die, gravimm e Cirri-
puit edifto ; Dominumque fe pofthac ip-
peiiari, ne a liberis quidem aut nepotib«s,
vel ferio vel joco palfus eft, atque hu/ulim-
di blanditias etiam inter ipfios prohibuit.(d)
Tiberius quoque, a quodam Domini»
indigitatus , rogavit, ne fe, contumelia cau<
fa, ulterius ita appellarer. (6)

Manbtautem Populo Romano hoc velli*
gium , & quali umbra quaedam antiqua: Li¬
bertatis.

Nofiro tempore, vice plane in contra*
lium verfa , & Monarchia in Arillocratian
iterum mutata. Domini nomen adhuc Irn-
peratori tribuitur; cum tamen re ipla , nihil
minus , quam Dominus lit ; Manfitque Im¬
peratori hoc veliigium, Sc quali umbra qua¬
dam antiqua: potellatis.

Nam, ut refte Pafchalius feribit (e) ipla
Imperatoris ditio, autoritas, acpoteftas, ho¬
die eft umbra, nomenque Imperii , non Im¬
perium.

Nobis vero res ipfas magis, quod inter
laudes Aloyfii XI, Caroli IIX Patris, Guic-
eiardinus ponit', (d) quam rerum umbras
feclari lubet : Et de re ipla , non quid fimu-
iatione fiat, exquirendum ell. ( e )

Sunt

(a) Suetonitu in ^Auguflo. (b) Idem in Tibe¬
rio. ( c ) tn opere coronario lib. 9. cap. 20.
tnfine. (d) Ub.uhifior. (e) EodinM.Z.

'Repttb!. cap. r.

7 fim L Cap. Xilx\ 321'

Sunt enim ha:c mera Imperii fimnlacia»
quorum , ut pulchre Clapmarius fciibit, («)
magna quidem fpecies ; catteriim , non ad¬
eo magna, ut Reipubl. Statum , vel confii-
tuam, vel immutent : Non enim ex fimuta-
cris Refpubiica definienda eft ; fed penes
quos funt fumma iila Imperii capita , iecun-
diim illos de forma Reipubl. ltatuendum
eft. Rationem tamen gubernandi nonnihil
variant ; ut liate Refpubiica, propter varia
iwnulacra , magis videatur popularis, quam
illa ; & illa magis regia, quam haec : Ratio
enitn gubernandi nonnunquam in hisfimu-
lacris confiftit; at forma Reipubl. in ipfa /i
Imperii.

‘ VII. Sc IIX. quae Reinkingius in medium sAaVl 'V
a fi- en , manifefto falla funt; Fidelitas enim & Vthi
non prseftatLjj- Imperatori folum , icd Impe¬
ratori ac Imperio. Er quidem , ut fupra do¬
cuimus , Imperio principaliter ac abfolu: e :
Imperatori vero minus principaliter ac re-
fpeftive, quaten us Lm peratoi eft.

Quare Imperio prautita fidelitas , poten -
tior eft & praevalet. Huic enim femper b-c
ubique fidelitas fervanda eft ; Imperat oii,
vero non aliter , quam fi ita erga Imperium ■
fe gerat, uti bonum Imperatorem decet.

CONCLUSIO

p r X M PARTI S.

CUm itaque , concuflls columnis , cor-
1 ruat adificium, (6) & Reifiktngii argu--
menta , partim falfa, partim hctcioge -
O j fica,

(a) lib.6.c.iS' (b) c, qualiter &^ando4e

Aojufaf.

JX2

n ca ,

De R, itione Status

parti m ambigua imbecilla appa-

reanr, merito contra eundem concludimus, j

Statum in Imperio notiro Romano Genas*
nico ariftocraticum efle , ex diverfis Ari fio-
orariis mixtum Adniiniftrationem vero
ariftocratico-monarchicam ; in qua tamen
ipsa quoque adminiftratione , Monarchia:
vcftigia valde exigua fint , quaeque , cum
Aritfocrnriacoliata , attendi vix debeant.

Quasdam enim, Sc pauca, iliaque non ju¬
ra , Teri flmuiacra Malefiat is, Imperatori re*
liflafuut : Qiixdam Eleftoribus iolis , aut
Eleftoribus ab Imperatori finiul compe¬
tunt ; Plurima autem, & porilfima Majefta-
tis Jura, omnium Ordinum interventu ac
autoritate, expediuntur.

Hinc Imperii nofiri adminifi ratio , dupli¬
ci ratione , refpeftu Icriicet omnium Ordi*

aliquanto pius, quam aiii Ordines , fi bi
vindicant, Arifiocratica , relpebiu vero lm- i ■
peratoris , monaicbica ciici, ac, exemplo
Reipubi. Venetas , (*) cum pyramide Com¬
poni poteft; baii quidem latiori pra‘dlta,fed,
ubi affingit , in anitum femper coeunre,
quoad , in punitum quoddam terminata’
delinat.

Baris quidem hujus Pyramidis Comitia
lunt, feu Ordines Imperifomnes, quifeffro-
nemde fuffragium in Comitiis habent : in
Jioc emm fundamento & bafi , tota Rei-
publ. moles, & reliquas omnes ejus panes
conquiefeunt.

Mox Pyramis arftari incipit, & faffigia-
turin Electoribus; qui , in quibufdam ex¬
teros Imperii Ordines fupereminenr . Un¬

de

(V Donatus Umottm de 7 tyubl, Veneta,

*P#rs L * Cap. X tl X , 323

de dicuntur , fBrbcvflcii un? furttdjmffcn
^ficbcL' ic$ f;ctUgcn Ovcmifc^cu Ouicfis / (a)
3fjt 33!atjf, trmct|tcg£U6et/ nnb

tca Oviidjs/ (b) palmites imperiales, 6c mem¬
bra ej lis propinquiora* (c)

Tandem faftigiam Pyramidis abfolvitur
in Impera tore_j , cujufdam turbinis inftar
acuminati : Is enim primus ac praecipuus
in Imperio Princeps, per liberam elethio-
ncm ad hanc digni ratem eveftus , &c in fmrt-
mo ac omnium confpefiu politus*

Quja autem in hoc fundamento omnes
hodierni Polkico-Legtft^ , qui pro Monar¬
chia Imperatoris , tanquam pro aris ac focis
pugnant; toto cotlo enarunt , & Principes
iuos, qu»us confdio adftitere, ut eandem
errorum viam fecum ingrederentur, indu¬
xerunt : Quid mirum, quod etiam in Piatio¬
ne Status, formanda ac firmanda, utnque
enormiter a vero deflexerint 5 &c , non at¬
tenta Imperii ac Ordinum libertate , Pa¬
triam noftram , in iftam , in qua jam , nifi
melior aliquis genius laboranti fuccurrat,
fine fpe liberationis haeret , praecipitaverint,
fervitutisac malorum abyfliun i

Error enim , & confufio Rei um pubi, in¬
ter cetera s nafeitur ex ignorantia fpeciei
Reipubb quam curandam Principes, vet
RerTores fufeeperunt : Nec una fpeaes,una~
ve natura efit omnium * Sunt morbi , lunt

O 6 rem»

{ a) Ferdindrtdi II CapttuUtiv* § UU& ttlrtfb

\vc# folcen unt> wolfeti/ & f* infonbcr(;e;{
and) bcnittitd? tue fb) di¬

cta CapituUno $. Oten>ei£ 31;v
fon&crud;, ( c j Bulla in prine, &

ur, z,

3-2 f Iit Jaiione StatM 'T*rs 1. f. X / 1 X.
temperamenta convenientia, fingulis fpe*
cicbusE.erutnpublicarum : Imoorigo, vita,
tinis, & pleraque alia, diverfa fatpe & con¬
traria exliftunt ; quaeque remedia profi.
ciunt in mia, in alia pollutu afferre inter-

(*)

(J) Tctrui Gregor. Vfa. io, de Rep0lrl..c,6i

32$

PARS XI.

V

De vera , fcd , magno cum.

Patrias ac communis Liberta¬
tis detrimento, hucufque negle¬
cta , in Imperio noftro Ro-
mano-G er manico,

STATUS RATIONE.

Caput I.

De prima Status Ratione,

cotiftftttin Jludio concordia.

Trina ergo ac fixa nobis ftat
fententia,quod Imperium no*
ftiiim Remano Germanicum,
in eo ftatu, quo Majorum no-
ilrorum memoiia luit , 3c no-
liro etiam tempore , de jure,
e ile debebat , confideratum , revera arifto-
craticum fit , fk incidat in illam Arifiocratis
fpeciem, quam Principatum Bodinus vocat,

Q_uia Imperatorem , qui libera eleftione ad
eam dignbatem evehebatur, t an quam di¬
gnitate praecipuum ac primum Principem,
fupremumque quodammodo Caput, Ordi¬
nes Imperii agnoverunt , Comitiorum > in
quibus tota imperandi fummaconfillit , di¬
re ft ion em illi eidem tribuerunt : Vi tamen
ipsa jubendi , vetandi, aut quippiam ordi¬
nandi Ubi femperrefervata.

In hac vero Reipubt. forma, ante omnia Qon cor-
ratio habenda efir concordiae, ut illa farta te- dUf.a-
£Ia inter Ordines confervetur, neve hanno- dendum*
nia illa , qudfinguli fuaviter inter fe confpi-
rare debem, aut intentione, aut depreftione
O 7 unius.

* ? 6 De Ratione Stata*

unius alteriusve nimia corrumpatutiSed ex.
clusa omnium fulpicionum intemperie ,
aequabilis fit melodia ac omnium vocum
velut confonantia.

& fa' Faftiones itaqjinprimis prsca vendat funt:

ttiona q^uae fuere, eruntque, pluribus populis nia-
vitan- g,s exitio, quam bella externa, quam fa-
da. mes,morbive,qusq: alia in Deum iras, velut
ultima publicorum malorum vertunt, (a)
Maxi- in omni quidem Rcrumpublicarum ge-
vtem nere, illa: valde noxis reperiuntur : Ubita-
plurtum men penesplures vis acfumma Reipubl. eft,
regimi- difcordia Ordinum maxime venenum eft
ne. Reipublics j ( b ) bella civilia extreme

perniciofa funt, nec, nifi cum convullioneac
mutatione fere' ipfius flatus, fedari poffunr.

Nam, feditione femel irritati , acmutuis
injuriis laceffiti Cives, vix ac ne vix quidem
prius conquiefcunt , quam parte una ab al¬
tera prorfiis exftinfta. ( c ) Le gtterre civili , [e
non s accordono ne’ principii, non hanno mai fine,
fi non con 1‘efterminv d’una de Ile parti , o con U
rouma dello flato , Italus quidam fcribit. (d)
In Monarchico quidem ftatu, ubi, uni
alicui, reverentiam Sc obedientiam, omnes
ac finguli debent , hic ipfe , fuo confilio, au-
toritate , & imperandi ac prohibendi maje-
ftate , res turbidas componere , fubditos co»
ercere, aut bonorum ac fortium Civium,
quo impio bis obhftere valeant , partes tueri
poteft. In Democratia vero , &Ariftocra-
tia, nemo futurus eft, qui univerlis impera¬
re poflit , nili maxima pars Civium (quod
ranhlme accidit) a factione remota , fi»

mul*

(a) Liv.lib.i. hiftor. (b) Idemibid. [c) ex
Tbucyd. libr. 4. rDanaw aphor. 'Toht. 6.
(u) cintiz.z.0 lib. 1. dclla dificiplina milttars
antica moderna pag, 241.

Pars I Io- Cap. 1. 3 27

tnulque coada , feditiolos ac rebellantes
parere cogat. (4)

Hinc, ubi femel mutuo odio inter fe flagra-
recoeperint Cives , effervefcentibus ira ani¬
mis , ac , cum omnes xquales fint , nemine
alteri vel latum unguem concedente, vix ul¬
lus remedio locus eft, nifiread unum delata.*
Neque , ut Cicero ait , (b) alius difcordiarum
exitus, inter claros acpotentes Viros , nifi
aut univerfus interitus, aut vidoris domina¬
tus & Regnum.

Cum enim in bellis civilibus femperfcin-
datur Populus, ac Duces partium armati inter
fe concurrant, nemini dubium eft , quinis,
cui vidoria obtigerit, armis ac potentia fre¬
tus, Imperium ,vel cupiditate laudis accen-
fus , vel , ut fux fecuritati confulat , retinere
velit, (e)

Hac de causa ^ Scriptor quidam Gallicus,
hujufcemodi belia civilia , ex Plutarcho , ap¬
pellavit dolores, five, ut Grxci vocant, a^Tvetf
Reipublicx parturientis magnum aliquo'd
Regnum. ( d )

Exemplum nobis prxbet Refpubl. Ro¬
manorum : In qua fadio primum Mariana,
bc Syllana , mox Pompejana & Juliana , Ur¬
bem ,campofque cruore inundarunt. Succef-
fit brevi , ex his pullulans , celebris ifte Tri¬
umviratus : Donec tandem Auguftuseam
difcordiis civilibusfeflam , nomine Principis,
fub Imperium accepit. Nec difcordantis Pa¬
triae aliud remedium fuit, quam fi ab uno re¬
geretur. (e)

Quanto itaque magis communis Libertas,

fub

( a) Bodin. lib. 4. deKeptsbl. cap. tilt. (b)4<?

^Aufp. refponf. (c) Bodtn lib. 4 de 'Kepubl. c. r.

( d ) refert Clapwar, lib, 2 . c. 14. (ej Tacit.

lib. 1 annal.

Quia
tyranni¬
dis ma-
ter funt.

3 2? De Ratione Statut

Nfi« fub facftionibus, d i fcordia , ac civilibus be[-
itaque lis periclitatur : tanto magis Ordinibus :ln>
maxime perii elaborandum ftiiflet , ne fubortl inter
cancer- eos difcordix , in publicas primum fadio*
dia fiu- nes; ac particulares coitiones , deinde aper-
dendu.m tum quoque bellum prorumperent: Cum
fuit, Conftitutionibus Jin perii , Faceque reli¬
giosa, ac profana, fufficiens modus efletprs-
Jcriptus , quo, (i quid difficultatum , aut (i-
multatum oriretur, id amice, ab fque tumul¬
tu , aut fcditiosa ac inordinata coitione,
componi poflet,

T.tab Et quamvis hinc inde, a parte tam Prote-
utraqttt flantium, quam Pontificiorum peccatum
pane al- fuerit, ('quein.idmod iim in corrupta homi-
ten con num natura, ultiinaqueprmfertim haemun-
ce.lcn- di fece, omnia, ftiiftjm , Sc ad libellam exa-
dam. minari non debent) latius tamen erat tole¬
rare defeclus iflos, qui non, ni fi magno cura
motu, corrigi poliunt, Pacis & Reipubl.
conservanda: causa i quam per vehementia,
&afpera nimis confilia everfionem & difli-

Setvs

tamen

jactum.

pationem totius Fceipubl. procurare cura
communi omnium rerum dtlpendio. Melius
enim eft, aliquam, quamvis debilem, habere
Rempublicam, quam plane nullam.

illos vero in totum abominamur, qui. ad
fcopurn futim confequendum , civiles motus
idoneos arbitrari funt : Nec placet nobis,
noxium iftud , Viri ctrufdam, noftro le-
culo , Politici , & Pjatftici non poftremi,
axioma; (4) ad obtinendam religionem,
& intentionem noflram , opus eft nobis fe-
ditiuncuhi.

Fata tamen, aut fatua potius Procerum
noftrorum confilia, focus cen fuerunt, ar¬
mi/que

( a) Refertur in difcurfu quodam firiptop de Tt 6ttf
Cullim & WjpanicU prolmpencr

CParsll, Cap. L 325

mifque potius &c vi , quam pacis via inter fe
experiri voluerunt.

Et, hoc in pallii, non Pontificiis modo
culpam impingimus, quifamofum illud (ut
i pii probrose vocarunt) compofitionis ne¬
gotium , prapoftero ac intempeftivo zelo
rejecerunt: Sed proteftantibus quoque 5:
noflra: Religionis Ordinibus, qui omifio
compofitionis medio, belli aleam fubiiema*
luerunt.

Sic enim , fi Anbaltina: Cancellarie cre¬
dimus,^ ) Anfpacenfis & Anhaldinus,ad E-
leflorem Palatinum Icriplerunt. (£9 feti Kltjin
in Xctitfddflnb fommen / fcttjt nltc® libellitm/
o&cvtraftirtn Ijinftiro »crgri>«ne/unt>falus pa¬
tris tn tncttevm nidja/ rtlts in t*cn armis , nat)
bcrfdbctt gutcr oittcgung unb gcbraudj gufuflh'8*

Et Comes Salmenfis, magnus Aula Psiatm®
Magtfter , (b) fcs) mtt ten gravaminibus ad
extrema tomiucn / 6«t geftolf/ tvt? maii ficb
nicTjto gut1?/ jit Eiittcr compofition, muetfeytn:
©anncnt)<to via fafti , <ns brr firfjcrjle QBtg/

«nbie 3£mnt> dtsnctymcn / auffcrljrtlb 6c*fcn
mjc bent garbuglio mmincnncljr gcfrtngtR w#*
te : Qfian folle f^ferner anff fnne »mrc|iung
mit worten ucrlaffrn / fonbcrn nepd? (BQtt/
al£c Jpoffnung dans ks armes, tau ijt/auff £>A)S

gduflorec^tffeCcn. r

Quicquid fit , Auftriacade gente Calares lique

motus hos in privatum commodum verte

mnt.&quia , firUcie

£ji captu facili* turbatu ptfcittnmdu. tnjltgan
jn turbida hac aqua lolertiffime pifcati funt: tibm.
Cumque per bella civilia, viam fi bi , ad Mo¬
narchiam fuam Hilpano- Auftriacam, intro-

ducen-

/a) apud Luxior p. Tomo z. a&or, pubt.lib.z.c.
zS.p. 203. (b) d. Cancellanti apud Lun-

dorp* dm Ucop, 241* C7* 24^*

3[jo DeHatiene StattU

ducendam acftabiiiendam, fterni cernerent,
fufpiciones & diffidentiam , inter Ordines,
non tantum non removerunt , led caUidis
fuggeftionibusfuis foverunt , nec commune
incendium exftinguere Jaborarunt,fed esso
defcenri cainino oleum ftrenue fuffude-
iuiu.

Refle enim & vere Zacharias ©ciijfofF*
Icf/ Imperatoris quondam Confiliarius, alicu¬
bi fcripfit, (<*) (£s>fet> &fc $*«pt difcordii in
dvcicf) / fo tue

ite <£»an<jcHf$m / tvegen reftitution
(SetffftdKn ©lifcrcmgcn/ sttttts

ttic&fe / afetxmiett Hi (panico Jefuitern , «It
«cfjjiffter / uni} rnifcirgeflccftct: ©iirnctt / tw
imr$ i>ic Siirflm imb (gtiinbc &cs Ovcicfjo / att
fjjrcr 20Eud;f/ ianb/ un& jjjpirHmfc^afl / ©<(&
itnb ©ufem/ ctnantiee fc^airf^cti/ tmi> (Uism§j*
tcn /unb fccm Optmicr bcffo beffern itnb fidjcrn
9?<ifr / jti fctncc lamj betfatfyfifyiaQttn / u nE>aU6c#
rdfrnigcfpmnjenm imprefFa mrtrf;m itub cwffi
acn follcn.

In quo quidem, Philippi bi, & Philippi-
des , aftute imitati funt» veterem iftum plii-
lippum Macedonem, omnium technarum ar¬
tificem fu minum.

_ enim, vehit e fpecula quadam , Liberta¬
ti omnium infidiatus, dum contentiones Ci¬
vitatum alit, auxilium inferioribus ferendo,
viftos pariter, viftorefque fubire regiam fer-
vitutem coegit. Ita Grxcm Civitates ,' dum
imperare lingula; capiunt, Imperium omnes
perdiderunt: Quippe, in mutuum exitium
line modo ruentes , omnibus perire , quod
fingiihe amitterent, non, nifi oppeeflie, fenfe-

tunt. (h)

Ca-

(a ) /?( dtfcHifu. #cin udciffiSsfttjefct) / de *4nno

1614. (b ) luftinm 1,%'hiftor.

33X

'Tars 77. Cap. 17.

Caput II.

De fecunda Status Ratione,
qua in eo confftit,ne fummus Ma-
gijlratus y [eu Principatus }in
and Familia nimis con-
tinuetur.

Sectio I .

C Ecundo in Principatu , five ariftocratico
^ Imperio, in quo tamen unus aliquis, tan-
quam primus ordine ac praecipuus Princeps,
diredlorium obtinet, maxime attendendum
eft, ne in una quadam familia, per aliquot
vices , fummus is Magiftratus continuetur :
Alioquin ea familia paulatim plus juris,
quam alii habent, fi b i in Imperio arrogabit,
Sc , libera eleftione delatum , principatum,
in hereditarium vertet dominatum ; nec fe-
mel adeptam , Sc longius continuatam Im*
perii quafi poffeflionein (tanquatri iamnon
parendi amplius, fed imperandi aflueta) fa¬
cile extorqueri fibi patietur.

Legimus B.omxolim M. Rutilium Cenfo-
rinum, iterum Cenforem creatum, Populum
ad concionem vocaffe, gtaviflimaque oratio¬
ne corripuille; quod eam potellarem bis fibi
detuliflent , cujus, quia nimis magna videre¬
tur , tempus Alajores artftandum judicaflent:
Quate eodem , ut Plutarchus refert, cenlen-
te , lata Lex eit , ne cui bis eum Magiftratuna
ambire liceret. («)

Si in cenforia dignitate, ('quas tamen tem¬
poralis eft) periculofum antiquitus vifum, ut
ibidem bis eandem dignitatem obtineret:
Quanto majore cum Libertatis difcrimine,
in Imperatoria dignitatem , qux per¬
petua

(a ) CUpmar. /, 2,c. io.

Trinci-'
pattu in
una fa¬
milia
non dit»
continu¬
andus .

5 3 z De%itione Statui

petuaeft, ac facilius in tyranmdem degene¬
rare poteft, id fiet, fi, ex eadem familia, plu-
res perfonx, continuata , eam ierie polli-
deant ?

Leone X Pontifice , qui ex Medicatorum
familia oriundus erat, mortuo, cum Julia¬
nus Medicatus Pontificatum ambiret, multis
Cardinalibus, defunfto pontifici alium , ex
eadem familia fubrogari , ut quod , quali
hxreditario jurein Pontificatu fuccedendi,
exemplum foret, valde perniciofum videba¬
tur. ( a ) Nec tamen ex eo metuendum fuit,
Pontificatum fieri pofte hsreditarium.

Quanto magis nobis prxeavendum fue¬
rat , ne in eadem Domo pl uries continuare¬
tur Imperium? Q^pd olirn hsreditarium
acMon3rchicum fuit,facilequead priftinam
naturam fuam reverti pofTe, prsfumitur.

Hinc certe prudentiffima , nec flocci-
facienda eft, Innocentii III Pontificis , circa
Philippi , Ducis Suevis, eletftionem , confi-
deratio ( b ) Quod, fiprsdi<ftus Dux Impe¬
rium obtineret , Libertas Principum in
eleftione periret, $< , Imperium obtinen¬
do dc extero, exteris fiducia tolleretur.
Nam fi, prout olim frater difti Ducis Patri
eorum , fic Dux ipfe fratri luo fuccederet,
videretur Imperium non exeleftione, fed
ex fuccefllone deberi : Et in prxjudiciura
Principum redundaret, li noti, nifi de Domo
Ducis prsdifti, videretur aliquis ad Impe¬
rium alfumendus.

Nec de nihilo eft, quod Guicciardinus,
ex Francifci Galliarum Regis mente , hac
de re lcripfit. (c) Id, quod jam uni , jam al¬
teri , fufftagiis tribuendum erat , in eadem

flirpe

(aj guicciard. lib. I ^.hifior. ("b) in cap. venera-

liiLtm $. infuper $i.De cie ii. (c) lib .} .hiftor*

T ars 1 1. Cap. t. 3 3 3

ftirpe fere hxreditario jure permanere cx-
pifle, eumque eligendi modum , quo a pro¬
ximis, ex defunftorum ftirpe recedere non
auderent, fuceeilionem appellari polle. Sic
ab Alberto Auftriolmperium adf redericum »
ejus fratrem ; a Frederico in Maximilia-
mim, ejus filium , venifle; 6c nunc de eo,
a Maximiliano in Carolum nepotem trans-
fe rendo, agi.

Haec., eo tempore, Francifcus Gallia Rex,
cjuxGuicciardinus literis confignata . reliquir.
Quid vero , aut ille fentiret> aut hic fcribe-
iet, fi Caroli ambitu Ferdinandum , fratrem,
poli elertum, fi eundem Carolum, mox farti
poenitentem, audiffet, omnem movere lapi¬
dem ,cjub Fratrem, prxftitaaha competenti

fatisfartione , amice ab Imperio amoveret ,

idque in filium fuum continuaret, (a) Si de¬
nique Ferdinandi pofteros, ad hunc ulque

diem , fceptro imperiali potiri vidifiet ? ^ ^

Quod periculum , Libertati fua: , ab hac
Auftnacorum Principum continuatione im¬
minens, cum eminus praeviderent Proteftan-
tes Principes , in conditionibus 5 quas , de
Rege Romanorum creando, propoiueie,
poftularunt: Ne ex eadem Principum fami¬
lia tresReges ordine crearentur, vitanda^cau* a

praeferiptionis , (b) aue feinent V3 uv
Ud)cn jpaufe / bveV fflntgc natieinanbercvm-
tet/ oDcracnomm^n foftcnwcrten / oamte ttc
§rct;I)dt bcr t va{)l ber ^ctfoncn / mc&t m

etne vcvimwg / ebet ©ctec^feit gcfugvct
m5c(jtc (0 ge^

(a) Thuan. lib.6jnflor . & Laurentius Sunus m

^ continuat. Naucleri, (b ) Sleidanlib. Z.hijlor.
(c) littum & produftum Svveinfurti lAnno
153 2, regiam E ettionem concernens apud Gol-

daft. parte tlt *'

?J4 De Ratione Statui

Sed id Sed Elertorum noflrorum ftupore &
ai> Ele- focordia, an malitia dicam , fartum eft,ut,
floribus nec nos meminerimus , nec Patres, aut Ma-
noflris joresnoftri, ab aliis, quam Auftriacis,im-
ticgle. peratum efle, meminerint.

Ilum, QuafiDonnis Auftriaca, fola , Imperialis
fe culminis dignam luicuiquepreftiteritjaJig
vero Principum familiae , Imperatoriarum
virtutum expertes. Imperiique minus capa-
ces flnt.-Cujusmodi (Tiparva licetcompone-
re magnis) Norimbergi, familiae qua:dam,
Patritiae quidem, fed ad Senatoriam dignita¬
tem inhabiles, reperiuntur.

Mortuo Romulo , Sabini , fui corporis
Regem creari, volebant: Ne, quia poft Tatii
mortem , ab fua parte non erat regnatum,
in focietate aqua , poflelfionem Imperii
amitterent, (a)

Nonne, apudnos, & in noftro Imperio,
alias Principum familias, a quarum parte
tot annos regnatum non eft , /amdudum
Imperii pofleflionem amififle, dicendum eft.
Cbjeflio Scimus hic obtendi , Imperii redituum
Electa - tenuitatem, qua non pafla fit , aut patiatur,
rum. alium eligi Imperatorem, quam, qui fuis
fumtibus Majeftatem Imperii tueri pollit:
Et tales folos efle Auflriacos; qui, ditio¬
num amplitudine , reliquos omnes Germa¬
nis Trincipes antecellant.

Refpon- . Sed, fi Imperator propriis fumtibus Ma-
fioad jeftatem Imperii tueri debet, jam artum
eandem. de Libertate: Habet enim Imperator,
quod Imperio imputet ; ac ratione impenfo-
rum fumtuum , plus juris fibi in Imperio ar¬
rogare poteft , quam ex prima elertione ipfi
competit.

Prudentius Eleclorcs feciflejn,fi,Majorum

exemplo

(a) Liv,ltl>,i.hijl«rt

Pars 1 1. Cap. II. 335

exemplo, infignem femper virtute Virum,
licetmediocrirer potentem, , aut divitem,
fumms rerum prxfecilTent.neve necefiaiia,
ad dignitatem Imperii confervandam , illi
de.ellent, ordinario aliquo tributo , Ordi¬
num concefiu, quotannis indidfo, certam
4ummam ad Imperatoris fumtus doputaf-
fent: P^eliqua pecunia in communes ulus,
alTervata.

Aut fi Eleftores hi, quod audiunt, Patris
Patres, ac velut Colurnus proceres, facrum
Imperii aedificium, circumfpecls prudentis,
folerti pietate fuftentantes ( ut Carolus
IV (^) eos vocat) revera efie voluiffentfiftos
Imperii reditus, quos idem Carolus IV,
ut VVenceflaum fuum , monftrum illud
hominis, ad fummam Imperii dignitatem
eveheret, in ipfos turpiterabalienavit , (b)
ipli turpiter, malaque fide adhuc pofli-
dent, reftituere Imperio, ad fuftinendos
communes ejufdem fumtus, & Imperatoris
perlonam, pro dignitate, competenti modo
fuftentandam, debuilTent,

Sectio II.

TVT Ec Auftriaci in arripiendo, velut per
^ modum hxreditatis , Imperio, fegnio-
res , quam Eledfores , in deferendo , proni
ac faciles exfiiterunt. Vivi enim adhuc
plerique in Domo fu a fuccefiorem qusfi-
verunt : Ne, ipfis defunftis, alteri forfan fa¬
milia:, ad imperatorium nomen ullus pateret
aditus.

In monarchico quidem , ac hxreditario
Imperii feu Regiminis ftatu, folenne & uti-
lillimumeUe, haud diffitemur, nefucceflor

in

(a) Uurea TBuBa c. 3, (ty c /£nw Sylviu*
f, 3, biji,

a 3 6 De Ratione Statua

in incerto fit: (a) Sic enim pravas aliorum
fpes cohibentur, {b)

Quemadmodum Tiberius Drufum , vi*
vus, lumnix rei admovit : Ne, fi extra Do¬
mum Augufti Succelfor quereretur , memo¬
ria Augufti , nomenque Cefarumin ludibiia
verteret, (c)

In ariftocratia vero Reipubl. forma, ubi
unus aliquis praecipuus Princeps eft , ac dire¬
ctorium gerit, periculofum id,6c mali exem¬
pli, exiftimatur.

Hinc, cura Dux Venetorum , Mauritius
Vivo ' Galbius effecilfet , ut filius fibi in principatu
Principe Collegadaretur, dicitur , id fecifie pernicio-
fuccefjor fo, ad pofteros, exemplo : (d) Et Dominicus
tionefi deinde Flabonicus , Legem , Reipubl. utilif-
ekgen- fimam, rogavit; ne pofteris Ducibus , Col-
dM. legam fumere in Imperio , quod fuperiores
plerique fecerant, jus porro elfet; (e ) Quod
impofterum, ut Reipubl. falutare, fervatum

eft- (f)

In Polonia, cum a Sigifmundo Rege id
tentaretur, intercedit Senatus: Ac tametfie
Republ. elle videretur , ut feditionibusoc-
curri pollet ; id tamen Poloni metuerunt, ne
creatio Regum Senatui , Populoque , per¬
petua hujufmodi fucceffione , eripere-
tur* (?)

In Bohemia quoque & confoederatis ei¬
dem ditionibus , fero fapuerunt Phryges,
quando, ultima confoederatione, {h ) expref-

se,

( a) Tac. I. 33. ann. fb) Ibid Scipio „ Ammir . I.
i. differt. in Tac. dife. z , (c) Tac. I. 5. annal.
(d) Leander ^Albertia in 'Urbii Veneta defiri-
ptione. ( e) Idem ibid. ir Donatm 1 annotttu de
Republ. Veneta, (f) Sigon.l.%.de Regno Italia.
(g) Rodin. lib. z. de Republ, cap. 3, (h)inilt
Traga j 3 . lui. * 4nno l6lp.

Pars 1 1 . Cap. / /4 3 5 7

hac de re , fibi profpexerunt , 0:5 fbffe ins
unfttgc Da; rcb«jci(en ciiico rcgtrcnfcco
2$B ! uniter defigniret, vici nKntgctjuin
Jvontgc cnuctyrct ot)cr gcfronct rt*cr£>cn/ ce fei>
bajj bicllnirten ianbc/ co fc(bff vt>r cinc
Jio tfurfc cracljtcti uni» bcgcl/rcn nturbcn.

Q^ia;ftio ifta quidem , de libera Boheino-
i um elecftione, varie difceptata, & adhuc in-
'--ecifa fub Judice lis eft: Auftriacisfucceflio-
Hem praetendentibus; illis e contra eleftio-
nem adftruentibus.

Nec pofteri ores hi rationibus fuis , &c i-
P^orumtnet Auftriacorum teftimonio, quo
nullum fortius argumentum eft, deftituun-

tur.

Nam , ut Ferdinandi Imi recognitionem,
(a) qua is/1- a Hohemis ex fua libera, & bona vo-
luntate , juxta Libertates Regni , non ex aliquo
debito , in 'Regem eletlum , fafiiis eft, omitta¬
mus ; quia illam Ferdmando, in publica dite-
, Anno if4j redditam , aliafque literas,
diverfi tenoris, huic fubftitutas,adverfarii af¬
ferunt:/^ Non minus aperte Rudolphus Im¬
perator fcripfit , (c) fpaben bcriibrtc @tdnbe
t>C9 ivomgrcicbo $6l)mcn / nuet; gcljabfcr fteiffi*
3« /unb tmfcrt(;nntgcc bcra(;ffcf)(agung biefeo/
»on uno t^ncngcd/ancnfurtMgcs/ gcixicfftctt
imfcrm gcftcbtcn $m&crn/«ufF unferes/beo ii' 5»
titgoju Q56(;mcn/gnd6ig|lc6 etfudDcn unibcintl*
Itgcn/ aue gttfcm frct;cn '-JBidcn / otbcntitd; fut
etnen Exfpeftanten , obcranwarfcrbcr <£ro»
Qiofjmen uni» funfftgcn ivontg nngenommen*

I> Idem-

( a ) de dato Vienna r 3 . Decembris ^Anno 151«.

( b) Lundorp. tomo 1. a£tor pubi. z. c, ij. ir
18. (c) In fummaria & ultima refolutione,

w Arcbi Vuci JHatthia , & Ordinibus Morari a
data die Martts pofi lohannti Raptiflx M»no
I60S.

3 53 T>t Ratione Statu*

idemque eleftionem hanc vocavit, {^}

«inc ft\mnUtqc

Confimili verborum formula Matthias
ufus legitur , (i) ©flf tue <Sffin&c ii)» /
diis iljran gutcn «nbfrc^iitQSSifkn/jumExrpe-
ftaiuen bea $3ti1<jrcicf)S 956ljmm ctiwcpef.
Item , tuffi fotctjc ftctje Q35uf)l / fltt

tctp OvccT;U’H / Ovfcmmgen / Privilegien , &c.
ju tcmcm nact)if;c:l t imi) fc&ftfcn gctct'#«» |
folle.

Nec prius , quam cum defunftus Ferdi-
nandus Regno obtruderetur , eledionis no¬
men ulurpari delirum, reperitur.

Sed quaffiio ifthxc hujus loci non eft , nec
roseam nottram facimus: Si quod tamen
Jiohetnis, libere eligendi jus fuit, quin, hoc
procedendi modo , paulatim labefaflarint,
penitus tandem obliterari liverint , nullate¬
nus du bitamus.

Nam fummus ille in Republ. Princeps, fi,
Quia. Ii- illo vivo , fucceflor defignetur, bis quibus
leta eis- eligendi jus eft , fefe admifeet; officium
ciioixn. eorum, quo minus libere eligere poffint
peditur impedit; vota feu fnflfragia , ambitu ac lar-
perPrin - gition ibus, prece precio ve expugnat; <k} ut
apem, in filios fuos,aut propinquos, quale fcimque
ifti fijit, dignitas continuetur .manibus pedi-
bufque allaborat. Unde fenfim erepta fut-
fragia Populis, oblivione fepeliuntur : ( c )
Quemadmodum in Imperio noftro feptem

Germa¬
na) In obligatione Ho hernia Ordinibus datit
fraga DieSaturni poft corporis (hnfii Mnno
tod. ( b ) In obligatione B ohe mi a. Or¬
dinibus data in Caflris die Martis pofi Io-
hannU Baptifia Mnno eod. apud Lundorp ,
d. loco, c.2^, (c) Thodin, lib. Z, de Re pubi.
Cap. 3,

Pars IL Cap . II. J59

Germani# Procerum fuffragattoiiem peni¬
bus obfolefcere, jam olim Jovius fcripfit, (a)
Tentarum id jam olim , a Rudolpho
Habsburgico ; qui Conventum Frincipum
folemiem cdebiansin Francofordia, multis
precibuslpromiffioriibusiviis& modis JT in~
cipes conatus eft inducere , ur filium fiuum*
Alberrum Ducem , in Regem eligerent:

Quod facere Principes omnino recufabant,
dicentes, fe jam habere Regem , nec duos
pofie nutrire Regnum, cum uno Utis admo¬
dum Refpublica videretur efle gravata, (i)

T en tatum id iterum, in noftro Imperio, a In Jm~
Frideiico III. & Maxhniliano I. filio ac Pa- perio m*
tre, deinde a CaroloV. & Ferdinando I. Fra Jlrota-
tribus, & quidem ,ob Principuni noftrorum men
infernam, felicius. £tum+

Eleftor quidem Saxonis poflerioribus
His, icto, cum aliis aliquot Principibus > pro
Libertate, ac Aurea Bulla tuenda , foedere*
xeftitit ; fed fluito reliquorum Eleftorumac
Principum coni en fu i , ipfe, cum conforri-
bus, cedere tandem coaftusfuir.

Quanquam autem, prastexru necelfi tatis,
electio Ferdinaudi I. palliaretur , ac ideo
fofta diceretur ? ut Ferdmandus , in Fratris
fui (qui, ob variorum Regnorum ad mini’
Arationem , prxfens ftmper in imperio ell e
non poterat ) abfentia provideret , ne quid
Rei publica caperet detrimenti : Ablque ta-
nten !ioc pr«c textu , Ferdinandus I. & Maxi¬
mi! ianus IL idem , nec Irrito conatu, moliti
funt. Licet enim in Imperio femp er praten¬
tes eflent, vivi tamen.uterque^lios fuos /in¬
dubitatos, dignitatis Imperatoria: fucceffo-
res viderunt lJ 2. Mat-

(a) lih* 5* Elogimm in MaximiUam hnom
(b )iAbbMTrith&miHtin (hrcnicQ Hirftwg*

& Sp&nhtim' fiib iAmm 1291*

5 4° Ratione Sum

Matthias Imperator quae animo confilia
volutarit.ex fratris Maximiliani difcurfu pa¬
tet , fi ve confilio , (■*) quod eo colliniat ;
notvmodo , vivo Imperatore fuccefiorem
eligi , fed 8c defignntionem ejuldem Succel-
ioris , Imperatori relinqui debere, fctf’ tn dib
ivcgc 3i)r ilcijfcrlic()cn btc defignation,

falva ele&ione, f)cim<jc|tcllct wcr&c» Q£od
quid aliud eft, quam verbis eleftionem li¬
beram relinquere, re vero ipfa,ad hunc vel il¬
lum eligendum, Eledforum vota aftringere ?

Sed hoc confilium cum propalatum , non
ab aliis modo Ordinibus , verum ipfoquo-
que Saxonirc Ele&ore in finiftram partem
acciperetur , bnfj fo(dj)C8 bct' QuJ&cnctt Bulla,
i> ct- ^nvfutfien £ol;ctt unb praeeminenti/ unt>
i>em f/erfommcn$u wif,)c<icf)c:(6) Maximilianus
per Legatum fe excufavit , fuumque efie ne¬
gavit.

Qua in legatione verfipelletn Auftriacx
Domus genium notare lubet.

Legatus enim hic ad id , ut fcrupulimi
iftutn Eleftori eximeret , fpecialiter milTus,
Dilcurfum iftutn five confilium , prout ab
Eleftore ipfi erat exhibitum, pro Maximilia-
ni non agnofcebat , feque authenticum
exemplar communicaturum, ultro offerebat.
Mox cum , poft audientiam, id ab eo petere¬
tur, Secretarii fui incuria domireliftum , ri¬
dicule fatis ccnqueftus eft , pollicitufque fi-
mulac eo reverteretur , illud iri tranfmifium.

Poft

(aj Ca fari tradito 'Traga 19 Februarii ^Anr.o
J616. quod ex fiat apud Lundorp. tomo I.
affor, pubi. lib. 2. c. i. (b) Rejponfum Eleffo-
ru Saxonia ad propoftionem Domini de
fietnflcl) / datum Drefda 8 Offobru ^Anno
1616 apud Lundorp. tomo i, affor. pubi. Itb.
3. traffat, 3 . pag. 6} 9,

Pars 11. Cap. 11. 341

Poft longas tamen inoras promifli fides nul-
quam apparuit : Et adhuc hodie, mim illi la-
tilfa&um fit , incertum eft. (a)

Ita Maximilianus hicquoque, moderati
alias, ut ferunt, ingenii Princeps, per am¬
bitionem , Auftriaca: Domuiinfitam, ad ele-
dionem,juraq; Imperii, confiliis fuis infrin-
genda,cumq; id animadverteretur, ad confi-
liafua illaudatis fallaciarum technis ac Tute¬
lis convelanda, dilapfus eft. Sed ha:c obiter.

Tandem, quid defunftus nuper Ferdinan-
dus, jam tum Anno 1630. in Collegiali Ele-
ttorum Conventu molitus , quidve tan¬
dem ultimo, Anno 163 6- Ratisbonae habito
conciliabulo , emolitus fit, nemini obfcu-
rumeft.

Hinc evenit, ut facile credamus , inquit
Jovius , (b) auguftam hanc Romani Imperii
dignitatem , ad Auftriacos Principes fatali
quodam jure pervenifle : Quando jampri-
dem abolita fit militaris acclamationis con-
fuetudo , qua Imperatores olim in caftris
apud Exercitum fiebant;& ipfa etiam feptem
Germania: Procerum fuffragatio penitus ob-
folefcat. Toto fcilicet , hoc honore, per ma¬
nus praepotentium Csfarum, legitime tradi¬
to , confirmatoque , qui tam alias jecit radi¬
ces , ut in una familia, non dubia hasreditatis
intercila ferie, decentius atque flabili Lis ef-
florelcat.

Quod fi , jam Jovii tempore , certum ali -
quodTjus in Imperio habere, Auftriaci vi/i
lunt : Quanto magis noftro? Quo, per conti¬
nuam jfuccelfionem, novem quinque Impera-
p 3 torum,

(a) Rejponfio ad, C an cellariam ^Anhaldinam parte
2. cap. 5. apud Landorp. d.tomo 2. lib. 2.
tradat, i.part. 33 8. (b )lib. $, Elegiorum f»b
Maximiliano U

Vnde
Imp tri¬
um ho¬
die ba-
r edit a-
rium
videtur*

34- 'De Ratione Statu*

torum, aut fex , decem fi hodiernum Ferdi-
nandumlll his annumerare voles , idipfum
ftabilitum eft.

Dicat hicahquis, continuationem iftam
ihs. Imperatoris dignitatis in Domo Auftriaca
pei modum ltberx elefbionis faftam ; falvo
ac integro manente fetnper Imperii jure:
Nec in ultima ifta Ferdinandi III elediotie
fatrem ipluis id negare nufum „ Sic enim
icri b it , (a) 3(jrc lSI)UivfurftUd)c ©cna&eit
Hn& ©iivdjt. feflcii mdif bffiiHjaftcn/brti?
JRI‘erjfcvttc(>c SQflmjt. I)»rclj fctife ,f>iin&(Hng unt>
btfor&crnng C icti, ter, (Sofina jur dUmifdjm
<£tion ) bcmljdftgcndKctct)/ fcit frctje QSJaljl /
Libertet , / nnb repuration, ober 3(;t

^tuVtSurftiftijeii ©nd&t’n unb Snrdjl. ait
ibrer prxeminenfy SEBurben/ un& ctltcn (bbli>
cijcm Ijcrfommm tmb ©urccfitigtcif/ iiidjts im
luciirgllctt 311 fcbnufbkvn / ober ai^ubredim/
bejimOcrn nid nttij^bet; foicftcm nllctt grtret»
4idi gutrfyotcn imD banbjtiiytbm gdmitftn/
ibumifte ftcf> iljrcr QSiil)! Capitulation

tigfuveE)! erinnern/ uni) fcinb Mftfule md>D
mttcfouflrittnc^mcit / mtb ju bmitftcn betant/
Dan» tinis anbcrc il;rc Ibbftftn 33orfatjrcn/ iit
bctgfcidbftt ftfflcn grtfnin Tmbc» / unb bem !)«#
iigen Oictefj nn feincu Libertetcn / Srtijljittcn/

tmb nlfcit gnfcn gtwofjnljcltcn umibbmc&iggt'
t»cfcni(?.

Rifyon- Sed conflat /ane ex his , antiquam illam
Jij. eligendi libertatem , verbotenus adhuc ho¬
die, Imperio ac Eleftoribus eflg fabam: E-
Jetflionis enim nomen , imago, ac titulus
ubivis prs tenduntur, & folennia funr.

De re tamen ipsa valde eft, quod ambiga¬
mus : Cum Domus ifta tam altas, perpe¬
tua:

(a) In propofitione habita Ratiibon&tAnno

3 5 i Sefrtfmbr,

T ars IT. Cap. IIT. 34 J

tuae fucccffionis , in Imperio radices egifle
videatur , ut non fine magno motu , & pu¬
blicae rei incommodo, convelli poffit. Qucd
tunc demum apparebit , fi Eleftores pericu¬
lum faciant , quam liberum ipfis eligendi fu-
perfit arbitrium,

Nulli enim dubitamus, quin divina, hu¬
manaque mixturi fint Auftriaci , ima lum¬
inis permutaturi , ac extrema quaeque aufu-
ri, priufquam admittant , ut alius, quam ex
hac familia , Imperator eligatur : Norunt
enim faftigium fuum declinare , fi eripi Do¬
mui fua; Majeftatem Imperii patiamur, (a)

Caput III.

2)c tertia Status Ratione, (pus,
conjifiit in eo , quod communi om¬
nia confilio peragi debeant }
ubi in fpecie, de Comitiis ,
Sectio L

TErtio in ejusmodi Reipubl. forma , de
qua inpraefentiarum agimus, apprime
eo laborandum eft: Ut, fi uni principales
demandare partes placuerit , cujus officium
fit, moderari acdirigere cujufque, funftio-
ne'm, adcommune bonum , <k ad Reipubl.
unionem (quemadmodum de Venetorum
Duce Conrarenus (*) feribit; Proceres ta¬
men ac opt imates, capulum ipfimet in ma¬
nibus femper retineant, & ea, quae Reipubl.
fujnmam concernunt , non per illum unum
Polum , fed communi omnium confilio, ex¬
pediantur.

r P 4 Nam,

(a) D antei Eremita in itineris Germanici de-
fcripttnne >Anno I60P* (bj lib. 2. de RepubL-
Vcnet,-

Comiti; i
elim or¬
dinaria
tr an¬
nua.

Quorum
origo an¬
tiqua i

^44 'Df 'Satione Statui i

. Nsra , ficut in Monarch a ea conditio eft
imperandi, m non aliter ratio confiet, quam
ii uni reddatur : ita, econtrario , vis princi¬
patus plane refoivitur, Ii cundhr ad Sena¬
tum vocentur, (a)

Huic rei furam e idonea funt Comitia, in
Imperio noftro quotannis olim celebrari fo- '
lita : Unde vocantur , (b) ©te jd^rlufje »«)
fmnfung ter (EbtmSSrficn / Smffen / Praela- i
ttm ©vflfcn/ £(mn/@t(inte imt iSotfdjaff»
tcn.

De quibus conftimtum , quod , ad mini-
mura, menlem totum durare debeant, @ie
fcllen/ auffs njcintgfte ctn C0?t>naf6(i?cttictnt)cr
bleibeti- (c) Et, in quibuilibet Comitiis, cer¬
tum tempus, ac locus, futurorum Comitia¬
tum, prxftituta fiunt , fcie ©tdntc ^tt&en |i$
Ktvfltjcn/ Jatpunt) beo nccljff jiti

fiinftigcn idl;ificfjen lufmnenfomimns. {d)

Quod ip fimi , ex amiquiflimis Conftan-
tini, Idpini.oc Caroli M. inftitutis, originem
traxifie videtur: Licet, quoad poteftatem,
ifta Comma cum noftris comparanda non
fint.

Conftantirms enim .jani tum Anno 41 1.
Comitia annua, in Urbe Arelaienfi cele¬
branda elle , voluit, (e )

Pipinus quoque, lingulis pene annis, pia-
citum liram habuifle legitur, fi)

(aj Tac. lib. r. annal. (b) 7 'ax publica de
^Amio i-ppj. tit. »011 tvr ttbcrfubm- tcif
Sncbens cn(|jaff»ng / Confirmatio 7>acd pu¬
blica deeod. ^Annotit . baj; Ctn Outd;Sfimj
faf t’itt COioiiat ttjctjrcm (c) d. Confirmatio
CPacif Publica d. tit. (d) d. Confirmatio in
fine prine, (e) (joldafi , tomo 3. confiit. Im-
ftr.p.i, (fi) Rhegn 0 Ub, 2 , chron u .

'Pars I I. Cap. TlT. U f

Et Carolus M. conftituit, ut femel in an¬
no placitum teneretur, in quo generalitas
Univerforum Majorum, tam Clericorum,
quam Laicorum conveniret : Ac per hoc
placitum ordinabatur ftatus totius Regni, ad
anni vertentis (parium : Quod ordinatum
nullus eventus rerum, mfi fummn neceilrtas,
qua: fimiliter toti Regno incumbebat , mu¬
tabat. (a) ,

Originem ergo , ut diximus , horum an- Seanotv
nuorum Comitiorum , ad Caroli M. tem- potcft^
poi a referre quidem licet ; qua de causa Lu-
dovvicus Pius , ejufdem Caroli filius , admi-
niftrationis partem , jam fuo tempore, apud
Proceres Imperii efle, confeflus eft : (b)
Procefiu vero temporis. Procerum poteftas,
in Comitiis fenfim magis , magilque aufta,
adeo in immenfum excrevit ; ut, qui anti¬
quos ift os Conventus, qui ab arbitrio ac nu¬
tu Imperatorum toti dependebant, hodier¬
nis noftris Comitiis aequiparare velit, ismu-
fcam comparet elephanto.

In his ergo annuis Comitiis , quicquid
Pacem publicam , fentennarum latarum
exfecutionem , commune bonum , & Im¬
perium ipfum concernebat , tractabatur,
tdc <£f)rijf«nf;<tt /i>iu>l)ci(t<}e0vct$/<jc'
mcmcn Olui}/ un& ctn&crs bctrcffcn tlpif- 00
Adeoque Patrum memoria omnis fere Im¬
perii adminiftrandi vis ac potefias, penes
Comitia fuir. (d) P 5 ,^ec

(a) Hincmartu , Khemenfis ^Archi- EpijcopM
epift. 3. c. 2 9. cjUcm refert Gold-.fi. d. tomo i.
in prolctrom, (b) Capit. I. 2. c. 2. vide ici)?
tntm tn (gjpcprifcT/cr Qhnnicalib 1. cap. 4,

(c) d. fonfirmatio Facis publica, in prine. Or¬
dinatio Regimenti de _ Anno 1 joo tit. VOn fccrfc
Jttnintpgcn. (d) Taurmeift. lib. z.dejji-
wd, c. ffb etit' P°ftcrr

*Ali-

tjUGfidh

etiam

ext ra-

di na¬
ris 7.

3 4-6 'De Ratione Statui

Nec intermedio tempore, Imperator.abf.
que Ordinum coofenlu , de rebus publicis,
«lio modo , flatuere potuit. Si qua; enim in-
rere.i emergebant , in quibus peri culum erat
in mora , nec futurorum comitiorum tem¬
pus exfpectari poterat, Ordines Imperii, ei
de causa, extra ordinem convocandi fue-

runt, @o bcr djuntcf bmnajien gr(ia(f fctiU
umvbe / bui; bet ucifumlung <tp

Dlotfcburft nit\)t jucrautten mere j gdumwt
Jytcmit COuicTit unfcrm Jiuim nt c t* 31 id,n cr / vou
imfm noegen/ uns/rmb bie <£[jinfii> ften/ Jiir*
f?nt/utib vStunbc beo iUirfjs/ furber rc^cn un
geidgcue D3?rtl)(|?ut jubefebreiben / bitfjin t»tt
imb fie / ober unfer nnb ifjcc Tfmvnibe/ trtffcttf*
Ud^fommcii/ ober mtf COSiic&t frfxefcit isullcn/
wiib foiten/ b.nmti jit iMtJjfdjjfotjtn / «nb nut
25?ad)t i ii I;unbirn. (a)

Q_u bus extraordinariis Conventibus
haud fuiiTet opus, ii imperatori (oli , abfquc
Rrocetura conlenfu , in cahbus nova: emer¬
gentis neceilitatis, publica negotia expedire
hemflet.

Qo^ia autem ejufinodi negotia , in quibus
periculum erat in mora , multi incidebant
quotidie, & annui illi Ordinum conventus

nimios fumtus exigebant; adeotit Ordini-
has valde effent onero fi , nec, bac tanreti
■via, communi bono latis proipeftum: ideo,
annua ifla Comitia , fubrogato in eorum
locum Regimento, abrogata, (i) Regimento
vero poli exlpirantc. Armo ijj2 de novo

intro¬
eo) d. 1 -ax pubi, de ^dnno 1495. iit. VOIS

bcr u&crfatjrer beo Sriebcns cntl;alfimg/

£ec, (b) d. Ordinatio Regimen t. d. t it. &
declaratio pacti puhh de ^4nno cod. lit.

vcnbco K«guiK»t5 2&Kf;$ WHj btf

i

k

i

Fort 11. Cap. 113. 247

Introdu&afunt. (4) Donec, reftitutoaCa-
10I0 V Regimento , iterum tollerentur. (6)

Nihilominus, ubi de rebus magni mo- Extra -
menti agendum erat, extri ordinem Comi- ordina-
tia indici, in more manlit: Quae poteftas Re- ria tan~
gimento olim competiit, poft , ut diximus, tumia
in Imperatorem ac Eleftores tranilata eft. «y«
Quod fi illud Politicorum verum eft: Co- m an fers
mittis fublatis , nullam elle Libertatem; ^ Fer-
(b ) fed , econtra , Comitia frequentiflima dinan~
in Rebufpubl. omnino liberis, vel faltem do, «r,
mixtis reperiri , parciora lub Monarchis, tyranno
nulla fub Tyrannis, (d) Libertatem nobis plane
nullam reliquam fuperefle, & Ferdinandum inter-
defunftum Tyrannum exftitille, quis ne- mi¬
caverit ? _ Jknt.

Comitia enim , ad Ferdinandi tnque tem¬
pora , frequentiflime habita, ab eodem Fer-
dinando plane intermifla lunt.

Eodem modo idem ipfe Ferdinandus,vivo
adhuc Matthia, Rex Bohemorum defigna-
tus, eorundem privilegia labefa&are aggres-
fus eft: Unde, inter alia, non poftrema prae-
fentium turbarum origo.

Cum namque follicitus eflet , quopafto'
Domui fui Regnum Boliemi* mancipari
poflet , vifum fuit optimum ac compendio»
fjflimumfaftu. Conventibus publicis , frve
Comitiis, annuatim celebrari lolitis, quam
lona’f5ime Ordines arcere : Gnarus enim
erat5’ hoc pacto , privilegia propemodum,

p 6 omnia

/a\ 'Recetfnf Imperii de .-4 n n 0 1518. item

1 iab«»»irun& bic @t<fnb«. (bj

tutio Facie pubi, de ~4nno ISU. Ut. »01».

i>c& OUgtmcntu 9)?act)t t»t«bcr bic §vicbs
bxcfytV* (c) Gaicctard. lib. 11. hiftor,.

(dj HeidtrM in felit, capite i.£<

JRcfpen-
detur ad
Fer di -
vandi
excufk -
limem ,

faufa
frutici'
palit in¬
ii rmif-
firum
('emit io¬
rum Im¬
perat q-
v.n fmt.

348 De RationeStafut

omnia a flirpe recidi ; Libertatis vero cam¬
pum coanguflari pofle. (a)

Nec injuria noftrorum temporum, & bel¬
licorum motuum , qui unjvetlaleni Ordi¬
num Conventum vix unquam permiferint,
eum excLifibunt,taf

mit gvofStr $fciTic / bcp ter im 'didtfi bif^rgo
fdjwebtm yerberbltrfjcn unvuf) unS Jflriep/
mttetneit obcrjivcnpartiajlar Convem, tities
aUgcmemen Tidcftssfttgo jttgefcfciKigcn/ tfl#
(cn f&nncn. (i)

Si enim non prius , certe poft Danicum
bellum, Anno 1S2 0 tranfaftione Lubecen-
fi , fopitum , publicae res faris in tranquillo
conftiterunt , nec quifquam r e fra darius fe¬
re ampli, s aut rebellis, (iplius opinioiiej
qui aliquarum effer virium , in Imperio re¬
ponebatur. Actum, per univerfalia Imperii
Comttia, publica Libertas, publica falus,&
vacillans adhuc , poft tcrbeilorum tumul¬
tus, publica tranquillitas communi couli-
Jio , melius ftabiliri potuiflet : quam per
iftud, quod Rarisbonx Anno idjo habitum
eft, folorum Eleffcorurn, & quorundam (qui
Ferdinandi jurata erant mancipia) Princi*
pum conciliabulum.

Sectio II.

/“''Aufa ergo prima ac principalis ejus, quod
'-"'Comitia in defuetudinem venermir,
fuerunt ipfimet Imperatores. Nullorum
enim magis ,quam Imperatorum , Comitia
intermitti , interfuit : Ut, lub colore boni
publici , ac communis neceflitatis .adtnini-
ftrationem Imperii paulatim, exdufo Or¬
dinibus, ad fe traherent.

Hinc

(a) Thomfonitu de c au fis meta Bo hernia. (b) It<*
plica fiafaru in Conventa 'B.aiisl/Qnttifi

li 3.0 de dati jc /«/»

Pars IT. Cap. UT. 349

/» Hinc iiderr» in id femper omne ftudium
num callide intenderunt , ut Ordinibus o-
iola redderentur Comitia , eoque nihili ab
's penderentur, nec eorum (in quibus ta-
len communis Libertatis fumma confiftit)
rnagno tenerentur deliderio : Etideocura-
ru.!n» ut infruduofa ea, 8t onerola Ordi-
n»bus femper eflent.

‘ ,*n“uftuofafada funt, per novorum fub- Qg} C6~
mde gravaminum cumulationem;Ob quam
Ordines Imperii in unam fententiam con- infrt*-
ven ire nunquam potuerunt. ctuofa.

c a^aEC autem,tantum abeft, ut Imperatores reddide-
,u . Ierint , aut tollere laboraverint ,utftu-
cll° ipfimet potius auxerint, &, in hunc uf- omijfam
tlue diem, remedium illis adhibere, fub grava-

certatum excufationum prxtextu , malitio- mtnt*rn

diftulerint : Aliqud tamen femper, qua decijio-
Ordinum animos lactarent , fed incerta ipe, nem •
ea de refafta»

Difcuflio equidem ifta gravaminum’, & j? 1jcuJ~
relevatio ab iifdem , revera , & jure luo , ad ftogr“-
Ordines ipfbs pertinet , ac pertinere debet : vami-
Gravamina enim , non privatam tantum numA re“
*emN* & particulare cujufqueinterefle, fed ™raOr-
J®pius , imo ut plurimum, publicum Impe- “toum
rii ftatum, communemque Libertatem con- '!*•

cernunt.

Adeoque difficultates hinc inde emergen-
tium gravaminum, ab Ordinibus ipfis expe¬
dienda: funt ; ne, ha:c talia mero Imperato¬
ris arbitrio fubjacere, ftatuamus.

Unde redam olim viam , Anno 1530 in-
ftiterunt Ordines Imperii, quando ipfi de
gravaminibus inter fe tranfegerunt: Caifare
eam tranfadionem poftea in forma Confti-
tutionis promulgante , J£Kt£>Clt ©ctfflicOs
folcf;c tmuiq / inanqd / unt>
3? 7

?£° De Ratione Status

pcbrcdjctt jufamcn gctragcn / ftcMacntyntiiA
l;cc iinfcrrcbct/ tinb bcrfcibcn uncet cfnan&it
frcunbticf) unb gtitucf) vcrg(id!)cn / vcrcinigcf/
uni) vertrage» : CJDctc^c vergtci^imgtw/ ale
etn^flomtfcf/cr J\ct;fcr/vcn i(;ncn angcnommci)/
»» '$orm anet Conftitution jTcllcn/ unfrof*
fentudj l;af»ciuwegcl;cn/ unb vcvhmbigcn (af*
fe». («)

/'wfrerrt-* Imperatorem tamen in illis, quae perfonam

tor ta- illius concernunt , inter Ordines conrrover-
men in- tentes mediatorem effe pofle, non negamus:
ter Or- Quoiliim , Anno r 6 1 3 colliniarunt Prote-
dines ftantium Legati, (b) 3fyr ^ct/ferlid/tf $?<!!)(•
mediator vkjofte/ nacfj Cc m cjtcmpcfbcro (M>(icf)cn SZJorfa^
eIFe p9~ ren/ Ovomtfcfocr j?e^(cr itnfc Jlontgc / ruiff
lLft‘ ffir betti d)c i n ter po fi tion , t n ten / luibcr bonam

fccrn tl/ct(/ f; ab 01 E) c ti 6 e fd) tt> d; nmgc n / nut jiiju
(junq fitcbfeittgcr (Stdnfre/ veirbd&crlci/ Reii-
gionen / 3tttcv*gnfoi0 bcbacfjt fn;n/ iarmifr
untcrtjflnfclung/ unt> enMtd)/ mit «(tcrfcitaftnf*
fcnbcn kingen/tinc vcrgtcidbungtrcffew.

Idemque adhuc noviflime , Anno 1619'
mfei unr , (c) 30re iiepferlief/o wocijlo

frictfcrfige / iinD unpalfionirte @t(t»i>c boa
Ovcict;C0 511 interponenten verorbnen/ iwb
efie ttnparfci/tfdjc ^anblung pffcgw / unD

tnbgtid; / billigmoffjuje wrgkt^uwj (wfn» \°[i

_ tcn.

Hodie Sed ^ ut alia mi,ita > ita hoc etiam Impera-
Impera- tores ab Ordinibus , de religione diffidenti-
tores bus , ac inter fc amulis , nec , quanti ea ies
eam fibt eflet momenti, advcrtentibus,extoriifle vi-
arroga-* dentur*

7Hnt i (a J Hecrfpu* Imperii de eod. ^ Anno § ttJCifCl4 nrtcfy

fcem bte @cij?ttd;c. (b) In rcjponfo ad Capi-
ris refolntionem de dato 'Ratis bona 20 ^Aug*
^Anno 1 <5 1 5 . ( c ) In rcjponfo ad Cafris

propofrionem de dato Roiimberga X 8 JM*

'Vtmbr* \Annoeod»

<

f

i

\

I

Pars II. Ctp. UT. 351

entur. Et hic perniciofus di ve rfiuum reli¬
gionum fru&us ftiir.

Imperatores vero , poftquam taniapotc-
as ao Ordinibus ultro illis delata eft , facil-
'aios hmper fe praebuerunt 3 celerem expe-
« iramque gravaminum difcuflionem , ac
1 mc [turio nem benignis verbis promife-
xunr. 0 *

Ita in tramaftione Faffimenfi (4) Ferdi-
nandus 1. ©timii t>cr

hn / tmbfcinc COftivcroanNcn / fu& ntdjf S!,#
bciortjch / baf; f;anDfang crfifjcn/ imb
^'djc ju gcbfiljrticbem fw&ertfcgjfatn cn&« gc*
bingcn nioc^cc ; fo follcii toic / mse!) cfe^cbacfj#
hr unfer gcticfctcv @t>I;n / JvSnig Maximi-
lian , audi 'iijuv^Jurflcn / 5ftr(tcn wntttotitn»
tc bes fjttiigcn GUttfcs/ btc migcbnuftttn bt*
fdjvucfmiacu fm- (janbcn ncfjmtn/ SiJtJEcij*
(ttUrf)cn iXftrtijt. fiifsfragcn / unb btmuiff Ik#
furbcvn/ biefeibe / fuvicl/ &er biffigteit ltadj/
{icgvvinbec befunfccn / midj »ing«fd;cn ( wie
fid) g.butjm) bicgiMbcn Bulla, nnt> «nfca\7
fctG licUtgcn Dicito / or&nimgcn / uni) alte
lotlidjc fjirEommcti / ber Xcutfcfrrn Nation
2» gutcr crm&igimg jtibriitgcn / &c. Q5n3
ift bic .^tpjcriidjc cOutijt. bes gmfbigen miftm
ertuejens / tuus 3t;rc,C0?ai)t. felbft / infon*
fccrbdt/ baucffcnrmtg/ fic^mbcmfclbcn/ <uis
gmfbtgtm guten ivtflcn / termopen sucrjeigon
uni) jut>rtitcn / baji gcmcinc <£>frfnbc a»g<n*
fdj.iiiticb fpumt folten/ bap Sljrc juu*
jfjodjfbcu begt^rc / Mlc tntd) bcr gcbii^c
gurictjCen/ mtcf) ben gcmcincn nnfj/ iljfcm cigticu
bci; vveit uorjufciscn/ iinbatle fndjcn bet g<.{iti.£
fftv i«nct)incn / cille ©fcfnbc (icf> Dcffdbcn/
ta btiligfdt Hvirf; / ganli tvcl fetltn fjabmjiM
cyfifttigen.

Sniu-

(a) § ©gnuc J(r (£J|iiP$5rjf.

Sxptm
qm pro
mifim
mnt.

■Ni 711

pr&ftitt-

runt.

3*2 'De Ratione Status f

Similiter, Anno 1554 promifit Impera¬
tor , (a) 3I)r CDfaijt. wolU / nxto jii rtb&clff«ng
Ser <£(,inbe billigtn gravaminum unb
f^ttjcrmj^cn bicnucb/ <tn fbrbcrti^fltfrcrftfb
9»ng/ md;:o crtwtngciti fafrcn.

Ei Anno 1603'. (b) (£3 foltc 3fo( S^dlff.
titigclrgrn fcpn / tvegcn £>cr iH eidis * SHdnbc/
tjicbeyor/ «l)f imbracbtir mibnecb fc(itBcbcntit
wwmwgen / fiber bua / fo bif$ero/&e. gcfdjc^
beu/ midifvinftig jaerUbigitng bcrfcf&tn/ bas
jentgc jiibcffirbmi/ mas bcm Jia;fa'bcfim ZmU
flebul;rtt / bcsiXarfjs D?ecbfcn unb conftitu-
tionibus gcmilfj/iJit&nricfrbcfmDuiig bcr@®
gctfnit / ucranftt>t>rt(ic& i lucntgcrfi ntchto/
i« crjjaltunq mnerlicfjer Ovnf;e / gutcr&mrtfu*
Jtgfcit miter ben @((fttbcn / imb ullea OSt#
fttmbs/ (itidj gtetdbmiififiger Juftirien fm DUi*

*f;t bienficij feim iDirb.

Qpiis vero neger, q uin aurea ift ha: c verba
firu ; led verba : Quin /peciobi pollicitatio¬
nes; fed inanes, Scabique effeilu, Qu in 1
huncufque diem nondum fubfecutus fuir;&
forfan, fi in iplbrum arbitrio res lir, aure
Calendasgrarcasnon fubfequetur.

Nam & Frater Rudolph i , Matthias, Fra¬
tris veftigia prelse in ultimis Comitiis fe-
cucus eft: Quamvis zacii aiias ©ei (jtoffler/

Vir iniignis prudentiae, eidem , fub Im-
peni fui incunabula, aurem velleret; ut
officii fui melius, quam Frater, memor,
gravaminibus , ante omnia , mederetur,

(c) ©Nlcftimiuiilicfi bafjiu feljcn / bufi / bctj Mw
fcm irjTcn Sficitysftaqc / bce 'iKctcbs bcfcijwew

bctt/

(a) Peceffm Imperii deeod. ^Anno §. bunlt
tVril" [illUC. in fine, (b ) \eceJJHe Imperii de
eod. ^inno §. g( defiet' gcffaft. (c) in Confilie

five bcbencfcn tvcgcj) b(5 fUDftigd) 9?citl;$*

$d<J3 ^iima 1612.

i

Pars 11. fap. 111. 2JJ

-j' Jyicf ininuTmogiid)/ Jftmtbffddjfftf;cn ab*

I0 ''cn/ Mn_& mrf)t/ ttrie vor&tcfun gcfefidjjen/
v L Ul’ fc Htftfjcn Nacion vrnfrcmbtn/ otytic
1 J il,S<-’iHcf|i;n tt#b / uoncmcm Conventu
Jf'* cn flK&ern/ imfnirfjtbiUltcJj / ju bes Ofieicfig
&?f 1 un& ‘tjrct QSntmljflncn duffctrftm

'•-.c.jacen/ remittirct tmb ntrftfjobcn tvcrbc.

crdinancius autem defumflus , quomodo
^ ordi um hunc gravaminum nodum , non
' ere = ied, velut Magnus aliquis Alcxan-
gladio concipere aggreffius fir.luculen-
e aiisnoftra docent tempora : Unde pis¬
ens mndinoftri calamitas.

Hac vero ioia & unica de causa , quod, Phnctr-
gravaminibus Ordinum non fubmoris , fed ritaple-
ab ipfo quoque Caffiare, de novo fernpei rumine
fLtctis, diffidentia Stdifcordia mutua , de die Comitiat
*n diem crefceret , irrita antehac plerumque
uere Comitia ; 5c magno conatu ,magnoq;
umtu , magnre hucuiqne nugae aftac fune.

Unde, ineti tiffimoj de illis hucuique di-
P 0 tciir , quod Crantzius (a) jam olim
d^xit : Gej mani diartam ex diasta creantes.
fnaSls diftment , quam finiunt res coeptas;

J uter que eos coetus ex coetu oritur , quafi
roetus ex matre. Diasta enim non eft , quin
diarta pariat , cum fit generis foeminini; le¬
pide iterirm Se argute, pro more, icripfit
jftneas Syivius. (b)

Sectio III,

T) Rtcterea quoque fumma diligentia labo- Impera-
x^runt Imperatores AuftriacijLitComitia, tares Co¬
non nifi onerofa, Ordinibus Imperii effient, mitia
Primus enim ac fummusfere lemper arti- onerofa
culus ad deliberandum propoiitus de fub- reddide -

fidiis runtyper

(a) hb. ii. tifandd.c.j. & i 5- (bj Uk i . conti-
epist ,$z>

JtUOA IX

aclioves
ad bel¬
lum
Turci-
mm

De Ratione Statui

fidiis fuit contra Tuream conferendis : Un¬
de, non vere miniis, quam mordaciter, pe¬
cunia: collationem ad ver s lis Tuream, o-
ronium plerumque Germanorum Comitio¬
rum fummamefle, Jovius, dixilTe fertur, (u)

Et hunc quidem articulum magno fem-
per fervore ur ferunt Imperatores , cmn ta¬
men Turea, vix femel, aut iterum Germa¬
nis fines attigerit , & principaliter cum Ati-
firiaeis, ratione privatarum ditionum , ('Re¬
gni nempe Hungariae) res ipfi fuerit: Reli¬
qua, qua* ipfius Imperii flatum principaliter
ac eflemialiter concernebant, obiter Jahem
tractata, & fxpiuscule (modo prius illud ob¬
tineretur) in aliud tempus rejefta fiint.

Ita Rudolphus, Anno 1554 Imperii Or¬
dines impense rogavit, (b) <2>k Wthfcn iiidjf
fllfcin/ ulfcn unbtcOmproponirtcn pmicfrnCcti
Xurcfin-arricul uorfcijcn / fonbcrn / b<i fid)
rtdicicbt iijo ntd;t ulicrbuiqa / tn etner
bk anbcrn ( Icili cet , uon l;anbf;atimict bes cji:?
lltciiti» Sriebcns/ »om Juftirien, unb
tDcfVn / &c.) aSI^cntbdn iicffen / bkfeiberi/grtr/
oocv 5«mtl;nl/ tmff cinc fiinfCigc deputation,
cttT ntibcrc ktten frcflm/uuO

fcrfrfjkbcn.

Quas tamen prooaflinariones, &, in alios
Conventus , dilationes , haud e re Imperii
cf:e , idem ipfe Rudolphus noverat : Ita
enim alio tempore parum fui memor , feri-
pht , (() (gjtnnbr ivollrn uifonberljiif bal)i!)
tra^fcn / bnf; bie bcmttifcblagimg brr Julii tz
fliiff femen nerocn Conventum remittiret
»«rff&obci) iDcrbc/ fintcmni;! bk erfa^mng

, . i»

3) QlapmarAib. 6. eap.i 3. (b) In prnpajt-

tstifWj in Conventu Ratisboneyijt *Ann o eod.hd*
Lita, (c) in propQjitione , m Conventu Ratti4
bonenft ^Armo iGq§ habita»

Pars 1 1. Cap. 121. 3^5

S«'.tfi'mtcn gebc/ baf; mfc&tclnmt}

peputation , oCcranbcrcn Sagcn / wc*
nfi^c/ fottbcni gcmcimglicfj nckn verfuft bcc
£)ClC ©ctbco / itas vortjin b5fc<jcttt{|i /(jicv*

'i*ncc nuci; md;i: vsvnnmt i itnb drgcr ina*f
ec.

Unde Rudolphimi , quando rejeftis , de
Tace publica , Juftitia admin i Aranda , aliif-
*jue articulis, fola fublidia Turcica traftanda
elie duxit, rem privatam pfasvertilTe pia; Re*
pubi, nonnemo forlan arguet.

Et , hac quoque de cauia, Comitia Anno
1 603 celebrata , ad nihilum reciderunt, (goii
ri)e 0; d e b 3 nn: r fumi ti n g f; a t fid; ^auptfrtdjlidj
flh bcm gcjtcfrcn / vtnb ijtbcroflKgcnimfcr tm*
fccvn / allerbings imfuidjtbarUcf) atjgctaufftn/
taf* bcr coimibutionspimcf / bcr ailgemctncit
iiwtcritc^en fateri a tibs Olotfj/ unb anbcrn uict
unb l;odpiutfj(»aibtgcm «orgesogen/
ober / vuic man mdjf obfcure , aus md;rerl;rtti&
ind.ciis , tj 1 j b advilarioncn/ vcrfpnroi niufliii/
gac adcirj nadtirt , bicubrigcabcr/ im&bao/in*
fonbcrt;ci£ / fciffe ubcrntjmiifcnhgcribc Juftiiz-
twcfcn i an anbcrc nnb -icit / ivit vormaljlsy
vmtdpm tBerben ropflcn* ( a)

Qumirno 11011 deiunr , qui Imperatores Pe cum a
Auftriacos criminentur , quod , extorqueri- atiqunn*
da: cauia pecunia: , aut ipilmet Tuream exci- do fub
tarint3aut vires ejus nimio plus exaggerarim, Turcici
aut frlfos etiam , deejusinvafione, iparfe- belli
riut rumores. _ pr at exta

Quemadmodum de Clefelii confilio , abfque
quod, in futura Anno 161 i Comitia .cuderat, necefii-
ihythinice nonnemo leripfit, (6) tat e

SrtO exathi.

(a) ^4 citor Informationis itt bil* WCf iilOjlct *Sa J
riiCil in pr:nc. ( b)7« fttyrica dcfriptione Q>mi?
tioxutn vinna 1613 habitaram.

3 5 f *T>e Ratione Status

©ao ifT bcr Olntli / man nuijj bcn Ovcicbofag frcibcn fovt/
^3nb aUc $iir|K’n gfcicb bcfcbrcibcn an bcn£>rt/

©ap icbcr in perfon ficbbabin moff begebcn :

©arnacb mupman barauff fktoftgc acbtung gcbcn/
©ap ni an bcn Ztircfen mbg et» rocnig muntcm aiiff/
©bcvfid; rcgcn tvolf/ bao tb»fgar vtc( wmfcwff.
©nnn imecr bicfcntfcbctn/ fanman beflntcbrbcgcbrc»/
^nb nicmanb fan init fug befjm |tcb Dann cwcljim
CS.i)i( cr nicbf fote / fo tff gar bocb baran gcfcgcn/

©<tp man i(;n irritir, fo mtipcrftcb moi vcgcn.

^ocb ifl eo nicbf gcnug/comup baba; nicbtbictbcn/
©onbcvn man mupbtcrauogarbofegeifung fcbmbcit:
©cr <£vb*fcmb forom fcf;t ^arcf / mif acbsig eaufcnb
33?amt/

©«cvot-maucr beo Olcicbo bic mofl ctgrciffcn an
^5ici feffer ove bab cr fcl/r f(a'g(icb auogcbranc/

Idppa nnb Genna aucf) in gfcbtrinbcr cplbcranf :

^onb bcrg(cid;cn btng mcCjr fan inan fugltcb crbcncfcn.
^Sas febabeo ? 3fTo gtcicb nic^t wnljr/ wcnrilunsbvuiu
fccrbcncfcn?

^'cv^u tan man / mif fug/ brcybimbcrf mone begef/ren
<^cincr *fi fo beberoe/ bcr ficb beo barfertvebren.

Deque eorundem Comitiorum continuatione, hic
iuem, in fequentibus, feribit :

©a bcr QiDagen nocb gar tm fotf; t»o(f fTccfcn bicibcti/
©a tam cben von '-53ien cin fil/r gcnmnfrbfcs febveibem
©et Xwrct fcp min ree bt bop/ cr j'cf;c nun fiarefan/
<Sicbcnburgcn fcp twg. QDic mi i man fmnicr ebun ?
Ktovgen geminnf cr <£nfd;oiv / itbcrmorgen QBten/
i^licbn tvir gfctcb in 'Ponintcrn / fo fonte cr aud; baijtn-
,£m ffeines Q36g(cm fam gerab von Zcmcstvar/

©as brac{;e contiar jcttung/ eo fcy allco nid/f tvar.

Haec fatyrica quidem & jocofa funt, fed in feri a
ucerc videntur : Nec ridentem verum dicere quip¬
peni vetat.

Nain

Pars II. Cap. III . 3*7

Nam,prxtextu hoc belli Turcici, ad ener¬
vandos & opprimendos Imperii Ordines,
uios fuifle Auftriacos , ex illis apparet qux
jam tum de Carolo V Legatum Gallicum
retulifle, Eleftor Saxonis £c Landgravius
HafficX teftati funt. (a)

Cum enim hic in belli, quod Carolus con¬
tra Proteftantes meditabatur , incidiflet
mentionem, &c diceret, permagnum efle,
quod moliretur; cogitaret fecum ipfe, quan¬
ta Germania eflet potentia, & quanti res
periculi : Quod li unus & alter forfan deli-
quifient, iniri pofle rationem , quomodo
fine bello res componeretur. Ad ea fertur
Carolus refpondifie. Nihil opus efle com-
pofitione: Velle fe domare Germaniam, aut
de fortunis omnibus periclitari. Nam illius
vires non pofle jam efle tantas , ut fibi ma¬
gnopere fint extimefcendx : lam enim,

amplius annos viginti , fundamenta fe jeciffe
huic rei . Saepe illos auxilia fibi tuliffe, mul¬
tis bellis , nuper etiam contra Regem i-
pfum : Fecifle maximos fumtus in crebris
Comitiis : Militum etiam manus , atque
robur amififie diverlis bellis. Et haec^ qui¬
dem eo fe feci fle > viribus Germania destitue¬
retur : Hoc igitur efieperidoneum rei geren¬
da: tempus.

Et RudolphoquoqueJmperatorj, linito¬
rum Principum ac Ordinum Legatus , Piin-
ceps Anhaldinus in faciem ingelfit ; /*)
quod Pacem cum T urca inire recufaflct, imo
quod initam abrumpere voluiflet, &, quo
Ordines ulterioribus tributis exhauriret,

fallis

( a ) apud SIeidan. lib. I 8. hiflor. & Hortled.
tomo 2. de btllo Germanico lib. 3- cap. 30.
imm. ii. (b) Jn propofttim habita Pra^a
8 lui. .Anno 1605.

3)3 Dc Titione Statu*

falfis narrationibus proportiones fiias farci'
iflct , ?({s tiDit ctlirfjcn ivolnnmcnben CLljtitfut#
(Icti/ imi ©tdnbcn / ju inctjr iruttjlcn g«ni} eif«
tig itnb trcutid) gera^fcn tuorben / mit fcnn
Xurfcn ciitfn Sncben guntadOcn/ baimtbas
f euCfdfjc Oictd) / unb Defle n ©liebcr/ fo anet) »st#
Ijiu iljfc fa(H)nbcn / imi1 wmitfciff (?in itubtui*
DcrbefdjHwctwcrbcn/ ScetanggcmTjrfen coti-
tributionen t)£rmaf)t*cmB ciiticbigt wctbcn
wocfjtcn/fcp bic Jv ctj fc r ! .^0?« i; t .icberjcit l;ium/
imt gflntj iingcrcimtcn «n&fluc^tcn unb nor*
fccnbcn / atfi ob bcv Zuvfttcmcn Snbcn baltc/
fcerbinbm ttsorbcn i fjdtcn and? 2El)r. Xnjfcriu
rijcn SjJtaijt OuUjte / nocf? bcptvcmg ^atjrcn/
ben flKbcrcit juQSicii / 3tnno vertjffefic#
nen Sricbcn / ndbcr jurucf jjicT1 m/ unDnicijt
f;a!fen ittofltn / tvic tann/ juforffcfctmg bes
•Sficge/fcvnerc Ouidjeicontributioneskybcic
©fanbc (ctjta* jMffamtiing suOicgenfpurggw
fud/t / niib 5tc /ben Cttiur * Stiiffcn/ unii @(dn*
tcn/ bam a 0 ( 5 » org £ f r ag e n e p tep o i j 1 1 o n , 511 fpf*
cf)cinintent,mtt victctl ilarrationibLis,tittb.auf»
fnfjrmigm tocrcformiret tnciben/ baftdjbedj
bic <5adjen an j(jm fdbftcn / tmb ain> benen fjctf
^ ttadjet/ ins OXeteb gctl/anen / S5crtd;£en/ mbee
Turei- Qkfdjtcbf roeifanjwfi bcfimben bcffcti.
eam tn Ut vero ad Hungaricas expeditiones re-
Hmga- vertamur, non tane diffitemur, etiam Impe-
ria bel- rii nothi , per confequentiam , interfuilfe,
lam, per Turearum progreflus in Hungaria fidi ; ne,
confe- ea fubafta, noftrosetiam fines totis tandem
qttenti- viribus imimperent:Sed per confeq uentiam,
am , non Nam, principaliter in eo Imperii noftri fum-
prvtci- niain, cardinem, ac falutem verfati , adeo
f aliter ut reliqua omnia illi poftporienda fuerint, id
Imperi- eft quod penitus negamus,
umteti- Domus quidem Auftriaca,ex eaque oriim*
<£,f* dilmpaatoreSj Ordinibusinipei ii, multis ali¬
quando

'Tarsi [. Cap. III. z$9

quando perfuadere conati fiunt , auxilia hac,
contra Tuream praftita, diredlo ac principa¬
liter pro defenfione Patria conferri, £>aj?
unfere ^orfaljrcn ben Jtirfcn/ unbfrinQSor*
f?al'cn / ftirgar trine frembe / ober austdnbifdjc
$-cinbsnotl; unb ©efaljir/ fonbcvnfiir bcsf)ctfri
gen Ou’ic(;& rigties unbvoljcnbcs lentes QMyeif/
verberi» / unb untergang/ geaefitet/ unb ange-

fs;l;ctt. («)

Sed novimus nos , quod Hungaria exter¬
num , perfe, Regnum fit, Patriaque noftrs
accenfenda minime veniat: Neque magis res
Hungaria nos urunt, quam Polonia aut Ve¬
neriarum , aut alterius vicina Reipublica fi
Turea illas invadat , & opprimere cone-
tur*

Id quod refte jam olim animadvertit Ele¬
gor Palatinus : Cujus inftnnftionem , feu
mandatum, Legatis, ad Conventum aliquot
Proteftantium Principum , Francofurtum,
menfe Decembri Anno 1598 miflis , datum,
ac in odium invidiamque iplius propala¬
tum , (b) nos in ipforummet propalantium
odium invidiamque vertimus , brt(5 bic
gentrint fet; / pro defenfione Patria , babci)
mtiffc mem (Icfi erirtnem/ bafi bas #6ntgretd)
SBngam etn abqcfbnberf jvonigrctd) / unb fur
t« r £eutfcbcn Qfttcerfanb garmcbt15urcd)ne»i
fet; / «. 2>nb ob ivof;i gcfagt raer&e / baf- bet
Q3ngarifcf;c tfrteg / confequenter , bus l;erit*
ge Ovctd; rnit «ngcljc / biewril cs bcv ©cfatyt
nafjc / unb bas gentetne @prtd;n>ort fautet/ Res
tua tunc agitur , paries cum proximus

ar-

(a ) Cafarea propojttio in Conventu Ratisbonenjl
isitmo 1603* ( b ) apud ad a fe creta , feu > bec
'VnirtcnProteJlirenitn arcbif inter documenta
n. z.apud Lundorp . IW«t 2« «tt. pubi, lib, 2,
tTfibt, p, 477*

$6o De Titione Stdttu

ardet : <£o WQlIeboclj citi #n(ctfc$e.it& in 6 eme
gcmftifcf fct?n/ W«9 cnteti per conlequenriam,
ot>cf principaliter berfi^ren f t; uc / unt> bapet
«id;t in eittem / ttjictm antern fnf[ ucrbanbcn
f«;. <£m (gjrcmpciljrt&e ni an mit ban iirtcg/ fo
ter Xvircf tnit bc» ^enebigem gdiabf / mcltbtt;
attd)/ fo jttfagcn/bne JKcid) confequentermiC
angangen/ cefcija&er tarum mdjf fct;t;itig
ivefeti / (vrf; beffefbcn anitinc[;nicn,

Quin igitur Imperatores innumera poti¬
us Ordinum gravamina primo fuftulifFent,
accum iis exortas inter Ordines fimultates,
diffidentiamque: Deinde, mutua mterOidi-
nes fanata concordia, & Republica in fefe
tranquillata , extranea htee atque acceffioria
traftafient.fi bonorum Imperatorum officio
ftmgi voluiflent.

Nunc vero his, qtiae ipfos,tanquam exter¬
norum Regnorum Dominos , principaliter
concernebant .expeditis, ifta.in quibus Im¬
perii lalus 8c fumina confidebat, in fuper ha¬
buerunt,

is4uj!ri- Quam enim, in hoc bello Hungarico,eon-

aci ia tra Tuream gefto , privatam rem egerint fu-
beUo am , & plane non publicum Imperii com-
Turcico, modum feu incrementum intendeiinc, ex eo
priva- liquet: Quod immenla quidem auri vi Im-
tumpnon perii Ordines hac via emunxerint ; illorum
Imperii vero , qua ipfi Imperio eripiebantur.nullam
cvmmo- aut perexiguam habuerint rationem.
dum. Unde redbe de illis Elector Palatinus con-
quafte- queftus eft , {a) <£s fcp fecit OvSmifcCjcn kqt
rmt. ferti / tseld&c allc t?om J^aus £>cftcrrcidf gerae#
fen / tfficr t;iinbctf3abfl;inaus / cine ffatfc/
fibernt (Sfffgc / groffc fttntma ©cibs/unbfotd&eff/
tuit a lici n bcm^onigtctdi Q3ngatnjti gitlcm/

g«

(aj in dt£la infiruSlione apud tt$dj}(TCt& & Lyri'

dorp, d, ioco.p, 483,

Ptrs 11. Ca/f. 11 1. i6r

^cicfiTn^01 ^Cn * &*fi (ttoM bavcn bcrct

,[AU. <m<jcttfnb«f / He fintc

inifuAV/ rJ0U^crn >n; ^cns^bcn norf; tflrju/
$ „n/ \. c 7 '©'iU!Va/ OOfcij/ itnbrtnberaenfjo*
o r m‘in a'r° 8^" faffin/iwb nfc be#
«W, &en( 5!' rectJPer<nina bcrfcfbcn/ict^
2“s S*J contnbuinu. Safobaf fewdaiug»

SM n“c ««ff fi* S^fK» $at / ttflc JlL’ bas
A omgrcfg SBnflBr» c^dten m&gcn.

. uni autem Ordines Imperii. in coinpen-
lationem tot exantlatorum laborum ac fum»
mun , Hungariam Imperio adjungi, & uni¬
ri > .-equum e ile cenferent , bicwcff i>ie ©faiw

. 7 1,1,11 ctltc© mft(cibcsr«4e $u(ffc/

3u rcttung ^CG Jv6iii(jrckf)s .fiimgarn/ QutmU
i.fl cfjctgrt/mif ftd;mit mifcijnfici;cn contribu-
iom>n beta toti / an qctt nnt feiitcn frewtidfjjuf
qcjeflt / &c. bo$ fotefte ianbft^aft / bem
Ijeiitgcn Ovcirfv fc;itfd?er Nation in nidifs md;f
vernante i ober jngctljan / fetj cs ntdjc unium*
(ut? pier tinbiflig/ bajj ju ettuT bancfbatfcit/
ineit ianb jt* fungam / ba ce bnrdj ©Sttfic&c
iniibc ©nttbc von tau Scinb erretfet/ in cfroaa
mtfncfjmcn/ qeteijen / unbju frtfftenfdmc/ ca
t ciii peittgen Oieicfci jugcwanbt/ » crini nbcn/nnb
i»gctl)an ivcrbcn fotfe. («) Imperatores Au¬
li ri aci, ioco rea lis ejulmodi gratitudinis , nil
nifl bona , & generalia honoris verba repo-
fiierunr , {h) ©ic ffletten nidjt fur tmjiemiicf)/
ba t&r J^Snigrad) Angarii / 511 feinem uortgnt
ftanb /tfrfirbenunb tuejen / Hncberiim gcbradjc
ttwbcn fbttc t bafS atsbann fo(d> itonigradj/
«nbbcfictbcn tingcfjorigc ©tiinbc/ ftd> Unnt
-ftcrum gegat bem fjeitigcn Oicirfj f beffctbm
©flcbcvn unb ©tdnben/mvorfaflenbm nofjj#
fdUcn aud; inittcibcnttid; /unb bermaffen crjei»

Q. gcr

.(3) Recepti* Imperii de ^ mto 1 $66. §,

VPVtg9 (bj d, RtieJfH j,fey.

EleSlo-
res que-
que i?i<
tcrmif'-
forum
Comti¬
orum
caufa
funt. .

3 61 De Ratione Statu*

<jc / Daljd bcrfcibcn nacbbantffi brtncfbat4 Q5cs»
mut)tc/ cm QScvcf ctftnnct tvcrbc.

De unione vero , (eu "incorporatione , ut
vocant, Regni, altum filentium : Quinimo,
re penitius introfpeda , negantibus propio¬
res , lib i que, ac externorum regnorum luo-
nnn Majeftan, qus tamen, quantulacunque
adhuc funt, languiniac fumtrbus Germano¬
rum potiffimiim teruntaccepta,quamlmpe-
rio magisfidi fuifle, videntur.

Difpares admodum a Sigifmundo Impe¬
ratore: Qui.etfi fiuo tempore, ratione Hun-
garix, Imperio, ob auxilia contra Tuream
prxftita, non ita , ut hodie Auftriaci, effet
obltridus, aut obnoxius ; attamen magno¬
pere m eolaboravit , ut Ordines Hungarias
cumGermams reunirer. Itaque in Receflibus
Imperii , fub eo fadis , ArchiEpifcopi , &
Epifcopi Hungariae fubfcripfifle inter Ordi¬
nes Imperii, leguntur. (*)

Sectio IV.

Tf T hoc quidem modo Comitia Ordini.
•*-' bus tatdiofe reddidere Imperatores.
Quod fi exadius rem contemplemur , non
Caelatis modo , & Dominar onis Aulhiacac,
Comitia intermitti, interfuit, fed & Eledo-
rum ; Qui non difficulter Csfari alfenfi, &
Comitia in defuetudinem venire , paffi
funt : Qup hoc fuam poteftatem pado ma¬
gis magifque augerent , ac reliquos Ordi¬
nes , a Republica adminffiranda, fenfis ex¬
cluderent.

Ii enim, ut fupra docuimus , non pauca
paulatim fibi ufurparunt, q-a: de jute, & an¬
tiquis Imperii Legibus , Moribulve, totius

Imperii

(z) apud Goldaft. in deferiptione OrditiHW

Imperii ante \mnmi . (°»ftit, Imper t

1

Pars II. CaP‘ i v- 3<fJ

Imperii propria fune : Er cumprimis, in cre¬
bris nuperis Conventibus Tuis, coiuroverfi-
arum, in quibus totius Imperii tranquillitas
oc ialus vertitur, decidendarum poteilatem,
libi foli s arrogarunt; quas merito ad totius
Imperii cognitionem , ik univerfalem omni¬
um Ordinum Conventum, referre debuif-
fent.

Nec fime injuria , Septemviros noftros
hodiernos , cum antiquis Romanorum De¬
cem Viris comparaveris: Qu Scipfi, ut Se¬
natum omni poteftate denudarent, morem
Confulendi Senatum intei miferunt ( <i)

Tandem , a parte Ordinum remotam Co¬
mitiis inprimis injecit , exitiale religionis
diffidiumj quo in mutuam perniciem huc-
Ufque graiTari fiunt.

Proteftames enim, multitudine votorum Caufa
a Pontificiis lu perati, cum rem luam nequic- inter*
quam rationibus agerent , nec atqui quip- miffi-
piam impetrare pollent, de Comitiis haud rum Co-
admodum follicit! fuerunt: Quod fi inter mitto -
cos aliqui oculatiores exftrtere, eorum nulla ru», ex
habita eit ratio. , pane

Fomifidi , eeontra, a proteftantibus ut Ordi-
pote praepotentibus , ne concludere in Co- nttm.
miti is cum effefitu quicquam pollent . i m pe¬
diti, ©alaris ^qui rebus luis favebat) arbitrio
ac voluntati itare , ejufque julfibus per o-
mnia morem gerere , quam cum adverfariis
diu, fine friiftu. altercari maluerunt,

Ita Germana: Libertas Imperatoribus
prodita , Sc Auilnacus Dominatus paulatim
introdudtis eft.

^a) Liv, W. 3. hijttrf

CAPUT

Regi-

mentum

Comitii*

tum t ir
quare.

3 ^ Dc Ratione Status

Caput IV.

X>s R e g i m e n t o, qmd,pofi Comitia ,
alterum Germanus. Libertatis
fulcrum fuit.

Sectio I,

POfl Comitia, infigue Libertatis ftabiii-
mentum fuit, fi modo perpetuum fuif-
fet , Regimentum Imperii : Sub Maxi-
milianol. Anno 1500 i»ifticutum> ac in lo¬
cum annuorum Conventuum , qui nimios
fumtus exigebant, £c,u aliquando iubitum
remedium exigente , exfpcdtari non pote¬
rant, fubftiturura, Q3cit bte ©ttfnbc Ccs
JKctdjcs (angfitm «n6 tefctitocciid) / euc^mit
mcrtfli^ct tniifje/ar&ctf/ fojftmgf un&bftM''
qrn/ jnfammcn gcforbcrt utcrbcn / unb tcmmctt
inogcn : vBttD fcann ju jcitcn /tiierctltcfyt! |ad;cn/
tict <£fjti{lcnt;cit/ unD bcm vKcid) jufrtKen/ tenci»
ucr ycvjug fufi nac&tljcttig im& fd?dt>£ici) »n&
btcber cijii bctorfcn/ baburri; ban 4« jctten Dat
obbetaljrten / «»& anbcrn mcttf £id?cn obligcti*
3?cn fadjcn bcr C(;rificnl;ctf / ttnbbcs 13vct^ja/
!«c()r»crfijiimmis«nt) (jin&ertmg/ bannf&E&E*
tiingtmb ausndRttng crttmcfjfen mag.OO
Cum enim, praetextu hujufmodi nego¬
tiorum , fubituin aliquod remedium exi¬
gentium, Maximilianus, jam tum, pluspo-
teftatis , quam per Leges licebat , ibi forian
u Turparet i jam enim, Anno 14 95 tnfimula-
tus cft, quod nihil cum contilio ageret Prin-
cipum ; (b) Ordines Imperii hunc ejus li¬
centia: velut obicem pofuerunt.

Regi¬
na ) Ordinatio Regimenti de inio ijoo. ttt.
»en bcn jmmiljigcn, (b) Nattcfertts vol^h
chrenogr. gener, so.

Pars 11. Cap. IV. 3^>'

Regimentum hoc conflabat viginti per- Regs-
fonis , ex Angulis Ordinum Claffibus certa meutt
proportione delectis : Quibus vel ipfemet perfitia
imperator , vel Comes quidam , aut Baro,
tanquam Imperatoris Vicarius , prxfidebat,
Jpabensu tuis/ otcr/t»o wir/cius anbetn meret *
lichen fa^cn unt> gefctj(fff(en / pcvfotjnlidj torfecp
itidjt fer; n iDfir&tn / 5» &cm/ fo ttir nn unfet* ffuf
fci|cn lucrtcn / ter jttm wcmgftc n cin Q5raf u&cc
Scajfjm fctjn foll/}tt>cmiiig ‘perfonen/ aus beitt
(jciltgen Sflcicf? f tcutfc^ct Nation , 511 «nfertlt
unb bes bciiigcn OlcbfcOlatW furgenomme»
wnt> fcror^nct. (a)

Nevero pisefidatus foltus Imperatoris ef- Et Pr&*
det , ifque inde eximium quid, prae Imperio, fides.
flbi arrogarer ; eidem, aut ejus Vicario Ele¬
ctorem adjungere viiumeft , qui , una cum
Imperatore, Regimento prxfideret. Nam 5c
is Confilio huic prxefle , bcm genanten OXtUl;
futgcl;m / dicitur: (M Ejnfque folius Impe¬
xa coris fubfcriptio^jflirmatalunt Regimen¬
ti decreta, (c)

Cui quidem Regimento,Confiliumfele-
«ftorumapud Grxcos.qui &c

Xutoi dicebatur, comparari exparte poteft.

Hi enim ipfl quoque arcana Reipubl. ac,
reb us urgentibus , per le ipfi , maxima qux-
que , pio Repu bl . procurabant, quibufque
de rebus in Senatu deliberari , quid item ad
Populum fetri oporteret, profpi ciebant. A-
lioqui , Senatum cogere , lementias rogare,
di Repta re, decernere, nec facile elt, »ec,ni-
fi temporis diuturnitate confici poteftrDum
interim rerum, bene ac militer gerenda¬
rum , momenta fiuunt ac labunrur.f d)

Q. i SHCTto

(a) d. Ordinatio Regimenti d.t it. (b) Ibid tit.

fit}, (c) ibici fit. mc alie fadjcn boj &em Jf\6r

litg/ 6cc. (d) 'liodin, hb. 3 . de Republ. c, 1 ,

3 66 *De Ratione Status

Sectio J T.

T> Egimentuin autem illud , ab Impera-
torc fo!o inftituutm , eidemqne impe-
xialem , feu imperatoriam potius ad impera¬
tore , poteftatem tributam , ttatuunt Confi-
liarii Imperatoris Aulici: (a) Ut, hoc medio,
omnem Imperii adminiftrationem, ad fuum
molendinum trahant.

Hinc enim colligunt; Quod ante Regi¬
menti ordinationem , Imperator eandem
poteftatem habuerit, Jquam poftea habuit
Reg mentum; quodqjexftinfto Regimento
eadem illa poteftat , ad Imperatorem , unde
orta fuerat , ejufqueCoitiiliarios, reverfafit.
Regi- Sed opinionem hanc parafitorum auli-
mentum eorum , qusc Libertatis avitae jugulum mani-
*blm~ fefte petit , falfam & erroneam efle, facile
TiTi0> apparet , fi modo confideremus I. Hanc
mnfah ipfani unicam inftituendi Regimenti cau-
Jmptra- iam fuifle, quod nuUum in imperio, pari
lore in- poteftate prxditum Aperiebatur Caput,
ftiiu- fett Regimen continuum : (Qtija , liquando
usm.ltn- tale qmd, quod moram ufque ad futura an-
riamqtte mia Comitia non ferret, occurrebat, ad ex-
repra- t.- sordinaria Comitia habebatur recurfus(^

fint are. Quod fi Impeiatori eadem . quar poftea

proba- Regimento competiit , ante inftitutum Re-
tur. gimentum , competii flet poteftas, certe, Sc
L convocatio ifta Ordinum extraordinaria,
ante inftitutum Regimentum , fiepoft, Re¬
gimenti iplius iiiftitutio fuiftet fupervacua:
Quippe Imperator, non vices modo Ca¬
minorum fed & Regimenti, melius , ac
minore impensa, fupplere potuillct.

1 I. Deinde l i. Regimentum , ordinario, feu

annuo

(a) udator Relationis Donavverdir* parte 2.
p. 163. (b) Tax p»lf(ica de ^inno i+9S

vun 6« tv’? Sric&en»

Pars 11. Cap. IV. 3<?7

annuo Ordinum Conventui (qui per hoc
abolitus,) furrogatmn eft : Etquicquid olim
ad cognitionem hujus Conventus referri,
neceflum erat, id poftea ad Regimenti exa¬
men referri debuit , fcllfrf) bns ucrotbttcfe
Dtcicb? Ovcjjimcnt tff bic jdl)r(td;e vcrfamlimg
ubgcficllct/ ttnb fod altes btnfuro an t\io ucr#
ovbnctc Oicicbo otcgimcwt bracfit tverben/ unb
gelangcn/ tnadet nutpen/ nne vor <in bicuct*
famiung gcfcbd)cn fct;n fotte. (3)

Atqui Conventus ifte annuus , non Con-
filium nudum Imperatoris, eo temporetuit;
ied eodem, quo noflra Comitia, iure ujus
eft. Itaque etiam Regimentum , quod illi
Conventui fucceflit , univerla Comitia , 5c
totum Imperium, non foiius Imperatoris
perlonam, reprte entavit : Ne furrogatum
d i veris naturae , ab eo , cui lurrogatur, efle
ftatuamus,

III. Siperfonas, ex quibus Regimen¬
tum conftitit, contemplemur, exiislolus
Prtefes, ab Imperatore, Afleflores veioo-
mnes ab Ordinibus conftituti funt. (6)

Et hi, non ab imperatore folum , fed a
toto Imperio dependere jufli : Ideoque.no»
foli Imperatori ,fed imperatori ac Imperio,
ju amento obllrufti fuilie , leguntur , fabeit
gcfdnuorcn/ baf) fte t*cr ifontqnchcn CO?<U)f»
unb bcm fyctiigcn Olonufdbcn Oicid; gcCmt fet»
Woltcti / btcnotbuvft / cl)tc / vouxba unbmi$
fcer .kbmgdclpcn COfapt. unb beo Qfvctdpo / bc*
tvacbtcn / turmfymn/ raf;ten/ Ipciffen/ imb l)an>

bcln. ic)

v Q__4 Ea-

(3) Declaratio Tacis publie <e de ^ inno 1500.

ttt. von bes Oicgimcnfs mad;t tvtbcr fcie
gticbbtccbct/ &c* (b) d. Ordinatio Regimen¬
ti tit. wuc jwnnjtg .perfontn» (c ) ibid. ut*.
fcce Oicgimcwe SKityte <»;&♦

11 h

*J)e 'Ratione Statw

<r ^a<|5nic!ue de causa, non Imperatoris,
led, u /Itato Rece/Tuum /lylo, Imperatoris ac
Imperii Confilium.feu Regimentum appel-
iatum eft , 33nfcr unb bcs ^ctft^cn 0uid;8
-^Xatf?/ (a) CBnfcr «nb bcs (;cr/tqcn £ftei<$»0lc*
Simcnf. (b) Et aliquando /Impliciter, Impe-
iii, bcs Oietcfa Oiatt? / bce Ovetis OvcgimcnC
(c) Scilicet a potiori:Quia Imperio potefta.
tem ^>ana potr/Timum referebat acceptam,
ab eoque maximam partem conftituebatur,
1 V. Qjain etiam, tantum abeft, ut, prin¬
cipaliter ad Imperatorem , relpeclum ali.
«quem habuerit Regimentum, ut perfonx
potius, ai id deputatae ,/I forte ante fpecia-
■<i aliquo juramento Imperatori obftri&se
fuerant, eo ipfo folutae/Int, fofien btc 'Pctlo*
nen bcs t>otqcmc(bIcn Oiat(;$ / rtdein tn btefor»
ylatl) unb 25cfc()I / allet ©eliibb unb (£t;b / b<t*
ttiit ftc uns/ obcrtljncn vcrbunbcn/ unb vet*
{frieft ttxfrcit/ gdnijlicb /cbig fcpn. (d)

Idque ideo proculdubio, ne particulari
hocrelpeftu, feu devotione, erga Imperato-
rem 5 ,aut a^um quemvis Ordinum publica
Conulia corrumperentur.

V. Accedit , quod in ipfo Imperii hoc
Confiliq, Imperator non habuit , nili uni¬
cum fuffragium , nec /latuere quicquam po¬
tuit, ni/I pluribus Conliliariis in luam fen-

tentiam

(a) ibid. tit. von bcnswanijigcn/ 6cc. &paf-
ftrn. (b) ReceJJits Imperii de ^Anno 1500.
tit. bes Ou’td;s Ovdf;tc fol/cn (jinfuto
flenten/ &c. gcijCiffm HjetbCtt. (c) d. Ordi¬
natio Regimenti ut. IDtc btc <£fjw>3urffctt
flllff tebe ofOnfitft tn/ &cc. d. Receffiu Imperii

tit. »on bce Olcichs Olcgtmcnf/ baetit «nb

©Ctvatt/ & pafim. (d) d. Ordinatio Re ■

gimenu tit. bcs OtegtmcnCeOvcfttyc fotten <?l(cf
§?flid&(icb«g fetn/ &.c<.

I

t

Pan IT. 3**

tentiam deduftis , mtt
ttrnt^dfo beo Ovetis Ol«t()s. (a)

Nam in Regimento , live prsfens Impe-
lator, five abiens fuit , votorum numerus
iemper obt nuit , 955u'fommcn/obcr mrf)f/f£>
foll nitfjt ^effo minfccr fotfgancjcn rocrtxn/ nn&
fcente/ fo butefy ben nicfytentfjcil bcfcfjloffcn / fot*

S« t>cfcpcl;cn. (b)

Sectio III.

T? X quo iterum altera ifta, non minus fer- Regii.

vilis, quam prior, opinio, faliitatis con- mm-
vincitur : Quod Regimentum , in abfentia tunii er_
demum Imperatoris , poteftatem , fibi com- tiim-
miffam , exercuerit jprsefente vero Impera- pyxfentg
tore, falces fubmiferit , ac , velut radiis ma- impora-
joris fplendorisobfcuratum, delituerit, (c) tore,pe-
Succeffit enim I Regimentum, ut dixi- teftatem-
mus , in locum annuorum Conventuum : fluam
Qui ipfi Conventus , non minus prsfente, exer-
quam abfente Caifarc , vim fuam exferue- cuiflV

5’unr> probet*.

Nec II. foli Imperatoris Vicario, fed & Tur^
ipfimet Imperatori , vigmti ifti Confiliarii ^
adjundti funt : Ita enim lcribitur , (d) ipabctt j jr
&>U’ ji; uno/ ober tuo tutr/ &c. pctfbjjniicb balut>
ntci)t fajn tvuvbcn/ }»» bem / fo rnr an unfer flat
fcljcn tverben/ jtuantitg ‘Pcrfoncn I auo bem
tyeUigen Oveicl) / tcutfdicv Nation, ,u unfcrm/
unb bes bctligcn Ovcid>o Ovati) / fitrgcnoniinai
unb georbnet : 2)»e fl«d) / mit famt uns/

Q_s cber/

( a) d Ordinatio Regimenti tit. me bet v£f)mfur|t

uorauogang femeo Q3tcvCclja(?rs/ &c. & tit .
tvic bae Ovcgimcnt ct(ict)cn Olsten ct.aubct»
niag. (b) ibtd. tu. baoOlcgmunt mag &c
fcd;s Cfljur^Cufcn. 6cc. (c; ^iutar relatio¬
nis ‘Donarverdica d. parte I .p. I 6 4. (d) d. Or¬
dinat. Regimenti tit. yonbcn jtuaniy.gtiy&e»

3 jo De Ratione Status

cfrct t &c. mit Ocni / fo ttir tm tinfct* fftif fcfjftt
tewben/ utifer/ uni* beo fjtiligcn Oteicf/8 Sfiii$
fvvm / pbcr genant tvcrben fdlm.

Imperator ergo, fi prxfens iit, non minus,
quam in ejus abfentia,Vicarius Imperatoris,
pars Regimenti eft.

Hine III. querela, non ad fblum Impera¬
torem, fed ad eundem & Regimentum, con-
junftim deferri dicuntur, d> icmants
IjatiMjahiiiq/ ikc Srtc&cns unb Oiecfytens/ &c.
fdjabe bcgcgnef / un& fo(cf)cs von benfelben ari
imp/ unb bis l;fi(fgcn Sftdd/s Dlcgimcnt brin*
geri luir&.W

Et LV- Imperator, non folus , veriun una
cum Regimento, conliilit, decernit, ac con¬
cludit . v&urben inercfudje facfjcn furfaltcn/
&c. fp moliet» reir/ ober/ fo tuir perf&fjnlfof
barbe# n : cf?£ fctju nnirbcn/ bcr/ fo tvfr an iinfct'
ffat fcscn rocr&cn/ mit famt bert obbcjltmtcr»
giDanjig pcrfoncn / Stc. fp(cfjcr an «nfer (Vc^s
^«v»Siiv(fcn bringe» / bic ban bet/ uno / uit&
gcmeibten nnfcrtn unb beo Ovdcfio Cftrtlfjpcr*
foTjmtdj erfcfjcinin/ unb ttxttcr fcanblcn itnb bi*
fd)Ucffen foffeu. (a)

Imperator autem cum Regimento non,
fed foius Vicarius conjungi deberet ; fi , eo
prsefente, lulpenderetur Regimentum , ac
loJ i us Impera toris eflet decernendi pocefias.

Quod vero textum attinet, qui ad lioc in¬
ducitur, (c) Autor relationis Donavverdi-
cre , modo veritati praevaricetur , ac Cacari
fupparafiretur, maiiifefium fefe praebet fal-

larium.

(a) Declaratio Pacis publica de j soo.tit.

pb icmanb bu d) fjanbtjabmrf beo Sncbeno

fdjaecn (Htp finge/ SiC. (bj d. Ordinatio Rc-

gmenn tit. bao O^egimcnt WliVg iii [id}&
<El)ur#5£ir|f£ti / &c. (c) ibit, at. a il i

faffje» bttj bviJf vieificp

Pars 1 1. IV. 3 j j

ratium. Verba enim non , ut iple citat, lo¬
cant ; baji i>ic l)t?nbcl itnb fadjcn an fanent atv
bcvn cnbc/ baim bct/une (bcm J&pfcr) unb/ in
unferm abrocfcn / bct? bcm Olcgttncnf / fed hoc
niodo , bajj fic an fctncm anbcnt cnbc/ ban bet)
tino / unb in unfcrm abmcfcn/ bcp bcm/ foivic
barju ucrorbncn tvcrbcn / unb bcm vorgcntclb»
tin / «nb beo Ouidjo Ovati;/ tjel/anbclf merben
fcKcn.

Ec hic quidem textus, quoad Catfarem
&c vicarium disjunftiv-e , prout fonat , reile
intelligitur : Veritati enim ac rationi con-
fentaneum eft , ut , abfente demum Caelare,
Vicarius locum habeat, £c praifens Ca:lar
eundem excludat, ipfeque , in Regimento,
Praefidis officio fungatur. Perindeac , quo¬
libet praebente Eleftore , A Helio r , abeo de¬
putatus, voto feu fuffragio , quamdiu Do¬
minus iplius affuerit , caret , ttwnn bet (fbur#
Surffcn Ovante etner pcrfofmlicb/ oberbuteb c it
ttat anbctn <£l)ut>3urficn unb Swtftcn betj bcm
Olatb icin foti/ alsbamt folt bcffclbcn
Ssutjtcn Ovat 1)1 bet in beo OvcicT/o Oiatfy vora
il;m vcrorbncf ifl/ fo (angbctfdbedl/u^Satlf
bet? bcm Ovcid^Olail/ fcin tvirb/ fcinc -Stimms
im Ovctd/Ofeftatl/ l/abcn. (a)

Sequens vero copula, quae Regimentum
cum antecedentibus connedfit , non ad pro¬
ximam tantum perbonam , five Vicarium re-
ftnngenda ; fed conjunftive , ad utramque
tam Imperatoris, quam Vicarii' perfonam,
in cafu nempe praclentis , velablentia: Im¬
peratoris, reterenda elt. Nam Regimentum
quoque cum Imperatore conjungi, paullo
ante probavimus.

Nec is hujus textus 1'enfus eft, quod nego-
6 tia

(a) ibid. tit. nue bi« •XlnwS^ci) flwff

372 Ds Ratione Status

tia Imperii traftari debeant , vel coram Im *
peratore (fcilicetfolo , exclufo Regimento)
vel coram ejus Vicario , 8c Regimento. Se^
hic verus ac genuinus fcnlus eft : Quod , vel
coram Imperatore 5c Regimento , in cafu
prsfentis , vel coram Vicario ejus & Regi¬
mento , in cafu abfentis Imperatoris : Quia
in priori cafu ipfemet Imperator;in pofteno*
ri 3 ejus Vicarius Regimento prafidet.

Quo eodem modo alios quoque textus,
licubi forfan lint.qui limili loquendi formu¬
la utantur , (a) accipi oportet.

Sectio IV.

f I Is ergo fallis ac abfurdis Paralitaflrorum
Aulico- Imperatoriorum opinionibus,
quibus illi patriam Libertatem, quali per cu¬
niculos oppugnant , omnemquepoteftatem
ad femet leu Imperatorem fuum rapiunt , &
traducunt , expiofis ; rellat , ut depoteftate
Regimenti agamus.

Regi'- Ampliliima autem , in omnium publico-
rnenti rurn negotiorum adminiftratione , tam do¬
lore/?*# mi , quam militis ejus fuit poteflas , fyafge*
ampli fiL tmC $cftl;( / nile unb icbc/ i?co 0 \i)

tnafuit. mifdjen $onigo / tmC Ceo fpctltgcn Ovctd?o

tf?cn / Ovccf;t / StdcCc /unt> <l?rcr bepfccr volljtc*
(ntng un&f;«ttb(;at>uJtg/ aud; wi&crffrtnb gegen
hen Qlngldtibtgcn / unC anCcrn nnfcc^tcmCcc
GfjvtficnlKit/CcoOictdwunC Caean CcmSrtc*
fcen / Oicdjtcn / iljrer (janMjaluing / unC Cem
QSiCcvjtanC t obgcmelt (;nngct / cCcr Cafjti
i>tcn|lltd) oCct ctfd;icfj(id; fct;n ntag / untrcffcnC/
iinC ttrtc Cie / von CceOictdje 2Snl<rtl;ancn/

oCcv

(a) Vt in d. Declaratione Pacis publica tit. rrOtt
irceOlegtmento D5?«d)t unC gmalt/rc. & tit.
«.uc man Csit witw i>v’0 TMbW*

f^lwf / K»

Fare 1 1. (ap. I V. 3 73

c&ct cmbcm an fi e (<mgcn / o^cir cntjTe&«» ftcr;
fccn/jttvctljutcii/yor ftctj j« fortem/ jufjanfcctn/
tnit ftaf) sub c tradam/ iiimt^f^lagcnunt) cnb*
Itet) jubefcfjttcjfen. (a)

: / Nec in confidendo modo , ac concluden-

do.fed 5c in exfequcndo ea.qux a toto Impe¬
rio erant decreta , bafrni ctlidje (Stdnbe/ ben
Kct c^feti tus 5« Boflenjtcfjcn/ iingeljorfam «nt>
(a|Ttg cufcfjcittctt / foil unb mag bes Oictdje Kc<
gmwnf tatl)fdf)(rtg,cn/ (janhltti/iwb ffirncljmcn/
fotcfjc t»ibctwcttigc tm& trogctjorfamt Otano
ii; / jum gcljorfam uni »t>(lcnji<t>img bes
Cfuicftcs auffgcricf?tct: £rtmwg jubvingin.
W

Quin & generalis belli Dux ejus manda¬
tis parere coaftus , adeoque belli penes Re^
gimentum arbitrium fuit, (c) Et Legatos,
de re publica , tam audiendi , quam mitten¬
di jus habuit, (d) •

Breviter j tantundem Regimento licuit,
quantum univerfis Imperii Ordinibus , an-
nuarim congregatis : Cautum enim eft,
(e) betf alte jQrbmtngunb articul , fo suffite
jti!)r(id)e Xiifamtimg gcfcljf gcwefcn / in atltw
itmffcn auff betn Ovddjs Sitegimcnt jfcljcn n>t*
lar : QCtfo / Cn^baevcrorbiutc Oicidbs 0*vcgw
menf nites unbiebes 6arin jwt)onDlcn/?ii tljnn/
3u Inffat &«6enfofl< / b«a Mc#brll$eS8«faow
Ling ungebat) tl;af/ oba: J?a(tcn (oltc.

Q_7 Et

( a) d. Ordinatio T{tmmmUtit. Bpil btn

I getl/ in fine. ( b ) Rrceffiu Imperii de ^inno

i joo. tit. ivic man tiifc cttictycn totdnbcti bes
oidc()6. ( C )d. Kecejfus tit.UX Jjaupfma»

folt otjne befcfyltg/ic. (d) iPid.tn. wUnutn
tnit bcm Jpabfitjanbtcn foti t & '*f-
mit bea JvSnigcn jw #unqanumb ‘polanb/
& c. ( e) I(/idtir.\>on b(0 01<<J<UKB15

* SSJ«4t wti ©*»«(♦

174 De Ratione Statui

Et hinc ob eximiam , qu® ipfi compete¬
bat , poteftaicm placuit , non Confilmm \b
Jud amplius appelLm/ed Reg;mentum;Per-
fonafque ad id ordinatas , non Confiliarios,
icd Regentes .fiet cicul foJK nb#
fem/ unb f)infuro unfer unb bes heifigen iftcidj*
W<8hiwm / aud) Ue ^crfonen tcffWbcn 3fUgu
«wnta/unfir unb fica Qfvdcfcs Ovcgcntm
wnt gciumtt» nb en, (a) Ut, vel exiptono-
niine, conltarer^non nudum Imperatoris ef-
le ConClium, led totani regiminis iummam
in ipldrum manibus fi tam.

Quaie etiam , ut jam aliquoties monui-
mus j in Regimento per majora } numerando
^ofa> non ponderando > pi ocellum ell ; Nec
Jmpeiatoris> aut ejus vicarii major, quam al¬
terius cuj ulpiam A fidioris , habita ra¬
tio. (i)

Porro li res tanti momenti in deliberatio¬
nem veniret s quam , per fe expedire , Regi-
mentum fibi diffideret, non ipfummodo
Imperatorem ? omnes lex Elcftoxes, & duo-
oecim ad Regimentum deputatos Principes,
led Scaiios quantollibetjprout, rei neceflitas
exigere, vilum ipfi fuerit, convocare potint:
Quo cafu 3 fi Imperator, vocatus ,non com-
parerer ,eo non attento , perinde pioccdere
Jicuic , ac fi aliorum convocatorum Priiici-
pum quilpiam abeflet. (c)

Camera autem quin Regimento fu b fu e-
nt 3 dubium nullum eft : C um , ea decania,
quod Regimentum infpeftjonem in Came*
lam habuerit , cautum xeperiauu ? (O

quod

( a ) ilnd titm beo Ouitfio Oiafjfc foflen F?tnffni>

tKcgcnf eh & c. ( b) d. Ordinatio Tegimenti tit .

ovegtment mag Dic fiefjD Cfyutffir fieri
[ &i.ct(c)d Ordinano Regimenti d, tu* (dj#r*
imuiQ Camera de 1500, in j?rim*

Tari 11. Cap> V. 37?

quod ufrumque eodem in loco confiftere
debeat, M iwn ‘3tW

gimcnc gcfjiiltcn rocrbcn.

Etfi Ordinum quilpiam , in pratientatione
AfTeftbriim negligens efTer.Regi mentum de¬
buit hunc fupplere defectum , fo KWlttlt ftll*
tttigfan voutbt/ foilcn QSuY oterbcr/

fo ‘JOir nn ^nfer pftt fctjcn wcrbcit/ itnbtMa
wiTorbnct Ovegtmcnt/ nidjtb^o jninbct O0?rtd)(
fetibcn/ cincti anbcrn Afleflotn , nas frerfclbcn
ianbfdsift juwc(>tc» / imb jitncl;mcn. <<*)
Unde& exlecutio fententiarmn,in Came¬
ra latarum, eidem mandata eft,&rt9 »cnU'bnc#

tc 3Uic()0?Olegimeiitr (jutwllfomimnc
»nb © ciDiiit/niic/ imD im’id;cf mufi/ nut exfecu-
tion pba' Otraffi: / miber bic / fo fid; bcr ertan#
fcu 23r(ijcti uub ©cbptcn/ bcs jSt‘amntce»@e^
ricfjto/ obcr bcr witlturtcn anstrifgc / frcucntticfy
mbcrfetycn/ jn ritt||cfoi(igcn/ tymbfcn/ unb ffir*
5»net;mcn fci; / t) sin it biefdbe ju gcljorfam / unf)
yoilciijifjmitj bcc gcfyrodjcncn uvitjcii / obctg«
ttdtlfurtcn susttftge [n-actjt/unb gctndjviid' I ursi
t!)rcit frmntitdjm ^nge^orfam ^cfiraffcC »ew
tci

Caput V.

De modo , quo , pofi primum Regimen*
tumfublatum, Imperium ad mftra uf
que tempora , adminifiratum fuit i
> qua via Aitftaaa omnem
poteflatem fenfim ad fe
traxerint .

Sectio I.

Cllm autem Regimentum ad (exennium
tantum fuiilet ijiftitutum , & iniu-

pei

(a ) Ibid. in fine d. prine, (bj Declaratio Pacis pu¬
blica de vdntiQ I i 00. IU, VPilOtS

/ 6tc»

Cernit ia

annua

iterum

introdu-

Ha,

Et Con-
filium
<jwd~
dam au
iicum ;

Sed ab

hodierne

diver*

3 7 5 T)e Rationi Statttf

per decretum , ut, ante fexennium finitam,
Ordines cum Imperatote , quid impofterum
e re imperii effet, deliberaturi, convenirent:
Nihilominus , utrum hoc faflmn , necne , &
Regimentum , poft fexennium iftud , num

exlpiraveiir , an vero ulterius prorogatum
fit , vel quo tandem modo Imperium » pcr

aliquot annos , fuerit adroiniftraiiitn, in &e'
cefllbus Imperii veftigium nullum appa*
ret. , . ,

Anno autem 1512. annua Comitia in
ufum Iterum revocata funr, fyrtbfn ‘v23it/ mw-
fcie (Stdn&c Esco CKcicfcs 05nfl mticimrnfccr vtw*
niget/unb vcrtrttgcn/bflf' ‘iDir fllU*
men f 0 mmen fo I U 11 / unt> ivefien / 11 11 £> u b f v ct n
COicmnf mefit bc^cittrttr&cr Ofeibers : u«& floll/
bcm crfRn sufammcnfomnuts / ferner / fertum"
t tgen 01 c i dj s 1 1 d g fj a i In' n 'g aflt I;fd? f / ,,n ^

fdjjioffen ttjctbcn/ ivo bic Ijmluto tmrd; unS/iui
bie 55tdttt>c gcfjalttn rncr&cn fcltcn. (<0

Sed , prreter hx c Comitia , aliud infup«
Confijium , ad emergentes lubitas , ni rani-
nmr, necefiitates , Imperatoi i ab Ordinibus
adjunftum fuitjodfo perfonis conflans: Qp,a'
rum.quatuorab Electoribus, quatuora reli¬
quis imperii Ordinibus denominabantur.

Quod Con filium, fi Confilium Imperii au¬
licum , beti dixeris , hau

fane sberraveris:Multis modis tamen ab ho¬
dierno imperatoris Confilio , quale nim-
monilium horrendum , informe , ingens, fi"
ne Legibus , fine moribus nobis obtruditur,
differens fuit .

In eo autem praxipua eorundem e) uceicti

dii'

( a ) Keceffks Imperii de v Anne 3512^

fecntununt* ©ccfrttmXb^,

uno

Pars 1 I. Cap. V. 377

fiifierentia , quod olim Eledores , ac Ordi¬
nes Maximiliano Conliliarios hos adjunge-
bant , quos, non Imperatori deditos , fed li-
ni , Imperioque fideles elfe , noveram .- ^Ho¬
die autem Imperator , pro fuo arbitrio, quofi-
cunque vult , fibi afeifeit ac legit.

_ Olim quoque, iidem illi Confiliarii , om-
ni al:o nexufoluti, non Imperatori folum-
nrodo , fcd Imperio fimul, juramento ob-
ftringebantur ,fcbnjurcnbcr^'ct?fcr!td;cn
jeffdt «nb bem^dtigctt Oidd;/ gefreu / fioliv
««b getoerttg 5« fct?n / (a) tmb muflc bet CKdfyt?
teinen / ctniqc rmbere *pf Ud;t / ober <2)t;b / l;in«>
tttn m>d> irrenin fetne tveife. (b) Hodierni au¬
tem ifti Confiliarii aulici , cum eorundem
confiitutio penitiis ab Imperatore depende¬
at , num quippiam Imperio , aut debeant,
aut debere velint , merito ambigimus.

Ordinatio autem ifta iterum ad fexennium
farta eft : (c) Itaque, cum ipfo Maximiliano^
exlpirafle videtur.

Sectio IT.

Arolus V poftea, cum ea, per Regimen-
tum & Comitia annua, gubernandi ratio Caro^
ab Imperio regio aliena ipfi videretur , de ea V. Regi-
ftatim,initioMagifl:raius,ciini prorsus abole- mentum
re non pollet, modificanda, ac re ad ftatum reftituir 3
monarchicum reducenda, cogi tavitmt Paur- fid lon-
meifterus ( d) notabiliter & apte adnoftrum geangtt-
fenfum feri b it. Jiiorepo -

Itaque, Anno 1521. Regimentum Impe- tefiate,
tiireftuuit quidem 5 Sed, in quamplurimis
articulis, feu reformavit , leu deformavit :

Ra-

(aj Ibid. § id) ObfdfiDCtC. (b) lbid.§ fequ.(c)d.

Re ce {fu* de ^Anno 1 5 1 2. § U nt> foll 5tcfc
nung. (d) Ub. i.dejurifd.e.Q.n.

t°fier+

37 8 De Tteitism Status

Ratus, id quod res erat, tanrum fuae potetis*
ti accefl urum, quantum Ordinibus Imperii,
ac Regimento Ordines repis lentant i detra-
xifiet. Et ita Regimentum hoc, ofcitanti-
bus ac conniventibus ad id Ordinibus, po-
tentia Sc autoritate hujus Caroii a primo in-
ftituto mutatum , ac labefactum cft. (a)
SDijfe- Nam primo quidem , non viginci , veriun
rentia viginti duos Aflellbres inftituit ; quorum
inter ve- duo ab iplo , tanquam 'mpeiatore, crearen-
tus &■ tur : Ut ira , praeter votum Pradidis , qua tuor
hocRegi A fle florum lufFagia fconn uni eratis his, qua:
tnemum ratione Auftriae , fi< Burgundia: habebat) ab
J, ipfo immediate dependerent. (t>)

Cujus rei alia reddi nequit ratio , quam
amplificanda; proprirc potentis findi uni : Id
enim Carolus intendit, ut plus , in Regi-
mento& imperii adminiftratione , pofiet,
quam Avus ejus, Maximilianus , ex antiquo
Imperii inftituto , potuit.

I h Deinde , iub Maximiliano, in caulis mag¬
ni momenti, Cslar a Regimento vocabatur,
in eum locum , ubi commorabatur Regi¬
mentum, ttxirti bcitt Jicijfer / tro S£mid)t ptt*
fotjnlicfj bti; &em 9tcif6«*3U(& wav/ burdj toni
fo t£r/ in |cinem nbtwcfen / cn 'iunc fhif
«nb ten gcmelfctcn 0*«$ wrtiinbef/ unHtit
ficgcben/biirmnfn l£r pcrfSfjndcf) ju E»cr
fernmcn ntoctjte. (e)

Carolus V econtra , Regimenruin ad fe,
in locum , qui libi placeret , vocari a leniet
polle, decrevit, QJJir mSgen / alo tntlfc Wttin
jO&trfcutfcfcianl» fomnnm fetui t) / baffci&uje Ovo
fiimcnt ofrcr Olat!; iM a'iD fortem / ttidne

Ofeitfcw

{z)Paurmeift . d.£.6.n. i s.edit pofter. (b) Ordina*
tio Regimenti de <An. 152;. § ncmttrfj IVCllCI»

tt)if (c) O rdniatio Regimen ti de ^An, 1 5 o0-

fetuOlcgtauiu mug

T ars 11. Cap.V. 3 79

atf / foXMsef&tfig: (*) Et ita ad
1^'di Confilii3five Senatus regulas, illud
ipfum Regimentum revocavit.

Quippe Senatus Principi feinper adefie,
cumque fequi debet; Non vero, econtra»
Principem domicilio Senatus affixum elTe
oportet : Quod a Principis majeftate valde
cflet alienum. Propter quod veteres, Palla-
dem Jovi decumbenti affidere , finxerunt,
non Palladi Jovem, (b)

> Sub Maximiliano , fi Imperator, a Re- II/»
gimento vocatus , non venifiet , eo non at¬
tento , ut fupra vidimus, procedi, Recon¬
cludi poterat.

Carolus V vero prohibuit , ne quicquam,
abfquefuoconfenfu ageret Regimentum,

3n ftmfttgcn (gaeben follcn jk nicbts l;cmbl«n/
ot;n ©nfern Olntl) tmb QStllcn. (c)

Quae fimiliter nudi Confilii & Senatus
natura eft; quod, abfente Principe, nil
quicquam a Senatu geripoffit, nili id poft
a Principe ratum habeatur, (d)

Etiam , in notabili hoc cafu, Carolus lrf.
Regimenti finesl arftavit ; quod cum extra¬
neis quidem Principibus tia&are , nullata-
nien cum illis , abfquefuoconlenfu , etiam
in abfentia fua, foedera contrahere, per-
mifit , Optfcn 3U4( I)abcn mtt nnbcrn
Gfjrifiltcbcn @fifnbcntinb ©muflbtcn ju banb»
lcn:t»oct) fcll burefy ©ic/fdne S&ftnbnfts gcmad;(
tvctrbcn / co bcfcfycfyc bitnn niit Qjnfcvm «Hatlj
unbQSUlcn. (e)

In

(a) d. Ordinatio Regimenti de ^Anno i j

follobgemctbf v.s-toit mogen «bcr. (b) '2«-

din. lib. 3 .de Reptibl. cap. I. fc) d. Ordinatio

Regimenti d. (^d) rBodin. d. loco, (e) d.

Ordinatio Regimenti §. |0 b<t*

380 De Ratione Statia

V. In prima Regimenti inftitutione, Alfef-
fores juramento , Imperatori ac Imperio,
junftim, fele obligarunt, bcr Menigi.

«nt> bcm Jpctttgcn Ovcmtfdfjcn Oicicl; gctrcujtj
fcyn. (.a)

Carolus vero V Imperii mentionem omi-
fit: Juramenu enim formula folirm contine¬
tur , (/'j gctww jw

fcpn.

Licet autem , in fubfequentibus verbis,
Imperium Imperatori conjungatur; atta¬
men , in primo hoc articulo , in quo prici-
puum fidelitatis fundamentum ponitur, Im¬
peratoris folius mentio , fine causa, fieri
non vid etur.

VU Et, ad eundem finem, illa, quae in fubfcri-
ptione apparet^ tendit differentia. Nam in
priori Regimenti ordinatione vocatur Con-
filium Imperii; (c) in pofteriori, Confilium
imperiale: ( d ) Qua voce poftrema non ipfius
Reipubl. fed Caelaris folius confiftorium, et¬
iam hodie, intelligitur. (e)

Vlh Necminorin ifto tandem differentia eft;
quod, in prima inftitutione , Regimenti
decreta foltts Eletftor , nomine Imperii, i ub-
fcripfit: (/) In fecunda, non modo Eleftor,

nomine

( a ) Ordinatio Regimenti de Anno 1500.
tit. beo Ovcgtmcnto Ov^^fc (b) Or¬
dinatio Regimenti de Anno I f 2 I . §. \d)
91- (Jdobc tmb fdjroctc. ( C ) Ordinatio
Regimenti de Anno isoo. tit. WtC (tllc
0ac(;cn gcl;nnbcU werben/ &. (d) d.

Ordinatio 'Regimenti de .Anno 1521. §.utlb
biCfWCil iVtr. ( e ) raurmeiji. lib. 2. de
lurtfd-c. 2 .n. 106. edit, pojler. (f) d. Or¬
dinatio Regimenti de Anno 1500 d. tit. fVW

aUe C.

‘Tiirj 1 1. Caj). V. 3 ® r

nomine Imperii, feti lJra:fes quoque, nomi¬
ne Imperatoris, (a)

Ultimo , vel nomen ipfum Regimenti,
quod, vi fua , aiiftocraticam Reipubl. rot¬
ulam quodammodo infert, & fulgore iuo
mentem Caiolo pncftringebar , nimis au-
guftumilli vifumeft: Itaque nolmt, m iua
prafterma , illud deinceps vocari Regimen¬
tum i ied antiquum Confilii nomen , qua *
poftliminio , in ufum reduxit , fcll e *

3«mcii>c Qmfcr qefe^f Oicgimcttt / in unferm
ntuvcfcn ftcljcn / unb/ ju ^Sufer anftnifc in$
Svctd) i in Germanica fcen 91«nwn «««#

0uitl)6 Jjitbciu (b) m , _

Ut ita fuperior additfta opinio , quod ree-
gimentum , in abfentia demum Unpeiaio-
xis, poteftatem fuam exferuerit , Se exercue-
iit, in pofleiiori ltac ejusinftitucione , un¬

data effe videatur.

Et acuti iis textus, qui Regimentum ImpC-
ratori , ejufque vicario conjungit, ac lu
Carolo V concepti funt , intuenti, Impeti"
torem eo collimaHe , facile apparet. .

Nam verba quidem pene eadem , in iltis*
mix in vetuftioribus ReceflibuS , repernm-
tur; Sed hac, inter utrofque, differentia ciU

Quod in vetuftioribus , Regimentum a
Cxfans Vicario, continate inter | cftodiit.it-
guitur, hoc modo, bffiit/ oCttfcn “ilOn dn inis
fcrjfcrt fefien Wcr&cn/ un& buoucror&nftcOvnrfjs
Ovcgitnenc : (e) Ut ita Regimentum non ma¬
gis cum Vicario Cadaris, quam cum Cxfare
ip fo cohaereat , & ad utrumque commode
referri pofllt. •

/"a) d. Ordinatio de M- ijat- d. §.unt) bicWCtl
wit. (bj lio d,§ imD follobgcnuffcf. (c) De¬
claratio Pacu pttbl.de Jit. i soo.tit. voti fttt

w W! tw$ / ^c-

VIU*

3 ? ~ "De Ratione Statu*

In recentioribus vero Receffibus, diftin-
, ftionis nota omifsa , Regimentum tum
Vicario Ctefaris , immediate & anfffiime
conneclitiir; &c contra, hacc duo , inter fe
junfta, per infertum comma a Catfare dif-
junguntur, hoc modo, SQmvo&er/m Q3nfcm
obmcfcn / Q3nftrm ©tiUfjjmta- «nb Qftcgi*
Hient ; (/t) Ut ita qualitatem hanc ad folum
Vicarium reftringi, verollnnle fit.

7^;- ^ Licet autem Regimento multa hoc modo

mentum a Carolo V detrafta fint, attamen cum il-
hoc quo- lud , quia continuum erat, omnibufque fuis
que a aftionibus , fine intermifiione . invigila¬
ta™^ V bat, adhuc conatibus fuis obfta re cerneret}
fubU- ut penitus obliteiaretur,ac in defuetudinem
tum, veniret, procuravit.

Id quod accidit , circa Annum 1530. (i)
crcicente Caroli automate & potentia: (e)
Quando , nempe , plerorum que El edomui
vota ambitu luo expugnavit, ac Fcrdinan-
dum Fratrem , Romanorum Regem eli¬
gi fecit : ( d ) Quo ipfo , Imperatoria:
digni atis , in Familia fua, quafi haeredi*
tar:o jure, continuandae, firmiflimuixi jecit
fundamentum.

Et cauisa quibem fublati ac deftrufti Re¬
gimenti , a parte Caroli Imperatoris fuit,
afreblatum Imperium monarchicura , cui

in

Confiit titio PacU pubi. de ^inno j y 2 1 . tit.
1,011 bcr poert bct^bcrfn^rcif/Sec. & tit.cfo ic*
ninnb bes ^nfbbrccpcvs §,mib ate fur ter fr 5.
Mlt.fr tir. uon bev ^berfuljrcr bceSribcns cnf*
(JiUtunq, Ordinatio Camera de eod. ^Annotir .
Execunon 6er Q3rtl;ui fccfuttjjcnb §.un&mrt(j
flliifnnn. & tit.ult. § unbrcoi^m buffcilng-
(b^l Reformatio Camera de ^4 n. 1 j 3 r ,§,ite?n
fctCU)Cli bU6 l3\egi(ntnt.{cJPaurm.lib. 2. de ju-
ruc(,ct i, fj,i 1 q,edit- pojiffi (d) SUict,ltb,j.hifi.

‘Tars 1 1. Cap. V. 3 S 3

in aliis Regnis ac Provinciis hereditariis afi-
fiieverat. (a)

A parte vero Ordimini .diffidiume Reli- Cdujpt
gione , circa ifta tempora maxime invale- Regi-
fceiib indeque nata diffidentia. Cuiacceifit, memt
ne Icio , fatalis an fatua quadam , Ordinum ful/latik
focordia ; ea , quae Libertati , rei iiiarftima- pane
bili , ( b ) tuenda: inventa funt , vilipenden- Or di¬
tium j Se la b ores, fumtufque pro Patria lub- nam.
ire, detredantium.

Cum enim Magiftratus hic inter omnes
Principes ac 0:dines non effer ambulato¬
rius, fed certis qtiibtifdam , adeum deputa¬
tis, reliqui plerique, immunitate, ab hoc
onere , gauderent: Hincillos, quiad Regi¬
mentum deputari erant , eo , quod foli hoc
munus, Reipubl. caufsa, fuftinere , iniquum
elle ducerent, abolitioni Regimenti, non
facilius modo confenfille , fed etiam, ut id
fieret , fualilTe , ac procurafle , haud injuria
fu fp icamur.

Sectio III.

r> Egimento hoc modo fublato, duravit
tamen adhus mos convocandi univer-
fos Imperii Ordines, fic in publicis Comitiis
de rebus Imperii deliberandi , ufqueadno-
ftraferh tempora.

Cum autem Ordines univerfi non.njfi (penven-
magnis difficultatibus, ac fnmtibus , in itu De-
unum coire pofTent ( qua: tpfa etiam Regi- purato-
m enti, primitiis introduci, caufa fuit) nova rttm,po^

iterum Conventus fpecresrn Imperio exorta fubU-

eft. tum Re _

Idque, vel in ca fu magnorum motuum, gimen-
<jUi conjundis quinque Circuloium viribus tum, in-
fedar' nequeunt, @t> fttb cute fpgroficcm* trodu-

p6runq dut, w

( a ) Tatimcip. d. 1. i. c. 6. n. 194. edit, pofier ,

(b) §. 7. bm (K en nf pmmon Ustu

3 ®4- De Ratione Stat tu

V&rtmg evan $:U! tiip bcs bcfdjtt>crfcn <Zrwl
unt> &er anbcvn nicr angrdntjcnbcn <ii\t?ffc / bv
frinite Jpiilffc / bargcgcn nict;f ffirtrtf gfttfj / 06«
ffarcf gnug/ imt> Dfcfcf&c jUicgo jObriffcn cr>
tncffm xsutbenf i*ap nitet (£rcijs Jjuiffe »on
fcptt wottf : (a) vel fi alias id effla¬
gitet ReipubJ. utilitas. Etiam tunc, quan¬
do propofita negotia in Comitiis univerfali-
bus non omnia expediri potuerunt, Q$cii fic/
ibte fcic Ofofbntff lvefjt crforbcrf / betj bcm
Oickfjo*t«(j/ mio cinget»<int>fcn yev^infcaiictjtii
litfadjcn/ «id;t crtefcigf werben tonnen. (£)

Et liic Conventus initio conftitit e fex E-
leftoribus, fex aliis Principibus , & duabus
Civitatibus (c) Quibus poftea quatuor ad¬
huc Principes adjun£ti funt. (d)

Vocatur autem, (indeputation^ftig/gcmcb
t)cr Metcfjs deputa tionsstag : (e)

Et Comitiorum vicem fuflinet. Quare
etiam Receffus hujus Conventus funt ad
inftar Recefliuun univerfalium Imperii:
Unde ifthaecfonmilaj, 5}flknfccicDeput!rtdt
f'cfdj(iifj / mbiefcn/ ntc 35nfetn/ onbgcmcinct
©fflnbc jteflen &c. laffcjj, (/) i)a&cit

Dafjfel&e/

(a) Recefftu Imperii de Anno 1JSJ. §■ (0 fitf)
iflltll nbermnfcls. Receffm Imperii de Anno
UJ9. § natf; 6cm fiet) banteben. (bj Re-

cejfu-i Imperii de Anno 1594. §. ttXl$ Kttfc fi)

uict.e>' §.<U$ wir tsann fur fccii uierten. fc) d.

ReceffUi de Anno [ s s $ . d. § , & d . Receffu4 de

^Annoi$$9‘ §.auf &af;nHn tijjfata. (d) R*~

eejfm Imperii de Anno IJ70. § tltlfc btflllit
foldjc tViffltigc. (e) Reccfftu de Arno 1570-
d. §. • Receffut de Anno I 594- §. WU3 Utlt)

fi> vtft.T/. j. tmmiftcij? aber. (f) Receffa

nyeputatarum de Anno j 5 64, §. tjnbcil fic fclC

bctatfdjlngtmg, & de Anm ifioe. $. Wflft»
mwixwwff*

Pars I. Cap , V. 3SJ

Mfct&e/ «te cincti gemcincn Otcidj5*&cfcf)(ufj/
approbiref. (a)

Sed & hoc conventuum genus jam anti¬
quatum eft fub Auftriads : Cum ultimus
Anno 1 606, ante reptem luftra , 6e quod ex¬
cedit, fit habitus.

Nam Conventus ifti , quos noftro tem¬
pore celebratos vidimus , & audivimus *
Conventus Deputatorum appellari non me¬
tentur, Qirippe ad quos non omnes De¬
putati vocati lunt : & quidam etiam, non
Depurati, vocari meruerunt : Ifti, nempe,
quos Imperator Conventui interefTe voluit.
Ut ipfemet Legato Angiico Baroni Dygbio,
Anno ifiit confeftuseft , ( b ) hoc eft,quo-
rum fuffragia jam ante libi. Domuique ilia:
mancipata noverat. # *

Hinc Eleftor Brandenburgicus , quia
forte, id temporis , adhuc cum Palatino , ex
parte fentire videbatur , ad Conventum
Mulhufianuin minime vocatus fuit: Qua-
re, cum poftea Uter* quadam , magni mo¬
menti , nomine totius Eleftoralis Colle¬
gii concepta; , a reliquis Eleftoribus fub-
icriberentur, Brandenburgicus , quia in hu¬
jus Conventus Receifufundatse erant , ma¬
num retraxit, 3t fubfcribere renuit, wcit
fiefj buffeibe ©ebreiben furnemffd) gcgrfnw
tec (tnf b« e/ »«s ju 9?luif;<uifen/ aufbcnt

fcematigen Convent rttidfjcr Ctyitt*un& 'Suro

f Unr flwsefcrtig* / «nb flbgfltfen / urj& «tfa
brtuon gmbet/ flls bdite mid) a- urtferti#
gunq/ unbcuiffcntuwg fbicfKt ©rfjwbenrtftc
init tmt> £«f)t gc^otffcn / m(c&ce abet

R nic

(a) Ttecejfui Depuratorum de ^Anno U71. §
tiCH5Cii Wir bfltin. d.T^cejJUe Imperii de ^Avm
Xj54 . d. (d ) In fecunda re folutione

apud Landorp. tmt

C 'onven •
tus Ele¬
ctorum.

Noftro
&vo fre-
quentif-
Jimi> &
quare ?

3 8 6 De Tuitione Statili

mcacfac&cn. foitOcrn cr fei; 511 ftftcfjcm convent
ciforOcrt. (a)

Secti o IV.

TTLtima Conventuum Imperialium fpe-
cies eft , Conventus fex Eleftorum;
quem Collegiabtu^ vocanr. •>

Eleftoribus enim, non modo vacante per
mortem Imperatoris Imperio , ad Regem
Romanorum eligendum , led extra huncca-
fum quoque, peculiariter concelTum eft; ut
abfque lpecialis venite impetratione, profa-
luteSc incolumitate Imperii , conventicula
habere .poftint , (b) mogcn tcju scite» / natfy
vcnitog Oct Q3ul0n.cn Q9ull/ unO gctcgcnijcft Ocs
hciligcn Ovctc(;e/ ju tl;m' nof;t0urft/ aucf;/ fo (tc
t)ifd>n>a-Iicf;ce obltgcn Ijabe» / jufumcn fomcn/.
imflclbejii BcfcencfmtmO jwbctral)(fcfyla$cn. (O
Et hi Conventus, li unquam noti luerunt,
noftro certe aevo magis , quam ullo alio , in¬
notuerunt.

Quo autem fcopo , aliis Conventuum ge¬
neribus oblivione fepultis, hoc folum fre¬
quentaverint Electores, facile olfacere pot-
eft, qui non obefa: naris eft. Univerfis enim
Ordinibus fumma Reipubl. gubernacula,
qua: jureipfis debebanrur , hac via fenfim
extorquere, fibique, ac Collegio fuoEledto*
xali vindicare voluerunt.

Hinc /actabunda: iftte , de Collegio Ele-
ftorum formula: inoleverunt, ©as (El}UW
fwrfllidjc Collegium fet; tnio $)aupt*f unda-
menr.Odfauf/fo n?ot;l Oao -Jpaijpt/ a(s Otg ©lic*

0<t/

(a) Vt teftatws esi literif ad *Adminifiratorem
Magdeburg. de dato (fodtl atlbet @prctt> i S
Febr. ^ Inno i6iz. (b) .. Aurea Bulla tit. 12.
"Beinl{. /. i. cl.4. c,6, ». ult. (c) Capitulatio

Minandi U.^ 3tyr.SWwfiffr|Tw

Fari U. Cap. V, 387

ter / tmb afo Mc gmifje liibftantzfcce Dtrichs
bcntljc/imb gcgtimbet fci^. (a) 3£uf6crergtfiw
ijiirtfl bce Collegii.bmiljc wor*

lletiitidi/ btc loblidjc verfflfftmg bts 0>ui$5/ (/■)
tceganfecn 3veicfes (2Bofytffanti bmtljc fluf&cr
Qbnigfctt beo jDbet^anpfe/tinb bcr Jjjxuiptfcu*
Kiiybet(£|m'fuvflc beoO^ cic&s «nfer eftianbei“.(c)

Sed, ut multis , etiam antehate tempora,

Eleft ores, penn ilTas libi poteftatis limites ex-
ceffiffe , Cupra oftendimus : Ita, noftro in-
primis tempore ,in praeteritis Conventibus,
enormiter ecs exorbitafle , merito conque¬
rimur.

Eleftoralium quidem Conventuum non pesj9.
efi: vilis autoritas : Non vero adeo {nivali-
tura momento, ut , quae commune bonum, per\um
ac univerfum Iniperii ftatuin concernunt , cgncer~
quasque antehac in Comitiis rraitari lohta venteJ^
lum, i pforum arbitrio fubjacere debeant. „„„ pof-
Nam, ut Imperator Matthias loquitur,
id) (gatfjen i fo bns gunlic Oie ■$ mtgcfjctt/ tmb Eletf0.
i’ oii Sbrcv ifcpfceltcfjct» 5Kaie(lct mit atlcr rttmQ^
GlumSuvfiai/ tmMSfifnbc/ gtifem Ovnl)t ab* wnU_
gc^antift roctbcnfollm / fonnen fugnrf; nidjt/ pmeX^
ole bci? cincm aflgcnuiiK» Ovcic&9*tagc «torter* ^jn>
tverben.

Idipfum , in Conventu, Fuldas, Anno
I60S habito , Saxonici Legati agnoverunt,
quando talia negotia ad univeilatia Comi¬
tia rejecerunt , wic Ungmifdfjem tocfcn / 9li*

N Z bcr#

(a) EleB. Moguntintu in fiterit ad SUB. Saxon,
de dato -j.OB.^An. 16Z 3. «r refertur in Manife-
Jio EleB. Palatini hodierni. p. 40. fb) Idem in li¬
teris ad EleBor. Brandenb. de dato 1 3 Febr. .. An .

1 6 24 ut refertur ineodem Manifefla.p.^z. ( c)

EleB orum rifolttuo ad Cafarts propofitionem R&-
tubon» 20.30. Ittn. ^Anno 1 623. ddfa. (dj hi
prepofnimi.it CtptiiUi Miiw 161} habita.

3 8 £ /fo/fWtf S ratus

berlatib/ mibjuftitz jii(;ctfcn/ getjSre ttiijf

v>ot' (£l)w*3urffcn ailctn/ fonb-mi yor beto ipin*

Oicictf / rocit von fcf&cn / f$on n«f genuine»
Ovc:dtj0»»crfflm(imgtn/ confuhirt tvovbcn/ n»b
rtbfdjicb crfoigct ; «nb betrcffcn mcbt nttcin
<Efjur*3fir|?cn / fonbcrn «ud; nnbcrc (Stcfnbc.

2>l;r S^tn ijidte bafut / biip anbcrn ©tdnbm >
an altem fo vici gddgcn / ate bc» (£!)iir>Swvftcn/
b aljcr cr cs deliberircn lapcn / fcap fie nor flflc. ,
<S{dtibc gc^Sfig : (Etoctytc «u$/bap blc (£(juif#
m btcfcn <punctai |1cf; tvol;( vorjnfw
f;cn/weti eo anbcrc aud; betreffe. ( a)

Palatinus quoque Elector, ctim,Anno
Ifilj. de componenda Pontificiorum acPro-
teftantium diflldio , ageretur, & Mogunti-
nus , Collegialem Eledorum Conventum
habendum efle,cen feret ,re<fLe , hac ratione
motus , difTenflt, (.b) QBcil bao jptuipfettwt
mcfjt altem bic C£|jnr*3tirflet]/ fonbcrn btc fdme*
luficn ©tdnbc fces Olcidre bdrdffc/ tvcldjc tuidj
citi Tolcf) exclufum f)oc(> cmpftnbcn tviirbai/
tmbbapman juvor / m biefen terminis , tdn
(Epempd l;abc.

Nec minus rationis habet efufdem , jam
exfulis, ac in BataviS commorantis, ad hunc
ipfum Mogtiminum, deinft uti , tunc tem¬
poris, Conventu Ratisboncnfi , admonitio,

(0 ®r»erfc(je fic$/ c$ tturbe bcnabwcfenbcn/
unbntcfit bcfcljriebencii ©tdtiben / tein anlap
gcgdbcn ivcrbcn / fid; uber betglcutjcn particu-
lar Conventus , tmb rtbfonberlubc conci ula,
ctlsob baburri/ genui mn @cd»bcn bea Acidis

»o(* i

(a) T roto collum conjultatianit de die 19 ^Au^.ap,
Lundorp. tomo z.aH.publ.l.z.tra£i.$. pag.^16.

(b^l Zacbariat ©Ctfjfofflct in lit. ad Cleftliam
de dato 3(ugfpiirg 2+ ipril. ^An. 1 6 1 j „ (c) m
litent de dato ©ravChlj.igc I Maji <. An . I 521.
ap.Ltindorp.tomQ 1 .ait. pubi, lib.G.c. 1 1 .p.pzy.

Pars l. Cap. V, 389

iwgcgtiffcn / »nb praejudicivcf/ miC fu<J }«i bc*
fdjwcrcn.

Cui fuppar eft illa cenfura,qua Conventum
illum Anonymus quidem ( Everhardum a
QScifyc fuifle putant ) in conlulcatione , dc
Ducis Brunfvviceniis itinere^ ad eundem
Conventum.perftrinxit, {a) vtc( btc ami¬
citiam univeifalem bcirift / ict; folcfycs rocrdf
nictt vot et(tctjc/fon£>ci*Ji fur alie gcmcinc @tan!>

De bce Olfias gelj&tig / unb mnte an btc pro-
poiltion fotttcn folfc / wutbc co in wxttljctfciB
wunbetiicfj cinftf Ijcn gctoinnctt/ bap ntan folajcc
(;dnbc( ficti/ oljnejutwt)» allctgcmcincv ©fdnbc
untcvncfymcn tdfjte : <Eo fcinb aucti Dtc altqc* .
ilicittcn gravamina Imperii alfo bcfcbalfcn/bup
Dcncn/ auf cincm foidifu cingcfpanncncn Con-
vent, ntcljC rocrbc abgcfyotffcn nxtbcn foncn/ jc.

Nec ita pridem, inligis quaedam Principunr
familia , cum de Eleftore Saxonia: conque¬
reretur, quod ,per tranfaiUonem Pragenlem,
libi foli fumfiifet, beltf. Pacifque arbitrium,
hoc argumento egregie ufa eft.fcribens , (b)
nf)c dfjuvfuvftl. £)urd)i. ttftffc fi d) 5« crinncrn/
ivovauf Dic QScvfaffung bcc» Ove id) 6 / unD Deficti
ganbct Status gewcbtnef/ ttttb bctuljc; unD Das
«nfere lobliebe Q3orf«l)ten / iDcvjcit cofdjfigiicf)
Da fur ernteffen / Dap Det' Smftcntotar, D / cbcn>
mcffsig/in partem (ollici t udi n is alciicitct fety/
unb Qt\)bn : 2)al)ct‘o ^ftrflcn unD ©fdnDc/
»on foldjcn t)ocf)kvief)tigen/bcs gantien fyciligcn
Oloniifcfjen Ovetis / unD Dcffen r»oc^> nlmgm
QBoitfanb/concernitcnbcn ©ad/cn/ ttnDtra-
ftaten n\$)t auejufcbiieffcn / fonbcrnmit i(;«n
cimdluigcn ©cDantcn 511 tj&ren.

R 5 S F. -

fa) apud Lmdorp.d.tomo 1. abi. pubi. 1.6. tracl.

zi.p. 1632. (b) Tota Domus Urunfvvicenfts
r Luneburgenfts in lit. ad Elcci . Saxonia de

dato fpilDc^vnm 1 8 >^nno 1637» t

Trimm

kAu-
flriaca
potent tA

iicct ex*
igtUM,

3^D *©£ Ratione Stat ut

Sectio V*

C X his , qua* in medium adduximus , ani¬
madvertere licet , quomodo Auflriaca
familia, a Caroli V praecipue tempore, pau¬
la tim plus juris , in adminiilrarione Imperii
libi vindicaverit. St, progreflu temporis, ma¬
gis magifque invaluerit : Donec, noftriwa-
te,ruptis pudoris repagulis, in apertam plane
prorupit tyrannidem.

Initio enim,quicquid e re communi vide¬
batur, in publicam omnium Ordinum deli¬
berationem veniebat 5 ideoque Comitia on
dinaria & annua erant : Si quid aurem fu biti
emergerer, quod inoram non ferret , Impe¬
ratori , ftatuendi haud qukquam licentias
concedebatur ; fedad Comitia ? extra ordi¬
nem indicenda , habebatur recurfus.

Quia autem creberrima haec Comitia ni-
mios lunatus exigebant, nec tamen commu¬
ni bo no hoc m odofatis erat pro vifufn, ideo
annua ifta Comitia abrogata , inque eorum
locum. Senatus imperii , feu Regimentum,
cum ampliffiina poteftate , ac in tali forma,
ut, fine dubio, totum Imperium repraslcma*
retjfubftiturum fuit, ad fexennium*

Cum deinde Regimentum exipiraffet ,
Anno 1 5 1 z annua Comitia reft itura finit, &
novum jnltiper quoddam Conliliumab Or-
dinibus Imperatori adjundhun cft: Quodiin
rebus fubitis , Comitiorum , extra ordinem
indicendorum 5 aut Regimenti vices quo¬
dammodo fuppteret*

Et hic fuit primus Airftriacas potentia gra¬
dus ^ licet admodum exigutisJ& vixfennbi-
lis : Nam Confilio ifto , ex quo hodiernum
Confilium aulicum ortum forfan traxit, mi-
bus> quam Regimento f Imperii Libertati

pro-

Pars Ih Cap.XV. 39 I

pro.fpecltim erat. Monebant tamen in vigoic
luo annua Comitia 3 Conii! inm quoque
iftud adhuc reveik Imperii erat Coniilium»
atque ad imperium piEcipuum habebat re-
i pe dum j ita ut ab hodierno Con filio auh-
Go,toto coelodiftaret. # ^

Poft obitum deinde Maxirnil iani Caio- e n
lusV ariftocraticum Imperii regimen plane ^
deftruere cupiens/#) Regimentum quidem
in ufum reduxit y fed ita circumfcripta pote- r° ei11*
(Ute, ac in tali forma, ut antiquam ejus M &7a u4<1
jeftatenijSc auguftam fpeciem,nullibi agno
fceres*

Heu, Senatus hic Imperii

quantummuutw ab iUo

antiquo Imperii Senatu ! Ex Regimento fa¬
rtus Con filium ■ Ex Domino 5 Impexa toris
mancipium.

Et hic fecundus gradus fuit; priori ali¬
quanto altior. , .

Regimento tandem etiam Iioe abolito, Tcrttus
annua tamen Comitia in ufum revocata *>*■"
non fiint ; nec alius ullus Imperii Senatus, firiac^
aut ConfiUnm; quod rerum publicarum cu- petent t*
ram gereret, ut Anno 1512 fartum , inftitu- gradiU%
tum eft.

Cum itaqjut in quavis Republ ita in Im-
perip quoq j, multa quotidie expedienda oc¬
canerent , nec ordinarius aliquis eflet Sena¬
tus, qui his tebus vacaret; multo minus ad
Comitia3qLUTuion annua amplius, fed extra¬
ordinaria & incerta erant , illa negotia re¬
mitti pofient: idcirco rem , aut ad anarchi-
am aliquam , £k uni ver felem con fu (Ionem#
aut ad Monarchiam redire, imperiumque ad
unum tandem Cxfarem devolvi opomiifl^
ipfa diftat ratio* R 4 Et

(,a) T/i urmctjl, Itb , 2* de jurlid* cap* 6* ?i,l $6*

edit* pofteTt

3 $2 rD? Tlationt Status

Et hic tertius gradus e it , quem fimtilac
affectui funt Imperatores, Ubertatem Ger.
_ ^ maniae e fuo failigio deturbarunt»

.y quo Nam ]jac occaIjolie imperatores potefta-
ti:um tem omnem ad fe traxerunt, cumque oneri
\onP~ adminiftrationis fioli non fuffi cerent ( ma¬
gna enim negotia , magnis adjutoribus e-
mfe‘ gent.^j (a) Con filium illud imperiale atili-
‘■■ueau- cum , quod hodie fummo in floreae vigore
i<Hm. eft, .fer 3vt*td?s*,£icf:s3laf}( / caput extulit, &,
rupto Libertatis aggere, totam Germaniam
plenitudine luae tcmpeftatis inundavit.

Hodieergo.iii hoc Confiiio, deliberantur,
confultantur, ac deciduntur limul , res Sacii
Romani Imperii , publica: & privatx , er
prteferipto juris &c Imperii Conftitmio-
num , & ex obfervantia impertitorum , con-
ff rmatorum , Sc exteniorum privilegiorum,
6c immunitatum.Sacri Romani Imperii Ele-
ftorum.Principum, & Ordinum: Urunuf*
quifque in iis ftabilietur, & tueatur, nec ullo
niodo contra pratfata jura gravetur. (4J
Ut ita Confiiium hoc, non modo Came¬
rat Imperiali , ied etiam antiquo imperii Re¬
gimento, potentia £c autoritate, xqtfiparan
videatur,

Stex , Et ex hoc Confiiio Imperiali aulico, nova
hoc,Co- 'terum Monarchirr-Hifipano- Auffriaca: , &t
filium proles, & nutrix, ortum traxit. Confiiium
fecretiia nempe fantfhus Sc 1’ecretius Imperatoris, fcet
impera- ^a^C. (e) In quod af¬

fer#, fuinti Confiliarii, reliquos Confiliarios di¬
gnitate antecedunt.

Huic Confiiio, quicquid ad alia Confilia

prius

(a) Vellej ut Patere. Ll.hifior, (b) Aliitor libelli,
tn qua Stat ut particularis "Regiminis Ferdi -

nandi ll deferibitur c.$, (c) 'Reinkc(ib.lfl>

Pars 11. Cap. V. 34 3

piins delatum , ab iifcjue deliberatum , con¬
ci ufu m , & cum votis ad Imperatoriam Ma-
jeftatem remiflum eft , fubjacet. Quaeque
caetera Confilin prius deciderunt , ea potlea.
Vel mutat , vel aliter quandoque difponit,
Confilimn hoc Imperiale intimum : Unde
Iatificatio Cffifarea in omnibus exfpedanda
eft. (rt)

In hoc vero Conlilio aulico introducenuo
iterum gradarim procefierunt Imperatores.^
Nam cum initio Confiliarii iftt , Eletftort
Moguntino, tanquam Imperii Archi Cancel¬
lario, juramento obliti agerentur j (^) ut ita

adhuc, magis Imperii, quam nudi Imperato¬
ris Conliliarii viderentur: Poftca illud quoq,
in ter milium eft , toicctwfl (jicbcvos

8«($ei)cn/Mf« Ovnl)t Ccn Wei(^e#©t4»t)cnwcr#

ftxttib worbcn/ut Proteftantes jam olim con-
quefti fu n t ; (e) nec ufu id amplius fer van,
ex qu i b ufd ini Con libariis a u licis ,ip fu minet
certiorem fe faftum.ReinUingius iciibit.fii,
Tandem, licet Auftriaci hac via, ad ablolu-
tum dominatum, aditum libi primo parave¬
rint, ad eum q;, quo !ogius,eo apertius gra ■
fau flnt .univerfalia tamen Ordinum Comi¬
tia, 6c Deputatorum Conventus, adhuc , ad
noftram ufq; ararem farpius celebrata ; inq,
iis, de rebus, mplumnura minimi momenti
ftudio Imperatorum, ac vecordia Ordinum,
jiequicquam altercatum eft: Donec tcid: -
nandus II qui jam Anno JSo8 antequam
C x fa reflet, & Ca: farci Corum ifiani vtce ad¬
huc fungeretur, fatalis quadam Comitiorum
pellis apparuit habendorum Comitiorum
motem, longo in ufu. ab rogavit. Rj Et
(a) ^unr d.libclli A. c, 9 . (b) Thm. Muh &
VVebncrus, quos rrferr Reink.* cl.e. 19.11.46* (c)
jn gravaminibuf de ^Aiuio 1 i 9^. ttfld)
<p.fi\ltufrt)n}COT«pr. W d.hco.

524 De %atione Stattts

Et itadilucideconftare putamus, quanto¬
pere Imperii noftri interfit , ea , qure flatum
Imperii, & fummani reiconcernunt , omni¬
um Ordinum interventu expediri: Quanto¬
pere, & quam follicite Majores noftri , ut id
fieret, tura liabitis crebris Comitiis, tum in-
ftiuito Regimento, laboraverint : Quomo¬
do vero paulatim, ad noftra uique tempora,
Ordinibus Imperii , per propriam negligen-
tiam, ab Auftnaca Domo detratlum fit.

Qui II debitam flatus fui Rationem in
Confili sobfervare voluiflenr, ne unguem
quidem latum , Imperatoribus concedere
dcbuifient.

Imperatores enim, ab exiguis initium ca¬
pientes, & fenfim grafiantes , ipfa tandem
Ordinum arcana invaferunt , totam fere
Imperii Majeftatem , de faflo , fibi vindica¬
runt.

Dequo,jam ordopoftulat, ut fpecialius

agamus.

Caput VI.

De quarta StatusRatione, qut
ineo conflflit , quod fimulacra Maj e flatu
Tr incipi relinquenda, lura vero Rei pubi.

' ejervanda fint ; Et in floecie ; de flmum
lacrii Imperat 'ori reltcUs, aut
relinquendis.

S E C X I O I.

QtCarto,in Republ. feu Imperio nofiro id
maximoper e attendendum fuit; Ut fi¬
ni ulacra quidem Imperii Imperatori relin¬
querentur ; vis tamen ipfa , ut Tacitus vo-
cat,(«J Imperii, live Imperandi, ac Jura Ma-
jeftatis, in Ordinum potcftate manerent.

Simii-

(s) l,i, arneL

Pars II. Cap . VL 3 9S

Simulacra vero Majeftatis ea dicuntur,
qua: magnam quidem fpeciem pix fe re- Jlri^ a~
lunt, ac inanis umbra, ut Plinius junior lo- jcj atu
quitur , (a) & fine poteftate nomen lunt 5 pmttla^
parumque Imperii ac poteftatis, in le, reveia
continent. Unde, inania jubendi Jura, Jo¬
vius indigitat. (b) .

Nam in Principatu, five ejufmodi Rei- ct m
pubi, forma, in qua vis ipfa Imperii penes ‘Trinci-
plures refidet, unus tamen, praecuteris, coli- patu
tur , ac velut primum dignitatis locum obti- P? incipi
net , iffhxc, exteriori fpeciefplendida, uni relin-

huic, Principem agenti, majoris auroritatis quend*

concilianda: gratia , relinqui > familiare ac funt .

ufitatum eft.

Sic, Dux Venetorum regiam prx letert
poteftatem, cum regiam ipeciem habear,
ac gravitatem , dignitatemque Regis fervet :
Reliqui vero Cives regia veneratione eum

profeqaantiu,(V) Nec ullus adeo rudis, tam-
que ftupido ingenio eft, quin ubi Principis
nomen tantum audit, ibi fummam honoris
amplitudinem collocatam intelligat : Adco-
que in perfona Ducis , pofitum eft fupie-
mum Imperium Reipubl. Venetx , in qua
folus apparet rerum iple Dominus : (d)

Sed, quam vis obtineat tantum amplitudi-
nis^nulla tamen reseft,in qua liberam, atque
integram poteftatem habeat, (e) Regis
ubique fpeciem intueri poflis , poteftatem
vero nufquam : ( f) Nam Majeftatem qui¬
dem Regis habet , autoritatem veio Ci-

ViS' (i) R 6 Hinc

/a) l.i.epifiol. (b) l.i.lufior. (c ) [ontar.lib.
I. deT(tpubl. Veneta, (d) Donatus lamot-
j ‘us de 'Repulsi. Veneta, (e) lannottus ibtd.
(f) Contar.d.loco. (_%) Trajano 'Boualini in
‘Tarnaffo cent.-lMft.f*

3 $6 'rBe Titione Statui

Hinc fpccics ubiq; Regni ac PrincIpatiiSjfi
quis altius rem non expendar } i n tuenti oc¬
currit, nihil apparet, nili magnificum, imo
vero ftimmum : Imperii tamen fummani
vim ipfam nunquam Dux habuit, fed imagi¬
nem tantum quandam & umbram Imperii,
plus minufve , pro temporum varietate, (a)
& reprrcfentat quodammodo , non xe ipsi
obtinet, regiam poreftatem. (b)

Fari modo . Rex Poloniae , nomine qui¬
dem , extra controverfiain , talis appellatur,
eique Majeftas attribuitur : Cum tamen res
ipla penitus a Regeexfuler.ejufque poceftas,
in Sacrum 8c equeftrem Ordinem , ac utriqj
fubjeclos homines atq; bona, anguftiftinns
finibus circumfcripta , ac penes equeftrem
Ordinem propemodum fit fumma Reipu-
hlica: ; fine quorum, aut certe Senatortnu
conlenfu.is nullam rem majorem, nd Rem-
publ. peninentem, ftattiit aut facit. Imo,
tempore Heinrici Regis, conflictuum , ut in
Auli regia fex, ad minimum, Senatores Re¬
gni aflifterent Regi : & is nunquam , ipfis
inconfultis , Regiam autoritatem exercere
pofler.(c)

Hinc Regnum, ut vocant, feu potius Rcf-
publica Polonoium, a veteri Lacedaemonio¬
rum, vel, hujus temporis , Venetorum Re-
publ.Reipubl. ratione, non multum differre,
rerum Polonicarum periti fcripferunt : (d)
Pt ftimmum illud jus, acauroritas Monar¬
chia:, utChriftina , llladislai II. Regis Uxor,
inquit, (e)in Polonii umbratiliseft.

Sectio

(a) Id t colant Cjraffnf in notit ad lannot . & C0>i'
«r.n.15, {[>) Idem de forma /teipubl. Vcn. (c)
llitron. Spanochiut de Interregno Colonia, (d)
Cromtrm Itb. z in defeript. Polon. (ej Idem lib.6 1
hifior.Tqlm, Hcvvrepaar hb, 3 bijhr, Polon .

3 97

Pars U. V.

Sectio II.

A D hxc autem fimulacra in Imperio no-
** * ftro ea omnia referimus, in quibus Ju-
ridico - Politici noftri , Cxfarex Majeftati
communiter, ultra modum, addidi, opinio¬
nis fux fundamenta pleraque ponunt.

Inter ifta agmen ducit nomen Imperato- ^Ad fi-

rix Majeftatis: Majeftas enim Imperatori m ulacra
quotidie tribuitur , & totus eum hoc nomi- pertinet
ne mundus lalutat. titulus

Sed de re ipfa , non de nomine jam qux- Jidaje-
flioeft: Nec quomodo vocetur Imperator, flatu.
verum cujus in manibus Majeftas conliftat
Imperii.

Externarum harum rerum , & inanium ti- Nomen
tulorum fpecie, nos decipi non oportere. Repis a- 4
rede monet Hugo Grotius: (4) Nam in fi- n^uan-
gnia regix Majeftatis , & nomen , in liberis do fine

quoque Civitatibus quibufdam , tribui Prin- re, &

cipibus , folita lunt. econtrat

Ita Lacedxmoniortim Regibus Lycurgus
nomen regium reliquit, prxterea nihil ali¬
ud /quam ut belli Duces eftent : Neque,
prxter Regium nomen ac fpeciem , quic-
quam eis reliquum manfit ; extera Senatui
ac Populo concefta. w

Ita veteres Germanix Reges, Tacitus,
prxfuifle,ait, (c) autoritate fuadendi magis,
quam jubendi potcftatc^,

Econtra, Romani Imperatores , licet pa¬
lam , 8c fine ulla controverfia , Regnum li¬
berrime tenerent; Principes tamen, ufitato
fub Libertatis vocabulo, vocabantur. ( d )

Etfane , antiquum Romanum Imperium
R 7 cum

(a) /. 1. de jure belli c. 3. n. 10. (b) Bodin.

I. 1. dcRepubl. c.i. (c) ffemoril/, German*

(d) Groflus d, loet .

In anti¬
quo Ro¬
mano
1 777 per io
res fine
mmtne
futt *

* ' g Ratione Statu*

cum hodierno Romano Germanico compa-
isntibiiSj diverfic, imo direclo contraiix,
nobis occurrunt fipecies, feu formae*

Nam regium nomen, alibi magnum , Ro-
■ mx intolerandum erae, (a) Itaque , cum an*
te paucos, quam Auguilus na fc cietur, moi'
fes , prodigium publice fieret ; quo denun¬
tiabatur, Regem Populo Romano , nat uram
parturire; Senatus exterritus cenfuit, ne
quis , eo anno genitus , educaretur. Verum
ii > qui gravidas uxores habebant, quod ad fe
fpem q uifque traheret, curarum, ne Senatus-
con fultu m ad serarium deferretur, (£)

Quod cum exploratum haberer hic ipfe
AugufiusjRomanos Ipeciem hanc, titulum-
que fervitutisj magis, quam rem ipfam ex-
liojrdcere , ne Civium anirnos concitarer,
regium titulum oinifit , ac Principis afiinn-
fit; Quo fpeciofifiimo nominis tegumento,
perinde ac fi meile illitum abfinrhium pro¬
pinaret t omnem , quam omifik uber ratis
memoria fufcitalfet, amaritudinem delini-
vit. ( c )

Principem enim f etiam , Senatus in ami-
q ia RepubI, fibi adfcifcere lolitus erat i (d)
Adeoque nomen hoc Romanis haud infu-
lens videbatur.

Idem Auguftus tribunitiam porcftatem
( populare maxime nomen erat ) lum-
mi faftigii vocabulum repent : Ne Regis*
aut Biftatoris nomen a Humeret, aeramen,
appellatione aliqua , cetera Imperia praimi-
neret. (?) Reliquorum Magi ftra tuum eadem
quidem vocabula; yerfo tamcn civitatis

fta-

(a) Scipio ap, Liv>L zj. hifior, (b) Siuton.
in isiagufto. ( c) Scipio ^Aminir* dtjJirtJn
Tac' A*. i . di fi. i. (d) Uv* tik 27 . hfion
Cc) Tacit* Iti, hamat.

Pars.lL C*t 7-V' /

ftatu, nihil ufquam p ri(ci, aut integri moiis;
omnes exuta squalitate, jufla Principis
afpeftar^ (*) >

Veiho enim Auguftus Tribunus Plebis s
*e vero ipfa Rex fuit. (£) Sed hxc veftigia
Hiorientis erant Libertatis, (q)

Similiter Tiberius acerbe increpuit eos,
qui divinas ejus occupationes, ipfumque
Dominum dixerant : (d) Et adhuc Vitellius ,
rnortuo Otthone, mifit in Urbem Ediftum *
quo vocabulum Augufti differret, Caefaris
non reciperet ; cum taman de poteftate ni¬
hil detraheret, (e)

Ita antiqui hi Imperatores., cumpotefta-
tem omnimodam fibi ufurparent, nomine
tamen & inanibus titulorum abftinuerunt.

Contrarium in Imperio noftro accidit: lnnoflro
Majeftasenim, St quicquidfplendidorum ti- nomen
tulorum fingi aut reperiripoteft , Imperato- fine re*
ri tota die cumuiatim tributum eft 3 vim
vero ipfam Imperii j Scpoteftatem omnem
Ordines fibirefervarunt. Et hi ipfl tituli ve-
ftigia fuerunt5morientis antiqui Dominatus.

Nam quamvis Imperatorem, & Regem, 8c
Dominum veftrum efie fateamini, inquit
Aneas Sylviusad Imperii Proceres, (f) pre¬
cario tamen ille imperare videtur; Nuila
ejus potentia eft : Tantum ei paretis., quan¬
tum vultis 3 vultis autem minimtam. Liber¬
tas omnibus in communi placet.

Et , de fui a:vi ftatu , Eraftnus ad Campe-
gium Cardinalem fcripfit: (g) CxfareaiMa-
jeftatis nomen fic agnofeunt Germani » ut
imperent verius, quam pareant.

(a) Idem lib. i. annal. (b) 'Bodin. lib. 4. de
Republ. cap . I . fc) Tacit.d. lib. I . annal.

(dl) Tacit . lib . 2. annal . ( e) Idem lib . 2. hifi,

(f ) in Cjerm, C43. (g) ap, Sitii . L 7*

kA4 fi-
mtilacra
quoque
pertinet^
Pleni tu-
dol^ote-
fiatis
Impera -
Urm9

leni¬
tudo Po-
ufiatts
tribui¬
tur Im¬
peratori
ir Regi
Rem ti¬
norum
fmnl.

4°® ‘De Ratione Statuo

Sectio III.

A I.terum , quod principem inter haedi-
mu Iaera locum obtinet , ell , Plenitudo
Poteftatis Imperat orix , 3iemi%r Jftvfw
litfict; 30?apt. macfjt imt> voltnf&mmctiljcit /
Q3o(lnfommcnI;cit jfepferitcfjen fjctraits : Qus
infinities tere in Recellibus Imperii , & vul¬
go, Imperatori adferibitur.

Hancautem Imperator, in verbis fi bi u*
furper, licet; Dummodo ultra verba non
procedat. St a re ipla abftineat. Nam Pleni¬
tudo hrec Poteftatis , quae Imperatori tribui¬
tur , merito ad ea refertur , qua: ex priflina
Reipublica: forma remanere folent. (a)

Et hic , ad meliorem hujus fimulacri co¬
gnitionem , ut id , merum fimulacruin efle ,
liquido cognofeatur , notare operte precium
efl : •Plenitudinem illam Poteftatis , non loli
Imperatori ,led & Regi Romanorum , vivo
Imperatore , adeoque ambobus , jun&im,
tribui , QSir |i%n/ otfenen/ gcluctcn/ *>on Olo*,
tui fd; e i' / X c i; fc r 1 1 d; e r / ttnb jtonujjicljti'

«nt1 uotlnfommcn(;«t. (b)

Hinc quoque Imperator Rex Romano-
mm , uterque, Capita Imperii, tue fy «#/
appellantur: (c) Nec Rex Romanorum, no¬
mine tantum Imperatoris, fed & propria

auto-

V

^a) ^drnifA* 2, de Republ. e, 7, ??. 5, fb) Re*
fus Imperii de *Anm r 542. § WwhC fld) flfe#
ifmanfc, & § fjtmim tuib Rcajfn*

Imperti Qfyriberg. de eod. ^Anno § utifc

ba0 JUjic^cn^C* ReceJJhs de ^ Anno i$55*
§■ me fc ften/ ovbnml tinC raotfctt/ ig*

(c) dr Reajfius de ^Anno 1555,5 itnb Itll ftfl
SOtillJt. Receffm Deputatorum di

vIuhq i sh ^ founurfim^m fu&*

Pars ; 7. Cap. VI. 4°*

autoritate, fui- / ale Ov5imfd;ct.K6#

^ifj/ decernere, dicitur. ( a)

Et manifefti tamen juriseft, quod Rex Quod ,
Romanorum non iit , nili perpetuus Impe- quoad
tatoris Vicarius. Qjjamdiu enim Cxiai vita 'Regem
fupeieft , & intra fines Imperii repetitur, o- Roma-
ftinis penes ipfum eft poteftas : Abfenteau- «orum
tem illo, rei fumma ad Regem quidem ve- perfpi-r ,

nit, fed tanquam nomine, & loco Cadaris. (fr) cue fal-

Id ipfum , ex transactione Svvinfurtenfi, fum.
Anno ijjz. inita , apparet , quaCarolus V
cum EleCtoribus convenit : Ut, liquando
Rex Romanorum crearetur, vivo Imperato¬
te , non fuo , fed illius tantum nomine»

Rem pubi, adminiftraret } nec ullam fibi po-
teftatem ac Imperium arrogaret ; neque
Principes, aut Ordines Imperii , ulla fide ,

Vel jurejurando adftringerer , nifipoftmoi-
tem Csefaris. (c)

Ad quod exemplum Rudolphus II Anno
x S 7 5- vivo Parente, Rex Romanorum de-
lignatus , pfomifit , ( d ) tmb wofte

ftd) Eeincr Oiegtmmg/ nocl) adnitniftiation»
ini f;ciiigen ^H6mifd?cn OvcicI? / w>citer / oi)ee an#
fccr& Htitctstcficn / barni/ fo »tcl ifjm »on kc
*Kiyfcr(irf;cn ucvg&nnct/unbjugtfiifftn

njurte : ©oltc unb ivotlc and) 3l)tct
lit^cn iO?ai)C, bic jctt fcinca tebene/ «n tljtcc

Spo*

(a) d. RecejJUs de *Anni 1541. $ f 0 (j«6cn t>cm
Alfeni nticfi. & 5 unb baniit fotefies alitu. & §

Tjimim unbbUtteU- d.Reeejfus de anno 1SSS-
% fo ftcfi blinn. (b) Rereftmp.de anno I J4Z°

§ Ullb Enimit btC jnf. Ordin. Camera de ^Anno
1 j s $■ parte 1 .tif.i . § nemftcfi wolltn bie- Re-
ctf. lmp.de ^4 imo i J J7- § X. Ijakll UMS
tm Olant cn- Civit. Legati apud Sleidan. hb.
Z.hiftir. ( C ) Sleidan.d,ltb.$. (A) in Cii-

pilula: , § ivtr [olUlj «Hb

'Et per
fi abfur-
dnm.

4° z F>e Ultione Statns

•S}o(jctf / unti Q33xit*£»cn / fcwc tntinfi o5ct* cfit->
trag tf>un.

Poteftas ergo Regis Romanorum , vivo
Imperatore, aut nulla , aut certe precaria , &
talis eft, qua: ex mera Imperatoris voluntate
dependet : Eandem vero perfeftam dicere
velle , & plenitudinem illi tribuere , fana ra¬
tio non admittit.

Et fane, fi confummatam , feu plenam, &
abfolutam ejufmodi potefiatem , non titulo
teniis , (nam de eo , nec dubium ullum, nec
quaiftio jam eft) led reapfe, utrique, tam
Imperatori, quam Regi Romanorum affi-
gnemus ; magna inde oritur abfurditas.

Regi enim' Romanorum fi ejufmodi po¬
teftas competit , illa aut privative, ut Impe¬
rator ea fpolietur, aut communicative , ut
utrique fiat communis , & ambo ejus parti¬
cipes lint , aut denique cumulati ve, ut uter¬
que eam habeat in folidum,in eundem con¬
fertur.

Non privative.nec communicative: Quia,
ex omnium opinione , creato Rege Roma¬
norum, Imperator, hoc non obftante, pote-
ftatem fuam retinet illibatam , nec quic-
quam ei per hanc elefhonem decedit. De¬
cederet autem, fi, vel in communionem
tantum , cum ipfo veniret , creatus Rex Ro-
manorum_>.

Nec cumulative : Quia id impoflibile eft.

Ut enim duo eandem rem in folidum , ac
pleno jure poffidere, aut in dominio habere
non pofiunt : (a) Ita nec plenam, ablolu-
tanr , & quidem folidam in Republica habe-
re poteftatem 3 ablurdiffimumque in Poli¬
ticis

(2) l- 5- §• 3 • Commod. /. 3. §. 5. de acqu . vd

amit.pojfejf,

Pars 1L Cdf>. VL 4°5

ricis habetur, duas faperioritates conflituc*
xe in uno imperio (a)

Ei quemadmodum in uno corpore phyfi-
co , una anima , qux imperat-, non dure 3 in
Mundo, unus Deus , qui illum ex arbitrio
moderatur : Ita pro monftro foret, imo im-
pofilbile, in una eademque Republ. duas
elle fu premas po refla tes xquales. (£)

Quinimo, ex mente Alexandri Magni ,
(c) nec mundus duos patitur foles : Nec Im¬
perium ^ duos ejuimodi plena poteflatein
tblidum prxditos Principes 5aequafi bicipi¬
tem aquilam, & biceps regale monftrurn.

Nec illud empUlirum cicatricem huic
Vulneri inducit,quod Reinkingius {d) appli¬
cat: Exercitium nempe hujus poteilatis ,
aftu fecundo* Imperatore prxfente y & non
impedito, in Rege Romanorum , ftilpen-
fum quodammodo ede, & delirefcere.

Si’ enim iufpenditur & delitcfcic Regis
Romanorum poteftas , prafente Imperato-
* re* certe minor eft Imperatoris poteftate,
cique , t an quam fuperiori cedit.

Ita enim Senatus quoque autoritas, ac
omnium inferiorum Magiftratuum Imperia*
prxfente Principe, conquielcunr. Veluc flu¬
viorum vis & impetus, una cum nomine,
ab forbetur * cum a U olli is in mare > confufi ,
labantur: Et fideram omnium , ftellarum
tum arantium > tum non errantium lux nul¬
la percipitur, cum primum Sol exoriri coe¬
pit, quali lumen acceptum Soli reftnucre
videamur* (<*)

Smn-

(a ) ex & Thema Mrchaele 7 \eink* ^ I -

cL 5 . c. 2. iu 16* (bj PctriM Gregor, i I *ds
Republica , cv I* (c) apud Ornatu in ejt*6
hiftoria, (d) L 1. cl* 3. c. 14* n*.$

(e) Bodiu.liL 3, de Tcpul/L cap, 6*

Dc Ratione Sta tus

Summa ergo, abfoluta, perfeda, &c plena,
feu con funi mata dici nequit, cum alia ea fu-
perior & perfeftior fitporeftas : Perfectum
enim & con fum matum , feu plenum id de-
lphm dici meretur , quod infummo gradu
t/onfiftit; quod omnibus numeris abfiolu-
Uim eft ; & cui nihil atti piius addi , q u o que
aliud perfedtius, feu magis confummatum
inveniri nequit.

Et hxz quidem eo fine adduximus, ut
oftenderemus , quam horum fplendidormn
titulorum, feu largi , feu prodigi potius , ex-
fiitant Recefius Imperii : Quam opere voci¬
bus iftis , Majeftatem Imperii alias deno-
tanribus & inferentibus, abutantur ; multa-
- que verbotenus j a <ft e n t , quae, rei veritate in-
fpefta , nec ita fe habent , nec per rerum na-
luram habere poffunt.

Ex quo patet, quam parum fidei, lubricis
bis argumentis , ab exteriori verborum cor¬
tice d dum cis , qute fu a le abfurditate , vel ut
proprio telo, fxp i iis jugulant , tribuendu fit.

Sectio I v.

Plura E-T Orfum ulterius referendum eft,quodo-
Jllaje- ljlmnia Decreta, Imperatoris nomine fi-
jlatti ji- ant , &c mandata omnia fub ejus nomine
mula- emanent ; Id quod ex Imperii Recdlibus
era, lm- paflim liquer.

feratori Quemadmodum -Veneriis etiam' Cund*
relicta. Epiltolte Reipublicx fub nomine Ducis pro¬
deunt, obfignaruurqtte : Orator quivis , Pra>
tor, Pratfeftus , aut quilibet alius , qui ad Se¬
natum fcribeie voluerit literas,ad Principem
eas delimat: Decretorum , Legum , ac Se-
narusconflrlrorum promulgationes nomine
Principis fiunt, (b) Eo-

[aj Eodm.tib. ?. de Rcpubl. cap. 6. (I/) (Vi¬

tat, hb, z, de Rtbubl, Venet .

Pars H„ Caf). VI, 4cj

Eodem pfcrtinet , quod humillime Ordi¬
nes le demittunt, Se, in Comitiis , vota fua ,
cum conteftatione fubjeftiffima: obfeivan-
tia:, interponunt ; Ex quo Reinkingtus infi-
gnem Imperatoris prae eminentiam nequic-
quam colligit, (a)

Ad fimulacra porro refertur , quod ea,
quas revera Imperii funt., Imperaroris folius
aliquando effe dicuntur : Ut , Ofctjffitlicbe
Conft itution ,(i) jfv\np'ctltu)3 Jlctium er# get i djf>
(c) JCct;fcr{id;e jurifdidion; (d) Se plura talia.

Illud quoq; inprimis huc fpedfat : Quod ,
ubicunque Imperatoris ac Imperii fimul
■mentio fit , Imperatoris nomen Imperio
praeponitur.

Exempli gratia , QSnfct tmb beo fteihgen
Ovctdis Qfcfjt/ (e) unfer tmb beo (;ciltgcnOveid?s
Ovati;/ (f) ober Olcgimcnf / (g) OSnfet imb beo
l;et(tgen OXetdfjo (£Ijwt>3th'ffcn / (b) fci; vcilttff
fltler 'Pnvtiegicn/ fo i^r von QSno itnb beni
fjotiigcn Ouid^e l;nb(/ (i) bci/ beti (Sijbcn imb
*Pfltd;fcst / Samit tfjr Q3no/ itnb hem bciligen
OUtcf) jugctljdn /imb verrcanbt/ (kj ^nfer/

mtb

(a) Ub.i.cl.z.cap.i.n.nG, (b) Recejfus Im¬
perii de anno 1444. {1 nael; bcm and; bic fd;<fb*
lid;c, (c) Rubr. Ordinationis Camera de
SdmiO r JSS, & pafiim. (A) Ordinatio Ca¬
mera de eod.^Anno parte 2. tit. 27. (e) Pax

pubi, de ^Anno i49£rTfrr$4Q>oen bet $mb*
hvedjer. (f ) Ordinatio Regimenti de ^Anno
isoo.tit. ycm#en jtBfltjtjigen/tc. (e) Re-

ceffUi Jjnpedi de eod. Anno tit . bcO Oieid)®

SCdtl;c fbden (;mfuro Ovegentcn/tc. (h) Pax

publica de Anno 1 j 2 1 . in prine. Receffm Im¬
perii ac Anno 1524 in prine, (i) d. ‘Tax
publica de Anno tj zl. tit.fin. § bttffluf bc»
fc^tcn / IC. (h) Qwfiitum contra Anaba*
pnjlew de „4nno 1 j z$, §

406 De Ratione Statm

tm& t?co Ijciligcii 3ic»d)o ungimbc / ( a) QSnfit
Surjt/ mib £>co (icidgcn Oxcidbo ©ficb/(£) Q3n*
fer/ ti nt> bes (jctltgcn Oftctdjco (25tanbc uni)
05ltcbct / (c) SSnfct / itnb bes f)ct(tqcn Dvcidjs
autoritnf/ reputation unb (d) Et mul-

toties; inio toties, quoties haec duo con¬
junguntur: Ut, ex quotidiano Germaniee
ftylo, notorium eft.

Nec inde tamen magis praerogativam ali¬
quam Imperatoris prx Imperio colliges,
quam fi Venetorum Ducem, ex hoc ipfo
lundamento, Reipubl. Venetae praeferre ve¬
lis : Nani & ibi Signoria Duci poftponitur.

Sic Donatus Jannottus feriptum quod-
dani adducit, (e) quod incipit : Dominicus
Maurocenius Venetias pervenit , & expoliiit
coram Duce & Dominatione.

Sic in tabulis foederis , inter Pontificem ,
Regem Galliae , Venetos, ac Ducem Sfor-
tiam , Anno 1526 , adverfus Carolum V con,-
trafti, quasrecenfet VVaremundus ab (£ten*
fccvg/ (f) Dux Andreas Gritti , inclyto Ve¬
netorum Dominio, veiboteniis,femper an-
•terior eft.

Qjpod fi ex loco Ordinis firmum aliquod
argumentum , ad Imperatoris prxeniinen-
tiam ftabiliendam , exftruere velis, necef-
fum eft , ut Imperium Chriftianx fidef &
Imperatorem, utrique , potiorem efie afle-
ras : Imperator enim huic utrique , & Impe¬
rium

(ti) 'Receff. lmp. de „ Anno 1530. § unb btcttrcih

(b) Receffui Imperti de ^.4nno 1544. in prine.

(c) Recejjui Imperii de ^ inno isss.in prine.
( dj Receff. Imp de ^ Anno 15 66. § bcmnucfj
im 64 jaljv. Receff. Imp.de^Anno 1567.$ fl&CC
bod) ba fte ftcf;. Receff. Imperii de anno 1594.
$ bicnml ban vorangcjeigt. (e) in libro de
■Republ, Venet. (f) parte a, de fcedtr, cap.l*

Pars llr Cap* VI !+ 4° 7

rium Ghriftianx fidei alicubi proponitur,
0v6mifc(;cn ^cijfcrlidjm CDIaic^
itat j bum tjriftgm tRcicfj/ nnb imjVrm
Ud)m ©fauben /511 cf;r/ awfmfjmcn unbflJri*
fare getepen inoge*

Hxc, ac ejus farinae, quam plurima , Impe¬
rii , fea Majeftaus fimulacra ex Imperii Re-
ceflibus^Sc vulgata ftyli Germanici obfer-
vantia coacervari poflunt : Qux vulgo, apud
Politieo-Legiitas noftros tanti momenti a>
ftimantur, ut ipfam Imperii Ma/eftatem, ex
illis metiri, non embefeant;

Magis enim ea , qux videntur , quam quas
funt , hominum multitudo conilderat : (b)
Nec Populus folec res profundius intueri j
fed, qux videntur, & foris ita e fle apparent,
cas perinde, ac li revera ita lmr, accipit, (c)
Eodem modo apud Romanos indulgentia
Imperatorum ferit* ut nonnulli, ad exter¬
nam tantum formam intenti, crederent,
primorum Imperatorum Majeftatem non
fuiffe regiam* vel abfolutam , cum Principes
tantum vocarentur, non Reges, (d) Unde
de Caligula Suetonius, vulgari Ixac opinio*
ne Imbutas Icribit: [e) Parum ab fui fle,
quin diadema fu me ree & fpcciem Principa¬
tus in Regnum converterer. Quali vero ia
diademate >& non potius in imperandi po-
teftate , Regnum confideret*

Nos vero , hac in parte , illorum po¬
tias Romanorum veftigia merito fequimur j
apud quos j ut Tacitus antoreft, (f) jus
Imperii valebat * inania transmitteban¬
tur:

(a) Receffks Imperii de ^Anno 152 s* in prine.

(b ) Scip , lAmmirdib. r. differt fPvL in Tacit*
difc , 1 _ (c) JtlacchiavelL lib . I - difputat . dc

RepubL e, 1$. (d) Dion m ^iugufiom

(e) it} Cal%ul$t (f) lib* 15* annat.

Simula¬
cra h&c
vulgo
maxime
atten¬
duntur*

40S De Ratione Status

tur: Et facile inanem verborum pompam
Imperatori remitteremus, modo Ordinibus
Imperii fuafibi vis ac autontas debita con¬
flaret.

Impera- Quod fi calamitofi/fimum hodierni Im-
toresho- perii flatum intueamur, cum dolore agno-
die vim fcimus , jam, ordine & modo plane inverfo ,
Maje- Imperatores Auftriacos , intra proxime ela¬
tam /m- pfum feculum, omnia fere' Ordinum jura
i/entjji- (illis, per infcitiam, feu inertiam, ad id con-
mulacTis niventibus) praedonum more involafle , &
Imperio Ordinibus vix inania quredam,priftina:auto-
relittu. ritatisreliquilTe fimulacra.

Ut hodie de Germanis pene dicere liceat,
quod de Macedonibus Curritis feribit ( a)
Afluet os quidem regio Imperii , fed majore
Libertatis umbra , quam cetera: gentes.

Fuifient lane Germanica: genti. Libertati
antehac inhieta , fi eam fartam retiam ler-
vare voluilfet , eo omnia Confilia & aftio-
sies dirigenda , ut , nomine adminifl rationis
pe nes Imperatorem relitfto , vim Imperii
lpfimet Ordines complecterentur, ac Jura
Majjeflatis, pro antiquo more , intaCta fibi
fervarenr.

Sed, Auflriaca de gente, Imperatores»
longiffimo i flo tempore , quo , non interru¬
pta fpecie , imperarunt , Augufti exemplo,
(£) infurgerepaulatim ; munia Senatus, Ma-
giftratuum. Legum, ad fe trahere coeperunt:
Nec unum quidem , e Juribus Majeftatis, il¬
libatum reliquerunt , quod non , aut aperta
vi, aut fubdolis molitionibus, & fpeciolo
aliquo prartextu , invadere ac occupare , co¬
nati fint.

De quibus, ordine, jam jam agemus.

C A "

(a) (b) Tacih iib.q, anml-

rPars 1 1. CaP- VlU

402»

Caput VII.

De Jlngulis Maj e Jiatis iHribtM, qu& Im¬
perium fulva ftbi refer vare debuerat, fed
Imperatores , Procerum ne gli genti u %
paulatim Jibi arrogarunt »

Sectio I*

T) Riora illa duo Majeftatis Jura , in qut-
I bus maxima Majeftatis pars,ejufque vei-
ut fumma confiftit , Legibus nempe lolu-
tum efle, 6 c Leges ferre , ac pro lubitu impe¬
rare Subditis , Auftriaci lenfim cum tempo¬
re, interque eos , defunctus cumprimis Fer-
dinandus, nefario aufufibi afleruerunt. _ imherA. .

Conftitutionibus enim & Legibus, Mori- sj^j
bufque Imperii , pro re nata femper uti linit. ^

Et , fiquidem commodum, utile, aut e re (ua <.
id vi fum eft , eas optime allegare noverunt :
Ubicunque vero voluntati ac cupiditatibus
fuis refifterent , nullis fe Legibus teneri pro- •?

feflifunr. (a) . ruo ufi

Exemplum luculentum habemus in cau
fa Donavverdica ; in qua exfecutionis Ordi- J ''' ’
natio neglefta eft; Idquejure faftum , nec
ejus Ordinatione Csfarem conftringi , ma-
a no conatu propugnat Relator Donavverdi-
cus. Et tamen poft , ubi de Urbe hac , in

libertatem reftituenda, aftum eft, Impera¬
torem, Bavaro pofleffionevn hujus Urbis re¬
linquere, ex prsefcripto hujus Ordinationis
teneri , donec de expenfis ipfi fatisfiat , re-
fponfum fuit, ©af tnc (Stabt/ vermoge
Oici&^abfcbwbc «nl» Exfecutione jOrDmimj/

s SSrtfl*

(a) Vt tcftatur Clitor Informationis Donaver-
dio a parte z. p. 3 9° •

HDe Ratione Sfatut

'Sayevn/ ttj? ijjm fcic utitijftctt erffttffcf/ y(Vt;af (/
unt) m()diittg vcrbfeiben mujfe. (a)

Nofter quoque Ferdinandus , ubicunque
conducibile rei fua: videbatur, nihil, nili
Auream Bullam, Pacem religiolain 5c piofa-
nam , Leges & Conftittuiones Imperii , de¬
nique antiquam o b fer v an tiam crepabat:
Ubi vero propofitoi & artionibus fuis in¬
commodare poterant , Imperii Ordinationi- I
bus , aut antiqua obfervantia fe teneri nega¬
vit , St; il)m/ roeber fes Ovctdpa £>xfo
mmq / m>dj audf; t>as (;ci‘£ommcn ctnitjc maft
511 fd^veibett. (i)

Ita, Anno itfn, Pacis tractatus, Brnxellis
coeptos, eo colore abrupit ; quod res tanti
momenti , abfque communi Ordinum con-
fenfu, expediri non polTet , £)ie Anno 162 1
Kocqcn t>cr 'Pfadjifdxn fad;e / jit 59mffcl an$o
funqcnc/ ruit) uom ^ajfcr yorgcfcfjirtgene tra-
rtation , tfi/ re inferta, abrumptret n>ort)cii/
mif bcm vargcfcum : £)ufi foldje tthchttge JJltictjo*
fctdjcrt/ nidjt «uffcc bcm Ovetcfc / unbol;tJ
fccr 0)m*3urffm unb (Stifn&e jufammcnfunft
fonten trartirct tmb aOgctwnbdftverbctt, (c)
Trartatuum vero Prageniium , rei , non
minus certa: , fi non magis momen tofe, te¬
lam, quia e re Aia efle videbat, abfque Ordi¬
num, Elertorumve confenfu,cuni folo Saxo¬
ne, pertexere, non eft veritus.

Eidem, noftro tempore, foli , inconfuftis
Imperii Ordinibus , aut faltern Elertoribus ,
Palatinum Elertorem proferibere, nulla; at
prolcriptuna reftituere, multa Se magna re¬
ligio fuit: ita enim, circa hanc materiam

reli¬
ga) ^Autor Dondjverd. Relatiouii parte 1, p.jl.
(bj Replica Ca farti t;i Conventu Rattiboncnf
~ Anno i$iQ.de dato 20 lui. (cj Elctiw
CCaUtinm in flamfejio fuo p, 30.

‘T ars II. Cap. VII. 4**

reIigio fiilum fe fimulavit, quafi nihil un-
flUam, abique Ordinum conlenllt, inchoare
inanimum induy. i flet.

Cum, inquit, (f! ) boc negotium tanti mo¬
menti & ponderis fit , totumque quafi Im-
peruiin concernat, in quo Majeftas fua hac-
tenirs afliftenria confit io diverfoium

Principum uti fo lita , non equidem conve¬
niens efie judicavit, refolutionem finalem
capere, fine eorundem interventione Se con-
filio: Qmj majore autoritate Se lecuritate,
traftario haec lubfiftat , nec totum onus fibi
incumbat.

Ita , cum violentis Csfareanorum atten¬
tatis , privilegia fua , & Afichaffenburgenfia
Pacta Civitas Spirenfis opponeret, illis re-
fponfum efl, bie privilegia Ijcttcn iljrctt
ott/ «nD gcfcftclje bcnfclbcn burcb .ftcijfcriidjc
Dcrothtmngcn fcmabbwdj; bie 2ffd;uffcnbut*
Qifdje Dcrgleicbung abcr / fci; nad; beu jcttcit
«»b (cuftcn gcrid)tet / ba btcfelbigcn in ronubcl
unb yevcnberung gcratjfcn / fcabe es bnmtf eme
(intere b cfdfwffenbcit ; Item. £)tc 0v6mifd;cti
-Sctjfet ftetten mit beti gnabeit / frct^itfm/ ttn&
privileg-.en functi felb|l/ in jutrugeiiben fdttcn/
biebnnb nirt)t gcbitnbeil/ biecutbetc ( nemtid)
bie 'itfctjnfFenbiivgifcfjc hembefung) fo nticf) fcrt*
mfi&ttgen scitcn tmgefeijcn / Ijsttcn and? mm*
nicljt i(;rc umnbcnmg/ unb (tcffcn ficf? bec
JtcpfctUtfjm QSo^cibtn ntd;f in wcg

fleKett.

Quid veto hoc aliud eft t quam Impera¬
tori, non obftantibus Legibus, privilegiis

S 2 aut

(a) 7» refalulione ad proportionem Baronis Dyobii
.Anno 162 u apud Lundorp. tomo i. a£h, pubi.
L6.c.96.p. roi*. fbj Vt refiantur bie
breti fiil?fc(;veibctlbe fStdbtC in lireris ad Ele-
ii orem Saxo ni a dedat'; i Octslnn vinno I6as*

4TZ T)e Ratione Statui

aut propriis proni iflls &. fin cerati onlbus,
quidlibet audendi, Legefque ac Privilegia fi¬
gendi pro lubitu, & refigendi, arrogare po-
teftatem-».

Tcrdi- Sed Ferdinandus hic , ut fi quis alius , ve-
mmdus tus illud, Principem Legibus lolurum eifie,
inprmit vdut ab inferis reduxit; Ac ita liberrime
Legum evagatus eft , ira in Imperii , ac amnium Ot*
centem- dinum jura invafit, irruit, irrupit: Qu.afi
tor fuit, nullis Fundamentalium Legum, ac Caprtu-
iationis repagulis conftringeretur.

Libertas enim communis ab eo deprefla,
fic pedibus conculcata : Conftitutiones Im¬
perii, & Capitulario, ad quam obfervandam
corporali juramento fe obftrinxerat , viola¬
ta: : pax reiigiofa , & profana, qua: adaman¬
tina vdut fulcra fiunt , quibus incolumitas
fit tranquillitas Imperii nititur , infuper ha¬
bita; ; Et nihil non alium, nifi quod Tyran¬
num deceret.

Qi:»d Queritur de eo tota Germania : Quefti
probatur nominarim fuut , Euangelici praxipue Prill-
?nu-:t> ' cipes: Que Ilus EleftorSaxo, Euangelico-
vum te- rum hucuique Coriphasus : Quefti omnes
ftimo- Eledores, tam Ecdeliallici, quam fecuiares;
"i0‘ tam Pontificii , quam Euangelici,

Euangelici quidem Principes ac Ordines
aperte fic vere icripferunr, (a) &<*(;/ ite fo
(intr cmov&cne/ unifo fspfpct crljtUfcttc tatt*
f$N Libertct /l*attn botfi £>ic el)t' mifi nujrMgfdC
fies fjddgcn Qlonufifrcn Ouutys ficnif;cf / bctv&t
bit/ Geirucfcl/mji gcurigfltget werii/ ite ff cu-cf#
<lt ttttb Wtt&eWegfidfjett fulcra ics Rdigion-
unfi profan -Srtcficns fcpni mcrf(rri) gcfuncfdt
mifi / fo v»ofjf ite {jctifome Ouiehs*

conftitutiones, £ra;o#ucrftiffitiigc!)/ mifi mi»

iere

(a) In Uteris ad Cafir, de dato ifiphift i S JAaji
*Ahkq

eTars TI. Cdp. VI 7. 417

Sere l51i(Jdfjc irt-bmingcn / imb abfdjie&c ber#
tnafeii uerbimctclf/ tmb vcm vifcn jimsct gc*
feftrt/ baf es bao anfeljcn getvtiinen wolJc/ «(0
cb fcdck / init fogvo^ev prudentzimb ffirftdj*-
figfeit aufgcri^jtctc fanftiones »nb abfd;tcbc
gelu ifjren abfdfjtcb fjeften beformiicn folle».

Separatim quoque Elegor Saxo, (<i) bfl{?
ntte unb ficftfam gefnffeunb fo Ijoef; bc»
tcurte fundamental gcfci>e/ CJlcid:0;cor.ftitu-
tione» / unb <Et‘Ct;s-i)rfctuingfn cilfo 3crf»ttct /
unb cine folcfec confufio rerum cingcfttfivrf /
or.cb barbct folcbc exces vcriibct/ Me feut|d;e
LibertcC and) rttfo gcbrucfct i baji bergletcbema
Ijtjfaricn nicljt ijntcfrtt.

Nec miniis acriter in Ferdinandt aftiones
imiyerti Eleftores, junftini, invecti Sunt, (i)
tflj; fotdjc facbcn rorgangcn/ fo bc» funda¬
menta! gc'V(p:n bcs ^ficirlje jjutvibce fauffcil /
flucfj obnc bcffcn ciibltdje convultion , wnl> jcr»
tuf-tnng mdjjt funget gtbiUbct rocrbcn tonnat ;-
£)ic ut)ra ite icMidie vetfaffung bcs Ijctiigen
OvSmtfdjc» 3teid)e8t»crb£ bubiird) wcbcvgmf*
ftn / tmb bcffclbeti tojibare / teimmvorbenc
Srajfjdt / fo gar unfer btc fujjc getveten.

Ut vero Legum poteftatem minus exti- Idem <

inefcerec Eerdinandus , removere etiam in Palavn i
animum induxit praecipuum Legum Curto- prtvitc-
dem : Eleftorem, nempe, Falatinum, Impe- gnanjs
ratoris Judicem , licentia: imperatoris obi- jttdican-
cenu, _ _ dolmpe~

Hujus enim privilegium , non in antiqua ratore ,
modo obfervantia , fed claris in fu per Aurea: perfuos,
E tiliae verbis fundatum, in prorogatam ali- m dttbi~
quam jurifdiftionem , imo, in' arbitrium umvo-
convenere , & , tanquam icm minimi mo cavit,

S 3 men¬

ta) in lit. aci Ccfir.de dato grtkfn Z4

an no 1630. ('b ) In duplica, in Conventa

Rxliiboticnfi anno l6$o.di\daia-z9 /«/,

A ? 4 J3-' Ratione Statui

menti) quantum pote , elevare , per manai-

pia fua , connifus eft.

Inter quos Autor Juftitia: Cjefirex Impe¬
rialis ita , contemtim, ac per ludibrium lcri-
bit. (<t) Illam foierc efle rufticorum iimpli-
eem & ridiculam fuperbiain : Qm , quando
cum Viro Principe, etiam tantam locuti
fuerint , multam lingulares fe cfle putent }
lu per reliquos fui pagi. Hanc autem prttfen-
tem illam adhuc longe fuperare. Quia nul¬
lus rufticus elfet tam fimplex , qui ii compo¬
neret lites, de finibus agrorum , inter Prin¬
cipem, & alios quofdam , tanquam Vir bo¬
nus , 5c rerum iftiulmodi peritus 3 ( uri latis
fieri poteft ) Qui, inquam, propterea in tan¬
tum fuperbiret , ut putaret , le elTe Judicem
fui Principis , Ut ab eodem ad fe,in quibus¬
cunque caufis provocari pofie , & debere.

Quinimo confuerudinem illam , cujus in
AuieaBulla mentio fit, jam finem accepifle,
nec in vigore amplius effie , idem alferit:
Cum ea jam longa, & ultra centum anno¬
rum curriculum duianre , defuetudme obi-
oleverit. nec ullum hujus Judicii exem¬
plum noftro tempore daripoifit.

Sectio II,

Fefdir \ Ltcrum quoque illud ac praecipuum Jus
nandus Majcftads , Leges, nempe, ferre , & a b-
frolubi- rogare, proqtie Ili b itu imperare Subditis ,
tu Lega quam libere per omnia Ferdinandus libi
tulit es* ufurpavit.

tibrogi i- Pro arbitrio fuo omnia in Imperio djfpo-

Vtf. fuit : pro ratione fleti t ejus voluntas; Nec
Principes ac Ordines Imperii , velut liberri¬
mos Principes ac Ordines tradlavit, fed pro¬
pria velut mancipia.

(aj prepef 13.

Nulla.

'Tars ? 1. Caj>. V 7 ?• 4.T s

Nulla Comitiorum , & publicorum , tc“
«niverfalium Conventuum mentio: Omni
ipGus folius atbitrioafta & transafta; Nec

cuaquam de ie Ek(ftores,ne quid de alus or

«inibus dicam, confulti funt.

Tandem hic Ferdinandus, «na cum folo ldj«e
kleftore Saxone , particularem nansaftio- JTr

nem Pragenfem , tanquam bellorum Civi- vibrans

liuin cataftrophen , loco univerfalisabcujus nuume
Conftitutionis , Imperio obmifit , Wftnn ragn-

fcicfcr 3ct<bcnf4lu9 / »<?» fetu «nbtra WiW* P-
3m (lcn/ imb <£tdnbcn/ ober bi>d?bcm nicycn"

Elicii bcfkbct unb bctrdfftigct/ (qux ratiftca-
tio non voluntaria , ted necefiaria, & coa ^

eft) folct/ ole cinc genuine

gttitg qcltcn/ nucf) i»ow3|jtr 5t'chfevtidjcn -

icta OWc&».$of*3Utb / fo M>1 bcm

(t$m Xcimmcr*0crtebt / bamnf l«&erJclt ou‘p!:<#

c^jcn attfeife|lcn recrbcn. (*} A.

Er, quicquid in anterioribus Conltitutio-
nibus huic transaftioni contrarium, ntra
fui folius autoritate, Sc Eleftoiis Saxoni*
confenfu fuftulit , tecte bicfcm Sricbtnqdjlua
juwiber unb cntgcgcn / cbcr tjtnbevitd) un
fdjcfbtidjen fctjn mfidjtc/ cel)afkauc& dlamcn/
ttjic co immcr woile / bae fot/ jufcinctjctt / vo i
tmnitmb tingcjvgcn obcr uorgtiucnbct wcvc en /
fonbern ciUeo unb icbco / fo f«n un& cS

ticfcm $ritb«nf*iuo / unb befftn in (1$ $**!*«»
bcn punctcn/ articufn / unb mnjniingctt i nw*
thcitiq / flbMt&iS I »n& Ijtnbciriicb 1*9» ^ ,

tc/ Scc. gdntjltdje» unbju grnnb flufgcljobvit

C f i \ PdjjJl-

^Nce vero Transa&ionem Paffavienfem vienfi*
cmn hac Pragenfi, aut Fcrdinandi 1 & -M.au- multum
jitii aufa, cum hujus Ferdtnandi, Sc hodierni diftat.

S 4 Ele'

(a) ‘hbvtgifdicr SHcbcnf^tuji $ wnbwcntttttWJ
ihtfcv. (b) Ifod, J »30flJj«vbl«[w»

4-16 De Ratione S tatus

Elefioris Saxonis intemperie, refte compa¬
raveris.

Manfit enim transaftio Paffhvienfis intra
terminos privata: alicujus compolitionis, in¬
ter belligerantes utrinque partes : Quare ea
qua: publicum Imperii ftatum concernebant,
ad futura Comitia rejecta funt.(^) Nec trans-
aftiohsc nomen Conftitutionis univerfalis
libi unquam arrogavit , aut Receffibus Im¬
perii inferta eft.

Falluntur ergo , qui in hac transaftione
Pacis religiofa fundamentum quaerunt ;
Cum illud potius in Recelfu Comitiorum
Auguftanorum , Anno 1555 habitorum, in-
veftigandum lit.

S E c T j o III.

JAm ut ad alia Ipecialiora progrediamur,
in fuperioribus probavimus: [us, circa
Religionem , & ilia , qua; Religioni connexa
funt , Imperatori nullum elfe, nec Euange¬
licos Ordines ipfum, in his caufis, agnolcere
fuperiorem , nec penes illum , pacis religio-
fa declaranda & interpretanda efle faculta¬
tem,^.

*Auflri- Hoc vero non attento, etiam in caulis,
<aci Pacu religione connexis, jam Rudolphus , cum
jtligiofa Conlilio fuo aulico , liberum fibi lumht ar-
declara - bitritim: Qua re proteliantes non parum fe
lienem gravatos fenlerunt, nwflcn / bcro 9)?it-©(u’#
fibiar- &cm/»nt> pofteritet 511111 nadjtf;cti / nicmanb
roga- cmjurcumcn / tvann jttifdjcn fcen @(an-t>cn
runt. 01cid;o fiber bcm Religion-Sficbcn ftreit fur#
fallcn / ba^atebann f?of unb Ovd#

tf;e/ ixuwbcr 5« cognofcircn r bcnfcibcn 5«

de-

(a) Transattio 'Tajfevienfis § 5 fccttlt

«JWO Sletdan. Itb.zs , hijior.

'Tdrs 1 1 Cdp. VI L' 417

declai itcn / djvco gcfattcns 5« extendivctt obtt
gu reftringircn / ?c. $uftcl;cn «ab gcbuljrcn jb($

tt.(a)

Cujus rei exemplum exftat , Anno 1602.
in turbis Argentoratenlibus : bibi Senatus
aulicus abfolutam libi cognitionem arroga¬
vit, Se mandatis atrocibus, liib poena banni ,
Euangelicos Capitulares jure fuo delhtuere ,
aufuseft.

Quo vero audacia: defundus Ferdman-
dus hoc in articulo non progrellus eft 5

Edidofuo,6 Martii Anno 1629 promul¬
gato, contra exprefla Pacis religiofae verba s
eandem declaravit , Siliane declarationem, ■
publica: inftar fandionis, Camera: obfervan-
dam injunxit , I)at bcm .k«mmcr<Q5cruf)t bc*
fol)(cn/ anf Stcfe ctfhmmg' ( ut verba Edidi
(6) funt ) ol)ii rocitcv difputircn/ ttxtmt ber*
glcicfycn farte vovfattcn/ foinfctcfct reloluticn
begtiffcn / 511 judicivcnunb uvffictl jwfpcec^cn»
Qua quidem declaratione ejufmodi in-
telledus Paci religionis affinxit, ut ea, quan¬
tum ad Proteftantes attinet, in efifedu fun¬
ditus fubverteretur.

Papicola: enim , Si Dillingenfes inprimis
Legiftre , per Jefui:icas «quivocariones ac
ftrophas, in alienam omnino lentendam Pa¬
cem Religionis fub id tempus detorferant :
Ut Euangelicis Ordinibus , de bonis eccle-
liafticis , nihil plane jelinqueretur. Et hxc
eorum fcripta,Edido illi reftitu tori o, Com-
v mentarii loco , fuccenturiata , (c) pro deci-
fione habuerunt imperator , ac Imperatorii
Edicti Exfecutores , biefe tvcU nuffcljcnbc/uiib

S s bc»

(a) lAnhaldin. in proptfttiene nomine V nitorum
fefart failti Praga 8 lui anno 1 609. (b) <1-
pHd Luddorp. tomo 2. a ii. pubi. lib. ult> c. ult.
S (c) lufius^Afierm In dcplor, Pacti German*

4* 5 Dff Staf##

kfdjivcrticfc ©tfiriftcn/ Darin 6cf fu |jo$/
iett)iga>4j:eti5i/l)c(au’ctc Religionoj^rtcbc/ tts
giiti!; umjlcicfic/ juvor ntc crbortc t>cr|?flni>mi5
unb tnnjmmg gcjogoj / fafl aliis dilputimd)
geniacfjt/ jn rttctd? mit iillc» frdfttn Dal/m gcjtc*
Icf / OtijJ nm» fcic (StdnDc 'Jfugfpurgtfcficr Con¬
fodi0» , lvaim cs nur mtfgiicb/ biffdkn gat
unftytfl niitc&cn woite /^rtkngicici? pro cieii-
fionc angcjcgm iverbcn tt>s»ltcn. («*)

Etjudi- Judicem vero competentem fcefle in liis
tandi, in caulis , intrepide & imprudentillame f erdi-
tm cati- nandus profefius eft , (b) C£r f5nte/ <tfs $4)*
f;s, mu- (Jir 3vid)t£i‘/ utif bcv parfcsjm (anglvtmgis /
s-'«. injMnbtgco anruffcn / upcmgcr mcf;c tlntn / noct;
voruuer/ lonDcni miijtj Juftit am bctJlui(?lcins
adminiftrirctt/ unb Dcncn £>c£ctbigtc)i (Ijcitcn /
i u km jungor / tvorm fie / m$te*tt>cgc)i / imi
frait ?cs Ovcttgumef g-niben/ befugt/ wicDck
vctliciffen.

Ultimo, nupera Pacificatione Pragenfi ,
cum Optione lito Saxone Eledtore ^ ami¬
ti112111 Pacem religionis reformavit perdi-
nandus, &, lubita quadam metanaorphofi,
in aliam formam transfudit: Inprimis ve
3;o munus judicandi , tancjuam rem maximi
momenti, expreffis libi verbis-alTeruit (c)
fccfcrfcnSfjrc .Jfepfctficfje 0EJ?m?f. far ficfj/ uni)
kvo midifamnnn mn 0:«ici) /ais £>b cr * fjanbt !
i\yd (iur ben far Der md&c unguid/ung / obcC
sveifern frrcrtigtdccn / t>ic (jot) eit mib ;uriidi-
aion, unb Dic (irotige fullc/ jivifc&im Dcncit
Varcevcn/ fo tvoljl mn jCetfmfefcai £of / al5
jucv 5ffrt*ft /& c. ^uvot*

, . , o E -

{Jj Tropo/itio Legatorum EU&trk SaxonUad
Otfitrem Vienna habita i3 Maji anno i 630j
W Refalutio Cafirit iifdcm Legatu data ,

Z6 Maji Mnno cod. (C) OOrflAifdlcC SriM

Wfo#® § jwo uijmn / ; ' ^

*Pars 11, Caj>. Vlh 4* 9

Sectio IV.

"D Ellum indicere ac gerere 5 live externum ,

^ Cve internum , Pacem inire, ac foedera

contrahere, line omnium Ordinum, aut cer¬
te ( ex Capnulationis tenore) fine Eleclo-
rumconfenfu, Imperator nequir.

Ordinibus vero Imperii, non modo ad¬
versus extraneum Hoftem lefe tueri , fed &
ip (intimet Imperatorem , fi contra officiam
fuura (e gerat , armis impetere ■ faedeiaque ,
tion inter fe modo, fiedSc cum extraneis jun¬
gere licere, jam ante demonfti a vimus. _ .

Anftriaci contra Imperatores, prius quide lut belli,
illud libi arrogarunt : Pofterius vero, Ordini- 'Taru,
bus Imperii, quantum in fe fiut,ademeru n t, & Fu de-*
Carolus V quin foedus cum Pontifice lio- rum >
mano , in Pro reflantium perniciem dande- ^uflri-
fiino pepigerit, dubium nullum eft; (<d Hoc- aci fi/i
tamen licitum efle, dicebatur. futuar.

Contra vero Smalcaldicum foedus , quod to$a-
Troieftantium quidam , defenfionis caufa , rurttr
inierant , vocari meruit > ( b) etne itn,>tetHtid;c/
tmfc in reebtai vcvbotcne confpiration tmb
timtfcmj : Adeoque infame & exolum eidetit
fuit; ut Urbem ipfam .propter foedus ibi
faflum, folo aequare voluerit, (c)

Bellum , quod ipfe , nulla praevia publica
deliberatione Euangelicis intulit , tanquam.
pro Majeftate Imperii tuenda fufceptumj ju-
ftum.imo necefiarium: Proteftantium vero
defenlio illicita, &,quafi rebellionis, aut fe-
ditiomsfpecics audiebat.

S 6 Hanc

(a) HortUd. vol, 2 debeUogmy>anJ*l.c.i.Slet-
dtm.l.ij .h for. fb) In finientia 'Larini
apud Horti d.vol i. tit/. 3. cap. 16. n. i.fo 10,

(c) libarem. a,b fdrte i. de foeder,

i f /3»

42® T>£ Ratione Stataf

Hanc enim Carolus V ftatus fui maxi¬
mam & regulam fibi linxi r : proceribus Im¬
perii contra fe , tanquam Imperatorem , in¬
fui gere , nullatenus, nec propter Religio¬
nem, nec alia quapiam decania* fas effe_*>.

Quare in profcriptione Eiecloris Saxo-
& Landgravii Haffiae , lioc argumento
praecipue ufus eft. (a) Quod nullo feri pt une
loco docere poffint, ipiis licere , ut fummo
Magiftratui fefe, quocunque modo , perti¬
naciter opponant j diverfum vero doceri
polle, rum facris literis, tum probatis hifto-
riis: Nempe, prifeos illos doiftrinae Chri-
Hian^ ProfeJTores, qui fuam fidem, non ver¬
bis tantum , fed faftis etiam atque morte
comprobarunt , profanis quoque Regibus
obtemperafle,

Qerba abloluta: Monarchx propria Iiax
cfie non diffitemur: Qnse fi concedamus, de
Libertate Germania: actum eft; ireficet.

Sed nosiis reponimus , qua: Proceres Se
Pracfules Saxoniae Heinrico IV Imperatori,
per Legatos fuos , nun clarant. (b) se prom¬
um mo animo ei, ficur haftenus, fervituros j
co tamen modo, quo ingenuos homines, at¬
que m libero Imperio natos , Regi fer vire
oporteret : Sin autem ; Chriftianos fe efte ,
nec velle hominis , qui fidem Chriftianam
capitalibus fhgitiis prodidi fiet , communio-
r : maculari. Quod fi armis cogere inftirui-
jicr.fi oj quoq; nec arma dcefte, nec militaris
iei peritiam. Se ei Sacramento fidem dixif-
; Sed , li ad aedificationem, non ad deftru-
dionem Ecclefix Dei Rex effie vellet; li
jufte, fi legitime 3 fi more Majorum rebus

1110*

(a) apud Steid, d. tib. 17. (b) Lamport. Scbajf-
mburg. de rebus Germ.& exeo JHonacb.tfer-
vtldan QiiTQn , hiji Qr-Cj (rmun-fult sAnm l°7 i*

Pars 11. Cap.Vn. _ 42 r
moderaretur ; 1] } fuum cuique ordinem,
fuam dignitatem , luas Leges, tutas inviola-
tafqite manere, pateretur. Sin ifl-a prior ipie
teraerafler.fe jam Sacramenti hujus religio¬
ne non teneri : Sed, quafi cum barbaro Ho¬
rte, Chriftiani nominis oppreficre , i unum
deinceps bellum gefturos,6t , quoad ultima
vitalis caloris fcintilla fupercffet, pro Eccle-
rta Dei, pro fide Chriftiana,piQ Libertate et¬
iam lua dimicaturos. t . ,

Defunctus Ferdinandus, qiiin,incomultis ;-
Proceribus , bella rufceperit , ac exteros irxi- rnufcr-
taveric, lacefliveritque, ad invadendum Ini- ‘‘"im¬
perium, non dubitamus: Quippe Ele flores “‘ubtl.
un i ver fi de eo non dubitant , led hoc illi ob-
[iciunt , («) / fcitrtfy / im^eidHiufgw Ta' lt

6vrtd)fc/ totlmncn imtcrl>rttcne/ unfcnuf (ilice extr£t
bcfcit|'d)iif£ vcrfcljcnc i;n& intlruiitc/ m^ptcuf* tmpe-
fcn/ bic QJcfan / nue au tf} Stati cngeft&iftc rtam 3

inafcen imb fucem fin/ man ciiunctjvvfs ni$C
cnworbni / <i(e tmtctrdiirfciidje^ocnifiifrn/
aljncno^t irritircf / laceffircf / itnb Ocni Ouid)
fc&tvete Seinbe auf i>cn Jpafs gejogen worOcn.

Et ante triennium , Ferdinandus Hiipa*
nix Infans, Inferioris Germanix , nondum
liberx, Dominus , promulgato s Julii Anno
1616 publicitus diplomate , Regi ac Regno
Galltx , nomine juffuve Imperatoris, folen-
niter bellum indixit : Inconfultis Imperii
Proceribus ac Eleftoribus , mtllaque eorum
in diplomate fafla mentione.

Sed St, in prxfentaneo civili bello, notius ,
eft, quam ut ulteiiori probatione indigeat, ^ ,?lty*
quomodo Ferdinandus, fub Imperatorii no- im?e'
minis, & rebellionis , ac iuobedientix colo-
re, Minois fempei larvam fummxinjuftirix

S 7 F*-

(a) In duplica, in conventa Raiubancnfi ^ir.m

K530» de dato l? l-d.

4-Z - De Ratione Status

praetexetis , Ordines Imperii pedetemim ac
iuccelfive invalerit, fiubegerit, Libertateqpe
^Vacent- ac fortunis fpoliarit : Et quomodo tandem
gue fi- folus j pro lub it □) cum Elecl ore Saxone foio.
/tttfe - Pacem pepigerit , omni bello n-ocemioiem.
iit. Haud memor ejus , quod Legato Regis

Britannis, Batoni Dygbio ante relpondem.
(/i) Cum ea, qnsprogcncio luo Rex con¬
tendit, hujufmodi tint , ut fummam Impe¬
rii, quadamenus, Pacem nimb um, bellum -
que concernant ; equidem fua: Alajeftati
perfuafiflimum effe , Sereniffimo Regi non
polle improbari id , quod ablque dubio , in
limili re ipfe non omitteret : Nimirum,
quod ad eorum poti Bimum con filium Maje-
fias (iia negotium hoc diAuierit , qui ex Im¬
perii Legibus , parti m natura fua , parrim ita
communicatis cum Maj effate lua periculis,
menti lunt , ut eorum coniti: orum non de¬
beant e fle expertes.

Cum itaque Pax ifta rragenfis, fi non ma¬
gis, certh non miniis , quam hi , quos Dyg-
bius fol licitabar tra elatus , fummam Impe¬
rii, bellum , nimirum , Pacemque concerne¬
ret : Certe etiam hoc negotium Ferdinan-
dusacSaxo, ad eorum Confilium differre
debuerant; qui, ex Imperii Legibus, partini
natura fua , partini ita communicatis fecum
periculis, meriti fimt , ut eorum «trifilior ura
nondt buiflent effe expertes.

Crds- Econtra Ferdinandus hic, foedera, defen-
7iMm fionis causajnita, militem confcriptum , Sc
vero d&~ bellum, ab Ordinibus , eadem de caufa , ge-
fenfio- flum, injufta ac ilficita cenfuit.
nemiUi - Hinc arrogans jfia Tillii opinio, quod mi-

citam lesab Ordinibus , abfque confenfu Ca; laris
senfuit. con-

Ca) 1 » reflatione fecunda apud Lttndorp+tm*

i.aft.pttb/, (il/f

Pars II. Cap, V 1 1, 41?

confcribi non poffit , te «rforfcstn /
Ovacf)e-con(t ituri on«n/ unb ExtecutionOKtrC"
ttiing/Hc tfcig-c iewfteunt>ttni|Mnbt ini (jctiigen
0vomif4'£ti DvittW w«i)ct 6ec ^5mg/ Uw
©cmwmarct/ ) nodi} t>ce Oftfcct * ©Atfcpfyjc
/ unb cmigcr bnfcibft antncicnbcr tetiin*
bci fsct) von 3fyrer ^ci;fcr(t4>cn ©?ajc|ict ana*
btfitlt^ce novw iflcn unb ucwtUtgmig / «iniget»
4)?ann 511 Ovo£ unb S»6 nicT;t nuljt mxUnJ
iw^ m bcftaflung iu]&mcn foll«n.(a)

Ciu tamen Ordines ejuldem Circuli re-
e con t rad i x er un t , (i) ©cfitaue Jiirflcn nttt)
(gtdnbeajei&ett bcm Jpettn General Ei eu te-
nant Titii cmi-cnmen / bicExiecu-

tions £>i;btmtig bnljtn 511 mterpreiiren / «l&
iviin roegen iijigct (cuftc / unb umfidnbe itti
Oietcfj/ fcet Crcpp / Eiincn cinjigcn Wunn 1 5«
Ovoi;unb $»(; siifciitcrdefeniion , 511 werbe»
tefugt/ bctbodj b« Ovcufjs^bfaiib de Anno
jjss (m S&tidjjTdbcn/ bgs nmninemlic^ew!*
ictfpud cvbnet. . . „

Sed , It oc non obfianre, Cafareani in lua
opinione- per fe veratur» t : Quare, deinceps,
poftulatis fui;, urerque , tam Tillius , quam
Fiidlandius , articulum hunc infenieiunt,
(c) Urt0 b«f Osibm©»f#ftl;e $««? Dcrglct»
djcn unjHldf&ge/ ( ex iplormn opinione)
vcrE)dd;iigc J&ncgsrctidjungctt/otiocSfltcr jvcij*
ftrttcfjcn Meflct vmvufligmig/

cinjleUo» fotteit. Pa-lus

(a) Tropofitio Legatorum Tillii in Conventa
Erunfvicenft Jtn. 1625 de dato lp Aug.ap.
Lauder p. tomo z.ali.pnbl.l.i .e,z$ • p.i20si 0*
eipol Dnc.Megap.inter documenta n. 149. (b)
Ordinum m diUo Conventu principalis re fola¬
ti o ,s4nnoeod. de dato 30 tsg ■ d. ^ipolog.tn-

ler documenta n.l$z. (c) apudLtmdorp.de
tam I./.8.f.3 J fs U2f,6* 122<S,

424 De Ratione Status

Foedus quoq; Lipfiacum Ferdinandus im¬
probavit, ac vocavit , ( a ) cinc fdj)tt>cte/ itnucv*
flnftt>ottii#e refolution: nitt bifer «n&cutnng/
fwf» cr bauor fytcifc / bapetnnm fci» (Ejremyct
im Ovcid; / bas wcgcn unumgangUc&ct J^rtcgs*
molefticn bic (£t<fn&c 6cs Oicidjs / gictcfyfttin
tvibcriOrcn Ovomifdjcn Jtfcyfer/unbbcjtcnexer-
citium , cinc vcrfaffumj/ «ni? Qlctbuiibnuo gc*
nmcfjct.

Qui Inprimis , in fubdola ifta fua , fiveamni-
fubdola flia , 11 v e af-iv>:gviciyj & , hoc egit callidiifimus
quoque Jcfuitarum dilcipulus 3 ut jus iftud,Impera-
‘Trage- torem exorbitantem armata manu inordi-
Jis am- nem redigendi, quod moribus iis antiquis
competit, auferret Ordinibus Imperii.
fcopus Generalem enim amniftiam, live, flmpli-
eft. cem praeteritorum oblivionem , ideofancue
noluit: Ne Ordines Imperii , qui arma ad¬
versus ipfum geflerunt , fuojureuli, ac per
viam contrarius, feu coinpolitionis , ingra¬
tiam cum ipfo venire viderentur.

Sed alios , quali ex mera gratia reftituit;
L t eo ipfo.deliquilTe illos, appareret.

Exempli gratia , Duces Megapoienfes :
Quos , lub cenis conditionibus , in gratiam
recepturus , Partis Pragenfibus dicitur, (b)
ivoilc fic wibmtm j« jbctrfcriMjen ^»(i?cn iiub
(dnaben «ufncfjmco / unb bci; ianb unb ienfeit
gami ucrblcibcn mfcn/ tvofcrn fic fcen Sri*
bcnfcfjlujj b«nf6miicb/unb ttntcfli^acceptircn/
ttnbftcfy folcf;em gentaf* vcfl;nl(»n / aucf; bente/
it)rcntf;a(6en lonbcrbar bcgrifFcncn/ memoria],
gctwrcnb nacfcfomcn merben.

In quo memoriali, inter alios , articulus
eue fertur, de mulrta centum millium Impe¬
rialium

Ca) Vt refert EleEi.Saxonia in refo/utione Cajaris
Legalis data Torga 20 ^Anno 1631. (bj

^Pvngiftfjw 5rit>c»fcl;(njj § iynge»

Pars 11. C*P-V1L 41*

rialium perfolvenda : QuosEpifcopus Vien-
nenfis , ad reasdificationem Aulas Epifco-
palis , ab imperatore jamdudum impetrave-

x\t.(a) , r r

Aliis pleri{que,ab amniftia exclufis, lpem
fecit ; gratiam non defore, u fupphces Cas-
fari fierent, vonnn citi/ ot|ctrtnOct,etut-'^$c>
tiomcne ‘Pcrfon / ftcfy bcp •ftcpicrltcficn
£0?fl»{.unvort(!ncjt «nmcll>cn/unt> gn«t>c bc<jety
tcn mut&c / <2>tc / rmcb bcfcbuffcntycii! tw ©n?
tfien/ t()ncn atlcn/ fccn CIScq/ Su 2l^rem
jtcficn ©naben«tl)rott5w tomen /ntcpt gcfperreC

fcaBenwoften. {b) . ... „„

Haecconditio infidiofa vemx, illecebra eit
Auftriacx potenti» : (c) Nam, qui, pro Li¬
bertate fe pugnare, profitebantur , jam per¬
duellionis crimen fateri , &c ejus veniam de¬
precari, coguntur. (d)

Ex coqi pofteri difcent, bella, contra Impe¬
ratorem, 8c Domum Auftriacum , (ab hac e*
nim nifial us rerum ftatus fadtus fuerit, Im¬
peratorium nomen vix feparabiturj quoino-
docunque fe gerant, in jufta, Se foedera illicita
e (Te : Nec licere Ordinibus Imperatori Icte
opponeres five privilegia ipforum invadat, fi-
ve Leges fundamentales, ac juramentum,
Imperio prxftitum , violet, five quidvis tan¬
dem faciat, &, ut verbo dicam, abfolutum li¬
bi dominatum ulurpet.

Cum Majores ipforum, qui Ferdinando,id

molienti , reftiterunt , male 6c injufte le te.

cille,

(a) ^ utor libelli , de ftatu particulari Regiminis,
Ferdinandi II c. z. fbj SriDcil*

§ bocl) (;aben 3 fapf.Watf- (c) lf“s

^Ajlerius in deplor. Pacis German. (d) lefutta
cttjufdam intercepta Utera de dato , ( olonia 10
lan \6zs. qua Collationi Pirnenfium & Tra»
genfium Tactorum Ut. D.yiutor adjunxit*

4-6 T)e Ra tion e S fatus

cille, &, rebellionis crimen incurrifle , con-
fe/Ii; nec tanquam fuo jure,& per squalem,
hinc inde, malorum oblivionem , fed ex me¬
ra gratia, pro Imperatoris beneplacito , tan¬
quam malefactores, dignitati ac bonis, in to¬
tum. Vel exparte reflanti fuerint.

Sectio y.

hmfdt- TUrifdiftionem fu premam jam aggredr-
Ciiontm J niur , circa quam luce meridiana clarius
fuprt - eft.quod e Familia Habfpurgici oriundi I m-
mam peratores,illam in folidum,Sein omnes pro¬
speri*- raifcue libi vindicavei int hucufque, &: ad-
tores ftbi huc impudentiffime vindicent.
arroga- Nam quod de Tiberio Tacitus refert , («)
tmt, cum ipfe quoque privata judicia fibi aflere-
ret ; dum Veritati (feu Juftitije J confulitur,
libertatem corruptam : Hoc eft,dum juri di-
cundo operam dat Tiberius, Imperium Po¬
puli Romani occupafle, t< omnem Senatus
reliquam poteftatem ad fe traxifie , fub ob¬
tentu JuRitix adminiftrandx , (A) Idem de
his Imperatoribus dicere jui e pcflumus.

Cum autem, ut fupra expofuimus , Jurif-
didio , ex antiqua cbfervantia , in duas fpe-
cies dilpelcatur j nempe , judicium Princi-
pum, buogfirffentccbt/ & Judicium Camera-
le , &«8 .Humiliet j©ct'fd;t :* Harpyiae ifU utri¬
que rapaces ungues fuos injeccrun r.

Eliam Nam Judicium, Principmn corpus, famam
in Im- ac Regalia concernens, jam Cai olus V aper¬
tem te fibi arrogavit, dum Anno 1*48 litem ,in-
Princi- ter audgravium Comitem Nafio-

pts. viar,de ditione Cattorum , folus decidit : (r)
Quanquam lententia illapoft refeifia fit,

Ira-

(a) libro 1 .annat, fb) Clapmar. libro 2, cap. ; ,
('c) Sletdan, libro zi.bijhr.

pars 1 L Cap. VII. 427

Itaque idem Legem iftantLqua Imperato¬
ri cognitio de Eeudrs Frindpum refetvata

cft,ftudio,acdataopera,obfcuniis,nullaqae

hujus j uvis fafia mentione > concepuk vite-
tur : Ut fupptimendi hujus priviieguantam

inde arriperet. .

Succdfores deinde Caroii , potelratem
hanc , de caulisejulmodi Principum cogno-
fcendi ac judicandi , quafi minime conuo-
veifam.fibi ufiirparunt. _ . .

Sic, cum inter Ducum Saxoni», Vmarien-

fisac Altenburgcnfis Lines, Confiliatios, de

jure primogenitius qusftio oriretur, Ru-
dolphus. Anno 1G07 eam Lententia fu a deci¬
dit , muStjm/ nis t*egircn&cm^tfHhi<fycn jtttT*
f c v / unt bcgbcrfcitu / b« geit vcrpflcgtm mngcii
jbcvA,ogv*n 5» ©cH^fcn I obrrjitn 'SornuinD /
imb icljcm^smn/ folc^ce cmig tmballcmju»

Id quod fartum eft, fuffraganteChriftU-
no l 1 Elertore Saxonia; , quirem hanc ad
Cafarfein detulerat. .

In causa Juleacenfi , Imperatori ,tdcm Ns
fibi arroganti, reftirerunt quidem uniti Prin¬
cipes ; dum ferip ferunt bdf M* ©ulid;l«:«
@utlK/fo hrcp guvfUntubli/ unb ct ltd;e ©«£
unb #mfdj(iftcn brtangt/ f»r btc

qciogcn roorben/ fc^ber .Lcutfcbiu

(ibur unt' Surft m JjoJjcit/ Oitdjtcn / unb alter
<iev»ofml)ctt mit md;tcn gennb/ fonburnj-.it
bSdjftai wibrig unb abbrfaftty : Sed , ut ex e-
ventu cQUigitur,nequicqtudl*

IS iliis

(a) Imperiale decretum in eadem causa de
datotptag 27 Stptemb. ^Ann» eodtm. (b;
In Uteris ad Eteclorcm Saxonia de dato
e«6ifd;<» S?a « 31 Lamam, <Anno
16 LQ*

4- S De flatione Statui

Nam Chriftianus II Eledor Saxoni®,qiua
forte propitium fe, prae aliis, quorum inter¬
erat, Judicem habiturum, augurabatur, pro¬
prio & reliquorum Saxonia^Ducum nomi¬
ne, Cxlari aflenfuseft; Privatiq; commodi
fpem, publico Principum privilegio pr.rrulit:
lia enim fcripfir, (4) trtfr fer ifcyferl.

sctmogc&crbcfcfeficbtncnOicd&tc/ beo f^ctligett
Oicit^-3 conftitutionctt/ bet J?nmmct©ct‘trf)ts«
£rbmi»g/ imbuDltt^cc obfervantz tmOicirf)/
btc cognitio unb decifio,«(o bcm etnjigcn ofyn#
ttudclbcircn OiidjtcenUehi jufnmbc; bic tonten
imb ftoiim ftc 3!jw 3D?arjt.ats gcftHfamc/ bea
Outdje(£[)m; * im&5iii-|rcn nidjf tnfjifjcn. Et
iterum, <£s mnncvn fitfj 3(jr. (Hjurmnb gf&rjf*
Eiefje ©naben ticbdcfjtdcfo / bafi bcr SiomtfciKrt
Jvcpferilcbcn SDJnyf. ttjunn libet Sfivjfantufym/
unb bcrgfcidKi» ‘Dicidjfcicfjen / ftrtif imb fpal*
fimgtn uatfalten wollcn / bao crfdntmic mcijt
(tlicitj/ neniibge ber bcfdjmbcnctj ief)e n s>rcrf'f e /
oljniwciffiirh gclrnbw unb jiiidfjc ; fonbern
bcrfcikn/ mitctnljctligcm fdjjiujj ufler (Stifnfie
beo 3lcidjca/ m bes* jfammcr«©«vii${««,Oi;b''
ming/unbfonjlcit/referviw / unb uor&cfwtcit
iwrbcii/ fo gnr/ b«f?/afi fonjhm fcte Jfrpfditdjc
9)?U)cjtc( cum Camera , unb fjtmDibcruitt Ca¬
mera cum Ca: iare, tn nubem ftfiltn / in juris-
ejidione concurrircf / gictcf;tt>ol bifeo ctn cafus
xe fer vatus bfctbc/bavinncn Camera;, uicf mctjr
rtkf Paribus Curia: , bic cognitio glaf a&qc*
fimfet/ nndcfjc bet^cpfcirlhhctt jucnd
fllc^cn/ 3f)rc Siirfihciie ©naben/

IJJjhrfit/ fetviubj/ unb ©dviffens t)n(bcL’ / nichf
&e(te wniimvorHfcfj fci;n.

Principum autem Imperii, tanquam Af-

felTo-

( a) In deductione Tarsum , qt!ie Domus Sa¬
xeus ca tn Ducatum luleacetsfem , e>c. era-
tendit.

Pars //. Cap.Vll. 4 19
fenorum , prxfentiam , quam praecise necef-
farium efle, ad bujufmodi judicium confli-
tuendum , fupra firmavimus , idem Chri-
flianus Eledtor , arbitrio ac dilcretioni Im¬
peratoris commifit, tic Ot&ndftfyc ivctjfcvli*
cfjc D^rtjeftet ivcvbe felbflcn t>ic wtditigfdt Cct
©actjcn gndbigti cvwcgcn/ itnglitnpi fli*
i ctn niif jtcfi rtid)t ntUjmcn ; fonbcrn /audjoou
etmncrn/ctlii^c <£f}U uni* 'tffitfftn btspiculjo/
tuie fic in vici gcttngern toitdjcn bisrjero jit
tuljn gepftcgcn/ conlulirc» / unb nn |id) jtycn/
«nb fid; alfoemeifcn/ nucctnembocbieblidicn
j^ctjfci; / tmb tmpetbfftfjdg^ Oiif&ter gcmtlj»
vcf. («) ,

Ejufdem opinionis fuerunt alu nonnul¬
li , Cxfarex patefiatis potius } quam pro-
prix Libertatis ftudiofi , circa id tempus
Pragx congregati , Principes , *3(jrc
die SHajejlet mcvbe ftd> nisfit tnfgcgen fetjn
lapen t vor ofmmg betUrt!;cii/ jw conctpi-
fimg berfel&crt / im& ad decifionem jcaui-c»
etitebet u n pa t f e t?i fefjc r <£fynt * unb ^urfeca
Old[;(c/ $vtn $»«*•$*• bcw»or6*
nen : QKJunn altem tce Oieidjs «vuyf 5

jurifdiftion , fccren fidj ivctjfcrttdje ‘SLtjefict
jeines wegeo begdbm t&iWKn oi>cc mogten /
niclit reciUitet / fonbcnt tcrrotclbctt rcdiffidjc
ertdnftuis / vuic bifligunt) vcdjt / undilputirtt
btcibc. (*) ~ ......

Hinc , pofthabitis omnibus inis exceptio¬
nibus , &: interpofitis appellationibus , cau-
fa ifta in Aula Cxfaris* recepta eft : (c)

Et

(a) 7jj refponfi ad Vjii torum Principum Utera*
de dato ©tejttKtl io Februarii Mnnoi6to.
(b) 7 \elatio quor undam £le£torum ac Prin-
cipum , ad fi eundam Cajaris propojitionera
de dato ^rtig a8 Maji *Anno Itfio. (c)
Miinkt libro i. c/. 4. c. i$> n,l$>

430 De Ratione StaHM

Et Colar, lemel ac femper , mentem fuam
explicuit, (a) baji* er/»cm fcinct/uOcv angeret}*
fem ©uHdjfchm fuccelfion*<S{rctt/gnugjain
gcgrflnblcr/un interponi) m-jfcpfcrttdKtt jurif-
didion, nut mcfyccn auGjufctjcn/ and; btcbiucf;
ifjncrgangcnc rcd;tmd|'otgc / citationes, man¬
data, intedocutoitcn / tmt» anbcte ycmbmm*
gen/ gc|Trafs 5» profequiren / j« fo tveit ad ul¬
teriora juvevfrt^rcn/ fdftiglid; cntfc^tofTcn/ bts>
flllerfcite fcbuibigc parition crljrtttcn / ttnb btfc
prartenfiones, nue (td?f5 etgncf / ttn£> gejiemet/
crbcntiid; unb vofnfomcntud; / turei; iijn/ati
fcinctn Jbcpfctltdjcn £ofc crcrtcrt / bcpgelcgt/
imbcnCfdjicbcnnurbcn.

Cum vero , tranfa&ione Juterbocenfi,
(b) Elector Saxoniac voluntati tandem Ele¬
ctoris Brandenburgici fefe accommodaret,
ta{; 1 on 3(;r<r ^epferltcfyen ®?ujcftet ncbcnjl
«npartcpifdcn (£f)ut-. unb Sctrften beo Ovetdjs/
«mau8>fprud;gcf$ef;cn / tmt> ju bentcnbc / bie
t>rcp <£f)ur « «nb 3ur(t(tcbc tctfc / ncmitcf) / em
febet jt»ccne «nmffytUtc&c (£Ijur*unb8ur|?m/
teren ftc ftd jufovbcrff fcibftcnuntcc cmanbcr/
falva recufatione, juucrglctcfrcn/ bcncnnet rnv
ben fcltcn : Imperator jurifdi&ionis fuo ,
quam protendebat, longe, ac Principes fuac
Libertatis , tenacior , id hac quidem vice ad-*
mint j addita tamen proteftatione , ba(; fj$
fonjtcn mtf biefen fpecial-fall/ntcmanbe $u bc*
rufen/ ober foldjco in conlequentiam sti siclum
fyabc. ( c )

Linde quoftionem hanc,deJudicio "Princi-
pum, vem $tirftcmrcd;C/ ifthac tranla&ionis
. Ju-

va) In Ut er ii ad Electorem Brandenburg. de dato
^’t(tg 3 Martii ^Anno 1610. (b) ejua init A

2 2 Martii ^ Anno r 6 1 1 . (c) h% confirmatio¬

ne hujw tranfiitttonii de dato Prrtg 5 Decem¬
bris Anno jtfii.

Pxrs 1 J. CaP- Vl L 4J*

Juterbocenfis confirmatione, efledecifam,
f«»;I)u&uvd)atfcr&mgs«r(CHtcrt unt> decidiwt/
Lundoipius putat. (a)

£t nos quidem illatu , tanquam nodum
aliquem Gordium, vi potius incilam , quam
legitime decifam, agnofcimus : Quis vero,
leu incidendi , feu decidendi poteftatem foli
Rudolpho contulerit, non immerito dubita¬
mus.

Similiter ( ut ad alia exempla pergamus)
in causa -^effert contra jjcffcn/ Marpurgen-
lem fuccefTionem concernente , per aliquot
annos, ex una parte, exceptio ifthscc fuit op-
pofita, fed , in Comitiis Ratisbonenfibus,
Anno i5 r 3 habitis , per Decretum Cafa-
reum 23 Oftobris rejefta, litifque contelta-
tio partibus injunfta. (6) Qua eadem in
caufa Darmftadenlis ( qui eo , quod Cala¬
rem fibi privatim fumme affectum fciret,
Principum hoc privilegium facile contem-
ferat) Anno r 62 3, 1 Aprilis, Ratisbonae, a
defundo Ferdinando, lententiam, in omni¬
bus articulis fumme fecundam.extorfit. (c)
In causa quoque Ifmcburg contra iSrtttttl#

fcljftctg/ de Ducatus Grubenhagenfis lucce -

fione , Imperator Matthias lolus definitive
pronunciavit.(c) . %

Ferdinandus defun&us etiam , in causa
hteredum Edovvardi fortunati.contra Geor-
gium Fridericum , Marchionem Badentem,
Anno 1622,25 Augufti , fententiam iolus
tulit, 8c publicavit : (i) Reje&a appellatio¬
ne, quam is, a Calare male informato , ad

eundem melius informandum , & ad Ordi¬
nes Imperii, interpofuoat.

r r Idem

(a) tomo z. a£tor -pubi. libro i.trdCt. I.p- 23« (b)
Reink^libro 1 ,cl.^.cap.i9> n.zS- (c) rKcink;.

0>%n.i9. (d) l4md,n.iS> (e)

432 rDeT{atione Statui

Idem Ferdinandus, eum hodierno SaxonC
colludens, ac in plurium Principum.Magna-
tum ve perniciem confpirans , in Ipecifkatio-
ne fua exceptorum ab amniftia , dc eorun¬
dem corpore, fama, ac bonis, una opera, de
plane, abfqueullo judicii ftrepitu , & caufe
cognitione , imbabfquecitationeulla, fen-
temiam tulit.

Dolendum autem eft, huc tandem , per
focordiam noftrorum Principum , rem de-
venifie , ut, qui privilegiis ac Libertate,
aliorum Regnorum Principes in tantum
eminebant, quantum inter lenta viburna cu-
preffi ; nunc , hoc in pafiu , iliis longe infe¬
riores fint.

Nam in Francia Pares, non nifi coram Pa¬
ribus Curia: olim conveniri potuerunt : (a)
Et.in Neapolitano Regno , Comites ac Ba¬
rones in criminalibus, non, nifi per Pares Cu¬
ria: judicantur. (i)

In Dania quoque , fi Regi , aut Przefeftis
ejus controverfia cum aliquo ex Nobilitate,
fi ve is Senator Regni fit, live non. incidat,
eum coram univerfo Regni Senatu compel¬
lare debet; five ea controverfia fitdefun-
dis.five de aliis quibufeunque bonis, aut ne¬
gotiis: Ur tellantur Ordines Regni, in feri-
propublico, quo caufas exponunt, cur re-
nunciata Chriftiemo Regni obedientia & fi¬
de, Fiideiicum Regem elegerint, (c)

J uris di- Altera jurifdictionis fpecies , JtiriftJiftio

ftiuni nempe vulgaris, Principum corpus .famam,
fame- ac Regalia non concernens, olim quoque to-
rali tius Imperii fuit,a quo illa Camera: impe-
paula- riali mandata eft ; ut fiiperius probavimus.
timma- In

gis lm - (a) Ex fhoppino, Badino , £r Hotomanno refert

perato - Rtinki ibid. ».i3. (ty idem ibid. 14. (c)

r es fifi Oy tritus in Chrsn, Sawnia l, 1 0.

LK

Pars 11. Cap. Vll. 43?

In qua Camera, initio, ne tantum quidem
juris Imperator habuit , ut Judicem folus, Jcue~
pro arbitrio luo , conftituerc poflet : Quod n<nJ*
tandem tamen Ubi arrogavit.

Deinde Carolus V duos Comites, leu Ba¬
rones, qui in ablentia judicis, vice ejus fun¬
gerentur, St duos aiios Afiefiores judicio
huic intrufit : Nulla alia de caufa, nifiut
fenfim , magis magifque fupremat juriidi-
ftionifele immifceret , Ordinumque pote-
ftatem labefa&atum, luam vero amftum iret.

Praeponderante tamen femper adhuc Or- Tandem
dinum jure , tandem prarcipuus Auftriacae w«c«r*
Domus foetus, Sc infigne ftabilimentum in
lucem prodiit, Confilium nempe aulicum
Imperiale, bct Olcicfyo Qu.iite- c-'on“

tum concurrentiam iftam jurifdi&ionis, in- tnventa*
ter Cameram ac Imperatorem, enixa eft.

Eaquc concurrentia tantopere invaluit,ut
fi hodiernam obfervantiam refpiciamus.
Imperatoribus concurrentem cum Camera
jurifdiftionem competere , dubio plane ca -
teat. (a)

Ut autem alia multa, in Imperii praej udi-
cium ab Auftriacis introdufta , ita quoque difitdio
hatc concurrentia , ex religionis diflldio , or- forfan
tum traxifle videtur. religio -

Cum enim, fub initium Euangelicae Reli- orta,1
gionis ac Reformationis Camerales impor¬
tune admodum erga Proteftantes fe gere¬
rent, & multa contra jus, fafque, odio Reli¬
gionis , in illos ftatuerent , Proteftantes Ca-
rolum Imperatorem , quem mitiorem fibi
fore fperarunt , contemta Imperiali Came¬
ra, implorare coeperunt : Idemque a Ponti¬
ficiis faiftum, qui , recufataa Proteftantibus
Camera, jure fuo, & Judice fe deftitui , que-

T xula-

434 He Ratione Status

rulabantur. Et hocforfan modo concurren-
tia: iftius prima fundamenta ja«fta funt.

Inde Heldus, Caroli V Legatus , ad Pro-
eeftantes, in Conventu Smalcaldix , Anno
1537 habito. Multas , ait, (<?) incidiflecau-
fao , de quibus cum Cameras Judices agere
v ellen t, ab ipfis 6 c reculati fint, 8c a (periori-
bus etiam verbis compellati: Et ejus rei que¬
rimonias ad Caelarem efle delatas a Litigato¬
ribus, qui fuum jus conlequi non pofle di¬
cerent.

Succeflu Man fit tamen partus hic infirmus quali,
temporu ac informis, donec, ur forum more, lamben-
formata do, eum Imperatores, in rfiam , quam nunc
ac fir- habet, redegerunt formam , aefoienni lan-
t»ata. ctione confimarunt .

Primus Ferdinandus Imperator, ejus no¬
minis I. certa ordinatione , fiub obtentu &
colore J uftitiae adminiftranda: , eum inclu-
|ic, jn Jl11^ verba ifta habentur , (b) 3^
bifcnftcro / 5u 6cf6r&eruna unt
vcrrm;tun3 bcr Juftici , ben i?ct;rctltd)cn Spof*

ti’?*hn!altcn ( wntl hcnfdbcn norf;fer#
J}* crrci}cn / aucf) nile Juftici tmO

J.attci;cnl;dnl)cibrtf;tn remittircn/ unb tvd(c».

Matthias quoque certam huic confilio or-
i 1 1 11 3 U °meia ■ P rf /tr '-Pf' t 5 in qua ampli/fima
f ^ P°feftas a%natur, uu.m

UimOvctrf^ fpor Ovatf; / inquit, (c) uni &cf*

M«f»?,enfd,fti!On’f0ffcn rtflc unCl uj)c @ticf;cn/

(fi) 'v^Jt / Ovcdjf / i Qmiignmb

«ailt??SlCltun ' ‘%n5rc&«f t / ‘ojimri/Ovc#
f j , ^ po^e ijni» 0ii6er^ic(jcn/ Privilegien,
mauit , confirmation , uoC> rtnbcro / tt)te fof^

(aj Apud Sleidan. lib.ix. hifler. (b) <S<g<!

ConfUu 1V1/ (c) ^ Ordinatione

(.orijiiit mite/ tit, i, }n prine ,

Pars 11. Cap. V 1 !,■ 45 S

cfico ‘naljmcn fyabc» tnag / fo vici fofc^rc t>tc Ju-
iticifcelangen/ infonberfceft alie unb tebc ‘Par*
Ut) facfycn/ btc red)to*gcivo(;nl)ett/ connexitdt,
mtbconfequentz Inalber/ ftituttfcr Jtcpfetltcf)
©cttd?t gcfyoren / obet von ben crflcn inftan-
ticn/ turei? mittcl ber appellation , fupplica-
tion, diftionem nullitatis, invocationes om-

cii, obertn alie anberc ivege ftch bafytn tvcnbcn/
fundirt unb gcf)6ttg fct;itb / fottett allbaan get
tt otn m cn/gcrc ei? ( fc r t j<jt/ 1 at* ut>cr ctfant / unb Dte
ttofytbuvft expediret ivetben.

Imo Eletflores Imperii ; jurifdiftionem
hanc Aulx Catlarea^ dudum, folenniter a-
gnoverunt ; Imperatori in Capitulatione le¬
gem prarferibentes, (<*)bflff3&te at? f . fo il cl*
unb tvollen/ tfyrc» ©cfidmen t unb beo Dvcicbo
^ofVOlatf; / alfi? bcftellen/ bamic nnfnntgltcf?
fd?lcuntgcunpartct>ifdfj.c Juftiia adminiftnrcf
iverben mbge. Quat claulula in Rudolpht II.
nondum exftat, fed in Matthia: primum Ca¬
pitulatione repetitur.

Saxo inprimis, inter hos, Imperatoris po-
teftatem valde iublimatum. Imperii vero
Libertatem fuppreflum ivir,& Palatino, pro-
ceflus aulicos impugnanti , acriter reftitit :
Ut ex Legatorum Saxonicorum verbis col-
li<fere licet ; quibus Domino Camerario illi
rotunde confefli funt , ((/) 2$t fon(C
tmb lvoltc ^cpfcrltd&cr C0?ajc|Mt/ tbre fyabcnbc/
unb fjet- gebrachtc jurifdi&ion ntct?t difputi-
fen laffcn : ivere cinmaljl an bcm / ba{i btc*
felbe fons jtififdi&ionis , unb baji allc ex-
emtiones , privilegia , unb rtuohdgc von
T z beto

(a) Capitulario Ferdinandi II. § 2$W 20?ai;f.
folfcn unb wotten aud? beo #etligcn Dvctdjo.

(b) Vt u teflatur in relanone ad Elettorcm
‘Talatinum de dato 24 7«/» AnnoiCoi. ap .
Lundorp, tQWQ 2, 541*

Hodia
indubie .

43 $ Te luitione Status

t>cri> fjf rtcsiicn : QBercit cuut im bcffati&tgett
fnrbnngen/ un6 ttnitbcn fid; fcavon utc^c treibeit
lafcn. <£r fonte bic vf»of # proces per fe mct)C
fcditen/ oba-tmbcp fpf&ijtfcficr / tmb aneret
©ttfnbc mcpiiung jet;n.

Quin ergo Juri fd ici; io fuprema Impera¬
toris propria, ab eoque cumulati ve, non pri¬
vative , in Cameram ex parte collata , dici
debeat ( fi ex praefenti rerum flatu judice¬
mus) extra controverfis aleam politum eft,
Unde Cacfar Eleftorum Legatis aliquan¬
do lclpoiidille legitur , (a) Sfyrc Jfcpfcrfic§c
DJlciK^£tf)df{cbcm J?amm(iv®cri4K if?rc ju-
liidiftion in ct!id;cn fatletl communicirct/
fiber fidjtcfoiilben turum mrfjt abdicircf norf;
bcgdbcn.

Et in Ordinatione Confilii Aii aulici Mat¬
ias feribit , { b ) QBir (jfiben tinfcrm
Uter--® cnc^tc concurrentem jurifdifLioneni
fttijncOm beforbmmg ter *part«;cn/ unb tinfdt
wfjcrtritgung/mitgctljciicf.

Itemque Paftis Pragenfibus exprefse cau-
lum eft , (e) 3f,rc ^ci)fcr(td;c SO?rtjcf!et fiabe
{Ut refervircf/bti^ ficil;rfctb|f/ ttnD terent
fcritd)cn Ovciits Jpof^ruljt / in cintgcm fttnfc/
jum dfjt fiutt / (tu Ijanttabung imb exfecution
Ccg Sn&cn-fcbfijffce / ganij nidjtG tvcUcgcfpa?
rct unb cnficgctj f;dbcn.

luriidi- Nec» parem,cum Camera, j urifdi&ionem
itio an- fibi anogafle, Imperatoribus fatis fuit; Jed &i.
U magis longe ampliorem , ac magis privilegiatam fi-
privtle- bi vindicarunt.

gtata, Cameia enim, non nifi forma , in ordina-
{juam tione ejus prasferipta, procedit , aut judicat:

Came- Ea.

T‘e > (a) Traga 27 Tui. ^4nno 1 j 50. apud Lundorp.

Tum in d.tomo i.l.l. p.s J". (b) tit.z. §

procetftti fb mcUcn vmr au J;. (c) § i>ftj ^a;f{rft^»

2ft«d;s {/#>/»#.

Pars 77. Cap. V 1 L 437

Eaq; deficiente, fiolennitatibus, a jure com¬
muni requifitis , neceffario adftringitur, (£$
fot / in nllcn unt teben fdllcn / btc tnfonbcrOctt/
tmOrtuetrimicf) in bet £>rtnung / bcegcricfjtli*
d)cn proces finlOcn/ iibeifcl; cn / bae qcmctne
Olccfit jiat IjctOcn / unb vermoge bcffctbcn gc*
fjnnbclt/ unb procedirct roevbcn. (<*)

Confiftorium vero fummi Principis, fine
ambagibus, five formulis ordinariis, fola ve¬
ritate inlpefta , fine ftrepitu & figura judicii,
levato velo , fententiam fert : (b) Nec ordi¬
nem judiciarium , dejurepofitivointrodu-
<ftum, fervare tenetur . (c) Nulla enim Lex
poteft Principis Curiam coarftare, cum illa
fit Lex animata in terris ; inquit Juftinianus:
(d) Quod ad hodiernam Imperatoris Aulam
Legiftte haud fegniter applicant, (e)

Imperator quidem Matthias , procefium
judiciarium Confiliariis fuis obfervandum
injunxit : Sed tot additis limitationibus, £■'
reftri<ffionibus,ut, in effectu, res ad nihilum
recidat, fofien/ fo vtd moglidj/ ( ha:c prima li¬
mitatio ) unb bic prateminenft bifes unfers
t;6d)lfcn ©ericfils / unfere Dlctcf o dpobOvafits/
vonrcdjlo uxgcn crlctbcn mag ( ha;c fecunda )
tcffcffcn unfcvs <2ammcr*©cr»djto / tcvornO
in gvopen ©nc&cn/ ( ha:c tertia ) gciuofjnltclKn
proces, termin, obet folennitefen gc0rmic{;cn7
unb btcfclOcn obferviven/ tc. unb tn altwcg / fi>
v»tc( btc fubftantz cinct) gcricf>md;cn proces
nntnngl/ fonbcvlidj/ brt cm unuoibcrOringlicf)
praejuditz jttOcfafrcn/ ( hrte quarta; von bcc

T j £>rb«

(a; Ordinatio Camera de v Anno i 5 5 5 . parte j.
tit ult. fb) bititor Relationis Donavverdica
parte i.p.i }. ‘Taurmeift. libro z. de juris d. cap.
6. «• 2?p. (c) Reink.hb.i.cl.hc.iz. n.'>s.&
fecj. (d) Nov.ios-cap penult.in fine*, (e)
‘Reinkc d.loco n. 4,1.

43 ® Di Ratione Status

£rPn«ii$/tWe (it ini Jrfoyfcru cfjcn GTamincf ^©c#
rirfjt cmgefufjrcf / o(;nt tvoi-gtgninMe ur*
M«n (liare quinta) nidjt a&ivciirn : S)inqtt
gtn woUcit .13 it fit (hxc Texta & fu mina Ii-
miratio J an an&erc accidentalift^c ©erieOia
foknnia, babnrd) hem gnug*

fiiincr crfiiiihigung &« ^Bii rfj ct f/ *»i ci>< ff jn/obee
oegepct/ femcs megee ucrtnintien / fonher» virfj
md;canr 5cn grmcme» 3Ju($ unh forberimg bec
fietffiiimen Jultici , gctDitfcn imb Derpfticfifct

Ijiibcn. (rt)

Rerte autem Deputati calamum cenTo-
utim hic ftrinxerunt , & fubdolas illas limi¬
tationes per quas injullitix lata panditur
. ren e ftra, induxerunt.

±umm Deinde quoque , Camerae jurifdiftio in
-- ],s prima inftanria , ubi peifonx, qux conve-
a ' eam niuntur, immediate Imperio Tubjeftx non
P(’t\ Tum ; mfi in pun&o denegatx /uftitis . Tu u -
r‘l“!l ' data nen eft , eo fullbao iicpferltchc Gutmniav
©tvtdicintrjlttinftantz , c-Tti' red;(ferttgi»ng/
ftnic (abimg crfcnnen/pfeet* gthcii/ gtgen 5tn ic*
jhgcn / bie btr ■Sti;|tdtd&en mih bait

Ovtut/Hidjt of;nmi£Cc( »»(cnuor(fcn
A u t ubi illx immediate quidem Imperio
fubjeTtx Tunt , Ted privilegia Auftregaruin
habent (c)

Jnrifki- Imperatores vero Aufti ia ci,bxc etiam pn-
ftio au- mi inftantix judicia pedibus conculcarunt.
Jn,t pri- Nam proximis annis , ut Autor Infor-
'vihgia mationis Donavverdicx(d) teftatur, Ordi-
Jtrima num & Imperialium inprimis Civitatum,
in fi an- fubditos, per coromifliones , citationes, ac
lia non mandata lua , ad Aulam Cxlaream , ac qui-
&ttendir. dem

(a) Inordinatione Conjtht aulici tit 2. § fi) moli
(rn mirmid;, (b) Ordinat . Camera de *Avno
iSSS.ftarte z.tit.t. (c) Ibld, tit.z,

^d) parte 2., o.i zz.

Pars /7. Cajy.VIl . 439

dem faepius,fine ulla expreflione caufae.evo-
carunt \ Et debitam ordinario Magiftratui
cognitionem , & fubditis prima: inflantia:
privilegia, ac remedia Appellationis } Revi-
fionifque adimere tentantes.

Eodem modo, in perfonis, Imperio im¬
mediate fubjeftis , privilegia Auftregarum,
qua: Camerae jurifdiftionem in prima in¬
flantia impediunt, Aulae Caefareae jurifdiftio
dtidum perrupit.

Eroteftantes , jam Anno i5i’4- ea de re
conquefti funt , (a) tvoUcn nllctbeinb

©(id)cn / crfl(td) per modum vcrorbncCcu
Commiflaricn / unb barnactjjtiv deciflon , an
tcn J?of*9\atfl / nubet ©tanbc privilegia
unb flerfammen/gejogen inerbcn ; babuvcb bann
ten (Stdnbctt bao beneficium primas inflan¬
tia: unb revilionis cnpogcn tvttb.

Idemque Anno 1615. clarius repetie¬
runt , (b) tic Ovadje jjoflOldfltc Ijabcst flet)
tmtctflanbcn / ganfi befd;tver(idic commiflio-
nes auegcl)cn 511 iaffen / baljin gcridflct / baf in
fc*(df)cn commilfionibus , bie Commiflarii,
ufque ad condufionem caulae, proceditcn/
unbf)ctnacberbtc<23ad;cnan ben ^cpfcrl. £0 f/
jum cnbJicfocn aur-fdflag verfdjtctcn loltcn : n>cf#
d?cs aber nicflt aflemben '&ue*fr<fgcn 51» ab#
brucbrfonbcrn aud? ben parfepen fdbfl/ 511 md;C
geringer bcfcflwcrung geret d). 11 tl;ut / unb bann
ifjncn/ butd) folefle QEBcgc / bic/ fonffcn flaben#
ben/ beneficia Appellationis , berct bod) tl)rc/
bet tgtdnbe iwmtttctbarc 93ntcitljancn/gcmcf#
fen/itnbaifo melioris conditionis, aleflc/ bic
<3t«nbc|cib|ten / fci;n muffen / benommen iver#
ben.

T 4 Impe-

(a^) In gravaminibus nad) belli PfefttJifdKn
unb SDranbenbutgifcflen concept. (b) In
gravaminibus de eodem ^ Anno .

44° De Titione Status

Imperator quidem Matthias privilegia pri¬
ma: inftantiae ,fi perfonae, immediate Impe.
no non fubjefts , conveniantur , Confiiia.
rus !uis obfervanda efle tradit, (a) tm 33w
fti n 0vctcf)i5 #of»3idtf;cn fddjm imi> bcfdjtpis
rumicn furtommni / fcat imicn / te jU jeifcn / H
pmfct^n ifyre nce&ff orbcntbcfo OfirigEeit/nn*
^urfac «orgefcijfc iunbfurftltcfK 3ficqintngeti
ubcrforlttcn «ne umgtmgcn / fbflcn SBnjrm
Jviidjs .yoP/Jvatljc fcicfelthn piirfepcn /crflfirfj/
fur bcmd&tc i't'rf or&cntdtfjc £>6rtgfetft’n / @c*
nt!)t/ ober Owgmingen/ ivo&in fieftannactjfe
ren / toctfcn.

Sed mox fiibj ungit, <£s ivere Dann/ &afj feb
roc facfjm unt> bcftfjtverimcfc» / fcie ar^cnftidje
W&rtgfcttcn/ ©crte&f/ twi> ^cgirtmgcn fetbflcn
Ierim en /citer fonftni bcrucgftc^c urfitcficn t>pr<
ft.mbcn mren/ i*ie fttcf;cn in QSnjcrm Kcicfjs
rtnpmdjmnj : Sarmif folle n imfr
mogen Q?»r<rc Kei$s J?of*3itfc()e/ &c. nacf)
geregcnl;ctt J>er partcpcnimb fa^en/ «fecs-fieb
gcb«[;L-ct/f;antifi'n/ uni) crtdtgmig tfjim, Oui-
bus verbis tota hsc res ad arbitrium roTfi-
lianorum revocatur; & ira , quod una ma¬
nu dedit , altera mox dolose aufert Impe¬
rator. 1

Qui de caufa , totam hanc limitationem ,
ieu declarationem , omnia antecedentia
enervantem. Depurati cancellamur.

Idem Matthias privilegia quoque Aullre-
garum ad Judicium aulicum nov/ter exten-
c‘‘°5’ f)ri*r‘° intuitu videtur . (l>) 6cr Olcidjo*
dpufi Jintb (olle nidjf blo(5 rtlidn/ fcie JJcijfcr*
bdje Jjoljetf/ foit&cnt nnd> Der CpjiirSJnrftcn /
^«rficii/@r£ifCn/^>mn/ «Stfn&c / gcfrctfcc

(a) d. Ordinatione Canftlii aulici tit. ?_.§ t>a obet
limjcin, (b) d. Ordinatione fonlilii aulici

Hi, 2. §rcirb tfc&fcu.

Pars 1 1. (' 'ap . VTJ, 44?’

Sfliffetfdjaft / t*n6 anbem/ infftcf uub BftmiO
teibarer iitttcrtljancn privilegia , affer gctuT$t
tiad)/ hwgfamiid) in adjt ncljmcn/ mcmanbs ba>
itabor befcfytocr en / &c.

Sed , fi pergas , mox , quod eonftruxerat ,
diruit , 6 c , per viam commiffionum , omnia
Iraic , Auftregis e medio fu blatis , ad fe , in
lubtequen tibiis , trahit , toctl ber btlltgfeit
nidiit jutoibet/ fonbcvtt vfclnuljr anifjm felbft
nfinltd; / un& ben paxtajcn/ ga erfparimg videt
Jdw mib verejcbciun itnfofirne furtrdglid) /
and) bcij ttden toofgeorbnetcn gtriditcn ibbltcf)
Ijctfdmmm/ bie ftrciftgcn fndien ju gutti djet
Ijcmblinig imb verfrag jtirecifcn ; fo foitcn un -
fe rc Ovcuf o fpof#OtdtT)i firfj i) effeti/ nad; gete?
©enljeit/ fontemcf) aberauf bet padetjcn / an?
tuffen / ju gc&raud)cn / md)E tuto <id)t ( a ffc ti :
93 nb nocti bar&nj and) fctjrgut/ unbbcmf/er»
fommctt gcmefjj / «m befferer beforbcrung bet
Juftitz , unb cvbbelffttng bet &ef$»er&en»if*
ien / ( es toeren bann fon&erbarc tnfadjc» ba?
tolber vorfjanbcn ) baf tfe claufui > iit verldcw
bung ber gfiEe / totis recfjt iff/ jucrfennen/ mi&
aus jii fprcdjcn / anneftirer , tmb emverleilf
Voivb : tcmnacfj foitcn jub vkfbemelbtc ttnferc
Qteidje fpo^OidtF;c / ins fiiiifttge fciefesunter*-
fdjeits vcvlnilEcn ; wann ltcmddj / verm&ge bcr
euiotrdge / unb mu biefen aiis&rttefhdjen toor->-
ten/ einc commi Ilion bet) nns gcfud)t toirt/ bafj
folrfjcs temer piivtct;en/ tocinn an tero tic juris'
diction funditet / abgejcbtagcn toevtc ; 9,’tlb
ftd;ci m biefem fat / vermog mi feret (Ea miner?
(g evici) te £hbming/ ben pavtepen bic appel¬
la t ion , non urinet Ien ber vEomnuffavieii / em.
05 ne/ ober 93 n fer Jfcpferfidi (tmir.:iea©cncf;E
lavor, (a) Et ita , fi a flori hac via experiri

T y li bi-

(a) d. Ordinatione Canjtlit aulici d, iit, 2. § blC?

iKit abtr and;*

442 De Ratione Statui

libitum fuerit, Commiflarii C a: faris in lo¬
cum Aullregarum fuccedunc, a quibus reda
ad Aulam, aut Cameram , ex clufis penitiis
Auftregis, itur.

Hanc itaque integram claufulam, a ver¬
bis, tmb iocif barbco ititcf;/ Deputati elimi¬
narunt, aliamque eidem, in fequenti forma, !
fubllituerunt ,« bicwcif tuefc clauful fcf;tr bo
fcfiivcriicb/ unb ba&urcb alfc 6cfm;ctc 2Cusdr<f*
£«5« grnnbc gingcn / ais wcvc bafur jufcfjcn :

/ in ocrbfcibung ber @utc / >pami;cn an
bcn icnigen Oiicfitcr) b<tf;in Ite cigentficj) gcl)6e
tet/getoiefen / aucfi afobann bie appellation an
Scb«ren£>e £>dc gebraefit tv.-rbcn fode.

Tandem generalis qua:d3m claufula a
■Matthiaanneditur, per quam privilegia pri-
mz inflantia: facile eludi pon'unt Qiiippe,
qua: ex certis fiunt ordinaria ac lubidini Au¬
licorum Confiliariorum fubflernuntur , wcil *
micf; fernerbet; ttns / von affers bcr / n>of tycr*
gebracfyt / bap totr 511 mcf;rer bcforbctung bet ,
Juftitz , unb reffung ber bebrengten/ fonber*

Jid; in (25ad)cn/ fo ol)»e bas in prima inflantia
bc\) uns angebraefit unb erortert njerben fon*
nen/ober/anberer umftcfnbe fjalben / fofdjeo fui;
tacljfam angcfcl;en ; ober ba tote / afs umniftcb
«arer Ober* unb £cf;en*^>en angeruffen iver*
ocn/ ober fonjfen 2>ns / opprefibrum & mife-
rabiuum anjuncfjmen / commiffiones , jit
vcrl)orung ber @acbcn/adem ausgcljen faffcn/

Jo furtero ju nnfernt J*b'et;fcr(ic(jen ausfprucfi/ '
<tn imiern ipof remitdref / unb uberfenbct met*
oen/tb un 'vir itnfcrm 0Tcid;s .^)ofVDva(f)/ in cb-
Jpecificiricn idden / bcrgfeicpen commiffiones
Vmfurojti erfennen/ vorbefyaiten (a) Et ita,
quandocunque id, ex circumflandis. Confi¬
cio aulico vifum fuerir,caufiae,cxclufls primis

Pars 1 1. Caf' V1L 445'

inftantiis, per viam Commiflionunij ad Au¬
lam Caefaream derivari poflunt.

Qitod ut praecaverent Deputati , verba
ifta, obee anberct umjHnbe/ &c.ut nimis in¬
definita, & generalia, babuvd) a((crl)unb un*

Ictblicfyc bcfd)tvcrbcn cingefutyvct tvcvbmmod)*

(«1/ fimiliter omittenda cenfuerunt.

Litispendentiam quoque interrumpere, Impera-
<k caulas , in Camera jam motas, ac ex parte tor litu
ventilatas avocare , Senatus hic Imperato- penden-
tum aulicus conatus eft. liam in¬

ita enim , jam tum , Anno i 590 conque- terrn-
fti funt tres feculares Eleftores, (a) baji/ attff ptt.
ter $>artct;cn unglcid; furbrmgcn bem (£atn*
ttim®crtcfct tc bijitvcilcn inhibirct / bcmfcf»
ben «llbcrctt nnbrad)tc @ad;cn cntjogen/unb
mu Jvo?fcrlid;cn S? of fold;c crortevt tverben
tvollcn.

Prxfensque ab iifdem refertur exemplum
in Civitate (grftttt/ tvcld)ct/. tutff anbalfcn
<£l;ut CtftaiM} / mit poenal mandafcn voti?
Jfegfcrirt&cn £of*Oiato jugefcijt worben / un*

jjectcijtct bcv litis-pendentz uilt Jtcpfcrlid^ct?
e<imnicr<©ciric{jt.

Et mox iterum , Anno r 594. buj; uud) a-
vocationes a Camera, per relcripta gcfdnljcri
fenn foflen / (6) bnfi votu S^o fc un bus Cnnw
m«t*©crU&t inhibitiones crfolgcn / unb bie
(Sadjen / ba1)t!» gt(;6vtg / nacb Jjofe gcjogctt

U)iTbcn.(c) .

Deniq; clarius & expreffiiis in ultimis Co¬
mitiis Ratisbonenfibus , idem Proteftantes
Imperii Ordines rcpeciei u.t , ( d ) inan f^cib c jiet)

T 6

In gravaminibus (uis ap. Lundorp tomo Z
aci. pubi. t. \.tratt.at.n.i.p.S\: (b) In gra¬
vaminibus nnd) t>c iit totfci;ft|d)cn concept *

(^c) in gravaminibus , n cl C? 7

(^) ln gr4varninibM>

Jitrhdi -
Hio au¬
lica Re-
Vi fimi
€T Syn-
dieatui
von e fi

obnoxia.

444 Z>tf Ratione Statu*

«nfcvfiHtfccn / tfwfln m bcncn ©adjcn / fo ciiU
fccrcit am (i amct*©cndju / a»dj SurfTi. £„f#
©crirfjfm «nMngtg (jcmacfcet imbcn / j«jn-
hibircn/ im&/frtc6$V litis pendentz unqcat&fef/
tufdtc an ficn Jfofctf. $of aU,)tcf;cn/ ,aaudj
tuot bic jcnigcn @arf)ai / barimicn bercit ttc
Cist tfjcd gcfaflct/ unb nut autr bcr publication
g.c|TmiOcn/ txtfjin ab jufozbcnt.

Quodlpfum, quid aliud eft , quam juris¬
dictione , pro Iu bitit ac lubidine (ua, feti u-
ti, (eu abuti : Noti (Timos enim concurren¬
tia: terminos ( qui intra Polarn prxvemio-
nem de fi n i un t u i J i fi a a ud acta q uam lori 2 is-
Ume excedit.

Nec defuere tamen, prsfrirta: frontis, Le¬
guleji; (4; qui iftiufmodi enormibus aulis

applauderem, eaque, vel ut optimo jure fa¬
rta, comprobarent ; Imperatorem cum Re¬
ge Franci a: • quoad poteftarem & jurifdi-

rtionem , quam uterque in Regno fuo &
Imperio habet , falfifljfene atquiparames {/?).

In hoc quoque J uri Idirtto aulica magis
privilegia ta eft jurifdidtioni Camerx, quod
fi qnisjara per Camerales lententia, grava¬
tum fe ex-iftimer,fuperfit ei remediumRevi-
lionis & Syndicatus (r) : quorum neutrum
Aula Cxfaris admittit. (rf)

Tandem , quemadmo dum in cognitione
& judicio fuo nullis Legum repagulis Impe¬
ratores coerceri voluerunt : Ita etiam rei ju¬
dicat* exfecutionem , pro arbitrio fuo infti-
tuendam, (ibi arrogarunt.

Nam Rudoip litis Imperator, Anno 1517.,
die ; Aug. in liunc modum refcribere aufus

, , ’ e§,

(a; Berhchm deaf. 158 per tot . (b ) Berlich.
d .decif,n,% 4, ( cj Ordinatio Camera de ^An-

m 1 5 s S • parte 3 .r. penult. (d) binior Infer -
rnAt , ‘Don.ivverd. parte 1 ./’,i 35,

* Tars 7 7. CaP‘ VI?* 44$

eft, (*) bnp 3^c COiapt. wcbcv in&eo 0\cid)5

Exlecutions • £>rtmung / oba (Xtct;f3'-vcrfa|>
fana / noct) fonjlcn tJa^in gebimbcn f«9» ' &W '
gu exfequirung bct iCat;fct(ic(;cn / \on*

ficit fcin inittcl vorgcnommen Moctbcn mogc /

Ciann attctn b(op bes jcntgm £vci)S>-£bn1tcit
gutlnumg/ bamntcrDcr condemmrte gcfcfleni
fonbctn fic fcettcn / 5« er&aKung rcdjCcns/ aurf;
ivehi auf anbcrc map/tnalwcgc jufcf;ticf)c».

Coronidis loco, circa jurifdiftionem iu- Impera-
premam, notare lubet ; quod , in criminali- tor exfe-
bus quoque, Rudolphus Imperator, Ordini- cutio -
bus Imperii magnum praejudicium inferre nem, pro
conatus fit : Quando ex Aurea Bulla, & aliis labitu,
Imperii Conftitutionibus , male intelledis , pAomfl^
inquilltionem ac cognitionem , de crimine tuen-
Majeftatis feu Perduellionis > praeterito Sx dar/jjibi
exclufo ordinario inferiore, cui alias merum arroga
Imperium pleniflime competit., Magiftratu, vit .
fibi vindicavit.

in quo 5 nt in aliis multis , Saxonis Ele-
&or, Imperatoris pararium , acftratorem,
haud impigrum, iterum le praebuit.

Cum enim is Elector, ex confeflione quo-
rundam affaiinorum , Heinricum de
nau) / & Laurentium 25icbcniiaa/ Johannis
Georgii , Principis Anhaldini , & lubditos ,

& non infima: notae miniftros , vita: liix in-
fidiatos e fle , conquereretur; primum, ut a
foro ac Principe fuotradu&i, fibi li neren¬
tur, minabundus intendit : Quod cum haud
procedere videretur, rem totam > non atten¬
to eo , quod praefatus Dux juftitiam tant u m
non denegaret , fed & ambabus mambus ot>
ferret ( tu ex fundamentali relatione > feu
deduftione, haede caufa edita, eluceicit)
rem ad Imperatorem detulit . Qjj liftorcs
T 7 fuos

(a ) ut refert lAutor^inform .parte z /m6i*

De Ratione Status

^°s (fetnm £0f 9 yrofofen / mff cffWicii
toqjuijcn/ uno feincm 'Jinusfnec^t ) non fe-
gniter eo inifit, ut eoldem reos ad Aulam
Cacfareain deducerent, & cognitioni fifte-
ient ; iub Koc colore , iJftfi tf)mc { Oein
Jfcitfcr) amt un& pftidjf tjmbcr/ foldjcfamk
Itt^c unt confpuarion , ut pote

in necem Electoris Imperii fafta , nad; bc<
fxnDung gcbimitfj jh kjtraffcn obtigc ; and)
frnft Ocr gtifOttcn Snllcn/unt» nnkrcr 01 cfrtjs#
conftitutiomn imb fatMittgm / Oie perfer» ta-
tio, cognitio, & punitio hujus at rociitimi
criminis, (irttg uni) aUcin^uftcfjc. {a)

Exitum quoque forfan habuiflenr , ac vi
perruptflent. Imperatoris bxc&t Saxonis at¬
tentata , nili alit Eleftoresac Principes, qui,
mali hanc rem exempli , & periculor* effe
confequemix , eminus piolpiciebam ,auto-
litate tua interceffi flent.

Hi enim , quemlibet coram fuo ordinario
Magiftraru conveniendum, Proceribulque
& Ordinibus Imperti, in fpecie quoque Prin¬
cipibus Anhajdinis , inter alia Regalia, Tus
meri Imperii , etiam in arrociffimis deliiffrs ,
non excepto Majeftatjs, aut Perduellionis
crimine, competere; Aurea: veroEuIltc.non
illum , quem Imperator eidem affingebat ,

(quod, nempe, de crimine Perduellionis, fb-

lus Imperator cognofcere poffit , & debeat }
fenfum , neca quoquam in emrt fenfum un¬
quam mtelleftum elfe, evidenter demou-
ftrarunt.

Sectio VI.

f^\ E Banno , non opus eft, ut prolixe diffie-
ramus, cum vel pratens noftri temporis

hifto-

(a) L.itera EhStari* Palatini & Brandtnbur?ici
<td Cafartm de dato 8 Uthi <Anno eodem.

Pars 11. Cdp. VI 1. 447

hiftoria fatis oftendat, quantum fibi, hoc in Impe-
palTu , ex Domo Auftriaca oriundi Impera- ratorcs
tores, etiam in ipfos Imperii Principes, juris Oanno ,
furnferint. _ etiam in

'Carolus V jam olim, Eleiftorem Saxonis, imperii
& Landgravium Haffis, non auditos, imo T rtnci-
non citatos, hoc fulmine percuffit. (a) Et pes,graf
captum tandem, ad Mulbergam Ele&orem, fati
tanquam rebellem, reumque lsfs Majefta- funt*
tis, capitis damnavit, fJCitJjabcn crfrtnt/ et#
flifrct/ unbgcfprocbcn/ (qus formalia lenten¬
tis condemnatoris (l>) verba lunt) erfcnnctt/
cttldtcn/ unb fprccfjctt «ucl; / auo Ovomifcljec
Jt\’pfcr(id)cv madjt unb voinfomntcnfjctt 1,'icc
mit iviffcntitcb / ixtp^uns Sribcticb bet Oltdj"
ter / il)in jubefiraffunq / unb anbcrn ju cincnt
«Vcnipcl/ burcfjbao (Sdjrocrt vontlcbcn/ gutn
natuvlid)cn gericbtc gcbract;f rnctbcn folle; ©-tc*
ju totr tl)n bann / mit biefet urtljcil / unb trfia*

Vung/ condemniren unb »cruttl)ei(cn.

Rudolphus Imperator , erga Principes
Imperii, nec comminatione, nec declaratio¬
ne Banni parcus fuit : Ut , in turbis Argen-
toratenfibus Anno 1602 , ubi Vicario Deca-
natus, Chriftiano, Holfatis Duci, Scconfor-
tibus, Bannum comminatus eft j quinimo ,
in eventum, eofdern in Bannum declaravit ,

f^rt / l»ct> ftvrtf bet adjt / btc abtrctimg beta*
@tifs*gutcr iljncn bcfoljlcn/ unb im fal nid)C
crfolgcnbcr parition , an ben JCcufcrUdjcn f?of !

WcldKtr cnbcn bet t)tc scit fctjn wirb / #w «r*
fd)cincn/ fic gdaben/j» fcf)cn/unb au.&Srm/
ftd) in vorbcftimtc poeit bet* arf)t/ gcfallcit
ju fcpn / mit Q3ttf)ctl unb Ovcdif 51» ctf tdren /

311 fpvcd;cn / imt> bimmf / mit bet exfecu-

tion,

(a) Sleidan. lib. 17. hijlor, (b) apud Hortled,

temo 2. de bello Gtnrtan, lib, 3« «.7°* n,z-

Trofcri -
ptio Pa¬
latini
non efl
Mulhu-
Ji i decre¬
ta.

44 3 De Ratione Statu*

tIon ; icmmi&s refped, au

Quomodo idem quoque Rudolphus, in
caula Juleacenfi, contra infignes Imperii
Piincipes , Banni comminatione fulminave-
rit , Euifta Ca^farea fatis fuperque teftantur.

Dehjnftus Ferdinandus nonne in perfona
P alar in i 3 Principis Anhaldini , & aliorum ,
qui Palatino adhaeferanr, idem aufus eft :
Hinc illae in Imperio noftro lacrym^ : Hinc
i!la , non mifericordia, fed mi fer ia.

Nam id , quod Ferdinandus nobis perftia-
■ dere conatur , quafi profcriptio illa Palatini.,
Mulhufii in deliberationem venerit, ibi-
demque decreta , non a le i olo profeda fit ,
cr bcro felbe nf uennoge bcr ju CO?it(l;aufen
^^iammcngcttxffcncn 3firficn/i$tii

flcgcbcncngutarfucn/ bcrd)cf;cncn 5u|ag unb cr>
tuntnuD / tvofyf bcfugt fcp : (6) Falfum eiTe,
Eleftor Saxoni# alleverat , eaque de caufa
ad acia Conventus provocat, (£s fet? wcgctt
ter angcbcmctcn?(c(;t^proces ^albcrju $ftuU
*ai,fcn m'd;t5 gcfcfyoffcn unb Dcrabfc^icfrct
n>orbcn/ nucfofc^ec bie/bet) fofcfccr mm 'mfU
fcl;cn.5ufrtmmcnfiuift/gcl^a(fcnc a&a, nmmd;*
mmbejetigen. f c) fet) unbcrs
fcylojfcn / ale (U)ixv,yfalt}, bnrti) allerim*
cicn(tcl;c unb wolgegtiinbctc motiven , ju bet

wcqcn/

(a) Mandatum Cafar. an bie ^rubetf)6ftfcf;ctt
Capit ularcn in ©fraeburg dedatofvag $
^ugufi. ^Anno 1 6oz. (b) Cafar in literis ad
Moguntinum de dato QBiCtt r lun.anno i6ro
d’ ad Comitem ILoll er en ftmyitem que Bavarum
de dato i ltil. ^nno eod. apud Lundorp. tomo 2.
aClor. pubi, libro 5. tratt. zo.w.r.2.3. p.89l.
892. $9$. fc) In literis ad lohanncm Bi-
pontinum de dato T organo 9 c Augufti ^Anno
2620, Lundorp, ibid.n. lZ.p.%99.

Tars 1 I. Cap. VII. 449

ttjcgcn / fcott bcm occupirtcn .^ontgrctdj
mcn /unb bcn incorporirfen idnbcrn ubjutrc#
fcn/ unb bcm t‘ecbtmao(Tgen bcft^cr / &c. fotdjc
ctnju mimcn/ bic Idnbcr abctrvon ibrcnvibcr#
fefthgfcit unb ungcljorfam abjumafjncn: mif
tcm antyang / ba foidko nicbt crfofgcfc / bte
frtcbfcnigen (E^ur* tmb Stirffcn ntci?c (cngct
fotd/en unmcfcn jufcljen/ unb if;r cmcfjheo unb
gcfrSnfco fpnubt defpetftircn/uictmcmgcrbctt
ftcbenbcn (£(;ur8urffcn/ bafttr Glbuppfah? bcn>
fetbcn fclbcr erfcnttef/vcrirtffen tonfcm fonbcrn
lttitjfen uufmtctcl Sct)act;f fct/n/ baburri; bic au-
toritet beo i)atib£o unb (£(;urSurfrcn/ fo wof)l
bno J^onigretcf) $6ijmcn / alo cin vornc(;m
tttyn/ bcpm Olcid) fbnte crfyaitcn/ unb defen¬
dit ct merben. (a)

Dehortatio ergo cum comminatione hoc
Conventu decreta fuit, non vero Ferdinan-
do indultum , ut ad Banni declarationem
folus illico procederet , co tfi JU D)?ul[;<tufctt
UUt mif btc hortation cum comminatione
gefri;(ofTen/ aud;cin gro(5er unfctfd;cib juma*
ri;cn/ unfcf bcr ffrafbco delinquentcn fctbftcn/
unb inter modum , tvte unb auf roao niap ju
fo(d;ct flrafe jugclangcn. <£&ur*@acl)fcn fjaf
votr ftcf) ntc ucrnctncf / bat? bcr 'pfaifp-graf gc«
funbtgef/unb baljcro jujfraffen > fonbcrn ailcin
btcfco urgirct / ba|? btc (frajfc mif uorbcn)u|f
beo fyciitgcn Ovctcbo CCOurSiirfi cn angcorbncf/
unb yotgcnommcnHxrbcn folfc/infydlf bcr Ca¬
pitulatiori. (b)

Sed &c refcinionem Banni , velut irroga¬
tionem, Ferdinandus fibi arrogavit.

Sic

(a ) In literis ad Caji mirum Ducem Saxoni a de
dato 2$iUtficn I 3 Obi. ^4>:no eodem, (b) Le¬
gatorum SleFtoru Saxoni <e votum in Conventu
Ratisbo'nenJi ^ 4 uno 1623. 1 1 Febr. apud Lun-
dorp. tomo l.att.publ.[ib.6.tract.i 4. p.llOl.

4i° rT)e Ratione Statas

Sic Chriftianus, Princeps Anlwldimis, Se¬
nior, io. 20 Jun, Anno 1624. per Confilium
Imperatoris aulicum, calfaro folenniter Ban-
no, in Imperatoris, ac Imperii pmteVionem
& fecuritatem rursiis receptus eft. (a)

Idem Comiti de SldbenlOt / & aliis acci¬
dit. {6)

Ulterius, quod de Banni declaratione di¬
ximus, Imperatorem fcilicet univerfum hoc
jnsad i e rraxifle , id ad exfeciuionem Banni
merito etiam extendimus : Confiliarii enim
aulici etiam ex fec udonem Banni fub Irnpe-
latonstraxerunt arbitrium 5 cumque, aut
fecundum ordinationem Exfecutionis, hanc
Circulorum Ducibus mandare , aut alium
certum Ducem ad exfequendum ordinare ,
& ■ pro lubitu fuo , exfequi polle , conten¬
dunt.

Cum credendum non fit, quod Caifar ,
pei ordinationem Exfecutionis iemetiplum
exfequend; facultate privarit; Et caufirifta ,
propter quam Circulorum Ducibus exlecu-
tio Banni , a Camera irrogati, demandata
elt , (qua: eft, quod Camera ipfia ad esrfecu-
tionem fufficient es vires nullas habeat ) in
Cariare ceflec. (e)

Quo colore, exfecutio contra Urbem Do-
navverdam, quam protento Suevici Circuli
Duce , B a varo Crclar commi Ierat, fub tem¬
pore exeo fata & palliata Fuit.

S e c t r o VII.

JAm ad contributiones & colleVas, feu jus
collevandi accedimus: In quo Auftriacos,
adis per obliquum cuniculis , plus, quam

ipfis

(a) Neiiikj lib. I. cl. J, c. 6. ». 14(1. (bj Reink.
ibid. (c) v Autor Relationis Donajverdua
farte 1, p. 170,

'Pars II. Cap. VII. 4 Si

ipfis competebat , pauiatim libi viiidicaffe >
haud obfcurum eft.

In colligendis quidem pecuniis , & coti- 'Tfyvits,
tributionibus indicendis 1 mperatores , ante citra
Ferdinandum I I Ordinum jura aperte vio- Comitia-,
lare & fubvertere nondum aufi lunt : Quae- cohigcn-
dam tamen ab iis inita eft ratio > per quam , di pecu -
citra univcrfalem Conventum , ab Ordini- niasmo-
bus pecuniaria impetrarent fubhdia. dtcs.

Coeperunt enim , praetextu magnae necef-
fitatis, quae repentino opus haberet fubfi-
dio, in particularibus fingulorum Circulo¬
rum Conventibus , partes luas agere , 6c fla-
gitarepecuniam—

Idipfum, poft expugnatum a Turea Jauri-
num, Anno 15^4. & deinceps laepius, a Ru-
dolpho, in omnibus, & inprimis in fuperio-
ris ac inferioris Saxonix Circulis, tenta-
tumeft: Hoc, nimirum, colore , wctlbtcrtlt#
feijuncj »nb bcjlintmtmg / etneo cilgcmcinm
Ovcid>O'/(ag0/m'c( jiirocttlcufftg; fin(crit«{;l ntc^C
flllcin bic mttbewUlttjung bet (IfjurSutlfcn cinc
gemume crljanblung bcbbrffc; fonbcrn aud> bet
tag/ brttttif bcnfclbcn btc wcit*gcfcffcne ©tdnbe
cmidjcn mogen/ gemcimglid) bret; monattyn*
txcgncbmc/ tmb\vasf)crnad? bcr prxparatio-
nen mcljrfcpnb : fo fonne fid?- Icicfjdicb mtf bic
fjaubt* tra&ation , cl)C btcfcibe 511 cinl;clligcni
abfebiebe bcfbrbevt / ctiv-a fo vici wctlc unb scit
vcrfdjlicfTcn/ bas bariiber t»o(;l bcr ga»i}cfom*
mec verjircjdbcn tvurbc ; gugcfcbnKigm bec
tcwrcn / merflieben/ gro^cn jcbtung/ bic beti
Otdnbcn gcmctmgftcb bci; ben Ouicfysdrtgcn fo
vicUuf gcf;ct / baf? mrtn Ijcrnad; bcffo wblct’
contribuircntan. (*)

Cum autem quidam Circuli (quia univer-

falia

(a) Litera Cafaris ad ^Adminiflr. Elcttoratui

Saxon ici ds dato prtjg z 1 Dec. anno 1 5 S>5 •

452 De Ratione Status

Ejusmo¬
di ratio.

falia Comitia exfpectari non pofle , vide¬
bantur) falcem univerfalem certorum ex
omnibus Circulis deputatorum , Conven¬
tum urgerent, Rudolphus eodem prxtextu,
iifdemque rationibus , id incommodum ef-
fe , duxit, cs wctrcin effeftu rtttcb/bcsganlp
cn Dictc&s jufitmmcmctforbcrung ; »nb tViirtc
beforgltcf; barauf md?f tvcmgcr/ tvo ntdjf mclit:
jcif / «(e cincn 0ieic{)8*fflg gc$5rcn: £)ann clje
mnn gur general vetfamlung fcfircifcn fonte/
nm|tcn j titior tn ement teben (jrepo / particu-
lar unt> abfonbcrlicfic <Zut)8>tage rtngcffeflet/
tmbbafelbft btc -ftet/ferlic&e propolition deli-
beriret/ aucbbicgenxtff tinb vofnutcfr bcbafyl
«nb verfaffet / tmb nlsbann crf? bet aiwfe&tw
general convocation furgenommen merben.
<2Se(d)c t>orbcrcttlt#c <£rc90.»crfam(tingca et*
!td;c memat/ «f;c man jtim l>aubt>mvt delanao
tc/»crjcf)t-fcn. (a) J

Vera autem hujus rei caufa fuit, quod Im¬
perator nulla ( ut in Comitiis fieri affolet)
in particularibus Circulorum Conventibus ,
deliderio luo oppofitum iri gravamina no¬
verat. *

Deinde , quia melius cum lingulis Circu¬
lis, quam cum omnibus jun&im, fefe trans¬
acturum confidebat. Id quod Rudolphus
adeo non diffiinulavit , ut aperte potius faf-
lus fit t(b) fe hoc exigendi modo, ea de cau-
a’ un > « i tlfftt gcwie ttiifle / ob im fui dt

net general t>cifam(iing/ nllc (£rct;fje j» fc,-,
«cm twgelfyagcncn modo mffc&cn tmb

«inftimmen tt)firb«n.

Tandem, quia uno modo Circulo in fuam
lentcntiam traducto , a reliquis , ade/usex-

em*

(a) d. Cafaris Utera ad E/ecioratus Saxonici id -
minijtratorem. {b) In d. Uteris.

Pars II. Cdp. VII . 4* i

empkim , tantundem faciliore opera, fefe
extorturum rebatur.

Quam vero communi Libeitati noxium ,

& exuiofum fundamentum llt,luper quo Et pcr-
nova & infolita ifta colleftandi ratio exftru- niciofum
fta eft , Rudolphus ipfemet reflatur t dum funda -
fcribir, (a) tmmil uns hei) bicfcK ctjf / un6 mentum ,
fummo periculo morat, fiimemlict} ctdigt/
tue tiirljcfie» / imb nflcrforfccriidjficn mittet vor»
juncljmcri/ fu £>cr gemcinen n oftj/ *tnt> b<in
Ijeifigcn Oieidi nm allcr iHrtrdgftcbflcn unb
«rfpricfJlictjften fetjrx / fi> Ijuben ivit nodfjmaljls
tcuien fcfrictf£$cni ivrgbicri» gcfunbcn / bunti
bufj snicbcm (£mj.3/ abfonbcriicb/bic notburlrt /
burc^t ctftefre CBnfctc .ftctjferitdjc Commifla-
lien proponirct/ mtb crbunbclt wcrSc.

Nam fi compendiofillima , & communi
neceflitati maxime accommoda , media eli¬
gere, i n Imperatoris facultate efle , agno-
fcanms; ad eundem confequenter ablolu-
tum redibit collectandi arbmiurrw.

Itaque Ordines, feinel iterumque Rudol-
pho obfecuti, tandem odorati, quod res
erat , extraordinaria hac collevandi ratione
rccufata, totum negotium ad Comitia reje¬
cerunt.

Ita, Anno i $96. cum reliqui inferioris
Saxon ia: Ordines Rudolpho Imperatori mil¬
le Equitum fubfidium decreviilenr , Ducum
Brunfvvicenfium , & Civitatis Northufii Le¬
gati perfeveranter diflen ferunt, l)abcn ftifj
gut in contrarium crfittret/ Ouj?in ftuftau$*
Sriictiic^cr inftruftion , unb frefe(j!9 / fic tu
nicfjt& ctmuilliqcn foitcn; cowcrc bnnn fucfcc/
bup fotcfje f;iiiffe / uuf g emaner Ove id) s» ver fu m*

Imi 3/ bcijullen (Stdnben/ mi) altent Ijerfom*
men / gcfit^t mitte : atetqtjn m gefnmt

{a) In d, literis?

4J4 De Ratione Status

deliber iret uft$ bcfcfj(off<n / nwf bat fal ffytffcrt
il)i'c Spmtn wnb .Obcrn fid? imfjm crbicCcn/rPit
gcmcinai bcfdjhtj} ftd; nidjt ftbjufon&cm. (*)
Qiu)d ipfura proculdubio Ordines pemio-
inovit , ut Receflui huic claufuiam, modum
hunc colleftaridi deinceps non admiflum
iri , annefterent , tfi ttt gcmdn / rtuc fonbm
lumm hflbcnbcn befdcb bcfdjloffen / unt> ttibcr*
ljofct/ &afj fortem/ bcrgldd&m forne extraordi-
nari unb particular scrtvdligimg / von £>effcf<*
I)t’n (£reijffes (Sfdnbcn bcfddjcn fotu. {!>)
Quam mentem fuam , iequenti anno Im¬
peratori aperte fignifiearunt , fubfidium,
tjuod flagitabar, hac de cauta recufantes,
l»«l fotdje gcfuctyte defenfif-biuffcn nicfjf ver
ciniide/ ober fon&crbtire (Erctjffc/ fotibern futr
ctncaigcnidntOicitfygmrfanilung/ bcy&efliJjrct
ojgcnfcijtTft/ fu tnobl aticf; dati fjetfotnnicit twdj/
ordinarie uni) prscise gdjovtcn / ctucf) md
fottitfjmc/ fonderltd; / 6er £bmXvdmf$cun!>
ttfjiir --Suffi lidje drnj&/ fid) btfibcro b(i»cn
gdniilicb cmjogen/ uni) nod; : Q3»gc$ivctffdt
barum/ bictiKii cs ivibtt beti alten birnud) uni)
(jcrfcmimcn im ‘3veid) lauffen / unbcitte rtcwc/
gegenbcr pofteritet unuerantttwtlKfce einftib#
riing attf fid? tntgcn tljtfte. (c)

Eandem hanc viam exigendorum tribu-
torum, Matthias, Fratris Succeflofi ono jam
Eohemico tumultu, iniit: Ab inferioris Sa-
xoniao Ordinibus poftulans , ( d ) einen aiQCt
nicinen <Xret;6 * tag nue ju fdjreibcn/baljin er
fcinc (iommtfldmit rtbfcvdgc»/ gcmdnenodf
. . m

(3) Rtcejfitf Circuli inferioris S axoni $ de dato

35raimfd;i»ei3 i^pril.anno u**. (bj d.

Receffu. ( c } In literis ad ('xfa rem de dato

-Svamifd;t»etg 7 DidartH.anno 15517, (d) /»

lit. ad Ducem Urunfiv.zr [aptlulum Ma^dcb,
de dato II i J Septemk, y4nm Ud.

'Tars II. Cap. VII. 4 5 5

cinctu unb anbcru proponiren , bctt
Crcps^tdnben bcbcncfcn laffcn nootfc/nue/imb
fcurcl) tvae mtttei/bic (ibrijlljcbe/abgefommcne/
nnb cntblojrctc vcjlungcn/ unb ©rcnft^cufcr/
iMniif biefelbigcn/ 5« bcs Ijciligcn Ovcidfre ftc^cr*

*)<tf / Idngcr unb bc|f<fnbig crf;a(tcn trcrbcn
niocbtcn/ m cinen bcfjcren unb ftcbcren ftanb
gcbracbt ; batncbcn audi tljnt / ais ctncm bete
futncmftcn bceljctiigcn Oletas mtfglteb / regi*
tcnbcni Jtontge unb <£()i:t'§ui‘ffcn ju Q$obatm/
i^tber fetne ungeborfame unb rebellen , nttf
tiott) « tvenbtgcm tviberjianb bcgcgnc( tverben
mockc.

Et Ferdinandus , paullo poft , fimiliter ab
ejufdem Circuli Ordinibus flagitavit, (4)
brtmif er bcfto balber bao jcntgc / meteres i(;ttt
unrecbtmcffigct meife abgenomnien morben /
biberunt volltg recuperiren / ttnb bes fycitigct»

Oveiebes teutfeber Nation vormaur/ in £un*
flarn/ bet; fo fdjmcrcm unb untrewen ju|lanbc/
ttocf) idnget erl;a(ten f onne / mtf einer crgiebtgcn
contribution ,t()m t>tc I)»(fFtic^)c f;ant> jubieten.

Hodiernus quoque, quem Ferdinandum
1 1 1 vocant, quid, non ita pridem , in Con¬
ventibus Angulorum Circulorum proponi
fecerit , fatis notum eft.

Hoc ergo artificio , citra univerfalem Or¬
dinum Conventum , Imperatores tributa ,

& non contemnendas pecunias fumtnas, car¬
ptim , ab hoc aut illo Circulo , pluries im¬
petrarunt : Difpofitioni vero colleftarum
pecuniarum manifeflius manus injecerunt.

Nam cum olim aerario certi Quaeftores lmpe~
praeficerentur , poftea illi aliquoties creari ratores
deflerunt ; Sc pecunia in certas quafdam admini-
Urbes , btc icge*@(cfbtc / congregata quidem firatio-

eft >

(&) in literis ad Ordines inferioris Saxoni <t de
dato 3 Novembo 'Anno

456 De Ratione Statia

nem eft, fed Imperatores per proprios homines

rarii illam adminiftrarunt.

finfitm velut, Anno 1544- decretum legitur, (a)
fibiar- fcap t«ic lci;@f<fbtc bie bctvilligtc ffiilffc/ beo
roSa~ ^ojfcrs obct tJvSmtfcbc» jvoni.qe vcrorbnctc»
runt. anncljmcrn/ unb bcfcffio *f)abcrn / gcgcn gc*
tutvenbcr qitifum* jw |Mcn I unb folgc» (<#»
folle».

Licet autem adhuc poftea , ut Anno is66
Quxftores conftituti ab Imperio repedan¬
tur ; illi tamen , cum antiquitus a toto Im¬
perio dependerent, eique rationes redderent,
ad folum Imperatorem refpefhim habere
juffi funt, folle» bie <pfcnmngnmff er atifQ3n8
( bc» ifcpfcr ) 1'cfcfjctDcn / Q3»o gcborfam ttnb
gcwctftg |et;n : unb fol il/ncn ben ^femttgntcfi
ficrn/ oljnc infere bctvitligung tn %cn w*
tungcnnidjte paffiret roerben. (b)

Exquo tempore ,juscreandi Qusftores,
St liberum de collatis pecuniis difponendi
arbitrium, imperatores fenfim fibi arrogafle
videntur.

Hinc illrc Proteftantium querelae , quod
collata, contra Tuream , pecunia Hifpanoin
manus tradita fit , bflp vtcl Qfvctrfis contribu¬
tiones , in Anno 1605. ttuc fo(cf)C5 burd) ben
Ovdcb0^)fcnnmg'/mctj?ct/©ct(5toff(cr cntbccfct
wotbcn/ tn fanem difeurs an ben ©rafen voit
§urffcnberg/tn baoOltbcrlanb uetfdficft/ nnb
bent .ftbntgc bnrgclicjjcn worben : @0 fcij and)
tn bet Srancffimcr C0?cfjc / bcm Ambrofio
Spinola , burci? ctfidbcr »otnc(;mct i^auffdcuU
svccfyfcl/ von beo Ovctdjo gcltcferten contri¬
butione»/ cincgnfef;»ltcl;c fumma ubornwdjf/

unb

(a) HcceJJitA Imperii de eodem ^4nno §. Utt& bd*
niit nw» fO(c(;c. in fine, (bj Recejfita Imperii
dc^innotodem. $ glfidjw gejfqll flucf).

Pars I 1. Cap. VI t. 4*7

iifib t>ou t(im i» 5?o((anb tm £mg anegcbcn
ttovfcen. («)

Veram ifthxc omnia, qua: hucufquc in Fodi -
rnedium adduximus, ludus &: jocus merus nandus
funt , ficum ultimis Eerdinandinoftri cona- tributa
tibus comparentur. prolubi¬

is enim per prxdatoriuni fine Ordi- tuimpe-
num confenfu confcriptum militem fuum, ravit*
lolos Euangelicos Ordines , belli hujus cur¬
riculo , immenfa auri vi, emunxit , quanta,
praeteritis aliquot feculis, etiam extrema ne-
celTuate ingruente, a toto Imperio exacta £c
contributa non eft , bicqualitet, iVrtatnct#
licjjcn jdljtctt / ycnbcn ©fdnbcn cxtorquirct/

«nb crptcffct tyocben i cvftttcctct ftcf; miff wict
millioncn / unb cmc fibemus gtope tinglcubii^e
fiimma , tap baoganije «Rcicfr / in ctficfoe tjnn*
fm ja^rcn/ rtiic^in bm cufferftcn not!;fdIlcn /
fo vici nic[;t contribuim/ ais «ut in btcfcn
Jctjfcn jabtcn / bfe Sitangciifditn tmb protefti-
tcnbcn ©tdnbe Ijnbcn fjevfc^tcffcn nmffcn. (b)

Adeo ut, in folo Elefloracu Brandenbur-
genfi, quemadmodum Itatis bona: Impera¬
tori publice exprobratum eft , brevi tempo¬
ris fpatio, ad viginri milliones auri a Subdi-
tisextorta fint.(c)

In unica quoq; ulteriori Pomerania, fura¬
tus hi ad decem milliones excrevifle, dicun¬
tur. (d) V Civi-

(a) ut refertur in Difiurfu Pontificii , ut vide¬
tur, *Aunr 'tt, cujus titulus , netfmhtcTjC com¬
municationes adtrtct? gcfdtjr hd;cn anfcfjicfgc

im OUut / [o tVDfn wibet bieJfcijfcn. jpatjf.
ais autf) anbercgcljorfamc ftdnbc fcsOvtidjs.

(b ) Ordin.Euangel. in lit. ad Cafaronde data
idpjig IS Hartii ^Anno xffsi. ( c ) Eidior,
refolutio ad Cajaris propojir. in Conventu Ra-
tislt. *Anno 16io.de dato 16 lui, (dj Trioni.

'Vomer art\a afjliilionn inter Documenta «, 1 o.

4^8 Dt Ratione Status

Civitates imperiales quomodo importu¬
nis & immodicis , iino immenfis pollulatis
inauditum in modum , giavati ac exhaufti
finr, manifeftum eft, ex querulis earundera,
ad Eleftorem Saxon ia', litetis : {a) Ad quem,
velut facram aliquam anclioram, Illa?, m his
tribulationibus, nequicquam confugerunt,
«ftmit foidjrn fycfyeh potbulatis, ntWfrfid&<f/
tmt>/ im Jp* Olcidi fcwffrfjtt: Nation , o(;n l?w
frmniencc tvcife/ praeceptive rt£fi) in fu gcfefSf/
bcfgfetc&cn in ben l;6f;ef?cn/ cplferttg|lctt
Oidd)& expeditione» , tm& Ztkfen^iijjfn /jfl
•wd) tniftfigangc Oletas conclufa, gcgenfel*
«m bet mdcfjfigflw Sfjuv* tmb 3»rff<n &cs
Ovctc^s/itnbtim fb vtcl&cfto tvemger/ bcp ttoft
_ emigen ©tatt bes Outdjs fKfd;c(;cn.

ra Has vero exactiones Legibus , Juribus , &
Infn " Libenati Hnperii ac Ordinum drefto con-
'j-tnr. trariari in propatulo eft, fcttntt (1*3 &(tt 0v(id)S
conftitutioncnnnb fundamental eijctidi*
fcnbrti’ / t»no vo t citi modus ini Oudd; / fcn marc
gicicjr mit «ue » werffgen ^otcnfutcn Jvttcg j«
fiifjvtn / gcn5tigt ivfjrbe / fierbtacbt uti.b votpfi*
fdptiekn : imgfci djcn indnmgticf; t»iffenbc/ baf i/
free gctrmcnStjwtf/g-firfJcii/im&StrtBfii: bes
Ovctcfjo/iniffei&rnbc / nurf; in ben <£{jfl|fr
Jicljen/ gmcfutgfhm fmgcii/nu&ei' bcit crbfcinb/
ten Awrtcn / nSfig getuefen / tuic fol&yc gcfiitfjf
unb crljiintxff iverben muffen / urt&ttutegcffifs*
Itcf) nicmnl;is cr&Sfct / ©fir&e (tw$ in biftoricw
t)i^t sufefeij fcptj/ bafj fofcfie praicepts wcife/rale
tijo/ glctd; nfs ob niqn barju ucrluin&tn/ttnb bic
lanbc ctgen ttufren / gcforbcvt/ unb crjwungcit
liuirbcn/ ("subent es meifetea tue 3>ieicfys*conftt-
t ut ion es, unb afta , and; fundamental gcfrtj®
yicfctnmt&era. (i>) lia

(a^ dc dato zMaj i lirino i6zz . (b) Propoli -

tio Legatorum Etettorum Saxo ni a ad Cafi- ,
rtmfaiU fitnm 13 Jliaji ^ inno 1630.

Tars 11. (ap. Vll. 4 S»

, aWtem cum Ordinibus artum , qua/I
illi , pro Imperatoris labitu , alliduis contri¬
butionibus onerari poiTcnt , t|1 alfo procedi-
vtt/ nfo ttoonn ber / nnb tSftJnbe/

iun& tmb Icufcprcis gtgcbcn/ utib frctct con-
tribmion untcrwtirfftg fcyn tluifiett : (a) Imo,
vjuafi, non liberi Ordines, fed proprii homi-
nes,& gleba: adfcripti eflent , co Ijflf fflfl V60U
Icn 1 11 f; f n foinmm / ais cb Sm|tcn wnt>
bc bce Ouid)S r.icftt leffer fjcacfytct ivur&tn / rtls
Cer gctinpffc 58ntmfan. (b)

Cum tamen ab iis non, nifi per ordinaria,
in Receffibus Imperii praefcripia, media, pe¬
cuniam , commeatum, & fim lia, ab bellum
neceflariajpoftulare, nec ditiones eorum mi¬
litaribus {lationibus onerare licear , bieljodj#
tmb ctjMid) bcfaimt .Jf&niglidjc Capi tulat ion,
turdi bicfimblirtrc Oicidjs^co u flit titiones (nacl)
tttlcfycr form bcr iSfcijfer / bns Olcgimcnt rSty
ren $u (nffen / 5» gcfctgt / imt> bcwiiltgcO gcbm
gttr tiidjt iu/pon ben t£fiit*/3£trflcti/uiib ©tifn*
ben bceQTutcbe/ qcfb/ proviant,tnib munition
jutu fr eg jitfovban / ober tero ianbe init cin^
quitrticnmg ju bcfdnvacn. U)

Etharc Ferdinandi infolentia in tantum
excrevit , ut Fontificii etiam Elertores illi
contrivere amplius non potuerint , fed de ea
junrtim omnes , in Conventu Ratisbonen-
1i , Anno t-S;o graviter conquefti fint , (U)
brtj; man bic patento/ oluit anritt* fauf" obep
licfcr # gtib auo*ncbcn/ nnb an bcffcn (tnt b!e

V z £)bri*

(a) d.Tropofuio. (b) Litera ejtudcm ELStorit
ad Comium Colaldo de data '2£»£(ll|tlisblirg
anno 1 628. apud Lundorp. tomo 1. addor. pubi,
lib. S . tradi $6. p.\ 406. (c) Litent ejusdem

Ele&oris de data 3(ll1CtH 2 4 Jitug. an>ioi6ia.

(d ) In duplica jtui Ruuibotu eodem ^Anna de

(U(a lutii.

4 50 De Ratione Status

£>£m|Tm mtfbcn fammebunb mu|Ttf«pt<I<}cn/
tn bar> fyctitge Ovet d)/ auf gettufle.' ianC>c / un&
bap fic bartnncn / tvae fte beswcgcn ausgclcgt /
voit ben 23ntertijancn fc(Ofl / nriber crfycOcn
unb ausbvingcnfolten/ (impliciter angewtfen:
QBddjcsaucb jumaljl nid)t burd; btc/im Ovdcf)
C;crfommenbc / wege gcfuf;rcC / fonbcrn von bc»
©tcfnben mci(ictt-t(;ct(o / fore/ burd) frf;ic<f;(e
commifiion , pro imperio gcfdjcfyen • @ct;

fold;cs gclb / t(;ctf6auf ben fSfflic^cn flttnb
bet Q5cncra(cn unb ^flrcircr/ ttytxlo aber 5«
fd)cncfung/ afiignationctt/ imbitt privat vot*
tl;c»( vcrivcnbcf / ja gro|te fummen , ren viet
tonnen 05o(bco / m frembe £anbe vcrfctjnffcc/
flanij ofjnc/ baf; baruba* cimge rcd;mwg getet#
ffet

Idque Ultimo tandem, in Padis Pragenfibus,
etiam priores Ordinum contributiones non fubla*
'Tattis ta: , fed edido publico fta bilitae , &c (fi Diis
Tragen - placet) ex ftipendiis extra ordinem, fada:
fibutfa- lunt ordinariae, {a) NamFerdinandus , cum
dum. Saxone fuo, privata autoritate, ingens tri¬
butum , von (;unbcrf unb snxwfjtg monaf/
nad) bcm cmfadjcn Ov6mcr$iig / Ordinibus o-
mnibus impofuit. (b)

Licetvero verbis valde familiaribus utan¬
tur , ac , ut Plautus loquitur, precario leni¬
ter , didis bonis , quali petant , man »crfcl)C
fid)/<6 trerbe fein (£()ut>Surf?/ obev @fanb beo
Ovctcfye / nod) aud) bic frct;c Oictcbo>Ovtttcv*
fcfcaftcn/ obetr 3Cn@ce>ftifbtc bcbcncfcn f)abcn /
ftracfs' mit unb neben x\)ttv acceptation bes
Stdbcn * fefetuffes / fyunberc unb jivan^tg nv>*
nat / nad) bepi einfaefoen Olomcrjttg / jobetvit*
Itgen / unb m fcd;e gkid;cn jtden }tier(cgcn :

At-

( a) lufttu ^4 flerim in deplorat, racis Tragen fu
in procem, (b) ‘Pt\tgifd;ev 'SnbCttfdjlUO §

unb vveil of;nmug(trf;.

Tars 11. Cap.Vll.

Attamen , cum abfque hujus contributionis
onere , Paci fefe accommodare , &: fecuri-
tatem nancifci nullatenus poffint , rogare
iftud , revera, imperare , eft ; nec cenfendt
funt Ordines id voluntarie facere, ad quod
compelluntur.

Paria enim ( ut a Legiftis hoc mutuari li¬
ceat ) funt, facere aliquod coade , vel metu
coadionis. (a) Et is, qui fcit, fepofle com¬
pelli, dicitur coadus facere, licet dicat, quod
fponte faciat, (b) aut^animo laeto , ac jucun¬
do videatur facere: Cum multi fingant ri¬
dere, qui timent, (cj

Quia itaque Ordines, fi Pacis capaces efle
velint, placita Imperatori & Saxoni tributa,
necelfario exfolvere tenentur, quibufcun-
que tandem verbis idpoftulent hi, perinde
nobis eft : Et veritas, ac res ipfa cordi curas-
ve potiusfunt, quam inania hujufmodi ver¬
borum ludibria.

Qumimo haud ingratum hnperatori for-
fan fuerit, fi Ordines contributionem hanc
detre<ftaverint , 8c poftulatis fuis deterre no¬
luerint; utreficifiis etiam Pragenfibus, qua¬
libusqualibus, Padis , illegem poteftatem
in eos exercere pofllt : Nam, ex veteri dido,
quod Imperiales Civitates, Saxoni* Eledo-
ri , inter alia , in memoriam revocarunt , (d)
armat* preces denegari fibi petita gaudent ,
ut , in ultionem , duplum ( vel totum ) ca¬
piant.

V J Se-

Qr) /. 7. §. X. Quod falfo tutore aut. Decius
conftl. 690. n. 8. 9. 10. Et Grammat. confil.
31.». 43. fb) Decius d. confil. n. 10.

(c) Hyppol. de Marfl, in prati ica crimin . §
expedita n. 20. (d) in literis de dato 2 Maji

xMnno 16 Z2.

?mpe~
tutores ,

nt ex
turbei-

‘De Ratione S fatus
SecTio V XI I . ^

A D Magiftratus , quorum creatio juribus
Majeftstis annumeratur , fupra retuli¬
mus. & adhuc mento referimus. Senatores,
feu Ordines Imperii , qui locum & fuffragi-
um in Senatu imperii , (eu Comitiis habent.
In quopunclo, Imperatores quoquepo-
teftatis fu® fepta valide extenderunt.

Nam , primum quoldam e Senatu extur¬
barunt ; Nempe , ecclefiafticos Principes,
5 ttoRUm proteftantium religioni deditos. Cui acriter
tSena- quidem fefe oppofuerunt Euangelici Ordi-
tutwpe- nes; fed irrito conatu : Qjria Pontificii , fa¬
vore liia; religionis , per collutionem , Cafa-
ii feu con ni veru nt, feu fuffragati flinr.

Nuperus tandem Ferdinandus, in conjura¬
tione, cum Saxoni® Eleftore lJrag® inita,(<i)
huic rei plenifiimam adhibuit medelam,
apextifque verbis controvediam decidit, fcitjf
feiiiones »nb vota , betj ben Ovcic^ee utib
Depucatio», and) <E(Wicr*gericfjfH^rn viti-
tation unb revifion tdgiUi / bemi |irf; [otlfJ

bic Wugfpurglfcbcti Confeinonc*t*ent)nnNc
©fcfnbe/ttKgcn fcet/ ;)i fym inf;ubtinq beqtifft*
lum / obet /tftift biefcia Sdbciwfrfjiuffcs /
baljin gdtmgenbcn immediar (tifte / fjcf fen gw
bmtd)m njofte» / bic yidtfg ja\)ti\btx bctjfclfo
grffcflct/ unb btcfclbe Conventus/ miD vm
ftrfmmgcn / tmbfs fcvftct ivctitgcc / yo» j>ct $(c]y,
fal . rtirbcrn barjit gcf/bvhjen SHcfdjs

©tnnbcn / reipeitive, ai^^rf^nbm/fdrtge#
(ttfffef/ imb yctridjfcf iverbcb follcn.

Econverso, Imperatores aiios quoq; in Se¬
natum Imperii receperunt j qualis, in Prin-
eipum ClaUe, Arnsbergitis eft , ©ifiirffdet
©mf ju itt-niicrg: Qui cum, Anno 1532 ut
Legatus Domus Burgundica: , Comitiis ad-

eifet ,

(*) § (Hili! lljjcrj £> b ii ftpmes.

'Tars 11. Cap. V IA 4^5

eret^requemibus Comitiis, proprio nomine,
liincipum clafli fie Qtdini infertus, legitur.

Idem de Duce Tranfylvaniac & \ ^ e.vvo-
da V Valachix ac Moldavia: , quod , nempe ,
ab Auftnacis , non modo Principes lmpern
fiuBfci, fed & votum ac feffionem in Comitus

confecuti fuerint , teftatur Goldaftus. (_*)

In Comitum quoque, & Baronum lene,
non paucos forfan , lupus farina’ , iepenas .
Inter quos, line dubio, Fuggeri funt : Fami-^
lia e Gegginga pggo , femimilliano ab Firbe
Augufta diftante,a Johanne, qui, anno 1 3 7°
Civis Augufta: faftus , exercere textoiniin
artem coepit, orta: (0) Mox vero illuftns,

8e magnifica , ingentium opum Domina; m

tantum evefta, ut tandem, infignibusin Au-
ftriaeam Domum meritis, Comitum titu¬
lum ,& in Comitiis locum , novi ter ab nJ-
dem Auftriacis promeruerit. Noviter , in¬
quam : Eorum enim nomen , in Ilecellious
Imperii, Anno ijsa primitiis apparet.

Quod ad Praelatos attinet , Petrus Denai-
liusTAflefibr Camerae Imperialis haud po-
ftremte notae , intra quadraginta annorum
fpa-tium, circiter fedecim, in illorum nume¬
rum de novo receptos , facis probatae nuci

teffiis nobis eft. (c) . . r

Ad idem Regale , feu JusMajeftatis ,pe-
ftat conftitutio generalis Ducis exercitus,
tc5 A)bctftcn 8M&.$«Ubtmans/& diftribu-
tio eorum minifteriorum, qux ad bellicam
adminiftrationcm pertinent; Quam ipiarq

V 4 quo-

r a) In deferiptiane Ordinum Imperii ante tomum
i. Confleat- Imper. (b) Martinus Cruftct*

parte }. annui. Sitcvic. lib. $.cap.e>.

(C) in (onfitio auf fcen grtbott / hi

fpede , (it imi finfetre iwvtfptb-

4^4 'De "Ratione Statue

Impera- quoque toti Imperio , de jure antiquo,
toresjtis coinpetiifle, probavimus»
con/httt- Et quanquam Carolus V, initio fui tegirni'
ench ge- nis, Ordinum jura, in hoc paffii, jam tum in.
neralem vaiifte, ac labefaftafle videatur : Ctimenirr.
Exerci- Ordines auxiba iJli decreviflent, RecelTui fi-
tm -D«' mul infertum eft, ut illa Cxfari , & quos
cem libi Caefar ad id ordinafiet, parerent , bcm Q3oiS

vindica- fotIair<utfc()c^)£i!j6ffeide/ un& ^ticge^dtfje
rt*»t. giirjcortntt «jcrhcn/ Mc furiet mif^ns (fcctt
Jicjjfcr ) utib Q3nfcrc fpaubfdftute/ fo and) tento
fd;c/ tntb 'vlljir/ ju fotdjem ttnfcrti uornctimat
sembnetmcrbcn/ auffefjen/ tmb gcmmig fetjit
folicn- i a) Fofterioribtis tamen temporibus,
jus Ordinum, quibufdam prar judiciis adhuc
ftabilirum eft.

Et adhuc , Anno r j 95 acriter, hac de re,
Ordines inter fe difceptarunt. Saxo enim
Elector, Domus Auftriaca, Bavarus , ac Pon¬
tificii communiter, pro Cxfare, morefolito
lieteiuiit, hae directorium muffhimn Jfctj?
fcrlldjet COIaijf. mrfif ncf;tncn / fonbctn cs joitcn
tic (Ereijs bcrofei&en jcljcn Cfufifje sworbitm:
1’roteftantes vero contra lenierunt , bap wfp
btts (cutfeOc 25oif cm fonDctrfrrtrcc generai £5*
tiffut conftiuiimrocv&eij folfc. (t?)

Er in- Fcrdinandus vero nofter, ut in aliis omni-

primd bus, ita etiam in hoc palfu, fidei , a le datat,
Fer di- fines, uno impetit perrupit, ac primum , pro

Tiandwi. lubittifuo, generalem Exercituum Ducem
in Imperio, VVallenfteinmm , fopitis jam
fere publicis turbis, 8c dilciimine omni fub-
moto creavit , ntid; hem fetn Sctnt) faf?
mcf;r wn^finhcngcivefen/ uttewrft cttiett fctfc*

(aj Receffiu Imperii de -Anno f J 2 1 . § hciujelbeit
uotf. (b) ut teflatur 'Jffhrcdjt QSSatcnifj
in hte>u ad Principem Pome r ama, de dato
gcnfpurg 3 lan. ^Anno 1 5 pS-

Pars 11. Cap. VI IL 46$

Qavfotmani olfite vomiffen un& ctMtotftujtimj
bct Otcfnbe/ obermjfottKmgffcbct’ £(;ui§uv*
ftcn / ins Oletet; pcrortwt, (<*)

Deinde nuper , per proditoriam iftam Pa¬
cem Pragenfem, palam, &c fine ulla difiimu-
latione, hoc jus iterum fibi alferuit, univer-
laleque Exercituum Imperium filio luo con¬
tulit : Qui tamen, ne initio res invidiofa ni¬
mis appareret , in quartam curarum partem
Ele&orem Saxonem aflumfit. (£)

Caput VIII.

De mediis & artificiis , per qua Impera¬
tores lura Maje flatis fenflm adfe
traxerunt.

Sectio I*

✓"x Uid autem pluribus in hilce commora-
v<jiopus eft? Ex didis fatis liquido appa-
jet, quam hodie parum abfit, quin Auftriaca
Domus omnem Imperii Majeftatem, o-
mniaque Majeftatis Jura, focordia noftro-
jum Principum & Ordinum, ad fe traxerit.

Nec id tamen diredo, Sc violento modo,
feu uno impetu accidit 5 quod abfqueinfi-
jrni Imperii commotione ac cqnvulfione t
jfortanque propria Domus Auftriaca: ruina ,
fieri non potuiftet: Sed lente, paulatim,tra-
temporis, & per cuniculos , feu obliquas
ouafdam artes ; ita ut a fecuris, & vino, Ve¬
neri , venationique deditis Proceribus no-
ftris, ifthaec muratio animadverti haud facile
potuent. Quibus acceflerunt blanda, ac
1 byf-

(a) Elettorum duplica Ratis bona dc dato 2 9 I<*1>

^4nnoi6io. (b) <prngtfcl;cr 5nfcctufc(;ltio,
§j«fccffcn atimVicbctureces tvcgcn&cr «»-
junttion

Impera*
tores po*
teftatem
finfirr* ,
per oc¬
cultas
artes, ad
fi tra -

xerunt ,

46if D: Ratione Sfatta

byfli na Parpii honoris verba , quibus eofdem
Proceres ad inertiam per fe proclives > An-
ftriaci Caelares in foporem collocarunt.

Et hic inprimis notare , opera: precium
eft, quafdam artes , quibus illi poreflatein
fuain paulatim auctum , Ordinum vero au-
toritatem diminutum iverum.

Quaedam enim, ad Majeftatein totius Im-
■Mlttian. perii pertinentia, ab Ordinibus , perfuafis,

. Pieca~ & conientientibus, lemel, iterumque , velut
vtum m -precario impetrarunt, quae pofteiL fuo quali
aevi- jure, ufurparunt.

t‘> ra* Cujus rei exemplum habemus in confti-
tu trione Ducis bellici; quam , ex libera fua
voluntate, Imperatoris arbitrio , aliquoties,
Ordines Imperii permiferunt i(a) Sed hinc
Ferdinandus nofter , poftmoduin, poteila-
tem illam , quafi jus Imperatori debitum,
impudenter libi afferendi , occafionem arri-
puit.

Et quia Ca: lar Ipfe , ejulque liberi hoc of-
ficium ab Ordinibus impetrafle , leguntur:
y) t cardinandus , quali jure Jlio ufus , filium
luuin, Ordinibus nullatenus con fultis, gene-
^jrPm Exercituum Ducem , per totam Ger-
inaniam declaravit.

Adeo vel leviculis ejufinodi concefiioni-

m \ uua j,

feeejf. Imperii de anno If4l. § tjub bicitcil
Uh5. Recejf Imperti de anno i 542 . § <|t» Ulirj
«hct. Recejf. Imper. dc anno 1 5 66. § Hili; bntt
fcinci. Recejf. Imp. de anno 1 $si, § ttt glcb»
«,Ut uudj. feceff.lmper . de anno 1 554.

5 Uno tlUCIVohl tv» r f tjern. Rccejf. tmpcr.de anno
1598. £miE> bcmnnd) un9. & § fo fyabcrt ftc
«Cbocp. Receffm Imperii de anno 1 603. § 1M&
Pemnud) tino. Rectjfm Imperii de anno 161 3*
3 imb bemnrtd) illis. ( b ) Rectjfm Imperti
* ffWWP

Pars IL Cap. VI 11. 4&7

bus , coh anent aliquando maxima rerum
pondera :Facileque a gratuito pervenitur ad ]*c &

debitum, a precario ad neceiTarium-^. v -y ^

Et hoc quidem medio tributa quoque 3 a <
gratuiti legibus in neceflitatem > pertepe r *jJ
degenerarunt : Quaque initio Principibus w*
dono data3ut honeitius beatiufque familiam
tuerentur , necelTatia , temporum decuiiu ,
evaferunt.

Ita aurum coronarfum veteres Romani
moderate , nec , nifi parta de hoft ibus vido-
ria, gratificandi animo accipiebant : pollen,-
tametli oblationes appellarent , quali ordi¬
narium tributum exegerunt, (a)

Ita id , quod Hifpani fervitium appellant,,
olim ipforummet Populorum voluntate > ut
Regum Tuorum , inopiam fublevarent ,coe^
pturn , in debitum fubfidium poftea eft re-
dadum_/*(4)

Similia dona, antiquitus Regi Francorum
fponte oblata , hodie, quafi tributa necella-
ria extorquentur. ( c )

Prudenter itaque Polonici Epifcopi ege¬
runt, quando, cum fuicepturus bellum con¬
tra Lithuanos Ludovicus, (ubfidia ad tam
pium bellum contra barbaros peteret , nihil
a fe impetrari, pafli funr« Verebantur eninv
ne munifica ac voluntaria ipforum contri¬
butio in morem , Scmox inde in legem abi-

Auftriaci quoq; fubfidia, in bellum Huu-
garicum & exftrudionem foitalitioium , fi"
niumque cuftodiam, mere gratuita, fed
femel, iterumque prccflita , poftea , t an quam
rem debitam, in omnibus Comitiis flagitare
non deftiterunt. V 6 Et ^

/a ) Bodin. lib ♦ ult . de Repubi c. z. (b/ Cjuic-

ciard.lib. l 6, hifi . (c) Hod.d.loco. (dj SlA*-

flijfaw Samiam lib.j* annaU Poloiu

46 2 Te Ratione Status

^Auftri- Et, ut', etiam in privatis eorum ditioni-
acu quo ' bus, hoc artificio uti , haud infolens iisefie
quem videatur, notare lubet. Civium Viennen-
ixumhac de re querelas, (a) tt>tr fjabcn/ in¬
quiunt , («ter mtt fc^rtbcn erfaljrm/ tafi adeo
Pasjcnigc/ tvao uonitnfern Q3orfal;rcn / obee
9Jns / rtudj i» ter l)6cf;ftcn noti) »nb numgel/
pur (mifcrer gutt(;dtujtcit / fcem i<tnbis«
Surflm unt> Q3rttctv(nntc 511 gttfcm / crjctgf
t»or ten/ l;crm?c& in confequentiamtjabc
ien gejogen/ uni) ein rccl;( &ara»9 genw^t W
i>cn /&c.

P^iva: is
ditioni,
bus ufi-
tatum
eft.

S E C T I O II.

* I- 1 1. T T Bi , Imperii , & Ordinum pr.xjudi-
Ratiha - ^ cium , quid moliti funt Imperato-

bitionem res, illis incon fultis, & non requifitis, quic-
Ordi- quid in animo habebant, ftatim, fine mora,
num , exlecutioni dederunt; poftmodiim vero, re
poft ne- perfefta, ratihabitionem demum Ordinum
gotium impetrare laborarunt :Rati, id quodreseft,
demum citius Ce, re jam ad exitum perducfta, quam,
confum- re adhuc integra, conlenium eorum impe-
"matum, tiaturos.

impe. Difficilius enim eft, artum confummatum
trando, refeindere, quam nondum cceptum impedi¬
re : Multaque negotium contrahendum im¬
pediunt, quae contraftum non dirimunt. (J>)
Ut, econtra, melius eft, intadla iura fervari ,
quam poft vulneratam caufam remedium
querere :(c) Et meliiis, in tempore occur¬
rere, quam poft exitum vindicare^, (d.)

Ita Ferdinandus nofter , cum, inconful-
to Principum , & inprimis Electorum Se¬
natu,

) in /applicatione ad Leopoldum ^ArchiDucctn

apud Lund. tomo i .attor .pubi. I .q.c . Zj.pA^1'

(b) c. quemadmodum de jurejur. (c) /. ult.

inquiltu cauf.m integr. reftit. neceff. non eft.

<o) /. I C. quando lic. unie, ftne lud.fe vind.

I

li'

Pars 11. Caf>, V1U. 4«

natu, Fridericum Palatinum profcripfifl er,
Bavarumque de hoc El e (flo ia tu invehi vi fi et,
Elcdorum tandemjSaxonis ac Brandenbur-
gici,ratihabitionem,feu confenfum,cx poft-
tafbo , intercedente Moguntino , & abis , e-
mendicavit , certaquefub conditione impe¬
travit.

Ita idem Pada Tua Pragenfia , per ratiha¬
bitionem Ordinum legitimaie , iiique vnn
Conftiiutionis publica:, hoc medio attribue-
re voluit, ttjantt t?cr 3riScnfd)Ui3 i »0*1
t>etn/©eift(t#e»/ unD Q5>el«t<teit/<E^or*/^it*

Ifcn/tint) ^tdnbctt/ o&ct bod) Cetu ijtcrjrcntycu
beliebet/ unb befrnfftigcE/ foti cf utnbts boni
publici ttultcn/uts ctn c gcmcittc OtcicyOdJCtsiuw

gvmg/geltcn. (*)

Licet autem e juTmodi ratiiiabitioXecun’ *'

dtim i uris privati regulas, retrotrahatur, & a ,f,°
mandato sequiparerur {b)'.\n publicis tamen »» jure
negotiis, qua: magis ardua funt,Sc fecundum pu teo
juris privati brocardica amuflitari renuunt, man a-
per requi Titionem & confenfura,re demum to non
perfeda accedentem, lummae rerum, St Rei- aqmvA-

pubi, fecutitati, non Tatis videtur confuh. ^ et.

Nam ut taceamus , quod ante monui¬
mus , conTenTum ejuTmodi , non fimpliciter
liberum , fed ad negotium, jam conTumma-
tum , magna ex parte, efle adftridum ;cum»
ad vitanda magna incommoda , quae muita
intercedunt , negotium jam ad exitum
perdudum , quam ranflmie refeindatur,
aut rctradetur : Infuper illi , qui poten¬
tiam aliquam in Repubhca afreftaiit, ra-
tihabitionis > quam inicio adhibere con-
fuerunt , tandem conlulco oblivilci, eara-
que , velut minime ne cellariam , negligere
J V 7 io-

(a) fptttgifdjttf SrhNhifdjtHff- § SJttt1 SWflU HWfl

iittfftv. (b) Ter vallia.

47 & De Ratione Statas

folent; &c tra<ftu temporis, accedente a&u-
nin frequentia , jus aliquod, leu titulum ju¬
ris, in Reipubl.pixjudicium, Ubi fingunr,ac
formant.

Ejus rei Quodipfum ut alio exemplo illuftretmis,
exem- Imperatores antiquos , jus fuum , quod in
pium, creatione Romanorum Pontificum olim,
fine controverlia habuerunt , non alia de
causa dubium reddidifle , & mox totaliter •>
amilifle, dicere aufumus, quam, quod patien¬
tia fiia, Populo , Cleroque Romano , vel fe-
litel tantum , licentia: feneftram aperuerunt,
ac requifitione, expoftfaflo fecuta; , acquie-
fcentes, eleftum Romae ,fine autoi itate fua,

I ontificem,ex intervallo confirmarunt.

Nam, Anno 8 17 mortuo Stephano , Fa-
fchalis eleftus eft: Qui, quod, nulla Impera¬
toris autoritate , Pontifex creatus efiet, fta-
tim Legatos ad Ludovvicuin milit , ut ejus
rei culpam in Clerum , & Populum rejice¬
rent , & quod ab his coadus efiet. Pontifica¬
tum lufcipere. Accepta hac fatisfadione.Lu*
dovvicus ratam eleft.onem iftam habuit;
amenlum tamen fuum teftatus, relpondit
Populo & Clero: Majorum inftituta & pa-
<fta lervanda efle: caverent;ne deinceps Ma-
jeftatem laederent. (a)

\ idebatur fibi pulchre hoc modo profpe-
xnle Ludovvicus : Sed fru dius ejus rei haud
multo poft fele exferuit. £x eo enim Popu-
ius 6c Clerus , Romanus, poteftatem efigen-

I I ontiheis, exclulo Imperatore, denuo fibi
anogarunt: Et plufculumjquam initio aufi, ^
imperat o ris au tori ta tem ,n on d e effen tta effe
electionis, fed confirmationem iftam , dicis
tantum caufa adhiberi , fique Populus ac

. Cle-

{a) Nauclerus vo! um, 3 , chronogr. gener. 2 8 . His-
ronj/mui xMutitis libro lQ.German.Qno». ' *

‘Tari 1 7. Cap. VUl. 47 1

Clerus quem elegerit , ad ejus confirmatio¬
nem Imperatorem praecise obligari , contra

Imperii jura, induxerunt.

Nam Adrianus 11 iterum , non habita -m-
peratoris ratione , Pontifex creatus eit j
Quam ob rem Legati Imperatoris indigna¬
ti ilmt, quod nufquam, ut par erat, interelie
potuiflent. Quibus hac ratione tansiadum
eft, quod dicerent ; Multitudinis volunta¬
tem in tanto tumultu, moderari non potuil-
fe ; Eos tamen rede fafturos.li Vuum opti¬
mum , a Clero & Populo eledum Pontifi¬
cem falutarent , ut Naucleri verba lunt , {«J
Vel,m Sigonius atitor Id fadum,non
regia: auturitatis contemtu, fed neexlpeda.
tio regiorum in legendo Pontifice Legato¬
rum, novum jus, velut probato exemplo, Re¬
gi i m poli erum compararer.

Hinc tandem fadura cft , quod autoritas

Imperatoris plane in contcmtum , Scconfir-

manoifta.tanquamfupervacua.mimmeque

neceffaria.in defuetudinem venent. Donec
Adtianus 111 ad Senatum, Populumque Ro¬
manum retulit : Ne in creando Pontifice
Imperatoris autoritas exfpeflaretur; utqus
liberaeflent, & Cleri, & Populi fuffragia.Je-
eundum Nauclerum, (c) Sive, ut Sigonius
feribit, (d) ut Pontifex defignatus contecia-
ii, fine prae fentia Elegis, aut Legatorum ejus

^ ira Imperatores ifto jure fu o, hac quidem

vice, planifiime exciderunt. .

Quod fi pntdiftus Ludo v vicus, requilitio-
poftfado fecuta , non contentus. Po¬
puli clerique Romani temeritatem

CA d.volum.% . gener. 19- (&) l&*5> de^Rtgm

Italia. (e) d.volum.l .gen«T , }0. (d) Ue*.

6Je Ttypo Italta,

47 2 De Ratione Statui

lumtionemin primis incunabulis fuffocaf-
ier,ac ifta , quae, praiterito Imperatore, nec
debito modo , fafta erat , refeifla, aliam, le¬
gitimo modo , fuaque autoritate interpoli-
Princt- ta) celebrari juflilfet Pontificis ele&ionem,
piu hu- *-dero > Populove Romano , aut fimilia , aut
jufmodi majora audendi, non fuilfet patefaClus adi-
obftan- tusjlmperatoribufqj ipfum fecutis.jus fuum
dum. fibi fartum teCtumque confervatum foret.

Ex quo dilcant, non Germani modono-
ftri, led omnes , quorum in quaque Republ.
intereft, quod nunquam, ubi coepit, delinat
improbitas : Eft enim , quod Pythagoras di¬
cebat, infinita ; Ideoque in nulla ejus parte
connivendum : Quia glifeit femper, 5c neg-
leftalerpit. (4)

Quapropter infignis quidamGalircus Scri¬
ptor (6,), cum crocodilo exigua ejufmodi ini¬
tia comparat ; qui ex oyo , anlerini ovi ma-
gmtudine , prognatus, in feptendecim , vel
Q odecim cubitorum magnitudinem ex-
cre cit , uno , ex multorum opinione , eo u(-

W r V,VU’ cieftcre non definit.

Nalcentntaque malo occurrant, fi qui oc¬
currere velint , & rerum novandarum mate-
““ pr,m.a ,herba. fuccidant 5 rerumque
res valide, m iplo principio, non ver-

innuentrT ’ fed reJplh J ac fa<^s «tundant,
mque ordinem redigant.

’ £ Ve’ tran/V«fum digitum illis
fh- r conce^emu , palnne latitudinem ifti

1 urncnt>& mox gradatim plus , plulque,
imo totum tandem vindicabunt: Quanto-
que magis adoiefeere malum finent 7tanto
bebum01101 incommo<^0 medicinam adhi-

^ Hei”fttu de civili fabientia.

} ih\Fe,rt“ inhijlom HeinricilV ,

uo.z, narrat. }, n,s%

Pars 11. Cap. VI II. 473

Obftennis potius principiis: nc forte fcin-
tella tenuis in flammam tranfeat deftru&i-

vam,&morbusquidam,fiftulare incipiens,

non abfcilfus perveniat in medullas. Saepe
enim vix ferus ignis exftinguitur , Sc morbo
Chronico falubris fero parabitur medicina ;

Scripfit Fridericus II. Imperator fupra depo-
fitione fua, contra Papam 5c Cardinales, (a)

Sectio III.

III. T Mperatores , cum licentius , quam par ui,
•*-erat , in Ordinum jura graflarentur, prote-
non folum proteftationem , faifio fuo con- flatio -
trariam , ab Ordinibus interpofitam , ad- nem fa.
milerunt, ac tolerarunt , fed Sc ipfimet clau- con .
fulam hanc, nihil per ea, quae gefferant,Or- trariay
dinura juri derogatum iri, aftis inleruerunt, vej ad~
aut inferi pafli funt. mitten-

Sic Anno 1548. ingratiam CaroliV, cujus, vel

tunc temporis , quod in armis elfet , maxi- addendo.
ma erat autoritas , a jure Ordinum antiquo
quodammodo receflum , quae Paurmeifte-
ri (b) hac de re verba lunt , 8c ab Ordinibus
admiffum eft , ut Carolus folus/ub praetex¬
tu maturandae juftitia:, Allelfores Came-
ix conftituere pollet. Subnectitur tamen
magnifica in fpeciem proteftatio, (c) bctji
&icfctyctm|fe(lung ttyneu / <X(;urfur(lcn /
flcn/unh gcmetncn @fifn5cn / and) U;ren nati)*
fomntcn tmb (£cbcn / an tyrcm (jctfommcn/
‘Smfitittn/ uni) ©etccfjttgfeitenfem nacfyt(;ci(/
»crl;tnDcrung/pi)ci' abbrutf; gcbc^rcn follc^ ^

(a ) Apud Goldaft. tonso i.conftit.imper.p.172.
(b) Lib.z. de jurifd. cap.s.n. 20. edit, prio¬
ri. (c) Rcceffuf Imperii de .Anno 154^*

§ Dod) rncpncn unb woltcn.

474 Del latione Statiu

Licet autem Caroli hoc factum , 8c ad-
junda proteftatio , ea ratione excufari pof
fint , quod omne , quicquid fadum eft, Or¬
dinibus coniultis, eorumque confenfu prae-
Vio, fadum ede dicatur : Quo cafu (fi nem¬
pe, re adhuc integra, quis confultus, de jure
luo fponte femel aliquantulum concedat)
proteftationes aliquid operari videntur; ut,
nempe, alia vice, in fimiii cafu, jus fuumfal- j
vum fi bi refervade , is, qui protedatus eft,
cenfeatur. Defundi tamen Ferdinandi lon¬
ge major adhuc fuit impudentia, qui, con-
lenfu Ordinum non exfpedato , fola hac
proteftatione , violentas fuas , Scinjuftasa-
diones , inconfultis Ordinibus fufceptas,
palliare voluit.

, *ta Spolium iftud , quo Fridericum Pala¬
tinum, abfque Eledorum confenfu, Eledo-
ratu deturbavit, iliique Bavarum fubdituit, 1
r-erdinandus hic excufare annifus eft , cs fci;

*vm mentalis in @mnfommen/ £>af5 crlpcmif
vcm S^od)iobiid)cn (ffyinfurftiicfjcn Collego,
cfcct ter Jvc!;fct'dcl)cii Capitulation , cinitjcs
praejudicium ^ufugcit itofte : fet; and) fccsgnd*
®'dcn i»nt> frcmittndKtt crbtcfcno / c* 5«"
r«d;tcn / framtt her angcjoricnen efjutffirffcn
prxemmen/5 / fctfjfuio / in etnent nnb ani>crit
nteptii vctfdnQtid)s cn(ftef)c / ot>cr /ftijjcjogcn
ttHTOe. (aj Et mox iterum, ( b ) qictd; tvic fcine
rntention , / unt> meptumg nicmajds fle*

(a) In replica , in Qonventu Ratuboncnfi
%s4nno 1623 . de dato 6 Februarii. ( b ) In
ultima declaratione ad Sicciorum & Prin -
cipum ulteriorem deliberationem in d. Con¬
ventu de dato 23 Februarii apud Lun -
dorp. tomo 1. att, FubU libro 6. cap . 157*
f. 108 1.

Pars 11. Cap. VITI. 475

tVefcn/ Ijiemif/ wcbct ter <2f;iirftir|!ft<3(jctt praee¬
minent / no* fetner JlC!iigM;cn Capitu¬
la tion , ter ©iiitncn QSutfcn otcr «ntcrn
£Rct*0>conftitutionibus , tm gcrtngflcttcfttxis
gu derogiren / otcr tattuter 511 lianticn/ fl!s tey
er nic&f gemetnet / temants [)icb«td; fcin rccijt jti
bend^men/unt «bgujcbnctbcn.

Qua declaratione Ecclefiafttci Ele&ores,
juri Imperii , ac dignitati Eleclorali fatisfa-
ftum rati, acquieverunt. Ita enim Mogunti-
nus in fuffragio fuo ( a) judicavit , Q33ci( i)0
fcrttc&e3Jtajcffetjtc& crfldrcf/ b«f fte m*f qc*
tneinct gctoefen/ tem t)oc{;i6t(t*cn Collegio,
otcr ter ^epfcdt^cn Capitulation ( in tem
fie mitte» ^ur^urfien / ber^rter

ttnrung balber/ ni*tcommunicivct/no* tcrett
gcpflogen (>dftc) cintgeo praejudicium
gugugiben / toerte (t* ta^ero mdjt tuljn la(?en/
ticfdbebicnmlcrforicw 511 fatagiren/unt a»W
C;c(lt<jcn»

rariter Colonienfis quoque fenfit, (£)
ipann gteid? ter modus procedendi fo pun-
ftualiter nicftt gebdien werten fonnen: QSctfn
tennod) 3brc ffiaieffet ftd; erbtefen /' tap
tes (£(;ur«'5ur|T(icbch Collegii praeeminent
conferviret; fo nmtbc foi*eo fo f;od; nid;t jti
ad)(cn fet;n / tajj wegen beo modi rtn;($ogti re-
tn&iren / ivao fonjtvniil juftitia lvol)(fundi-
ref/ unttcn 3vctel;s-conftitutio»cinoobi Qit
mdp «fb*

Unde

(a) in d. Conventu die X 1 Februarii apud
Lundorp. tomo z.ablor. publicor, lioro 6.
trabi. 24. pag. tl6j. (b) in voto fiso,
d. Conventu die 13 Februant apud Lun-
dorp.d. loco, p , il6S.

47^ De latione Status

Unde pofteaille idem Moguntinus, quo,
in corrumpendo Saxone , mediatore Ferdi-
nandus ufus eft , hoc eundem argumento,
ad approbandam Palatini profcriptionem,
& Eleftorartis tranflationem , inducere ] a-
bamit rt«cn beforgcuBcn prteju-
diciis (Bitieljtcrimfec ctnitjco verfimt t$c(e )
WerI,c/TOolfeei: uot^offm/ cs foffe
3pr ,S?cijfet‘itc$ctt 9)?apt. n>fe aucf; t t>a notitj/
m$t jtt tviBci' fem / eme reco-
gnitiou uon ficb iiigcbsn/bn^bicfc vcvgegamtt
ne tranflation , an&etn dfym unb SdrfIttcfKn
jp an ferit/ <in i^rfen ^cr&ent>ein recfrtcn / ipic and)
cev difpohtion Ber gviibenen Bulla tinfefjdBrirfj
fe?n / tc. folfc 5 JOaBurcf) tttficbeit cenes iaftcfjcii
jura.mfonbet&cit enic^j Btc £fiur4Tu'fittrf;c prte-
e ra i nen fj ft 1 v i rc( .

Et Saxo tandem B a varum , fub hac ipfa
conditione, pro Ejectore agnovit , iVtinn
5fn Jfcpfetrtcfjcii im& SM^cq iit

vOepcrn/ em fcf;eittmt3gennttvorec£ intirBe/BaG/
Wrto / tvege» Bea / im&

tranflanon bcrdf;m- vorqancjcii / bcm dljnu
futfrhcficH Collegio , Beffcn pra:eminentj/un&
J>oI;cit/ ailpofition bcrgruBum Bulla , $m*
(crhdjcii capmdarion, tmb anbern <CTj»r* imB
Tjutfiitrfjcrt J^cufcrn/ an il)cm rccf)#

ten / erttingten bcicljmtnseit / tm& «efumtec
S^xnb ii nnad) t l)cifr^/un f unb gtwn bw
fctbe / Sii cittijjcm prar/uditz mcfit amjcjogcn
merben folle, fi) J a J

Eandemqne proteftationcm , fed adbuc
in ampliori forma , confenfui fuo adi unxic

Ele&or

(a) In Uteri* de date y OttobrU ^ inno ifizj.
cujtu verba referuntur in JHanifeflo EU ftoris
Talatini pag.q. i . (b) In liter» ad Moeun-
unum de dato ©tcUbeit i . Martii Mn. i <;:4.

Part 12, Cap. V 11 J. 477

Elertor Brandenburgicus , («) l;gf (icfr bfirbci?

tcflcn norfjmrttjt bcbungcn/ bafm1 von bcm Ut
ttigcn / fo £i' tyufccyor bcp geljalfcncn <£I)iii'nni&
SwrflHcfreo Convent juOvcgcnftnirg/imb fon*
flcn/tvegcrt gefcf;cf)cnci:

6v’n^)frt[(^©i'tifcn/imti6arattfctfi)(gC£ii tnns-
lation Der (£f;ur/ fcincm gcttJiffcn WXffyf voti-
retmmb «n&nngcn/ tine cf(ma()t6cnnncrn un5
bcjaigcn laffcn / ntd)t jo «jctd&cn wrmoge»
QBotlc tutcb/ burcT; tiefc crfidnutg/ Alti aftit*

tDmtgficn / bcs <Efjw$ftvfilic{)Crt Collegii praee-
minenij/ tmb bcc difpolition tutgiilbnctl Bul¬
lae j .Kcvfcrltc^cn Capituktion , ttnb (infittt

Ijctfommcn beo ^firicfio/ tdcburtf) cfnnie&cgef
bcn / obet tmbcrn Cf^wt^tmb 5urfilid?cn

Ijabcnbcn rcc^ten/etfrtO<?tcn Mcl)#
mwgeit/ wnbgcfamfrt / cmigprajuditz,
obec gcfdfjfficijc n<ut;fofg/ unt> confcquentz
juge jogcn/cbcr ctngctvitligcf $a6ett.

Ex quibus omnibus conftat , quantam
vim ac efficaciam., verbalibus ejufmodi pro-
teftationibus tribuant Germania nourae
Principes.

Idem Ferdinandtis Imperator , Pragenfta
quoque fua Farta, contra Imperii Libeita-

tem. Ordinumque jura, inter ipfum , & io-

lum Saxonem inita , hoc mantello con vela¬
vit, tt>ci£ nttffcr cinco gemetnen Ovtfiqjs/ obec
jttm wemgftcn DeputatiomMgfiS ^te^en/
bno gunlK 3uid) brtrrffenbc ()ol)c fd.Uuf[£ ntd]f
3umad?cn/ ift fiffi bemmid; vemabre worben/
itnb fsdriicf; bebingt/ bofi bcr/biiltntiyl / tu toun*
timfjcfntjCic^cr gdrtflud;tc i modus,

(a ) In Refolutione Legato (f&fareo , Car olo Han¬
nibali a Dona , data in Monte Regio 12.
12 Maji isinno 1617. cujus verba referuntur

m mmtfcfto £UtUri4 Palatini p.*7°*

47 8 T)e Ratione Statu*

fccnt f;ct(tgcn Ov&mifdjcn Oicic^c / unb tcffcn
fcfmt « obcc fenbcrltdjcn ©libern / fonftcn jt»
<i»igcn tagcn / fanc pracjudicir(tciE>e conie-
quenf;/ obcr befc&ivcrH$cn ctngang bringcn/
ob« wnfcmatrt/ vorcin v£fempc(/ anaeaoac»
Wcvbcn fottc/ (*)

Sed fi proteftatio ifta , & huic fimiles infi-
diofam Ferdinandi, cum folo Saxone con-
tra&am, Pacem, aliafque, Ordinum juribus
ac privilegiis contrarias, Auftriacorum moli-
tiones, excufare fufficientes funt : Quis non
videt, iterum, iterumque, acquotiesTolltbi-
tum fuerit, jura Imperii 6c Ordinum eosin-
volare, ac fu b vertere poffe? Modo lemper
verbalem , & inanem ejufmodi proteila-
tionem-, jura Imperii ialva fore , fubne-
ftant.

Eluforia certe, hoc modo , Ordinum eva¬
det autoritas : Quam, verbis quidem, Scper
proteftationem , lalvam illis relinquet ; re
vero ipsa , quoties voluerit , infringet Impe¬
rator.

T rote- Quanquam igitur in foro , feu privatis li-
fiatio- tigiis, proteftationes non parum operentur:
nes , in I n pu b licis tamen, & Ratio nem Status con-*
jure pu- cernentibus negotiis, Legiftaruni hte caute-
blico, la: , feu cavilla , nihili , & nullius momenti
nullius funt; prxfertim, fi, re jam confummata, ac
momen ■ ad exitum perducta , ex intervallo interpo-
ti funt. nantur. Et quicquid nos dicamus, aut pro-
teftemur, illi, qui rerum potentes funt , cum
Cosmo, magno Hetrurix Duce, lufHcere libi
credent, ut pofiint facere. (b)

Ut autem exorbitans illud, quod fuperiits
adduximus, Ferdinandi fafturn , in profcri-
bendo Palatino , & Elecloratu transferendo,

huc

(a) ^)r<tgtfcbct3ttbcni=fc(ifuj; §/>2. (b) $cip,

'Ammir. lib. 1 . differt. in TacMfc.u

Pars 1 L C*f>. Vllh 47^

huc applicemus : Quid ohftiterit* quo mi*
niis Imperator, hodie,vel cras, Saxonern aut
Brandenburgicum , aut ipfum Ba varum , ii
Majores eum fu os x mulari contigerit * E!e-
ftoram deturbare poffit ? Modo verbis affe¬
rat ac pioteftetur, fe nihil facere , aut faitii-
Jum efie in Imperii pisejudicitim.

Et , utcunque reliqui Eleftores contradi-
cautjVerbifque contra proteftentur,is,quem
imperator voluerit* exclufo a Icero, ni hilo mi-
misje ipsa, erit ac manebit Elector: QjJippe
B avarus eodem modo Elertorfafluselt » 5c ,
non obftante hac pioteftatione , Eledor
inanfit.

Nec hodie* aut Saxo, ant alius quispiam
plus in Eteftoratufuo juris habet , quam Pa¬
latinus proterito tempore habuit.

Tolerando itaque hujufmodi in jurias, pro¬
voca bimus novas : Et Palatini profcriptio feu
exclufio, utut hodie recens fit , invererafeet
aliquando 5 quodque hodie exemplis tue-
nuir, inter exempla erit, (a)

Sed hac funt per verfx Legiftarum noftro-
rum5in Aulis Principum domi nantium Jub-
tihratesi quibus, inter alia, Liberratem Pa-
trsx ifti male feriati p e fTum dederunt, Au-
ftriacis tantum non prodiderunt.

Similes ftultx ifti hyenx , qux^ modo is
venator, qui» ejus vinciendae causa * in
vernam introrepit, illam non a defle, lub-
inde clamitet , fe latere, neicirique , exejus
fermone,purans , manet immota, donec fi b i
crus ftme vinciatur - ij>) Nam & hj> et¬
iam fi , re ipfa , duro fervit ut es vinculo fe in-
nodarisab Imperatore, fentiant, modo bona
illis verba affatim det/cd mera verba, fa ito

con-

(a) TikeriusapHdTac.UbAl.AnnAL (i) Buf-

beqitittf epift.x 'Legat *Thwc4.

Vel ipfi
E fetior e
Saxoni#
tejle.

IV.

EleceflU
tat em,
vel bo¬
num pu¬
blicum
prxte-
xendo.

£ui oc-
cajionem
Ordiner
ipfi de¬
derunt ,

4g0 De Ratione Stat tu

contraria, acquiefcunt, St rebus fuis , com¬
munique Libertati pulchre confuIuiiTe, vi¬
dentur.

Certe ipfemetEledlor Saxonia: , cum ali¬
quanto fanioris adhuc mentis eflet , ejus¬
modi proteftationesiinutiles judicavit : Ut,
cum de illa pioteftatione , quae ob conjun¬
ctionem Ele&oriim,&. Principum, protocol-
lo inlerta elt , fcnpfit , (a) Dic eonjunftion
3urf?cn fct? wtbcr fcine mtmcnmg
vcrgatigcn/ Dcrglcidfjm vEjcmpel nidjt vctfian#
fceit/ttmmt&as G^utfutftlicfcc Collegium , wic
bct? DicfcmConvent,cvgdn(j( gctDcfen/lin& ftlfF*
ficf) nidfjt tvol / Durcf; Dic nllbmit gcthnni / ttnb
ad protocollum gcnommctH’/proteftation,tli
tcme cs Docfj cinc cmfufjtmng tliacbcf/falvivctt-
ldemque Saxo de clauiula ifta , qua Im¬
perator Palatini profcriptionem ac Elertora-
tus tran factionem coloraverat, bnj} cs &0U
£fjutfut'fl(. Collegio ofjncpras judicat fcfnfott/
judicavit, (6) Daf; bte proteflationes, untl bc»
fdjcfHnc crthfrungen gcringcn eifefts fctju/
SDittjtl Das fartum contrarium.

Secti o i V.

IV. "cr ultimo tandem neceflitas ac bo-
J“/ num publicum ubivis obtentui & ve¬
lum illud funt,quo crimina fua,in Imperium
ac in Ordines commifla , occultare Impera¬
tores iiucufque confueverunt.

Et certe , ut ingenue fateamur, quod res
eft, ipfimet Ordines , non fatis canti , aut
providi, malo huic anfam dederunt.

Stante

(a) In literis ad Moguniinum de dato z 3 Febr.
lAnno 162} . apud Lundorp. tomo j. act. pubi.
lib.6. c. 161. p.i o 8 j . ( b) In d. liti ris ad

Moguminum de dato 23 Febr. ^inno 162 3-
apud Lundorp. d. loco.

'Pars 1 1. Cap. VI 11. 481

Stante enim adhuc in vigore fuo Regi¬
mento (quod totum Imperium reprxfenta-
bat) cum , Anno 1524. in tranflationeejuf-
dem Noriberga Eflingam, exercitum ejus,
ad fertum ufque Pentecoftes fufpenfum , ac
AflTeflbres eoufqueeflentdemirtl , Ordines
Imperii permiferunt , ut, emergente interim
necertltate, foli Praefidi, fcu Imperatoris Vi¬
cario, res Imperii expedire liceret, i»rt£ tvantt
Iste faeben gro'p’ cpt cvforfcctn unirbcn/ ot>cr C»ocf>
alfogmngfctyiffygiinb notbvivfttg fetn/ ftc
ctforbcrung unt) airtunfc fccc Siirffcit mc^tcr?
ttutttcn mbdjfcn/foUc unt» ntege Der (&tatA)altct
atobann fur ftcfj fetbjf / n'0 ot> t»ic OvcgimentS"
^Perfoncn gar BcpeinunDer tveren / jurn gefefycf »
Itcbficn unt» Beffe» / vermoge t»cr OUgtments*
=Ort»mmg / unt» t»cs> #6fcfri ct>8/ Parin &an&*
Icn. (*) .....

Idque primo intuitu , forfan exigui mo¬
menti vifum , nec ab Ordinibus Imperii ani-
madverfum eft : Qjrjnimo,e re Imperii id el-
fe , potius judicarunt»

Sed non exiguum pro Imperatore praeju¬
dicium fuit, confeflionem hanc extorfifle ab
Ordinibus: Poffe Imperatoris Vicarium , in
cafu necefiitatis , abfque Ordinum , leu eo¬
rum qui Ordines repraefentant, confenfu , in
rebus, Imperium concernentibus, difponere
ac decernere , perinde ac fi ipfimet , moie
confueto, prazlentes adefient. ^

Si enim Vicario hoc permiffum : Quanto
magis ipfi Imperatori licebit? Et, (i ftante ad¬
huc', fed iufpenfo , ad breve tempus, Regi-
mento ( quod tamen facile convocari po~
tuit)hoc licitum vifum eft:Qpumt6 magis ho-

X dic,

♦

(a) T^ceffm Imperti dc */. nno 1 5:4- §

fici; jtvtfcf;cit.

43 z De Ratione Statttf

die, fublato penitus Regimento, cum Ordi-
nesquam difficillime congregari , ac Comi¬
tia haberi queant , idem licitum habebitur?

Per quam periculofam confequentiani,
quam ingens , poteflatem omnem ad fe tra¬
hendi, Libertatemque Patrix , ac Ordinum
autoritatem invadendi opprimendive,fene*
ftra, inexplebili Auftriacorum dominanda li¬
bidini aperta lit , nemo non videt.

Strenue autem, prx aliis, hoc prxtextu de-
funftus Ferdinandus uliis e-ft.

Cum enim illi objiceretur , quod folus ad
Friderici Palatini profcriptioncm procefiill
fet , mox repofuit.f a) bap ju ctncm <£()urfui'(fr
lic^cn Convent, deliberation, unb nuofcfylag/
ttcgcn aKcf^crtcrcmiidnbcncr/ obcvbocfjbc*
forgtcv ©cfa(;r/ cntwebers gar ntdit/obct todj
fcefdjwcriid; / ot>cr crfh naci> (ancict* jcit / tvclcpc
bct profcnbirte ‘Pfalljgvaf/ 5« jUcvcfung fcincf
rebellion , 511 Sfyrcc j?cnfcr(tcfycn OiJirtjcfiaf
fjbcbffcr gcfatyir unb gcivimncn Ijctfc/

jugclangcngctvcfcn/unb ce/ in hoc exorbitan¬
ti cafu, wcgcn anjMimgcincr ‘pctf&ntidjKnjjH*
fdmmcnfimft/ nitSprcr JCtpfaltcfycn
gufcn QBillcii nicpf gcmnngcit.

Quam excufationem Eleftor Colonien-
lis, (b) odio Palatini, feu amore potius fra¬
terni commodi , eumque fecutialii Pontifi¬
cii, non admiferuntmodo, fed approbarunt,
twp barubcr / alo tn cinct nhcfjttqcn <2><icf;e/ mtf
bcm dt;uffuv|tlicpcn Collegiofcwevorgctjen*
bc communication gcpftogen /ba fi»; gcnugfattt
fiinbig/brtp^R^njcjidC ta-(il;uvfuv|tcnCon-

ventum

( a ) Inrephca , tn Conventu ‘Ratubonenfe ^Anno
i6zz.de dato 6. Febr. (b) In voto feto d. Con¬
ventu. de dato 1 1 . & 13. Februarii apud.
Lundorp. tomo 2. aftor.pfibt, Cfe, Qttraff, 24.
p, H60.& n$?,

Pars II. Cap. V III. 483

ventum gcrn vorlcngft gcfcljcn/audj bar^tt 3«C
un& D)eaf;bp(a('? junt anbcrn inalji fecftsmmcf/
unb auogcfdrrtebcn j bcrfclbe abcr/ ane if;rcs gc*
gontf)ct(o ocrttrfacbch / tinC' von £>enfct Ocn ange»
|lc(ltcn attgcnmncr emporung ucrfytnbcrf.

Cum Ferdinando iterum vitio verteretur,
quod , Electoribus inconfultis , arma hinc in¬
de , in Imperio ,& extra Imperium , circum¬
ferret , il 1 ico refpondit, (a) 31)r ivcpfcrhdjc
93?ajc|Mt tvoltc mdkunfcrfrtflcn babcn/ mit bcn
I;ocf;[6bttcf)cn fpcrm (i (; u r fur tfcn notf; w c n b tg c
communication jti pflcgcn/ nnbfid) bcrofelbcn
i) 0 d> 0 e r nftn ftttjcn Ovatio / in gnabigcni unb
fmmbtid)cnocrcrmv>cn/ tebcstnabf jubcDicncn/
ba bcrofelbcn/ ttnb bes .ftcifigcnDvcicbo Scinbe/
unb bcro mtbermcrfigc /(t|iigc ?(nfd/(dgc/ an ct-
ncnt/ obct anbcrn jQrt / nidjf alternat)!/ alfo gc*
fd;ivtnbu»b unoerfctjeno f; c r f u r b v c d) c n / unb bc*
ren C0?ad;t unb (Stdfrcfe / and) burd) unfer*
fcfjtebitcbc gcbetmbc / unb offcntltcbe / $unb*
nnffcn / unb adlurenticn/ fajt tdglid?jugcnont;
men / baf? |tc |tc()/ in foldjct et)! unb <?cfat;v/ beto
gutadjfcns / in tempore , nicbt crfjolcn fonnen l
5umaf)t 3(;r ^epfcrhdjcn OOfaicftaf nidjt unb e#
fantgemc|l / ba(5 fid; btcfpod)(6bhd;c ferrer*
(Ojurfurjixn/in bcroglcicbcn <25ad)cn/ntd;tpflc*
gen abfonbcr(id) cinjutaffcn / nod) itjrc inetjnung
unb gut*ad;ten / of)ncbcr anbcvn vortv*ffcn/ad
paitem ^ucrbffncn/ &c.

Cumque iidem Electores , Ferdinando,
militarium exaCtionum acerbi;atem expro¬
brarent , fine moraregelfit , (0) baf? bet) btcfcit
teibigen tnncr(ict?cn Jfrtcgcn / unb ()od)gcfd()v!t*
eben jcrruttnngcn / bic Ouddjs-conftitutiones
in altem / bcro bcl;wf nad; / ntct;C fo genam

x 2 au

{a) In replica , in Conventu 'Rgtiibonenfi ^Anno

1630, de date 20. lutii (b) dittd "fyp^Z

r\ •

id.

4H D<? Ratione Statu t

«flcrfcifa gefyaitm wcv&cn fonncn / fctc cinigc
2D»vf$cl bcffcn fct; / bic unvcvmdt)lic{;c notij#
mnbigtcit/jicf) bcn 3ctnbc» jw wi&erfc^cn.

Hac enim neceffitas vera Panacea eft a
parte Imperatoris, qua: omnibus vulneribus,
morbis ac incommodis remedium affert, bic ,
Jtricgsd>cfc{)W>mmgen fcpnb bcv^df unblcuf*
tcn/aud) inevitabili neceilitati, bct? fo ct;(cnt>6
vorbtccfjcnbcn/ bcefpdligcn Ovcic&s/ dtinfol
fricblmtclftgcn ctnfdUcn / ba man ju fo(d)cn ov
bentlicfjcn mittcln nicftt gclangcn fonncn oba1
mbgcn / vorncmftd; jujufcfcmbcn. (a)

Nec alium, nili hunc necefli tat is, Der UW
wmg<fng(td?m notbutft / (6) colorem habet,
quem Placitis fuis Pragenfibus Ferdinandus,
cum focio Saxone obtendat.

Sed neceflitas haec perpetuum , potentia:
enormioriseft patrocinium; nec alio, quam
indigentiae communis , titulo, populationes
militares exercentur : Violentia, quicquid
r, coegit , defendit ; Sc , praetextu neceflitatis,
ex illicitis & turpibus , licita facit , ac hone*
fta. (c)

A Mutiano, tempore belli civilis, locuple*
tiffinms quifque in praedam correpti: Quae,
gravia atque intoleranda , fedneceflitate ar¬
morum excufata , etiam in pace manfe-
xt.(d)

Eandem aleam Patria noftra fubit : Peri¬
culum enim eft , ne gravia & intoleranda ifta j,
onera, quibus fub Ferdinandi tyrannide prel-
la, ingemuit, neceflitate armorum hucufque
excuiata , etiam , armis ceflantibus , in pace
maneant.

Tri-

(a) Rcfolutio Cafaris , Legatu SleLtoris Saxoni &

data Vienna An . r<530 2(5. JMaji. (b)pfrtgb

fcbcr5ctcbcnfd;(tt6 § finalt, ( C

m deplorat. PactiGerman.(A)Tacit.hO,l.biftor. '

‘Tars I L Cap. V 111. 485

Tributa enim , quae fubditis difficillimo
belli tempore imperantur , confefto bello
faepius continuari folent : Eftque illud , inter
arcana veterum Tyrannorum, nimis contri¬
tum , belli occafiones conquirere, ut tributis
fubditos , etiam conferto bello , femper ur¬
geant. (4)

Magna quidem neceffitatis privilegia funr,
utpote,cui omnia privilegia cedunt; nec ne¬
ceffitas ullam habet legem , fed ipla libi facit
legem. (6)Ubi tamen aliquid permittitur ob
caufam neceffitatis, requiritur, ut difponen-
ti fit , in cum modum , permifia poteftas:

Hoc eft , ut ejus arbitrio fub jaceat, judicare,
utrum talis neceffitas incumbat, necne, qua:
ab ordinariis Legibus (c) recedere jubeat.

Id vero in Imperatoris arbitrium conferri
non debet ,• nec ulla ab eodem neceffitas Impera -

quantacunque fit, obtendipoteft, ut fub hoc tor , ne -

prxtextu Leges Imperii , prxfertim funda- cepitatit
mentales ,fubvertere illi liberum fit. prxtex-

Unde Eleftor Brandenburgicus Ratisbo- tu , Le-
nx refte fenfit , (d) tn rcuisqvofcr gcfafyr tuto ges,pr&-
jjciltgc Ovctcfy gcffcmbcn/ unbnod; / wcrefur fertim
5Cttgcn ; abcr tod; l)ct(c num/ ttrnb bcvfelbcn funda-
thtllcn / »on bcm Lege fundamentali Imperii menta -
t>cr Capitulation mcbtabwcicbcn follcn. Us,totte-

Et Saxonis Eleftor, fub idem tempus, ad re ne.
Moeuntinuin fcripfit , ( c ) ^5 IV' ode ftdj quit.

0 X 3 Wit

(a; 'Bodin. lib. ult. de Republ. c. 2. (b) c. remif-
ftonem v . fed notandum 1. tju. 1. (c) T etra de
potejlate Principi* c. 32. quaft. 4. n. 30. (d) ln
voto fuo , in Conventu Ratiibontnfi ~ dnno
ir>23. II. Febr. apud Fundor p tomo 2. abi.
pubi. L 6. trabt. 24. p- 163. (e) de dato £>rCS*
fcCrt 23 Fcbr. ^nnoi623- apud Lundorp. to¬
rno 1 . abi. pubi. lib. 6 . c. 161 p • 1085.

4S6 De Ratione Status

init t*ct neceflltet nic^t cntfdf;uf&tgctl (affetl Ii n
tome bie Capitulationes iiricti juris, f cinc ex¬
ceptiones admitrircn btc limitationes <t6cr/
anb interpretationes bcrfclbcn/ 6ct;bcmf4mt»
lichen Collegio bcnitycn.

Cumque Comes de ‘Jfmlicdr/contra Leges
Jmperii^mo contra fpeciales Caefaris aflecu-
rationes,fub neceflnatis obtentu,in Saxonis
inferioris Circulo nidulari vellet , Ordines
ej"ufdem Circuli illi refponderunt, ( a ) ftefon*
ncn fnt nidjf ubencbcn tojjcn/ brt(5 bic vorgo
n>itnbtc neceflltet , mtif bcr bcnttcbbartcn 5tir<
ficn unb <2>tanbc £anb unb icutc/ unb fo tvci( ju
cxtendircn / ba^bicfeibcnbanimb fcfyulbujfcm
foltcn/ butcf) cinlagmmg obcr pcrpflegung/ uott
■^aabitnbCgiittern ficb verfrctbcnju (affcn.3«ft
(icn unb @c4nbe fjabc» beo ipeirtgcn Oictdjcs
ianb*fricbcn/ unb Executions<;Orbnimg vot
f‘d> / <nfonbctf;cit abcv t>er ^djferiicbc» 93?aijf.
«^cpferlicbe flarcfc fpecial juf,iqc / unb ucrficfjc»
*ung tttfjcinbcn / unbljaftcnbafur / eobeltcfye
tct dvctjfcritcbc refpeft aucb in bcmc/ba|j fotcfjcm
iinvctbnicbflcb gctcbct/unbfte burdj fetnc fjcrfiir*
gcfu^ecdiftinftion, «mgcjioRcti unbgentcbtigct
wcrbc: (Sonffcn biirftc eo cnbltcb bal)tn aufT#t»
gcn/ bapunter bcrgfctcben fumunb / ju crf? (?a*
tonbcn occafioncn / $iirf?cn ttnb £cmn i(;«f
lanb unb icutecntfcfjt jti nwben/tdgUcl; «cnxtr-
ten iniiffcn.

Idemqueadhuc cxprcfliis,^; direfto in fa¬
ciem sc barbam , Ferdinando abEleftori-
bus , praecipue Lavaro, Anno 1630 inge-
iluin e 11 , co tft 5w Ovcgcnfymg bci) fdmtlb

djcn

(a )de (Itito 53i‘mmfcfjn)ctg 4- Jldart. nno I 624.
exftat in ^Apologia Ducum iMegapol. inter do -
eumcntan. 9 o.

tei/. C*p- vlTh 4S7

dcti (XTjiufuvftcrt anfcfjittirf? rtnsgcfiitjircf / «n&
vcn <£fomv35c»;cni / fn bcffcn fonCcr&arcn voto
gffSljt ivmbcn /t(jpWc0l«c6»conftituiioncs,

turdjtdnc noEfj unbgefatjr/ jief<V ®
m fu- immcr tvoltc / ntcl?t ju nuf gcltcllif / »»»&
fbftftfcittcnvwricn folicn: ©ic fanbp/*» »»-
»»r« , imb bie norm unb j>«rna^

Sggt* / $ftif <n/ tin!i ©tan&c bce Ovetis rcgi-

Wtttt&cttfoflen. (*) . „ -.5,

Has enim lmpeniconftituuones prxc.se
8c ad unguem fervari ratio luadet , ii ip um
Imperii flatum , ac communem Libertatem
tertam teftam manere velimus.

Alioqui, fub neceffitatis praetextu (qualis

fubinde novus fingi, & obtendi poteftj pote¬
rit ab unico Imperatore pro lubitu id expe¬
diri , quod toti Imperio expediendum in¬
cumbit ; Poterit abunico Imperatore , noC
prstextu, Refpublica.pro lubitu adm.mltra-
riiLibeitaSjjura Imperii, ac Ordinum privile¬
gia negiigi ; poteftas omnis ad Imperato, em
folu m trahi; denique, ut fu mraatim dicam,
eleftitium Imperium in hxreditarmm Re¬
gnum, ariftocratica Reipubl. forma , mmo-
liarchicum verti dominatum.

Quomodo Auguftus quoque eodem re-
fpeftu , tituloque , Romx rerum potitus a
Tacito V) feribitur , quod , omnem porefta-
tem ad unum conferri, pacis interluent , nec
difeordantis patri* aliud repertum iit reme¬
dium , quam fi ab uno regeretur.

Unde circa ejufdem tempora Pomponius
notat , (0 per partes , feufuccedaneas muta¬
tiones evenifle, ut neccffe cjjet , Hetpublua per
mura confuli.

X + S E-

/ a J Evan getia Ordines tn literis de dmto IctjJjtfJ
lg. Martii ^Anne 16M. ( b) lib~ I • strmai,

( c ) l.i.§ n.dt trifrjwis»

Muta¬
tiones
Kcrum-
fubl. a
fninimis
initium
sapiant.

4» 8

ue hatione brattu

Sectio V.

p X iiis, quae in medium adduximus, per-
fpicue, ut opinamur , intelligi poteft,
quantopere e Familia Auftriaca progmti
Imperatores , Ordinum autoritati, proximo
elaplo feculo , derogaverint, libique fols
pleraque omnia, qui totius Imperii erant,
variis coloribus conquifitis , arrogaverint.

In quo Ordines , maxime vero Elefto-
res , ^ Patres Patrii, quod audiunt, age¬
re , & communi Libertati , debito modo,
patrocinari voluiflent , ne in minimis qui-
emiebus Imperatori , vel latum unguem,
lub quocunque tandem praetextu , credere,
iedjura ac privilegia fua prxcise & prxfra-
«e tueri debuident.

Nam in publica hac Status materia , er
evibus caulis magnarum faepe rerum mo¬
tus oriuntur : ( a ) Si non corrigantur ea,
qui quidem poena digna nondum funt,ne-
gletla tamen & infuper habita, multorum
magnorum malorum caulam prxbent (b)
Eaque mutationis illius, quae in Republ.
non violento modo, fed longo traftu, &
fenfimfit, natufaeft; ut i minimis inci¬
piat, & tandem , ubi per ea aditum libi fe-

diaturia,0ra 3Udeat 5 ac ad maxima progre-

, rH!nc> u^in vita privata , fic & Republica,
de hdia & focordia quotidiana , non in lin¬
gulis ftatim, utquicquam eft negleftum.fed
in lumina rerum demum apparet: (c) vix-
que, prifertim initio, animadvertimus, mu¬
tari Rem publicam ; donec, mutatam elTe,
Iero plerumque , ac magno noftrocum raa-
Io deprehendamus.

(a) Tacit. lib 4. annal (b) Dion. lib. ID
(c; Demofih. 4. T hilipp.

Tarsll. Cap.Vlll. 439

Et quemadmodum heflica febris, ubi pri ¬
mum aliquem init, facilis eft curatu, fed
cognitu difficilis ; progieffii vero tempo¬
ris , non percepta , nec curata, facilis eft , ut
cognofcatur, at, ut quis eam fanet , perdiffi¬
cilis : Sic in rebus Imperii , fi in poti erum,
quam longiffime, profpiciantur ( quod non,
nifi prudenti Viro , conceditur) qua: in eo
fuboriuntur incommoda , illis expedita pa¬
rebit curatio ; verum ea, non de preli en I a, fi
'crefcere permittantur, quo omnibus per-
Ipefta pateant , nullus amplius eft illis me¬
dendi loCUS. (rt)

Fuerat itaque Ordinibus quam frequen-
tiffime, in Comitiis, conveniendum , ac
femper ad principia lua redigenda Relpu-
blica : Actiones omnes acfingulte Impera¬
torum ad calculum revocandae, atque, et iatri
inmmurifiimisquibufque, ad normam Le¬
gum fundamentalium Imperii, Scobiervan-
tiat antiquae, amuflitandat.

Qm , ii ultra limites fibi praeferiptos , Sc
contra Imperii jura , Ordinum que privile¬
gia, quid molitus, aut tentaffe, deprehenfus
fuifiet , Ordinum fuerat officium , eundem
in ordinem redigere , & providere , ne quid
Refpubl. aut communis Libertas detrimen-
ticaperet.

Ea enim eft natura Rerumpublicamm.ur,
nifi aliquando emendentur , fenlim in pejus
ruant, donec plane enerventur.

Emendandarum autem Rerum pubi, opti- ReflmbL
ma eft ratio , fi ad principia fua revocentur : femper
Ita nirairumj ut primi illi mores, & antiqua: ad prin-
Leges acconfuetudines rurfus intro ducan- apia
tui^ atque revocentur in ufiim. fua re-

Alio qui perinde adeidit , ut de corpore vocan -
X s huma- da,

ra) Uacbiavtiius cap. 3, de Principe .

Imperii

wojtri

Jfatm

r&uta-

tm fub

^Auflr^

acis.

49o 'Satione Stattti

immano loquuntur Medici 3 in quo lingulis
diebus aggregatur aliquid * quod curatione
indiget, & mii tollatur , tandem morbos le-
thaJcs parit* (a)

Eodem namque modo Refpublicre facili
nitro aliquid attrahunt , ii ve ex progreflii i
temporis , five incuria atque negligentia i
Corum , qui Rempubh adminiftrant : Quod
fi ferpat ulterius^ neque abfcindatur3 ftatum i,
Rerumpublicarum peffumdat , &in aliam
formam mutat, (4)

Et hoc quidem eo magis procedit, fi mu¬
tatio illa eam inducat Ileipubl, faciem , quae
clim fuit; Unaquaeque enim res facile redit
ad naturam fuam, & ftntum primaevum ? fa-
cilifque datur adpriftinam rei naturam re¬
gie (Tus,

Quemadmodum noftrum etiam impe¬
rium , quod, potentia Procerum , & benefi¬
cio electionisjex Monarchia in Aritloerafiam
verfuirj , Cujufquc iiatus , ante Caroli V
tempora , fine dubio talis erat 3 ut Impera¬
tori vix tenmffi ma Libertatis umbra conv
peteret j potlquam ille adminiftrationi ad¬
motus efij fuccefTu temporis, fub eodem ,
ejus fuccefloribusj e Domo Auflriaca oriun-
ois, potentiae fua: femper-ftudiofis, adeo de¬
generavit, ut hodie Imperio, ejufique mem¬
bris vix tenuifllma Libertatis umbra reiifla
iit j & in moderno Imperio vix vcftigia ali*
cjuaillius reperire liceat Iui perit*

Nam

’m~~rTuftquatn Unius fati a tft pro hge voluntas
Cafms^hoci mfirum hoc , occidit Imperium*

Ut

fa) MdchUvdlm lib , 3. difpuK de RepukU
s*Pf 1 • ( Qldfmar% Ub* 2. 1 q*

Pars 1 1. Cap, V. 4 yl

Ut nonnemo » jam Maximiliani I tempo¬
re, non inconcinne vertificatuseft. («)

ld vero omne , Ordinum Imperii , cum¬
primis Eleftorum , qui columna: proceres,
facrum aedificium, eircumfpeclae prudentia:,
folerti pietate fuftentantes , ( t> ) audire vo¬
lunt , Sc aliorum quoque Piincipum , quo¬
rum major , quam reliquorum Ordinum in
Imperio autoritas eft , fatali ,aur fatua po¬
titis , & fupina negligentia facium efie , me¬
rito conquerimur j quibus ianguinis adhuc
Germani gutta , & antiquae Libertatis, di-
gnicatifve quaedam luperat memoria.

Sed quici ab iis aliud exfpeftaveris ? Quo¬
rum plerique Vitellio haud difpares, ut igna¬
va animalia , fi cibum fuggeras, jacent, tor-
pentque j Sc, prxteriia inrtamia,futura,pari
oblivione dimittunt ; (0 Qui, dedirfiventii
atque fomno, indofti, incultique, vitam,fic-
ut peregrinantes, tranleunt; quibus corpus
voluptati, anima oneri eft: (d) Qui, ut nothi
feculi non incelebris Autor eos inculpat,
(c) vino, venationibus, & aliisvoluptatibus
obruti , Sc impediti, bonam mentem, in
extremo conftituti periculo, ab aliis mendi -

Idtjus
EUtto-
rum ac
Prijtci -
j pum ne-
gH gen¬
tici.

care coguntur- „

Talem nobis Principem , ekganriflimis
pariter, Sc fuififlmiis verbis, defcnbit Daniel
Eremita. (/) Nihil in ilio, inquiens, quo
Principem agnofeas. Immanis beliua, voce,
auribus, omni corporis geflu defti ruta, nutu
tantum , Sc concrepitis digitorum arti-
X 6 culis

(a) apud ?{at>c!er. vo!. 3. cbrtmogr.gtntr^so.
7M ^Aurea Bulla tit. 3.. ( c) Tac. I. J. bifl,
(dj S aluft. in 1/tUo Catalin. (e) /i '/arem, ab
Gjrtnb. parte 1 .defader. c. i.n. 70. (f) in
defaipt, itineris German. *Anno i6o<j.

4? i Dc Ratlme Statui

cnhs loquitur. Ne imer familiares quidem,
nifi oblcena quaedam , tk per convicium!
jaftat. in vultu ejus niliit placidum: Ru¬
bor, & macula e vino coutrafta: , oris linea¬
menta confugerant. vafta corporis forma:
Proceri & immenfi artus , fed inconditi.
Veftis nullo cultu, fed detrita , &lbrdibus
oblita. Atque ut in breve omnia contra,
ham , nomine-tenus Princeps eft. obti-
guifle illi membra videbantur, poftquara
alfedit : Adeo , ut nec vox illius ulla, neca-
ftio excepta. Nec tunc quidem , cum nos
honore menfar dignaretur, aliud, quam fub-
inde furgebat in pedes $ eo ipfo , haufuruifi
vini poculum , pro falute Principis alicujus,
«gnificans : Nec praeter proxime afliden-
rem, quempiam, vel tralatitia propina-
rione, dignum judicabat, iaepe circum-
lufos m en fac mimftros extrema parte potio-
Jiis ad (pergebat. Ludionibus infulfis , feur-
rifque miniariis, quod fere opulis adhibe¬
bat , excufsa aliquando palma , os verbera¬
bat: Et confutura fngtdiflima urbanitate.re-
dibat ad pocula fua : Ad quorum hauftus,o-
mnium tubarum (iftrorum que acuta mur¬
mura per fon a banr. Ipfeftlens, xquumdari
libi , per interpretem poftuhbat: Nectra.
ditas patetas ullo lermone , aut vultus com-
vonto decore cornicabatur. Lino verbo ab-
folvain ; Saxo illi vere faxe lis.

, Et |t«um. Noli magnitudinem ejus Dlt-
cis alia, quam epulandi, bibendique vir¬
tute metiri : Alibi parum erit, qudd in
illo mereris. In bocfupra omnes ell j am-
pnoras binas vini in diem ficcare, velut ex
Jegefolitus. Renatus milii in illo Maxiraia-
BUS Imperator videbatur,- quem Capitoli-
m .m a m,. horam ficcaifle , Hitlorix loquun¬
tur.

Tarsll. Cap.lX. 4P3

tur. Ipfe, non fecus, ac Romanus illePatrir
tius, Syri# Reftor > vino fe & epulis fepelit,

&, quali toties libi parentarit, in cubiculum
a coena , ad fymphoniam , & barbaros tuba¬
rum concentus, effertur.

C a p u t I X.

De quinta Status Ratione,
qu-A efi , quod Ordinum Imperii , vita}
fama,acfortun& , Imperatoris .
folius arbitrio Jubjacer e
non debeant.

QUinto , in omni Ariftocratia , in qua jnVrin -
unus fum mus Princeps eft. Ratio Sc in- dpatu
columitas Status id maxime poftulat, ut <~pTinci-
Optimatum , qui participes regiminis una pi foli in
cum Principe funt , non dignitas modo , £c Jingulo s
refpedus, larta reda conferventur, fed vita optima-
quoque, fama , ac fortunas , in lalvo & plena tes nulla
fecuritate fint , ncc folms Principis fubja- debet ef-
ceant arbitrio : Neve in Ungulos illorum fepote-
liceat, quod univerlos non licet. Jiat.

Alioqui Princeps , fi tyrannidem medite-
tur , nobiliora , & conatibus luis magis ob-
ftantia , membra, carptim, &c fuccefllve de¬
truncabit: Dumque Unguli eiuslubidini ex¬
politi funt, univerli tandem peribunt ; aut
certe , potioribus lublatis , reliqui lubjuga-
buntur.

Sic etiam in Democratia , quas monarchi-
ce , vel ariftocratice adminiftratur , maxi¬
mum Status firmamentum eft, quod Magi-
ftratui, injuffu Populi , in quemvis de plebe

animadvertere non licet.

Quomodo , apud Romanos , P. Valenus,
Publicola ob id didus, {a) Legem primus

X 7 tulit,

(a) fjv.lib.z hiftor.

494 De Rationi Statui

tulit , ut ab Confulibus provocatio effet,
neve pollent in caput Civis Romani ani-
m advenere , injullu populi : Solumque
rdidum eft illis , ut coercere pollent, &
in vincula publica duci juberent, {a) Quod
lttni mum erat ac praecipuum jus, Romanis
Civibus tributum , ne a Magi (Irati bus ca¬
pite, autexfilio extra provocationem , pu-
mrentur. ( b )

Eandemque Legem, quafi admodum
fluitarem , atque, ad Libertatem confer-
vandam , nt cellariam , Hieronymus Sa-
vonarqla, Florentis, in populari Statu,
rogavit: (c) Necimmerird , hujufmodi cri¬
minum judicia prscipuum appellantur, con-
iervandis Imperiis, inftrnmentuni. (d)
InPolonia, ubi vis Regimenti totius pe¬
nes Nobilitatem exfiftit , rede, ut fupra
monuimus , previfunj ell , ne Regi , de No¬
bilium Capite, ac lama, nili in Comitiis,
cum Senatu Regni, judicare liceat,

, f^nonim quoque Optimates ac Patricii,
in eu n re Friderico Rege principatum , id
quod fadum Anno i SSS), non prius illum
lnman , aut a Pontificibus inaugurari ,
permilerunt, quam jurafiet , fe nullum
ex Nobilitate capitis damnaturum , aut
ptoicnpturum , fed judicium Senatui reli¬
cturum. (e)

lique _ In nollro itidem Imperio, quo emincn-
vhmin tiorum ejus membrorum , qui funt Piin-
Impcrio cipes , autoritas illibata rnaneret , & illi
mfiro plena gauderem fecmitate, quam pruden-
•kfirva- afiimeintroduduni ell, ne Jn Principes , io
um. ullo

( a) ^ 2' l<S- deorig. juris, (b) Bodin. !ib,

1 . de Rcpub l, c.6. {c) GuicciardMb. 3 , hijion,
(d) Ub eodem fe) BgMn.iib.lJt

Repnbl, c. 8.

Pars lt. Cap.lX. ^ 4

ullo pene , Imperatori foli eflent obnoxu;
fed ubicunque de Feudo aliquo regali i auI

fama ; ac vita Principis ageretur , ad Pim-
cipes, una cum Imperatore, ejus rei perti¬
neret notio.

Maxime vero cantio fuit , ne Imperator
folus ad profcriptionem Principis , procede¬
re, &c ita forfan, unum alterum ve qui inten¬
tioni i pilus erant impedimento, pro ai b i trio
fuo e medio tollere pollet.

Nam hxc duo praecipua fuerun t ari Ito-
crarici flatus ita bili menta , qux principum
potentiam Imperatori formidabilem , mmi-
meque obnoxiam reddiderunt. v

Vice verfa Monarchiae contraria plane eft In Ma¬
natura, qux non tantum poteftatem vitae, narchta-
necifque , in omnes fibi vindicat, fedN e- Monar-
ininentiora ifta papaverum capita , liqua: rha
lint, libenter , aut vi demetit, aut per oc- pm -
cultos cuniculos fubruit : Nihilque Prin- mdm _
eipi , ac poriflimuni Tyranno tam metui- habet m
tur , quam familiarum illuftrium opes ac po- omnes

tcntia ; qux ipfius potentix maxime oblta- pia¬
culo eft. {.*) „ um?me

Ita Agathocles , figulo Patre natus , 8c per patitur
militarem difciplinam ad eum gradum eve- pofentci
<ltus , ut Syracufaium Fractor crearetur, Cives,
tyranni dem meditans , ac id , quo“ °-
mnium confenlu ipfi fuerat conccllum ,
retinere, ut nemini devinftus , Itat nens ,
Populum , Senatumque Syi acu fanum die
quadam coegit j tanquam aliqua , quae e
Kepublica eflent, deliberaturus. Deinde, ad
nutum conftitutum , juffit a luis militi¬
bus omnes Senatores, omnes e Populo di¬
tiores , ad unum inteifici : (^ujbus truci¬
datis, Principatum illius Civitatis occupa¬
vit*

(a) Bedj>i, libro Jiepttbl, £'*/’•

496 De Ratione St at ut

vic.ac , fine ulla civili controverfia, illum
retinuit, (a)

Ita Sextus Tarquinius,, ex ccnfilio Patris,
fa&o , non verbis loquentis , Gabiorum
quoque potitus eft: Nam Primores Civita¬
tis, criminando aliosapud Populum , alios
fua ipfius invidia opportunos , iiueremit.
Multi ab eo palam; quidam, in quibus mi.
niis fpeciofa criminatio erat futura , clam
inrerfefti funt. (b)

Ita Heinricus IV Imperator, cum omnes
Saxones fervi tuti fu bj icere cogitarer, fichoc
tam lacii e, ur fperaverat,perficere non poifeq
accepto con filio, prius Principes , propoluit,
honoribus & dignitatibus luis defpoliare,&
fic reliquos Provincia populos itio dominio
fubjugare. (c)

Sed ut antiqua, & tyrannica hxc omitta¬
mus, recentius eft Regum Galliarum exem¬
plum : Hi enim Principes , qui olirn fic ple¬
res 6c fatis potentes in Gallu erant, in augu-
ftos terminos redegerunt.

. Ira Ludovvicus xi. cum illi , Regni -fur
tuitio, Gallia; Proceres, qui boni publici
fpecie, privatis de caufis, atque odiis in eum
conjurarant, infefti fuiftent , fem per poten-
tiorum deprefiione , fecuntatem, magnitn-
dinemq, luam confirmari, duxit, ( d ) Exifti-
mavit enim hic Rex, rem Gallicam adtuo-
n a r chiam elle revocandam;tot Regulos per*
niciem afterre Regno: Solirufque fuit di¬
cere; neminem regnare poflb in Galliis,
quamdiu tot Reguli in illis imperitarent, (e)
Simile judicium, de Francilco 1 Rege,

Mo-

(z) Macchiaveltut cap.%, de principe. (b) Liv.

lib. 1 . Inflor, (cj) Marianus S eoius in chro-
nogr. /ib. 3. At at e 6, (d) Guiccmrd. libro

4* hifior, (e) Mejer. lib.ij. annat. FUvdr,

Pars 11. Cap.lX. 4 97

Moguntinus Eleiftor , in cleftione Caroli V
tulit, (a) Animi, nempe, magnitudinem
ea propter illi tribui ; fed ad Monarchiam
illam ipe£lare : Nobis vexo Ariftocratiam
effe retinendam.

Horum vero inftitutum per conmven-
tiam, 8c ignaviam noftrorum Principum ,
Auftriaca Domus, examuffim, imitari ince¬
pit; 8c non Principum tantum autoritatem
pedibus conculcavit , fed Sc vitam , famam,
ac Regalia eorundem, 1 u.bi dini fuae , liberae-
que dipofitioni fubjecit.

Nam Jus illud Principum , bas tftir|tcn*
ttd)t / tanquam figmentum aliquod , ex-
ploferunt, & omnes Principum caufas , ct-
iamfi integros Ducatus concernerent , ut
fupra oftenfum eft , ad aulicum fuum judi-

flriaci

lmperd~

tores

JAonar*

chia ve-

ftigia

fccuti

funt.

cium pertraxerunt.

Banno quoque, quoties ipfis libitum, oC
ere fua vilum fuit, inconfultis & Electo¬
ribus, 8c aliis Ordinibus, in irincipesuli
funt Cujus exempla fupra adduximus , cc
in recenti adhuc funtmemoria.

Feuda vero Regalia , 6c veteribus Domi¬
nis adimere , fuis Clientibus , creaturi fve
conferre, nulla ipfis religio luit

Nec opus eft, ut in praeteritum feculum,oc
anterioris belli civilis architeftonem , Ca-
rolum Y retrofpiciamus ; cui , non abs re , a
Mauritio , Saxonia: Eleftore , objectum
fuit (b) brtjj cr Damit umgingc / wie cratis
Q3tfad;cn/bic cr JicDcrltcfi funbc/ voilcnDs cmcit
Surffcn nacfi fccmanbcrn fynjt&en/ >ctnc
fo Jana gcprafticirte Monarchy ( thc Dant»
nicbts anfctyniicfie ncbcn ftcfi Icibcn fan ) cm*
mabt 6» bcqel;mm «nbc ffiljrenmocbtc : Fer-
' dinan-

(a) apud Sleidan , lib. i . hijlor. ( bj apud Hort-
led.vol.2,de bello Cjerman, lib.s . C.4.W. z.

43S De Ratione Statue

dinandus defunftus , in Domus Palatina?,
Ducum Megapolenfium,& aliarum aliquam!
multarum nobiliflimarum Familiarum fup.
preflione, recens , fed memorabile praebet
exemplum.

Tranflatio enim Eleftoratus, ac Palatina¬
rum ditionum, quali in abfoluta Caofaiis po-
teftate elTet lita , Ratisbonx , per modum
nudx intimationis, non confultationis, Ele-
ftoribus fuit propolita.

Quare, Saxo & Brandenburgicus , Ele-
ftores , non pariim fe gravatos fenferunt,
bcm Convent, fcer ^erren (tymdbt*
(icn rati; nicfjt crfotbcrt/fonbcm bcnfelbcn b(off
intimircf / «nb fignificirct rnctbcn wollc / tvaa
iwgangcn : tvcl^cs vor bicfcm nicftt bcfaiw

(jc n. (a)

Et Saltzburgenfis quoque ArchiEpifco-
pus idem rede animadvertit ; fed, confueto
Eccleliafticorum Principum modo, ad fervi*
tutem difpolitus , Cxfaris violento conatui
malecclln, njoil btc ^Verltcfcc STCajctWtfob
cpc tranflation , mtrpei modum intimatio¬
nis , vel fignificationis , md;t Confilii, cingo#
twb ttJCtln bubci;/ re confummata, tinb
jtvxtr de plenitudine poteftatis , gcfyrtttbeft
rvtjb : rtifo Icfycn 3f;rc (tcbe ©nabot)

nicpt/ tuarum ftc ftc^t inctn unnotig dilputat

einiuiaffcn. (b)

Alterum recentius exemplum exllat in
Ducatu Megapolenli , quem Ferdinandus,
antiquis poflelToribus ereptum Duci Frid*
landix , ejufque haeredibus , mafculis, ac

agna-

(a) In votu/uie, in Conventu RatUbonenft Anno
I62J. ii Febr. apud Lundorp. tomo 2. abi.
pubi. /ib.6. traci.zj.. p.i i 1 1 64. (b) iit

voto fuo , d. Conventu 1 3 Febr» apud Lundorp .
d.lo:o p.uj 4.

‘T/trsIl. Cdp. X. 4 S9

agnatis , in Feudum contulit , fiir fu?) /fcuiitt
ciKticijcn COJonultdicn ieil'S<crbcn / unb biro
CO?*irmftc(;c icibs^erbtn / ofo oudj fldc b*to
CSctfcm / unb Agnarcn / bro gonfKn ©e*
fdjtccfjts/ bmn von 3B<itIcnffeni / nclKnft»oIl*

fomiHmcrSftiubt / untcmffbefagfcnfdiicnU'*

fjenSiCVbcn/ unb Agnarcn/ tttie tiefcl&e if;in fuc-
ccdircn fotlcrt / eme difpolltion unb orbttuii<i

(V) v _ .

In quo procellit eo major injuftitta elu¬
cet, quod Duces antiqui, nec citati , nec au¬
diti finit : Imo, quod poft multas fupplica-
tiones , &: variorum Principum interceflso-
nes , falvus illis, ad comparendum & pur¬
gandum fefe, conduftus , denegatus fuit.

Id quod , ex Eleftoralis Collegii inrercef-
fioue (b) inprimis notum eft , Das bic ^)et*
joge ftcfe / fowol auff (jerrommtn im fjci*

jtgen Ovctcfi / tmb bic IjdtfamcnOvddjs-confti-
tutiones , <ite and? lac / uon^tjr ifnjfcriidjcs
ifjncn eftfjciltc afleeuratioaes fcc*
vuffen i tmb embers mdrtqcfudji unb gcOetcti/
Olo brtp [u’u ^'evfemcbct Wnjc(l(*t / iljncn citi
jutvtft i ifjre defenllon unb notburft ctitjubtin*
g.cn / «ctfJrtftcf / tmb fie angcf;6rcc/ntcf7f bsrqw
qcjlo E mit exlecutif proceScn/ on ionbtmb
iajfcn ubcrcilct / unb wmat&tljciliflc* wcr&tfi*
mSgcn tbarstn fie (bic <£fcnt«$&rfiuij fciniti
iinniang nc&inc» tSrniai/ 31)to jiu

bitun/' mcijrgcbfidjtc fuppli c ire nbe ^a-jogen/
in follem if;vcm rttiltgcn ' nid)f a«ctit'bcgc(jrtci:
nirtjjen iufc&rcn/ unb i$rc defenlionanff unb

atv

(a ) ex tenore inveftitur& de dato £5$tett 1 6
/unii ^imio 16 19. exftat in apolog. Ducum
Jdegapol. inter documenta n. 4. (b) de dats

13 hui. ^Annoeod.txfl Atini, apolog. t?ncrdo~
c amenta n.32*

50o De 'Ratione Statia

flttouttcljmctt / foni>crn ( tcfy mid; txmutff alfij
5ucrf(<fircn / ttfices/ i>tjj*fa(s/ obangejogcnce/
^cifigcnOletdjs^crfommcn / tm&Dte SHeicljs
verfaffungen mit fuf? bringen.

Denique tranfa&ione Pragenfi , quanta
in Procerum ordine ruptura fafta fit , ex
ipecificatione exceptorum ab amniftia , in
propatulo eft.

Si vero in alia quapiam hac certe in re,
magna Principibus Germaniae cautio fuis-
iet adhibenda , ne ad poenam , de Principi'
bus , etiam aperte noxiis , pro arbitrio fuo
Tumendam Imperatoribus feneftram aperi¬
rent, & periculofum facerent aditum_/.

Nam , utut hic bonum publicum, leu Im¬
perii obtendant Auftriacijattamen, ut Julius
Cacfar prudenter, & quidem fere in terminis,
infert , (4) omnia mala exempla ex bonis
initiis ona funt : Sed , ubi Imperium ad
ignavos aut minus bonos pervenit , novum
illud exemplum , ab dignis ad indignos
tramfeitur. Lacedaemonii, devi&is Atheni-
enfibus, triginta Viros impolucre, qui Rem-
publicam traefarent.Hi primum coeperepel-
fimum quemque, & omnibus invilum , in¬
demnatum necare: Ea Populus leetari, deme¬
rito, dicere, fieri. Pofi, ubi paulatim licentia
crevit , juxta bonos & malos lubidinose
interficere, caeteros metu terrere. Ita Civitas
fervitute opprefla , liultae laetitiae graves
poenas dedit. Apud Romanos , vi «ftor Sulla,
cum Damafippum ,5e alios hujufmodi, qui
malo Reipublicae creverant, jugulari jufilt:
quis non fartum ejus laudabat? Homines
fceleftos,&fart;ofos.qu (editionibus Rem-
publicam exagitaverant, merito necatos, aje-
bant 5 Sed ea res magnae initium cladis fuit.

Nam-

fa) apud Saluft, in bello Cattlin.

r T ars 11 . Cap.JX. Sol

Namque mi quisque domum , aut villam,
poftremo , aut vcfti mentum aliquod concu-
piveiat j dabar operam j uris in profcnpto*
rum numero eflet. Itailli, quibus Damalip-
pi mors laetitia: fuerat ; paulo poft ^ "

bantur ; neque priiis finis jugulandi ruit,
quam Sulla omnes fuos d.. vitiis implevit.

Hac liio tempore Cafar: Qua: ad noltra
tempora optime applicari poliunt. Polito
enim , non conceflb, quod poena hucmque
intra noxam fteterit ; Attamen , n raerae
Imperatorum voluntati rem committamus,
facile & noxiis illi ad innoxios lacient tran

itum--’.

DecemViri Romanorum , pofitun Impe¬
rium, monebant ac orabant 1'atres, ut iptis

ab invidia caveretur; nec , luo Unguine , a
fupplicia Patrum, plebem allue facerent. ( a)

Arcanum lioc erat Optimatum contra
Plebem, cui (ututextremaiUi elTerit meritij
ames prsebuilTe , ac morem gefliile opor
tuerat.

Sed & poteft elfe arcanum Optimatum
contra Tyrannum: Ne is, per unius, alteri'
ufve Principis fupplicium , aut poenam, abs¬
que Ordinum confenfuinfliftam, adl iin-
cipes, pro fuo arbitratu pleftendos afluebat.

Si emm in uno id concellerimus, m pluri¬
bus idem tencabit : Ac cuivis Prmc.pum ac¬
cidere porerir, quod cuiquam accidit.

In primis ifta injuna , Palatino fafta, reli¬
quis Proceribus paria minatur: Et exclulio
primi Frincipum , Ordinum inferiorum
ruinam fecum trahit. Sicmm v.aoresAu-
ftriaci tam propudiofe caput Llcrtorum
tradtare non erubelcunt ; quid de cattens
membris Imperii futurum Ipciamus, qu.v.

(a) Lh\ lib. 3-

*T)e Ratione Statui

nec potentia , nec dignatione , nec amicitia
Externorum illi fum conferenda ? (a)
Proinde videant ipfi , memores rerum
humanatum r ne forte pestilentis hujus
exempli contagium , iitmro a Palatino ex¬
ordio , exteros etiam quandoque Regni
Principes inficiat ; Et ita nunc infelicibus
eventis Palatini moderemur , ita calicem
hunc feli is &c abfinthii mifceant & pro¬
pinent Palatino , ut fi b i quoque paulo
poft eundem meminerint eOe bibendum.
Q_ux S axonum , cum Heinrctis IV Im¬
perator in eorum excidium rueret , ver¬
ba f (b) leviterinfexa^xainiinimlmc con¬
gruunt.

Etlioc quoque Elertori Saxoni, ac Bran-

denourg co , redte in memoriam revoca-
vit Palatinus , (cj erfjrtfccjij ifjncn/iinb mitem
t£urnigcftfrf)cn QihmvJuriTcn / mit> ©tauben/
fcita f;o!;c unfclyifwe ucrfrurom / fie tvcv&en fiiidi
»iiiHiC'fprccfitiri; praejudicium , bcffmimmm
ttM/unbct nrtcfjtlydi nid;t tiret) v jtt reparjren,
ltnV tcfjerljtgcn / ftdj fd&ftcit / imb iTjvcrs Ohicft*
femmien/ bctqgieichin 2>oc$/ mtncmuTcft / imj>
«ngcanOct / nirOftiGcr t>cn fimo jfefm Iflffcni
w c tin d) r fici) tmnu)' r rig 6e m&lycn / tuntit ttc
Ovnd)6*uctfaf|ting /urit) gcfifjiuonie Capituia-
tion, in bcrglddioi / tmb entem fdden obfer-
virt, crnctDcvt/ unbtnnb C^cr tunftigenoccur-
rentien mflen/mif mcfitcrm mtdjbnuf Lnfrcvccef
n ciuiii mogan Stiti n fic ^ [jocfe^crnunftig
iumidytcn / tsa biefer cingang nn / gldd )*

0 } flerim in deplorat. rTacu Gcr-

man. (b) apud LamperSum. Scbajfrtabttrg.
de rebtti german. (c) in literis ad eofde/n
de dato ©Vrtucnf)itgc izlan. ^A nno 1623.
apud Lundarp, tmn i.aft. pnbl<U. r. ifS;
p.

Pars 11. Cap.lX. S° 3

ttot / cfjnmifim j» mclten / a» titm vorn#
n:c n 0®c(£(icfeat CDrfArf^fl/ imi> «P.l^
uorfflf)tcn / tum Ovncl; tcutfdjet Nation,
t>on fo »id fcunbcrt M»0 5«° 1 "Hy

liefic McnfEc gclciflct Ijn&cn / bcvgefiait l,,ia 1 1
gc nutet) 1 1 imb mit gcwait ob«r tn animi n
Batoni mente tuege / tmrdjgctmngcrt roer Q.
foite / m fci» «uattgellfdct un° *
fcyn ttmvbe / ter feince (gjfante/ fetjtw v 0 ^

«n D pr i v i I egi en m etjr ge ftc(; e rt / » ti 1 1 c me m )
ebcnmfleftg / mittergteirfjen proceflen/ tm a
(d;ein ter Juftuien/imverfcljena tergrtnutQ gv>

nmrt;f werten ftnfc. , _ . „

Initio quoq; apudeofdem Eleftoi es _

res in confiderationem venit ; (<*) m°l' °p
propofito fuo conftanterac firmiter per
veralfent , 3‘fjiun fige t>C'fio mel)v e 6 / P<«r*
timen ein forgfcttigce mige unt> olmdJt
ben; btcmetl ffc / ais tie Wtifn
ffen/ tereti dignitset, jure hxreditano, aci p -
fteros transferirt»it& / ammcijfen
rct : 03nt tvfivtcn fte aflen C^iir» unb flavi* *
Heben £cuf«rn ctn folleo p ree judicium 8«1*«
ben/ todebcfltmwtbcrbringttcb / nnt <Jcgen t n
(E&ur* «nb Sfirjtticfccn mmranwovt*

1UEt quis tandem, pro Libertate acialute
Tatris, fi Imperator eam oppugnet, li Leg
fundamentales fu b ver tat , ti ]««* ^ ^
pieuhtioni contraveniat , «Mulcer .•
Quando Imperatori, abfque confeuj O
,-TTn Imperii , fub hoc folo prstextti quod
ipfe l*fam Maj cita tem , aut Pacem Publ^ain
violatam, afferit, vibrare Bannum m quem¬
vis Imperii Principem licet : Cujus Majo-

fas In Uteris aci C^farem de dato ‘JlnBCttbcrg
iSlrtii i6ii. apud Lmdorp. tomo

i.aft. ?»(,{< l.S. f.U4- P'10**'

5 04 Uf Ratione Status

res , jam tum , magni nominis , 2c eximii
automatis Principes , in Imperio forte fue¬
runt; cum Auftriaci ifti , qui hodie AichiDu-
catus , etncs fyofycn titulo tant¬

opere ieie inflant, ac jaftirant, tanquam non
multum nobilis ftirps , ut Antonius Epifco-
pus Florentinos eam vocat , {a) in obfairo
adhuc nigra: fylva: angulo delitelcerem.

Caput X 8c ultimum.

Defextd Status Ratione, qti& ejl-,
ne militia loca munita folius Im¬

peratoris pote flati committantur.

C Exto, Proceribus Imperii noftri 'magna
^ cura providendum fuit , ne lolius Im¬
peratoris arbitrio, rei bellica: cura , tk admi-
niftratio , militiaeque robur committeretur,
ne ve Exercitus Imperii ad illum principali¬
ter haberent refpeftum.

Nam in Republica illa pars potentiffimi
eft, in qua robur belli con filii t, &c qua eft in
pofleffione armorum; (t) Adeoque, qui
arma non habent , facile fiunt fervi eorum,
qui habent, (r)

Unde, fub antiquis Imperatoribus, tanti
id olim Roma, nec injuria xftimabatur, ut
caveretur ; ne ad Exercitum vel feribeiet
nlius, pratter unum Principem, (d)

Porro, cum in Imperio noiiio, quod in
varia territoria fcinditur, quilibctfere Pro¬
cerum 3c Ordinum, in fiia ditione, munita
quaedam loca , & caflra poifideat ; nihil ma¬
gi,5

(a) parte ^.hilioriali iit . 20. c. 2, § 6. (b) Jiri-
fiot. [it/. 2. rTotit. c. 5. (c) Idem /it/. 2 Polit .
oap, 8. (d) C tapmar. Iit . i - cap. j r.

Pars II. £a/>. X.

gis vitandum fuit, quam ne Imperatores in
his nidularentur , ac ita velut frenum ipfis
injicerent.

Qujs enim neget , adum , hoc modo , 8c
conclamatum elTe , de potentia ac autoritate
Procerum , Imperiique Libertate , cujus
frenum arces a Crantzio dicuntur ; (a) cum
illi , hujufmodi pedicis impediti , contra
Imperatorem , quidvis tentantem , nerau*
tire quidem aiifint J

Equus certe , qui frenum patitur, nccef-
fum eft , ut & ephippium , & jugum, &. cal¬
caria, & quidlibet patiatur.
JuliusCatlar.cum potiffimum Romanarum
legionum florem, perintegrum decennium*
obtinuifl'et,poft fubaftasGallias.cum iildem
copiis , quas longo ufu jam quafi ceperat,
ac fuasfecerac, quorumque Imperium Sena¬
tus ipfi extorquere, nequicquam nitebatur.
Patriam iplammet fuain , otio ac volupta¬
tibus diffluentem , felici exitu aggrellus eft.

Manlius , Capitolii , quod, velut arx quar-
dam munita. Urbi imminebat, inhabitator,
occafionem ex eo arripuit , ut Patriam , 2$
communem Libertatem, quam in Capito¬
lio antea fortiter confervarat , deinde pet:
Capitolium proditorie pene pefiumdarer.

Dyonifius , Achradina Syracufarum arce
per fraudem occupata. Urbem eam Popu¬
lumque in fervitutem redegit. ^ .

Piftftratus , cum fatellitium ei a Civibus
conftitutum efflet, arce occupata . Athena¬
rum tyrannidem fimiliter fibi vindicavit.

Id enim omnibus conflare oportet, eum,
qui Reipubl. arces & Exercitus habet, Rei-

pubi. dominatum habere.(£j
r Y Ma-

(a) lib. 12. Vandal, c, 10. (b) Bcdin.lib .4.
ds T^epubU c.i.

JOiS 'De Titione Statu*

Maximo itaque opere provifuin eft a Ma¬
joribus noftris, ne armorum vis , ac militis
robur, a folo Imperatore dependeret : Neve
Cxfarum potentia, hac ratione, tanta evade¬
ret , ut reliqui eisparere cogerentur, (a)
Hinc licet Imperatori nomen iftud, quod
Caput Imperii, bas iDbet -pnupt/tam in mili¬
taribus, quam civilibus (intribuatur i j us ta¬
men creandi fupremurti belli Ducem, Impe¬
rium libi refervavit : Ne Imperator illum
conftitueret, qui, fecundum ipdus (olius nu¬
tum , omnia ageret , adeoque facile , contra
communem Libertatem , ejus jufTu aliquid
moliretur.

Et , plerumque , fupremus hic belli Dux,

infignis Imperii Princeps fuit , nec ab Impe¬
ratore, fed ab Imperio , ac Regimento (cum
id in fuo adhuc vigore efletj dependere foli-
tus , ejtifque mandatis obtemperare juflus
eft : Quod, ut eo impendiis obfervaret, cer¬
ti Confiliarii bellici, quorum confilio om¬
nia, etiam repentina , ageret, illi adjunfli
funt i ut fuperius explicavimus.

Terdt- Defunftusvei o Ferdinandus, in prrefenti-
nandttt bus turbis , abfolutum belli armorumque
abfitu' arbitrium libi foli vindicavit: Et fe, Exerci-
Tum mi - tuum omnium Caput ede , reliquos vero
litis, ar- Duces a fe creari, ac dependere, alfeveravit,
hi trium (Er fcibjf fcpber Jfctj ferti djen Armadatfocbfto
jibi ar- jOI>cf-*5prtwbf unb capo , «nb vucv&c mtffer jwct»
rogavit, fel/ «on ic&roc&crn barvor geljaftcn /unfc ctfftw
nef : fcpmidj bcranbern tjocbffcn JSricgs iOfftct#
rcr tvot niddjffg / fotcfjc anorbnutig j« ffjun/
bnji |td; mit fug numtvnb m6gc i#btfcf)t#trcn
^(tben. (b)

Adeo-

(z) GumUrd . lib. 7. inflor, (b) In replica , in
Conventu Raliibortfnfl vinm 15 30. dtdttQ
zo. lt*l.

Pars II. Cap. X. J07

Adeoque,non vvallcnfteinium modb.fu-
prenmm Exercitus Ducem, in Imperio, cum
fum ini, quidlibet pro lubitu fuo audendi, Sc
quadrata rotundis mutandi, poteftateconfh-
tuir, 111 i( dnrm ib(rf)cn yngcmcffentri abfolutot
gcwalf/ ct adeo/ nacfj «gnem tuiften nnbge^
fnften/trtnnncnanftcflciJ/ dirigiren /utiMjaite
tdc» m§gen:(a)sed &,in tran 1'actio ne Pragen-
fi , pro arbitrio Tuo, lummi Exercituum Du¬
cis conftituendi poteftatem, indubitanter fi-
bi afieruit. Hac quippe exprefse cautum elt,
( b ) brtfj adca tBcidimtcrtes Jilmqsm ipnnn
fliirn uiib l£ol;men general commendo , uno
ivem cg Det ncjjft i>cmfc(&Mt/jf«aljA imb

jum tfjeit/ju dirigi ren / altbcrcit utrfraivct foct#
(c/ e&crmid; vctfMtwn wur&r / |Vijn unC tdci&cn
fode.

Licet vero quarta Exercitus pars , Saxonis
fidei cum militi lit , attamen is etiam Impera¬

toris mandato, line tcrgiverlatione.ftare ju¬
betur, itdinn cintm corpori , von Der J^cufcrtt*
cf)cn eO?cn?t- nfs 6cm£bcr*#a»pt/ wegtntcs
Oicitts/ cinc exfecution miffgcttagm/ foflbaf*

(ct&c imwciqcrlidf) pariren / nnb uon bem flutent
tfyntc / DLirinnen / tem ctnljad / oOer cingriff jje#

fcljc^en ; (0 .

Exercitus itaque hic, quem communibus ««»»«
Imperii impenlis Imperator Sc Saxo alere,
in Pragenfibus luis Paftis decreverunt, re ip- Ordmi-
sa a folo imperatore dependet: Vocari tamen T£u-
meruit , bcr tJiomifdjrn JftcpIcrlicfjcn^OJnt- l,a-
tmb beo S^dUQcn 0\6mif$cn Oicidjes
Y 2 JvricflG*

(a) £ ledorum duplica, in d Conventu Ratkbonm-
Ji ^ Anno 1630. de dato 10. U*l. (b) 'pMtJl*

ftfjcr 3rict)cnfcf)(iiG. §.3« &#« «««"- ( c)?t»

bctlrecci {'C P cortjunclion jl1?i(d)Cll

fer im& ©dtfjfc». § tvfin mm corpo¬

ri,

5qS De Rnticne St&tiM

; (<i) dicis, fcilicct, causa

nomine magis, quam re.

Ubi Autor Collationis Pirncflfiutn &
Prageiifium Pa£torum argute notat j (i)
utra Eque tabulas, non iifdcm ver bis , fed di-
verfimode e fle conceptas.

In Pii nenfibus enim Icribitur , tfljicsfolt
genant unb gcljalfftt ivccttcn / t>ci* Ov&nitlrfjcii
Jtcvfcrficbcn Ottajefrrft mi& Na $ctlig*n3lom»
fcfccn Ovcid;oitricgo'.i)ea : (t)Quod verbum,
getjattcn werbcn / aliquatenus adhuc lem
ipfain inferrevidetur.

Sed hoc poftea deletum , eidemque m
Pragenfibus fubftitutum fuit, btifl co foilfjtif*
■fcn imb gcncnmt ivcrben: Qu* duofynony*
ma,nil,nifi merum Sc nudum nomen deno¬
tant. _ -

Notamus autem hic merito inane Liber¬
tatis Gmulacrum , quod , loco rei ipfius. ad
veterum imperatorum exemplum , Ordini¬
bus & Imperio reliquit Ferdinandus Impe¬
rator : Nam, & veterum Imperatorum tem¬
pore, quamvis illi Populo Romano fiuonai*
chice & abfohtte dominarentur, militia-
que ip lorum nutu adminiliraietur , Exerci¬
tus Populi, non Principis appellati funt- (d)
Quali verborum diverlitas rerum naturam
immutare poflet, (e)

Quorsum jam Exercitus hic in Imperio
tendat, exafte judicavit, extraneus quidam,
magni nominis Princeps: Qui, cum tabulas
Patforuin PragenHum , ufque ad hunc arti¬
culum , pervolvifiet ,quicquid, pi a: ter hunc
articulum , in iftis Patiis continebatur > fu-

per-

( a) ^ragifebet Srtbcnfdjlitfj d. $jh bcffcn flihu
ttturcfUcjjcii. (b) ». 3 3S1' (cj tinb nac^itn
jubeffen. (6) (Uf>marjib,7, c.9, (e) Grnc-
ciard. Itb, $ . btftor.

Pars II. Cap. X. S09

pervacuum efie dixit. Solo enim hoc tam
ingenti Exercitu, reliqua omnia, fecundum
placitum & voluntatem Imperatoris, facile
aftuin iri, 8c tranfa&um. (a)

Qui etenim rerum potiuntor, imbecillio¬
ribus interpretantur jus, ac definiunt: ((/)
Fruftraque jura, Sc immunitates luas allega¬
bunt Imperii Ordines , coram Imperatore,
per Exercitum fuum, rerum potente. Nam¬
que audient infolentiflimum iftud Pom¬
peji (c) ad Mamertinos , flmili excufatione
nfos : Non cefiabitis nobis, gladio accin&is,

Leges &c privilegia praedicare ?

Ne vero ulla rebitendi aut imperata ab- e>
nuendi facultas, ullave, ad id idonea, media nand.ua
relinquerentur Ordinibus Imperii : Auftria- quoque
ci ad eum femper fcopum coniilia fuadire- ocamu «
xerunt, ut loca Imperii munitiora, & opor- ntta p0-
tuniores Urbes, aut caftellis quibufdam,
tanquam compedibus, vincirent , aut , vali- JUAJU
dis praefidiis occupata, tenerent. .

Qua in re , ut taceamus , quod jam olitn aut Ju
CaroloV crimini datum eftj (d) cum, nem- Jtcere
pe, gloriatum dixi fle ,fore, ut fubafta Ger- Vv ult-
mania patrimonio Cxfaris conjungatur , 6c
in primariis Urbibus exaedificentur arces
atque propugnacula: Ferdinandi noftripro-
pofitumex ipfius rebus geftis , tanquam fuo
le indicio forex, dudum prodidit.

Ita enim Civitati Argentoratenfi, Afchaf-
fenbur.gi, a Caelaris Commifiariis larnffe fuic

Y 3 P1'0*

('a) lAu tor d. Collationi Tirnenfium & P'- agen¬
tium CPaClorum n. 134- (b) Demofth. in

orat, de Rhodior. libert, (c) apud Plutarch.

(d) k JHaurilio apud Sleidan, lil>. 24- hiftor»
c? Hortled . tomo 2. debello. German, f.J.c.i?»
num* 15,

$ Io De Ratione Status

promitTum,/*) fjc(bfc (Sfctbt <2>trrtoburg)
mi( «illiger guarnifon, ober aticf) uni vcrjlaf#
ntng burefojugo turtf; &tc (25taDf/ imber berfeb
ten rotflen nicfjt betangt / ober betaben tverben/
fonbcrnviettn^t il;rbcg«I;r«n/ unb Da ffa
fidi; / jinfyrer fe(b|i fmnbbabitng unb defentlon,
( ttoclc^c il )tl imber atten umjicmdc^cngciDati/
an atlweg unbenommen (et?) nicfjt gnugfam bc*
ftnDcn tuurbe / ftd; altes ^cpfcrticbeii / numfii*
«ben / ntogticfycn / unb unnuebtcibticfrcn geburit»
tfren fdfjui} / feb i mi / (roff / ratf;/ f;i»(ffe/ unb rct*

n;ng / 511 erfretven (jabcnfottc.

«

Qux tranfaftio, a folis Argentoratenfibus
inita , omnibus Imperialibus Civitatibus
profpexit,3fjr Jvct?fcrHd;c D3?at;C. bat inibrer/
«icgcn Der <Sfrtbt@trrt6burgbefcl;cIjencr.^ci;;>v
fttUd)tn crtldrung/ nictjf miff biefetbige @tabt
ottein/ fonDern jugtctcbawcb/ auff alte anDcrc/
Der nion jugc(l;ane / (Sfrbare freymnb
Oveicfys*(s?5tdbte gcfcfycn : unb i (i ifrt*beru(jrtcrt
Olcicbf'#@tffDten ftet? nnD bevor gefianben / iiw
«er (cc(;o 953o<$cnm Diefe lirtnbtunq miUittjH*
jrefe». iP)

Idque proprio figillo ac manu Imperator
confirmarat , fjaf ain 2$ Jan. ejufdem anni,
Dero ^ctjfcrticbe verfidiernngs 0cf;reibcn / bci;
«ignem currier , proprio motu, an * imbaue*
geben / unb Darinnen / mit gec(;rtcn bcfyn Jftp-
fertid)en Q33orfcn / u-nfet Dero ,£ct)ferti$ciii
&anDjetcben / unb nuffgebrncvtcm <2>igcl/ atfe-
curircn ta(]cn / bafj (te / famt atlcn il>rcn / efivan
in llnione gemefenen/ mit (Sttfbtcn/ mtfemiget
guarnifon , pDer aucf) mir umb *>cr|frt(fung

Durc^e

<3) /« tranfatlione iltd. ^AnnoiSzt. 14, 24.
■Martit 'inita, ( b) d. TranfaSiione K^ifehaffen-
burgi inita .

Pan 11 Cap. X. 5 II

bafdjjuga burdj bic 0fabt / iticfji fc<fi» bct

bruti gt / noct? bebibcn tvcrbcn. (*J

Hoc vero non attento, quomodo cum mi¬
norum gentium . & illis, quae facile occupa¬
ri poterant. Civitatibus, aiiumfit, ex grava-
jniuibus , qu* tres principaliores Civitates

( tic bm; tmsfctjtfcibcnbc 0vcid)9''@tftbt< 1 ad
Imperatorem ac Eleftorale Collegium, An¬
no isz; detuleiunt , liquet.

Colorem tamen , & praetextum aliquem
habuitjiic quarundam Civitatum occupa¬
tio : fteftc bic ciiilflgtrung / an tuetis 5rt<tn/
ftirttcmUcfc iJnrnmt’ mdjf »ot umgungfnvDew
tm f6nnen/ ivetf foicfrce ber cffnen Scw&c/cttldt#
(en Tlccfjtct imb Rebellcn/ jfetsfurgcgangene
wftb bcfiamnbc rmfc^fdgc/ tmb pra&ifeit / bu*
mit juforbcrff/ 3(;rc .ffcpfcrtidie unb au

Ic obgcnnnte gefrciUtte CEfjui :*/ gitrflcn / tm&
<£>tdni)c / wie and; (te fit ©tdbtc fetbftcn / unb
<tltc vfeteo Sanbodcuteimb QJntcrtbnncn/ in cui*
fitftco fcr&crbeit unb untcrgflng gtfeljct tvetbcti
fSmicn/ tute £dnb*;2£e(f*tiiwbtg/ yerurfadjet/
Sec, (a)

In eo vero abfurdus plane 5t ridiculus fuit
Ferdinandus nofter, quod ab Argemorareti*
frbus , contra Patila Afcliaffenburgi inita. 5c
proprias fincerationes, unis iifdemque literis
flagitavit : Ut &c Caefareanum militem , in
Urbem , tuenda: ejus gratiS , reciperent ; Sc
ipli adversus Mansfddium, inAIfatiaid
temporis graflanrem, fortiter egrcfli , fotis
misnarent, brtji (te (id; in biebeffe bemtfdjafc
t & Y 4 flete

(a) Rejponfam (ivitatu Urgentor at en fu ad (afa-
remdcdaroS,Un.^Anmi6zi. (b) (ommifia
Cxfnrca Eledori Moguntino , & Ludowico
Landgrdvio Hapa data gravamina Imperia
[ium Civitatum concernens 5 dc dato
yMarWv4?ino i6z$*

5W De Ratione Status

ftcUcn / mit3f?ter^'ct;fcrU^cn . .ffrtegej
armaden twgfcicbcn /tmbnlfo bcn von 33?anf<
fj(t) / niit jufrtmmcn gcfcijfcn frcfficn/ u flenti bg>
Jigfcit rntcb / cntgcgen jtcljcn : fo bann/ tmb ftm
ant>ef / in bic @tab( notf tvcnbige bcfat^ung/ go
gcn bicfcm Jfct/fcrftcfcn (tnetbicfcn / anncl/mci
fo((cn / baj5 bicfcfbe uonbitnncnaifobafbnrtd
gc<fnbcv(cm bcffcrn (Sianbc roicbct abgefiifrf/
wnt> ivcggctfan trnbcn tuolte. (a)

Si enim a milite & armis imparati fue-
nint Argentoratenfes, Imperator quidem ,
ut militem fuu ni reciperent, 1'ub hoc praetex¬
tu poftulare potuit 3 Aft illi, qui domi fua: tu¬
tari non poterant , multo miniis foras exire,
& pugnare cum hofte potuerunt : Quod ll
eos fatis a milite & armis inftruftos exiltima-
vit Imperator, milite certe ejus, ad tuendam
Urbem , opus haud fuit.

Illud vero infolens , inauditum , ac impu¬
dens foret , Dominum jubere exire domo
fua , ut alius ingrediatur 3 & Cives, extra Ur¬
bem , ducere in holies , Extraneis vero com¬
mittere nudatae Urbis mcenia.

Quapropter Argentoratenfes Imperatori
wfterefcripferunr, (6) <£& fctjvicUcicffcrmib
prafticirli^er / b«fj ftc bic ®tabt fcibff/ in tyrct
patrio tifcfjcn gcircivcn ucritnibntng fatten/ nnb
irte JO?a»ffc(bifdje 3(rmcc »n<*ngcgriffcn hiffcn/
i>ann baf’ ftc / fiunt tfji-cn SSitrgcvn/ getvorbe*-
«cn / tinb nocfj nwbcnbcn tfnccftcn / bctfcfbcn
Jvriego-iXfiacf f hinnito cnfgcgen jiefen / finge*
gen aber eme bcfahunq frembeo Q3o(cfo cingc-
ttommcnttcrbcn/ unt) m t>cr (Stubt (tgcnbici-
ben fofte.

Fer-

^a) Vt ipfi teftantur in i. rcfponfo ad Rufarem de
d*t0 3. lan. ^Armo l6zz. (b) in cl, Rejjxnt-

‘TarsII. Cap. X. StZ

Ferdinandus autem , hac fpe occnpanda-
ITrbis lapfius, alia via, nempe, fafti.rem ag-
g.reflus eft ; ad eumque modum , circumpo-
filis pr ce t7ci i is ,illos conci ulit, ut vix ullus Ur¬
be egredi , aut eo intrare poflet , tjfcinpafr
mnfi fcem anbcfn / in tcv
»iacbbarfcf>nft / bctrmrtfSctt eingenommen /
fle nonttKcn enten inclavirct / blocquiret i mn?
finget / tinb glctdjfinn beidgertfcnn / |o gmy
bat? fuff Cetn etniget <20eg i S11 dSafTcv otec

iunfre nubi' tsffciigcwcfen/UrrcbwcldjcctiHTbct:

*l;ngen fi^?cc teifett fbxtnen / &c. («■)

Quod , quo fine , 5c eo tempore , & nove
adhuc, antequam llluftriftimus,nunc beai.i-
fimr memoriae , Dux Saxoni®, BernhardtiSj
avitamm injuriarum vindex acerrimus, in vi¬
tta antehac Rheni clauitra perrumperet , ac
occuparet , fattum fit , altiori haud opus eit
indagine.

Nos autem Argento raten fi um hoc exem¬
plum eo lubentius & prolixius indux mus,

Ut,quandb nupera eorum confiha cum paulo
antiquioribus conferre Itibet, Argentorate u-
ies, ne quid nm,quod fimplicespilcatores lo-
lcnt, ittosfapere , fed eandem erroris viam
iemper repedare, traudulentilque Atiliriaco-
jum fincerationibus nimis fidenter infifteres
ex eo patefiat.

Tandem, in tranfattione Pragenfi, omnia.,
in quilique fhperioiibus Circulis, inunita do-
ca , fu is pr® fidi is firmandi poteftatem , fibi
cxprefse refervavic Ferdinandus: ) Do-

y 5 nec

( a ) Liter & fer bret) (niffd.jvcibftiiien Oletas*

@tdnt)C^d Electorem Saxonis, de dato i. a-

jt «no i 6 1 : . ( b J § UW) AHtt; 1 111 #

5T4 De Ratione Stata* Pan Ih

nec Pax ifta Fragenfis ad plenarium finem

deducatur.

Pax, nempe 5 cui comes adhauct ruina la¬
mentabilis, aut fervitus morte triftior, Se
quovis fupplicio magis decertanda , Populis
ac Principibus , ad decus & Libertatem na~
tis: Quo encomio propudiofam hanc racis
tranfaftionem cohoneftavit Magnx Britan¬
niae Rex- (4)

Et hocencomiOi tam inGgni,fcilicet ! par¬
ti fecunda: noftri Dilcurfus Colophonem im¬
poni mus.

(a) per Legatum fuum inpropafitionc ad Ma¬
gnum Regni Sue ci& Cancellarium Stral-
fmda 3 Im^Mnno i6$6 habita*

PARS

SIS

PARS III.

De Mediis, quibus anti¬

quus Imperii noftri Status, a-

vitaque Libertas re ftaurari ,
de novo, impofterum fir¬
mari poffit.

Caput I.

.De primo reflstmandi antiqui Status

MEDiO; quod e (i , univerfali-t amnefii*
fanliio , & Concordia refittut io.

N ergo defperata jam plane
Imperii noftri falus eft » &c
requo animo fubeundum i-
ftud, quoti evitare plane non
pofiumus, jugum ?

Fatemur equidem , atftuni

quam peniftime efle , £c, jamjam ire licere a
communi Libertatis noftra: facrificio; quam
Auftriaca; Domui immolarunt ipiimet Or¬
dines, & cumprimis feptem Principes Ele-

(ftores : Cui tandem iacrifkio , tanquam
Prteco, Colophonem impofuit , iftudque, ire
licet , per nan fadfionem luam Frageniemj
publice proclamavit Saxonis Elector.

Nifi tamen generofus aliquis genius, Ger -
manorum noftrorum. Sc praecipue Pimci-
pum , mentem ac ingenia , qua: jam ,-neleio
quo fato torpent, ad fervitutem inclinant,
ita invertat , temperetve, u: gloriolam Li¬
bertatem foeda: leivituti , inhdiofae Paci Sc
tuipi quieti ingenuum bellum anteponam»

. _ Fc t cilu defcenfut versi.

Sed revocare gradum, faper a Gfe evadere ad auras

Hoc opus , hic labor e fi, -

X 6 'da-

De Ratione Statue

Maximum nobis incumbit periculum:
Maximum ergo debet adhiberi remedium.
ia) Inveteratus, extremus , acfumme acu*
tus hic , quo laboramus , morbus eft : Extra*
Jiia itaque & acerrima remedia poftulat.

Qu.t fi adhibuerimus, non, nifi quod offi>
cii noftt i fuerit, faciemus.

C on * Omnes primum , tam Pontificii, quam

aordia Proteftantes Ordines, privatorum gravami-
s/ittrOr- num , quo in mutua odia prarcipue concitati
dines re - funt , praetextu omiflo, concorditer inter fe
jarcitor, coeunto , & ad commune incendium reftin-
guendum, concurrunto.

Dilato Nam, utfimilehoc, ab incendio defum-
grava- tum, Anonymus quidam (quem Lundorpius
rninum (£) D. Vincentium Mulierum , Syndicum
^ 7\eli- quondam Hamburgenfem efle, ex quorun-
gionit dam opinioneVefert) in Germanico Difcur-
pratex- iLi , nxtrumb/ u»b wic tue Ovomifcficn GCatljoft*-
' fcfecn in Xeutfdjlanb fic^> billig / von ©pamerit
unb^cfwitern obfonbcrn follen/graviter & cor¬
date huc applicat , ntan foltljun / miebic noti)
In aitffgcbenOcn fcfynfcUdjcn JcurobrunfJcnlclj*
tet / la ein icber fur futy felbffen/ wncrtvavfct beo
nn&ern crinncning/mit OEBaflcr (ragen/unb ju<
gtelfen / mtf nicberreiffen mtcfi etgener .<?cufcr/
rute l)in(e\)mmQ ctller/ jur branbtefdjung bienen*
ben / mobilien/ ia mtf barffrecfung/unb in gc*
fiiln- feljung feinc^etgncn ieibs unt> iebeno/ aU
fiun biilpn ftl;ef ttnbtrac&fcC/ bafr bem Scutjt^
fcrOcrff gemcOret/mdif aber fitobami crft geffrit*
Jcn / unb crortcft njetbe/ ob / unb met / an bic*
fetu / ober ienem 0rt interelfiref: unb (il;efm<in.
alsbann ntd;t an / ob btefcn ober jenen nocfy jtir
dgit ber branb*fcOabcnbcrii(;r</ cbcrnicfyt; ob

un*

jf a ) lAurea Bulla tit. 24 . § fi cate ros Principes .
(b) torao 2, att, pubi, lib, 1, r/vj#,ii>P.

2 61^-

Fart 1 11. Cdp. 1. 5 r 7

Dladjlmni batt> / tnif bctu 'Vir fu
ftatnb * ober fcmbfdjaft tcbcn / Orcinis : butm
wo imw foldje / iitib bcvgfctdjtii obftacula,
iu folcfjcn notbfdtkn crjl examinircn/ »mb
immittde bne §cm: fortbrcmicn IrtfTcn t»oltc/
fo muffedncr mit bem tiubcrn vctbcrbcrt. 3Ci|o
(tud; in bitfer gemcincn nor 3ftiijcn (icljctt&ci*
Smr&bruni?/ uber bas fiunijc Xeutjffinmb/
mfiffcn attc ©ttfnbc beo Ovctcbcs a1* fumnicis
ttetcn/ ein (cbBscbff bas fctnigc / unb n?as
ilim immcc mbglicfi / imerforbcrt/ trcniicO
btirbeij tl;«n/ bic privat ffrctCcw / fo UriQi!
6i(J bic gctncfnc <Kfaf;t aebempft / bci; |cif
fcqcn / nnb baslicbe gcttctK ‘ilhiterfrtnb rcdtcrs

.. „

Coeunto itaque inter ic Pontincn , a
Proreftafltes Ordines : Nec Pontificii Teie
difficiles nimis hic prtebenta.

Utut enim Auftriaci Imperatores ipl o—
itim voluntati adhucdum pulchre per omnia
velificentur , nec proprium , fied 1’ontificio-
runa commodum , in actionibus luis (pefifca-
ie videantur; attamen, devoratis penitus
Euangelicis ambitiofa ifia &: infatiabilis Do¬
mus nihilo magis pontificiis parcet , quam
Polyphemus ille Homerico luo L1 di.

Religionum inter fe diffidentes factiones»
qui Libertatem ac flatum Imperii maxime
p.efTum dederint , & Imperatoribus , h T a-
milia Auftriaca oriundis , amplificanda; luae
potentis praecipuam anfam praebuerint, nui*
latentis dubitamus. _ ...

* Nam Fomificii ( qui fux Religioni Ca>
farem addidum , fibique in omnibus mo¬
rigeraturam , noverant ) ut faltem Prote-
flantibus a;gre facerent, multa, contra jus ,
fafque de Majeftatc Imperii, Imperatori
Id rs it i Ityli

Y-7 Qjaare

^De Ratione Status

Quare de illis nonnemo refte fcripfir; [c)
Itie mnn nuff t>ct Proteftircntcn fcitc/ n<i^
Sicti ©tifffcrit unt> ©ctflddjen fjitterngcgnffai/
!;obcn tu ©eifrliefjm £f;uv;3ut|*cn dngcfmi»
0cn ftcfj tui tas S)am £>c(temtcf; iufxiftcti /
«nt mittcmfclbcn/in |u$m/ bea Dmdjs/imi>
fcct @fdnb< interelTe , tmb Jpoijuic

&(trefpcnt> / etricfja- tm$tn biirctj. tu SingfE
Jufcljoi: nnM;tU btc affection devotion,
«nt tnc vmrauwen nicT;t roentg jtjgencmmen/
tt)ic fit «ot brtieftg tmb vic^ig 3tt$tfn/in
bcrtiitif gtfptkct/ fic bctjmtfje / ttmb tnybe
ljcrtftd;e / (£6llen unt> (StiM&btirg/

«uct) fommm ivdren/tvmin Oe(ftmicfr uiit
SSufgtmt/ nitfjt Has bcffc ta; bvr 4>ad)cQttlm
l)cutn.

Et ) fi confilia, fuffragia , artionefque
Pontificiorum exafte confideres , ex illis
omuibLis, nimium eos Imperatoribus in-
dullifie, aut tribuifle, facile notare licet.

Unde Albertus , Marchio Brandenbur-
genfis, aut ores eos opprefiionis vocat,tafitit
^ocbiFen unb fArnemficn SSifd&Sffiy iint Prala-
t<n im 3icid; / tue Ijctligcn Didcfje bcfrf; ii>erltc^<B
«ma-trtufuiig / unb nllcricy pmcfifcn urfcicfr

gsttefi/ Htit nocfjfcynt. ( i )

Mitius vero , & non fine ulla penitus
uamla, homines , ad fervit utem natos , Lu-
aovvicus Camerarius illos indigitavir. (e)

. Proteftantes quoque, iele ab invicem dif
iungi , pafii innr , multique noftrarium , feu

odia

W^uthor Diflurfks , brtfj trtO OvSmtfdlC .
3ic*r?) nun^ncf)t/|jic^( cin nuif;f>retcft/ &c*
(h) apud Hortledv Lz.de bello Gcrman*
iib. 5 . e. 5 * fi, z I . (c^ in liter k ad 7 }rin *

apem ^inhaidvmm de dato iz^Aug, ^ tmw
1 <5 J 9* apud LhmIq rp. trmg j, aflhpubL
4' c<79*

Parslll, C*h l' 519

odio Calvinianormn^feu Cxlarex Maj e fla*
tis5 qualem falso fibi imaginabantur , zcve-
remia impulfi ,feualia quapiam cauta addu-
fti.in Calaris caftraj haud inviti tianfierunt-
Inter quosEleftor Saxonix Auguftus, nefcio
quo aurigante genio , areliquis protefiann-
bus , Anno 157 6. Pontificiis impense glori-
antibus, divortium fecit, (a)

Ita dum utrinque pari pertinacia* Sc m-
ternecmo odio de Religione certatur. Impe¬
ratores , potenti# lux augendae ad lingula
momenta intenti , rem luam luculenter c-
gerunt?ac multa, communi Libertati exiti-
ofa, Imperio obtmferunt*

Tantum Rell tgio potuit ftt&dere ma hfU m ,
Sileat autem , accefiet tandem vanus ille
Religionis prxtextust Non enim credimus,
de religione jam amplius principaliter, led
deregione potius agi; Bt aut liberi vivamus,
aut jugo Domus Auftriacx > Hifpanico ian-
guini mixtae , colla noftta turpiter fubda-
mus.

Utrinque Pontificii militant j utrinque
noftrx Religionis: Hinc Gallix Rex 3 ifi-
hinc, cum conforribus luis a Saxo Elcdlor-
Quorum neuter , fi Religionis res enet , line
facrilegii crimine, arma movere poliet.

Sive itaque Pontificiae, fiveProteftantiuna
religionis es; Germanus certe es . : Cujus Ma¬
jores mortem poniis fubire optarunt, quam
fervitutern.

Ut rorumque arma , utrique eitis experti 1
paria pene damna fiuftinuiliis \ totaque Va-
tria , communi omnium diipendio# leno*
flammaque vaftata eft.

Damna ergo ifta compenfantor : Im-

micitix

(&) Bmebardus parte 1 . vtfl» M
ff.jp. IQ^r & U$ 4

Delium
hodie i
rcligia*
nis edit*

ctpdliter
non ge*
ritnr*

520 ‘Ve Tuitione Status

'fimne- micitia: inde ortas tolluntor: Odia fepeliiin-
jha ita~ tor : Res in eum ftatum, in quoantehoc
qtiege- bellum fuit, reftituitor : Amneftia, feupra:-
ner alis, , teritorum malorum oblivio , omnium con¬
voro fenfu fancitor.

religi0 . Amneftia, inquam, non tamen dolofa,

fubdola, particularis, ac multimodis occulte
textu, reftrida; qualem defunftus Ferdinandus,
fancitor. & Saxo privarim inter fe fabricarunt : Sed
univerfalis, fida, & omnimoda; fiHisrevera
omnium injuriarum tumulus fit, qua: lit o-
mnium oblivio , iit foedus conflantis amici-
tiae, fideique benevolentia:, ac moderatio¬
nis fempiterna, (<?) qute deniqueomnibusac
lingulis, antiquam plenamque prxftet fe-
curitatem.

^ a p u T II.

fecundo refigurandi firmandi
Status Medio ; cjuoi efi , Domus
Aufiriacs. exftirpatio.

Sectio I.

Domus C Ecundo , omnium arma , in defundi
Tyranni liberos, ac totam iltam fami-
.>cnaca liam , Imperio noftro , avitrcque Libertati
cx/hr. exittofam , nullique quam fibi fidam , Do-
l-itor. mum, inquam, Auftriacam convertuntor:

illa , prout de Repnblica noftra merita efi,
Germana in totum pellitor : Ditiones
ejus, quas amplilfimas Imperii beneficio
eonfecuta efi, Scfub Imperio polfidet, in
fi/cum rediguntor.

Si enim verum efi, quod Macbiavellus {b)
fcripfit ; efie in finguiis Rebu/publ. fami¬
lias

(a) Herod. morat. Maximi, (b) libro v bijlor,
Florent.

Parslll.Cap.il. 5 21

lias fatales , qua: earum exitio nafcantur:
Hxc certe Familia Germaniae noftrae fatalis
eft; quae, ab exiguis orta initiis, eo pro-
grefla eft potentiae , ut toti Imperio formi-
dulofa, imo exitiola exfiftat.

Novimus, hoc pafiu, plerorumque ho¬
diernorum Politicorum indignationem nos
incurfuros : Qui , tempori & aura: fe accom¬
modantes , inlaudibus hujus Familia: toti
funt,8c merita ejus plenis deprxdicare buc¬
cis, nunquam delinunt.

Sed o (tendant illi , quaefo, ubi& quando
Auftriaci ( prxlertim recentiores) munere»
libi concredito, bene fundti fuerint, ac,
prout ex capitulationis fuae tenore, obligati
erant, Imperii res adminiftraverint : Ubi,
& quando Imperium auxerint , & Augufti-
norBen, litamen ab augendo id derivatur,
reapfe meruerint.

Et nos , ut jam ante, in fecunda Di fcur-
fus noftri parte demonftravimus ,• Auftria-
cos raultoties in Leges Imperii peccafle^
Capitulationi ac juramento fuo contrave-
nifle, jura ac privilegia Ordinum interver-
tifle, imo ipfum Imperii flatum penitus
invertilfej: Ita, facili opera, demonftrare
pollumus ; publicis imperii opibus ac viri¬
bus, ad privatam potentiam fiiam ftabilien-
dam,eos abufos, quantumque illi viribus Sc
potentia aufti funt , tantum decrevifle Im¬
perii Maj eftatem,Ordinu autoritatem,com-
munemq.; -Libertatem. Ut de liene referunt;
eo crefcente , reliquum corpus imminui.

Imperio quidem Auftriaci iplam debent
Auflriam; quam Rudolphus Habfpurgenfis,
primarius eorum ftipes, Ottocaro,Bohemia:
Regi, ereptam , Domui& liberis fuismanci-
pavit: Idque omnium primum Auftriaca:
potentia: incrementum fuit. Fuere

iAh-
flriaci
Imperii
beneficio
creve¬
runt »

5 >2a rDe Ratione Status

Fuere tamen Ducis adhuc titulo, cum aliis i
Familiis communi, contenti, donec Maxi-
milianus I. Majoribus fuis altiora jam fpi-
rans, & pro fortuna animos gerens, Archi-
Ducis titulum fibi primus , ut opinor, adfcb
vir.

Nam, quod alii, in prima inveftitura , Ru-
dolphum Imperatorem Alberto, filio fuo,
Auftriam , fub titulo ArchiDucatus , contu<
liffe , fcribunt, (a) alii, Rudolpbum, Impe¬
ratoris Alberti filium , Anno 1258. Auftriat
ArchiDucem creatum tradunt; (£) eo non
credimus, quod Fridei icus III, Maximiliani
Pater , folo adhuc Ducis titulo contentus
fuiiTe, legatur, (c )

Hunc vero ArchiDucis titulum ob me¬
ram arrogantiam Auftriaci adfciverunt , ut
alias Principum Familias, longe antiquiores
& eminentiores, aliqua praecellerent.

Sicut enim ArchiEpiicopi proferuntur
Epifcopis;funt enim quali Principes Epifco-
porum : (d) Ita etiam ArchiDux omnes Du¬
ces praecedere debet. ( e )

Unde Bruno , OttonisI Caefaris frater,
nomen fibi aflumfit ArchiDucis Lottharin-
Px> ut , prurientibus auribus , liimma cum
voluptate audiret , fe Ducem Ducum appel-
Iari;Non quod omnibus Ducibus fe praeefTe,
aut diceret, aut cogitaret; fed quod fibi
excellentifilmi Ducis arrogaret aeftimatio-
nem (/)

porro

(aj quos citat, /equitur Reink „• lih- J.cl. 4-
c. io . n. 5 . (b) Gerhard. de Roo liber. 2. bift.

*- duftr . (c) In reformatione de ^Anno 1-14-2.
(d) cap. cleros. Diftintt. 2r. (e) Hartol.
Chaffanaus in catalogo gloria mundi 5. con-
fil. 44. (1 ) Robertus Carnalis Epifcopus *Ar~
hoticenfssin lib . de re Gallica.

Pars 772. Caf>. V. j:?

Porro , quod hic MaximUianus , ej ufque
liberi , tot, tantifque provinciisac Regnis,
fub utroque Iole, potiti Hmt, id c^ite 111PC

rio , & Imperatorio nomini ponflinnun ac¬
ceptum ferre debent: Ahfque cujus rulS°/*>
ad fublimes ac opimas ejuimodi nup ' "!
quas confecuti fimt , haudquaquam ei
exitu adlpirare potuifTent, _ „ _ , ,

Ut ita Domus haec Anftiiaca , » 1

phoufque Habfpurgenfi confideres, Imperti

beneficio , ex obfcuro loco, ac tenuibus
initiis, ad maximam pervenerit dignationem

£c potentiam. . -

Jam fi, vice versa , Imperii tioftri ftatum
hodiernum refpiciasj illud , quod ad V irtu¬
tem & Fidem , qua neminem mortalium
Germanis efle fuperiorem , Frifiorum quon¬
dam Legati jaftarunt; (a) fub Auftria eorum
regimine , priftina: integritati penitus deco¬
xit; Quod ad tranquillitatem regiminis ; ao
tpfis fiepe Aufttiacis turbis non necehariis
involutum fuit: Quod ad Libertatem; ab
iifdem , ut pfblixe in parte fecunda no tri
operis explicavimus,in fervitutem penuiime
depreflum reperitur : Quod ad honorem &

eloriamjomnibus vicinis nationibus a: u

eft ludibrio ; Quod ad fines &
undique eoarftatum, Sc ui maximas angui

prii ordinum coipi &«>» ■ ««

“in,) faUb ipfisniet Auftnacis . Aquila Im-

paiihincinck.variidcplumaue#.

P Undehiipfi. non Auguft; . abaugendo,
(i) fed, verbis Engelbeici. Abbatis Ad“°n-

Md T«. 1.1 J . -W. (b) *

ramnAUOnJHt.lmper.p.

Imjw*
rium
vere fttts
ipfis

ermit*

Imo aSf
ipfismcd
expila*
t umeft*

I

5 2 4- T)e Ratime Statas

ta3fis,angufti, ab anguftandOjfines Romani

Imperii pollent appellari.

Sub RudolpJio quidem I, imo ejusdem
Rudolphi farto & culpa , Romani Imperii
potentia ingens detrimentum pafla eft .

Hinc enim Rudoiphus rem Principi tttr-
pem commi iit, univerlam pene Italiam fui
juris faciens, comparandarque pecuniiftu-
diofus. Cancellarium fuum eo mittens , qui
Poptilosin Etruria omnes liberos faceret, 3t
eos potillrmirm , quile pecunia redimere
curarent. Perlolvere, ob eam rem, Lucen fes '
duodecim millia nummum auri; Ploremini,
lex millia, («) In hunc modum & reliqui
Civitates pleratque fefe , pecunia interve¬
niente , in Libertatem contulerunt, [b) Ita
graves aere mulos egit fecum ex Italia Ru-
dqlphi Legatus: Quod Rttdolpho admodum ^
fuit gratum ; nam pecunia: ferunt ftudiofi*
orem fu ille, (c)

Idem Rudolphus Pontifici, Exarctiarum
Ravennatem, item Bononiam, piaifefluras-
que, Ducatus, llrbes. Regiones Jta!iar,hac-
teniis Imperatoribus parentes , (Romani*
olam vocant) qua: quotannis millia drach-
nrarum auri feptingenties penfitarent , con-
cefltt : (Quemadmodum , ex ipfius polleris,
Maxiniilianus Imperator Principibus ape¬
ruit, Editfloquc, dato ex Qenobngbi;. Cal.
Augufti, Anno ijii. conquefltis efl. [d)

Nec

(a) Nauclerus ve/. 3. ebronogr, gener. 4J.

( b J ^Abkas Trtthem. in Chron. Hirfaug, fub
~4nno 1 2 76. (c) Htcron. Mutius lib. 2t.
QiroiK ( ierman . (d) Mvcnt. libro 7, anna!,
£ajar. Mutius d, t. 21. Paulus Langius Qf-
gnaus Monachus Eo&avvienjtt in Chronico
Oti&ctijt, :

ParsULCap.il. fn~S

Nec itaque falso de eo fcribit Antonius:
(*) Quodfimper conatw fuerit , dominium fuum,

& potentiam fitam augere in Alemanni* , nec
vilus fit curare de Italiajunde non ingrefius
fit eam. Sed quod ftudii fui fuerit, preturare fi¬
liis tentu & divitia* : Unde & acqmfivent libi
Ducatum Auftrite, & partem magnam Sue-
vix.

Filius hujus Rudolphi , Albertus , contia
Adolphum Imperatorem fe erexit , dicens :
Imperium ad fe pertinere jure paterno , ne¬
que alium eligendum, quamdiu, de legali
profapia , idoneus aliquis ad Regnum potu¬
erit inveniri, (b) Eo ipfo patrite Libertatis
hoftem fe declarans ; impotentique ambitu
eo tandem evedlus, ut eundem Adolphum,
nefario aufu trucidaret. ,

Hic vero ^AdolphM valde fidelis Imperio
fuit, in nullo fisos liberos de rebus Imperii dita¬
vit, fed Imperium ampliare difpofuit: Totum
enim Principatum Mifnenfem coemit , U
Imperio incorporavit , quem , utque ad
mortem fuam , quiete tenuit. Sed Succcjfor
fiius. Rex v AlbertM , totum perdidif.-ls unoculus
adfpeftu trux erat , & avarus 3 curabat enim

ditare liberos, (c) „

Nec abfimiliter de utroque hoc Hiero¬
nymus Mutius, (d) fcribit. Adolphus regna¬
vit magna cum laude, & ita admin.ftravit
omnia, ut nufquam notari potuerit fua qua>
rere , aut favore fuos evehere. Praefecit

rebus adminiftrandis , quos dignos pu-

tavitp

(a) quem refert NauclerM, d. vol.i. chronogr.
/ener. 44- (b) Trttbem. in Chronico Hirfi-

aucr. fub ^ Anno 1292. (c) Naucler. d. vol. 3.
rener. 4 3- & ex eo Hartmannus Schedelm
hiftorid fex atatum mundi AtAte 6« ("J
zz^Chron. Gerra. *

SlG De Ratione Status

tavit, qui idoneis virtutis dotibus utiles vi¬
debantur, Magnis laboribus , & vita difcri*
mine fxpe dilatare Imperium ftuduit, Pe-
cunia fu a coemifle , fcribitur, ad Imperium
quafdam Urbes. Econtra Albertusfuit pror¬
sus ad rem attentus, liberis volens amplum
patrimonium relinquere; Habuit autem nu¬
mero fam prolem. Studium igitur illi fuit,
infanum pen e dixerim , quam plurimum re¬
linquere liberis.

Hinc plerique (ut mos eft hominum)
quem vivi perfecuti fuerant, Adolplium , il¬
lum mortuum poft defiderarunt. (a)

ALberti filiusfridericus quomodo perpero
fuo ambitu totum Imperium turbis invol¬
verit, ex hi ftoris obvium eii.

Si qui vero eleft tonem ejus,tanquam legi¬
timam , propugnent, illis merito objicere
poiTumus, quod Ludiarius Comes Ekkihar-
do MarcJuoni , Imperium, mortuo Ottbone
III, ambienti, objecit: (£) Num currui tuo
quartam deefienon fentis rotam ?

Qjratuor enim Eleftores fufrragia fua Lu¬
do v vico liavaro indubitato dederant ; tri¬
bus, adfummum , a Friderici latere flanti¬
bus.

Albertum II, cujus feu virtutes feu vitia
fata nobis tantum oftenderunt, ut praeterea¬
mus, Fridericus 1 1 1 cunflator fuit (ut diti
habebatur) falutaris, quod maturitati da¬
batur: Sed illa nunquam pervenit, ut vim
oftenderet, Quoties enim apud illum fieret
rerum comploratio , quod ha:c Sc illa fierent,
Jiacc Scilla timerentur, ferunt refpondiffe:
INecdum efle tempus illa emendandi. Nec

tamen,

(a) ventinus lib. 7, annah Bojar. ( by apud
Dum arum Eptfcopum Jlie n burgi nfemiib.
Chrome,

Pars III . Cap. II. f*7

tamen , illo vivente , hoc tempus impletum
eft 3 nefeitur quando impletum , ut fuo>
tempore feribit Crantzius. ( a )

Hinc folebant per contemtum ex Germa¬
nis Itali requirere 3 viveretne, an mortuus
eflet Imperator? Quem nulJis fuis injuriis,
nullis Reipubl. Chrjftiana? detrimentis com¬
moventem fe , audiviflent. Vivere namque
difficultercrediderunt, qui, nulla infigniedi-
ta opera, fe vivere declararet, (b)

Hoc quoque de eoconftat, illum arquis
oculis videre potuifle, quod priores Impe¬
ratores non poterant 3 de vifceribus Imperii
alios incra(fatos3 Nimium enim quietus; to*
leravir heee omnia, (c)

De eodem Andreas Bonfinius notat.
W^Q^od non modo parcus & frugi, fed ava¬
rus, £c plus pecuniarum quam honoris appe¬
tens fuerit, ad magna Reipubl. Chriftianae
pericula animum nunquam extulerit: Otii,8c
quietis amator , quin & plus asquo negligens
defidiofus St tardus: In Pace bellum, in bello
pacem optare , St nullum in utroque con-
ftantiam retinere folitus.

Nec ab hoc abludit, quod Antonius,
Epifcopus Florentinus feribit. (e) Nil im¬
perialis Majeftatis vifutn eft in eo 3 nec Li¬
bertas. nec fapientia 3 quafi femper per alium
loquebatur : Sed multa cupiditas 3 cum mu¬
nera honefte quaereret , & libenter accipe¬
ret. Demum Roma reverfus eft domum
luam , cum modica opinione virtutis fux.
Quem Antonium citat Paulus Langius

Cygnacus,

(a) lib. II. Saxon, c. 3 3* & ex eo flutor Para-
lipom . ad MbbatemVrJperg. (b) d. Mutor
rParalipomen. ( c) d. Mutor <Taralipom .
(d^) decade ^.rerumVngaric Aib. 4* (e) p4rt$
•frhifimtlitih Ui §• 3* in fine*

Si 8 De Ratione Status

Cygnaeus , Monachus Bozavvienfis (a) 3^.
verfus noftrates , qui hunc Caefarem Fride.
ricurn , adhuc in humanis degentem , fupra
modum (ut ipfe loquitur) beatificaverunt,
& , velat omnigena virtute fuffultum , ad
aftra ufque,encomiis (ut dicam , adulatoriis
fuis naeniisj tulerunt.

Ut vero etiam infigne quippiam e rebus
geftis ipfius excerpamus» Concordata ifta
Nationis Germanica: , tum Libertati , tum
exiftimationi , tum utilitati Imperii penitif-
firne contraria cum Pontifice, Fredericus hic,
annuentibus Moguntino, Sc uno alterovee
rasa cohorte , toti Imperio , feu obtrufit, feu
obtrudere voluit.

Qua de re prolixe Carolus Molinius
fcribit, (£) Germani , miferam fortem fuain
deflentes, perfuadere nixi funt Imperatori,
ne Pontificibus Romanis amplius obtempe¬
raret , nili faltem quaedam , ad pragmaticam
tendentia, priiis ab eis impetraflet. Often-
debant enim, fuam longe deteriorem efle
conditionem Gallis, vel Italis, quorum fervi
( Italorum inprimis)nifi res immutarentur,
nrerito dicebantur. Rogabant , urgebant,
Proceres, Populique Germaniae, gravifiimis
tum rationibus , tum exemplis, tum utilita¬
tem , tum neceflitatem Imperii : Irnperato-
lifque fidem implorabant , obteflabantur
(quaipfisvel Sacramento obftridus eratj
nec non dedecus & verecundiam , quod de¬
cretorum , in fua natione digeftorum , foli
fruftu carerent. Quod Gallica Natio ad-
verfus exaftiones Pontificum non fruftra
recurium habuerit ad Regem fuum, a quo
protefta fit; Quodq;non diu, ex didbis decre¬
tis

(a; ln [hronico Citizenji. (b) quem refert Col¬
ei aflui tu rationali Conjlitut, Imperii p-> 1 1 C,

‘Tars 111. Cap. T. szfr

tis pragmaticam fandionem , pro Liberrate
lux Nationis feliciter con i eeiflcr , & utiliter
fervat i faceret, Quod imperator nec mimis
poffitinfiio Imperio; nec minus debeat, Po¬
pulo & Statibus Imperii, quam alius Rex in
Regno fuo . Quidnam ad iupremum futu¬
rum , fi exteri, ad Regem fuum recurrentes,
prxfidium inveniant, & abeo contra didas
exaftiones protegantur ; Germani vero Se
Status Imperii, ad luum Imperatorem re cur-
rentes,abeo deferamur, fiv e potius prodan¬
tur, decretifque, in lua Natione fadts, priven¬
tur ? Imperator veto ab itnea Syivio de¬
mentatus , fpreta tot Populorum iliorum
tam aequa , jufta , Scneceflar ia poft ulatione,
eundem Oratorem delegit, quem ad Papam
mitteret, fuo nomine juramentum in ejus
verba prxftare , Sc abiolutam totius Germa-
nix obedientiam; utpote meram, (quam vo¬
cant) obedieutix patriam, Confiliaribus pa¬
trii fque decretis calcatis , effedam : Prout
idem Orator , eodem Fridcrico mittente, &
ejus nomine, Engenio I V. publice renuntia¬
verat , fe, fcilicer, Fridericum , ac Germanos
omnes, inhumanis divinifque, ei obtem¬
peraturos . Itaque Friderictu ylujlraftw bis
Germanos fprevir,& elnfit}nativifqiie & con-
ciliaribus decretis fpoliatos , firvititu Tap&
fubjeut: Qua; partimeaufafuit, quod feptem
annis,priufquam moreretur , curavit , filium
futim Maximilianum non folum eligi & co¬
ronari Regem Romanorum, fed etiam in Im¬
perii adminiftracionem aflociavit , ne poft
obitu m luum transfeir etur Impenu m m a ■
liam familiam; fufpeftos habens Germanos,
quos bis, contra Concifiaria decreta , poftu-
Jatis eorum fpretis , feivimti papalium exa-
aiooum fu b jecerat. Hucufque Molinius*

Z cui

De Ratim w Statui

cui ne, ut extero, fides derogeturjdem Gob
daftus optionem ad, ungit Cafparuru Hedio-
nem,Eccleiiaftic#hiftQii£ Scriptorem*

Mag is fu cc i n et e3 & 5 fe ti Papa tus a m ore,
ficu Imperatoris metu , fuboblcure quidem
Crantzius, (a) haud tamen line aculeo, Laus
egregia Fridenci, pacem Ecclefiaerectdidifle: >
Sed aliquanto imjor, fi hoc adjeeifTet ope¬
ri fiio j ut auro Provinciae non emungantur,
vel ut i pfc Parer Patrum ex am o , quod ex
annatis corrodit, Chrlftianilfnum tutare¬
tur, non fttos nepotes glorificarer. fUc qua-
llacunque oculo tum ‘Rex > ut per omnem tu¬
tem reliqua Imperii det rim&ntaA di ffimuLUt.

Talis ergo Imperio fuit pr idericus : Sibi
verdj fili !’que optime profpexit; necdeftitit,
donec filiu fuo Maria, totius Belgii hrcres
copularetur* Hic enim exitus & fruftus bd-
Ir cum Car olo Audaci ad Nuffiamgefii fuit: t
Graviffinaafque expenfas Imperii Status lus-
tinuerunt fruftra, ut Maxiimlianus, Impera- I
toris Friderid filius, Mariam illam dponfam,
inde conjugem haberet, (0 )

Fridericum Imperatorem MaximUianus
excipit , quem ingenii vigore & fortitudine
Patri anteferendum, negare haud poflumus:
Nam Maxim ili anus, varia quidem & ingen¬
tia , in Italiae confiniis, bella gefiit > led non
tam ad publicum Imperii, quam privatum
Domus fuat emolumentum. Nec enim bel¬
lum, quamvis ipfius adminiftratione atque *
conliliis, prorlus Imperii nomine geri, at- |
que Duces Imperii jnifii eligi, ejuldemque ,
nomine milites conlcribi , ik parta loca , ex /
Comitiorum praeferipto, diftribui voluit:

Sed ullum fociormn , aliud ve , quam fuum

nomen

(a \) lili, 1 1 * S$fcmU c. 3 o. (b) ex Crant&io *Att~
w P4ralipmf ad V-rjfrergtnftm*

‘Tars 111. Cap. /. JftC

jiomen admittere, yirtorixve prxrma alio-
riiin , quam luorum , quamvis Imperii no¬
mine, elle noluit, Unde parcius ab Im¬
perii Statibus lubfidia ilii fubiiT liniftrata, aut,
ji Mutio credimus , (£) omnino denegaia

funt. *

Fuerit itaque fortis, Tuent bellator Maxi -

inilianus: Sibi tamen, fuiique, non Imperia

fuit- c .

Catolum V Hero em prudentia & torti -
tudine infignem iuiOe , jartitant, nec nos
adeo id diffitemur: Non is tamen his iuis
virtutibus Imperium auctum, fcd, modo pro-
prio commodo voIificaietur(diniioutQm po¬
titis ivit.

Nam , ut in Italiam tranfeamus , Medio¬
lanum , a Gallis recuperatum , Hifpani , fe¬
cundum Elertotis Mogumtni vaticinium,
(c) libi retinuerunt : Et adeo hunc Medio-
la rien (em Frincrpatum luum e(Te , putavit
Caj olus v,ut Anno 1544 Tace apud Sueilio-
nes farta, filio Regis Gallia:, Aureliano Du¬
ci , Ferdinandx Fratris filia in matrimonium
promifia, illum in dotem conftitueret. (^) r
Florentinus, quosiubegerat> & cx officii
fui ac Capit ulationis pracTcripto , Imperio li¬
nire debuerat , idem Alexandrum Medices,
cui filiam luam notham , M -rgaritam , in
matrimonium promiierat. Principem con-
ftituit : (e) Eoque trucidato, lei ium-
raam commifit Colmo. Qiii, de voluntate

Cxferis, in matrimonium duxit , Fetu To¬
letani, ProRegis Neapolitani filiam , Eleo-
% j noram :

(a) Guicciard. libro 7 hiflor. (b) libro 30
Chron. Gcrman. (c) apud Sleidan. lib. I
biClor. (d) SteidanJib, 15 hijlor. (e) SUi-
dan,lib,j bijior.

5J2. Tfe Ratione Status

noram : (a) Sed alioquin , Imperio in nullo
fe obnoxium , agnovit.

Senatum Urbs , quam jam olim a Maxi-
miliano Pontifex, ulitaro inter Auftriacos
mercimonio , triginta aureorum nummum
millibus, ut ei Dominum imponerer, Urbi¬
natium Ducem , clam emerat, {(>) CaroloV,
Anno i j 5 5 . his conditionibus dedita eft ; ut
Caefar Civitatem & Rempubl. in fidem fuam
& Imperii acciperet , falva Libertate , & Ma-
giftraruum antiqua automate , &c. (r) Sed
poft Francifcus Toletanus, ab eodem Csfare
eo mifTus, contra parta ac fidem dat3*n,noii
folum novam Reipubl. formam inftituit,fed
omnem Libertatis fpeciem prorsus fuiiulit,
ncc alium dixit, fe tantarum calamitatum vi¬
dere exitum , quam fi fe, & omnia fua, opti¬
morum Prindpum arbitrio ac voluntati,fine
conditione & exceptione , permitterent. Et
quamvis Caefar parta, a Cofmo antea farta,

. rata habuiflet , novum denuo inftrumentum
ea de re confici mandavit, quo ditionem Se-
nenfem , jure Imperii ad fe devolutam , fhi-
lippo filio concefiit, & refciflis partis, a Cof¬
mo conventis , fupremum ac merum in eam
Rempubl. Imperium eidem attribuit, &C-
(4) Qtu Philippus , cum opera dcamicitia
Cofini , non multo poft, indigeret , Senen¬
dis ditionis pofleflronem Cofmo conc<-‘f-

iit. [e)

Ita Sena;, contra Capitulationem Caffire-
am , ac fpecialia deditionis parta, a Carolo V
in filium_j , & ab hoc mox in Magnum-'
Hetrurite Ducem franflara; funt ; Cujus

pofk»

(*) Idem lib. Io. hifior. (b) Gtticciard, lib. H*
hi flor. { c) Thuan. lib. ij. hifior. (dj ikVi
lib. Id, hifior. (e) Idem lib , 1 hifior,

Pars III. C*P- 1- m

porteris , Imperio ademta:, adhuc hodie fer-
viunt fervitutein.

De Urbibus , Parma 5c Placentia > Carolus
V ipfemet , ad Cardinales, Anno lj 26 faf-
fus eft ; (a) Nullum erte Regem, qui majore
rtudio • quam ipfe , Romanam Ecclertam
compleftatur. Documento erte Parmam at¬
que Placentiam : gu,04 Vrbes , licet Imperii
fint ditiones , & ab eo nuper avulft ,refiituerit Ec-
clefia ; cum tamen jure non teneretur.

In Germania noftra Ducatus VVirtember-
gicus, ex primae inveftitura: tenore, Feudum
Imperii fuit, 5c deficientibus legitimis Suc-
certoribus , publico Imperii dominio uniri
debuit , obcowcrc/ b«j> bcrmtfniicfjc @f«itt
unb lini, bcr Jjcrjogcn / unb f?cncn oon ‘■IBir*
tcnbcrg ganfj abficvbcn / unb tcincrmcfyr fepti
ttnirbe / fort ober mag<ilebannfolc(> ^crsog*
tfyitm / ntc(;t fcrncrtcnuwb / aus etniget nrfacl?/
ebe n»cifc/ tote bie gefepn mbc^fe / ju ic\)cn ver>
ltcf;cn / ober/ burefiemen «nbcrntitul, forni
ober made / ganfi ober tebsit / »0» ©tdbtcn/
(Scfyioffern / nuhung/ ober ibrer }ugc(;6r«ng/
ba»ou geben / ocrfaufft /ocrcuffcrt / ober in »cr*
miitimg / in ambu obcrpflcgcro wctfcctngcgc*
ben / ober in bcfej? jugcfleilct toerben t fonbcnt
fo(d) jjcrjogtbum mit alter -£>bcrfcit / -^eniig*
fcit / 03?nnnfcbnfftcn/ nufien / icutm/unb ©u«
tern/nieffio auogenommcn/ foti bleibcn/bet; '3v6*
mifdjcrt ibeofern unb Jtonigen / «nbbcpbcm
hciligcn 9ft6riiif$en 'Tvcicfi etotg ticC;/ unb alfo in
mcbrung bcoOvcicbe OSibbnm gwt/ ber i£am#
nter incorporiref / ttnb oericibt fepn. (b)

Z 3 Hunc

(i)apud Sleidan. Itb. 6. biJlor.& Hortled. tomo
3. conflit- Im per. p. 49 j# (b) Erettio Ducatu*
' tf/trtembergici de dato QBomtbs 21 Julii
^ Anno 149 5.ap. HortU tomo i, de bello germ.
I, $ • C4 1 • 11 » 1 0°

534 rD* Ratione Statue

Hunc vero, Limulae Domus Aufttiaca na-
fla eft, mordicus tenuit, & quamvis a Land-
gravio vi iterum illi extorqueretur , Cada-
mi tamen poftea proprio fuo commodo pro-
fpexit , cavitque : Ut Ulricus Princeps, &
Ipfius haeredes mafculi,FerdinandiRegis,tan-
quam Auftria: Principis , beneficiarii efient,'

&; agri VVirtembergici poflefiionem ei fer¬
rent acceptam . Exftindla forte familia
Wirtembergica , nec exftantibus malculis,
Auftriaci Principes eam regionem obtine¬
rent, Imperii beneficio & autoritate. (<?)

Et ita nobililfimum Imperii Fetidum,
fpefque, eo aliquando potiundi,Imperio de-
ceffit, Auftriaca vero Domui accefiit.

Conftantienfes , Civitas Imperialis , pro¬
fui pti , Auftriacae Domui fe dediderunt in
perpetuum ,Zk a Ferdinando his conditioni-
bus in tutelam recepti funt. Ferdinandum,
ejufque liberos, & hteredes,pro Dominis fuis
impofterum agnolcerent , iifque fidem o-
mnem & obedientiam praeftarent, necab iis
ullo tempore deficerent , neque foedus ul¬
lum inirent : Decretis , qua: Ferdinandus,
ejufque Praefeifti fatfturi elfent, omnino pa¬
rerent: in bellicis, aliifque negotiis, Fer¬
dinando , e; us liberis, & heredibuspnfto
cflent , & imperata facerent , ficut reliqui
Provinciales. ( b )

Ad eum modum iterum, llrbs Imperialis ^
provincialis fatfta eft, Imperioque ademta,
privatum Auftriacorum auxit patrimonium.

Memorabile quoque Caineraccnfium ex¬
emplum eft: Quos Ludo v vicus, Gallia: Rex,
Anno 1478 luis Legibus vivere jullit , &c
4 difcef-

(a ) Sleidan. lil/. 9. Inflor. Hortled. d. tomo
j. hi/.}, cap. 1 3. num. 4. (b) Sleidan.
hb. 21. kiflor. 1

Fars 727. Cap. 1. SIS

difceffniTis, vocatos ad fe Primores llrbisjiti
hxc verba allocutus eft > (a) Defenfor ego
veftrx Civitatis & ViceComes > veftus -Le¬
gibus vos vivere, & a Maximiliani contor¬
tio i m munes eflfe , jubeo. Imperatoria arma,
quo loco movimus y quando ita lubeoit , repoli¬
te 3 & avis illa , qua animi grana aliquamdm
evagata e(l , pqflhminib in pnflinum hojpitium
revertatur : Id quod hirundinesjineunte ve¬
re, folent.

Ita externus Rex , hve Cameraco Aqui¬
lam, (Ive Aquili Cameracum (ponte (uu re-

ftituit. .

Carolus vero V, qui non Civis modo cC
Germanus, fed Imperator quoq; & Augultes
audire volebat, eandem Aquilam rui !us ex¬
pulit Cameraco, & Cameracum Aquili eri¬
puit, Domuiq; fui in iervitute addixit. Erae
autem decimus dies Novembris , quo Urbs
hic Libertatis fui jaduram palla eft. (•*) _
Trajedum ad Mofarn > Urbem Imperia¬
lem, fed fub patrocinio, feu protedione, Du¬
cis Brabantii , & Epilcopi Leodienlis ex 1-
ftentem, idem Carolus V Imperio ereptam,
ad inftantiam Brabantinorum, (ibi alleiuir,,

fuifque privatis ditionibus inferuit. {*)

Caroli V Succeflores ut curfim transilia¬
mus, qui, nec Pace, nec bello infignes fue¬
runt , defunftus certe Ferdinandus , perfra-
dis omnibus Legum ac Capitulatioms re¬
pagulis , nullaque divini vel humani juri»
latione habita, quicquid nobis, a priceden-
tium Imperatorum machinationibus > ad¬
huc reliquum fuit Libertatis , uno impetu
peiTlimdatum ivit , diutuinoqt, belio omnes
* Z 4 Ger-

t^a) HubertiM Thoma 6 Leodiut Ub. I 2k de vitk
Fnderici T alat ini > in fine, (b) HuberuJ ho #•
mas Leodiffl d» trtiitaUi L l * *

S 36 De Ratione St a! tu

Germania: vires penitus afflixit , nec in
unam , alteram ve Urbem , le'i in univerlbs
Ordines indi Ierim in a rim foiidam libi ufiir-
pavit ryranai dem.

Quare , cum Imperii res ita male , ai
proprium lolum commodum , Auftriad
geflenm , optandum foret , Eledtores fle-
tilic pafto , quod , r empore Ludovvici Ba-
varj, inter fe feci/Te nonnuJli feribunt, (ai
quo cautum perhibetur , civrqcn $iU
Gn finter »cm sDefTcrrcicO jiiut Ol&mw
id;cn Jlcnfcr cnutlRcr twr&cn fote. Quale et-
tam Poloni , Auftriacorum ambitionem ex¬
perti , in comitiis fu is aliquando (anxere:
Ne quis, ici licet, in electione novi Regis Po-
loma: deinceps aliquem ex Domo A ultri a ca
nominare aut fufifragio luo commendare
fore^Q) a*°9u‘n» facto, infamem

Qftia autem hujus pafti.fi tamen ejufmo.
memorS W ? C°n tu,n eft - l»«d facis

abAuftriads^n^mp^rf^o1!11'1 incf”djon]f

. Peno ortum, nili torali
L 1 m ^ftingui vix potem*

S E C T I o II.

N f. :c' > *u[r a»iral dotes , quibus,
cntifoVam C arcfi:ei'e ;» vulgo jaftuatur,

famam nm° ^ clementi* inpjrimis

famam, quam apud multos habet • Quorum

inore pervulgatum eftj nullum in bacT

mriia, unquam exft.tiifc Tyrannum.

Nam Virtutum quardam fpecies, etfi prt-

Z% 1 f VOn btm indant

J compofumimaaH

" • ‘ ^ CL)tr*‘» tn Qhrm.&axM , 25.

Pars II. Cap.I IL Si 7

mo intuitu fefe offerant; attamen ifla: quo-
que non miniis noxia: , quam vitia 7 (unr,
quoties parando Regno finguntur: (*0
Cumque novurn Imperium inchoantibus
utilis iit Clementiae fena ; ( h) ifta quoque
Clementiae in hac Domo affectatio, tan-
quam novi Imperii illecebra 3 eb magis Tu*
jpeCla effc debet.

Et j q tuequid Cie rn en t i a m a c m a n f ue t u*
dinem fuam jaftitenr Auftxiaci , nobisj iri
libertate natis & educatis , placet geneioia
illa Deraofthenis vox : Qui plerifque abis
Antipatri humanitatem ac facilitatem lau¬
dantibus ; Dominum, inquit, quanttinrcun-
que facilem repudiamus. (c)

Scipionem Africanum, licet nullius cri¬
minis fu fpeftum, nedum convicium, Roma»
adhuc libera, ferre non potuit: Nam, ut
teftatur Livius , (d) periculofum erat, unum
hominem efle caput, columenque Imperii
fub umbra Scipionis Civitatem terrarum.
Orbis Dominam, latere; nutus ejus, pro de¬
cretis Patrum, pro Populi julfiseffe.

Quem ad modum , Florentinos quoque
fuosNicolaus, Uzanus, ut Johamiis Biccii,
Medicii , potentiae ab mitio oblitterent,
monuit, fe)demonftrans; quam periculose
iitiufmodi hominem foveri , in quem o-
mnium animi concurrerent : Facile quidem
principiis obfifti, verum, dilata m moras,
invalefceie , tandemque difficulter reprimi

^ Ifta quoque Domus Anftriaca, qtiaeetfl
criminis omnis expers e flet , Libertati ra-

Z 5 men

(a) Tac.Ul> . 4 .annat. (b”) Idem lib. 4. htftor,
(c) Eodin.l. $.d> RtpUbl. C.6. (d) t‘l>. 3S.
bijt. Ce) ai'!id HUchiavtU. kb.i. Injl, Florent,

De Ratme Status

mcn noflrx jamdudura nimia eft , qux n».
tusiuospro Decretis Ordinum haberi vuk,
quxabiblurum dominatum re ipia in Im-
Per^° ufirrpat, Sc tamiun verbis non profice-
tur, finibus noftris expellatur,

Et , quod Alexander Magnus ait , (a) ficut
“ corporibus aigris, nihil, quod nociturum }

, nMedlci relinquunt: Sic nos, quicquid
obltat Imperio nollro (cujus fundamentum
Libertas, non unius arbitrium eft) recida¬
mus.

Athenienfium , feu Ephefiorum oftrad-
Jmus, & Syracufanorum petalifmus, ne qui¬
dem vinutem emincntein in Rupubl. tole¬
rare poterat : Unde apud illos cautum repe-

iiebatur, ne unLts <je jllis cxcejIeref.

,d) Ii quis talis exftirifiet, aho loco, & apud

f uSj^eC* Xeie^ajltlir enim , ne Virtutis
plendor clariflinius , in uno Cive aliorum ‘
octnos ac mentes ita pcrfrrin geret, ut Liber¬
tatis obliti, excellenti virtute Viro fexvire,
quam imperaret mallem: Edque magis me¬
tuendum id videbatur, fi cum Virtute, gene-
.nsnoDi.ttatem , aur potentiam , aut rerum
gerendarum ufuni conjunxiflet ; atqueita,
aut volentibus , aut inviris Civibus, Liber-

poffer ( 'J1Jn^US * VJ * extorquere

I.aque peccatum hujus poena: fuerunt,
em, nens Virtus , divirix, multitudo amico-
inn , aiiave civilis potentia ; Et exilium hoc 1
Jllis indicebatur , qui exteros glorid, divitiis,
exi .oratione fu perarent, adeo ut, fine fu-
picsone in Civitate retineri non pos-
t ij isoc oflracifirms era t improbitatis
, , cafti-

ta) apud Curt, hb. $, hi/!or> (b ) Rodin. lib.u
d?Reputl,mp'Hiu ttHWftyU

iw 14, “*

‘Tars i II. Cap. II. 519

caligatio, fcd elationis ad perpetrandum fa~
cinui,ac gravioris poteflatis modeiatio.(«)_
Qua ratione etiam hodie Veneti, nemi¬
ne rnTem ere ex Optimatibus, qui vel rnbgm
Virtute , vel Spiritu , in gerendis rebus , ex¬
teris antecellat , nimio pltis cUrefceie,*c ,

coilefta gratia , potentem & clarum heri pa¬
tiuntur. (i) . . N . ,T ,

L«o enim, ex monitu Periclis, (<0in Urbe
nutriendus non eft , nifi mituto obfequmiw

prxftare velis. . . . . .

Quod li ejufmodi ambinofa ingenia ho¬
noribus nimiis cumules ; inrumeicent : Et
primum corrumpent multitudinem , hinc
rapient imperiunijdeinccps oppriment tvr
tat em ; poWmo , non aliter, quam trucu¬
lenti Tyranni, devaftabunt omnia. (d)

Nec ergo , cx Polybii fen tenti» , W un¬
quam permittendum ett . ut cu|ufqu»ni
principatus in tantum crelcat , ut , neque de
manifefta , liceat apud eum dubi-

M! nos fane , perinde ut (iiperius allegati

Populi , Virtuti belli indicere nolumus, nec
Virtutem e medio tollendam , cenfemus;
Sed , fub Virtutum larvaac lpecie,grallanna
vitia; Ambitionem.pracpofteraixi domin . t

hbidinem , perfidiam, per] una, ^yrann*f e™*
His emm vitiis Domus Auftnacn abun¬
dat : viritutis autem , aut bom qiuppiam, it
forlan tefe prodat, id aut limularum, aut
certe modicum , imo perpauxillum , nec do

eo valde curandum eft. _T

Z <S Nam,

/.,) 'Tetrm Gfisprii*» Hb. zi.de Kepubiica,

Jnfiophan. i» r*uu. et,am Jc/er'

yal. Max. tib. 7- f- a. (dj BoterM hb . l.

J>tliuM*jlr.c/tp 7- (c)W*a.fc lP«r*

3 4®

7)? Ratione Statia

Nattt , velutfanguinis emifiione, ac purga¬
tione, plurimum etiam boni fangtiinis elici¬
tur; fieri tamen hoc expedit , niti vitae velis
periculum facere : (a) Ita Imperium no-
ftrum,ejufin >di potenti, Sc omnibus forni i»
dulofa familia evacuari oportet; ctiamfiea
in totum mala non etTer.

Sectio III.

Remo-

1‘etttr

Icet aliquis , Auftriacos tam altas in
Imperio egi fle radices, ut ccn velli, tine

quoque convellentium exitio, non poflint.
rctdiffi.

Cui nos relpondemus , quod latius qui-
demfuiflet, providere, ne aliquis , aut ali¬
qua familia, in Republ. nimmni crefceret :
Ut vero res in eum flatum pervenit, non
ftatim defperandum , .aut manus demitten¬
das, jugum ve fubeimdum , fed medicina
utendum efle, Ariftoteles (6) praecipit.

. Et optandam equidem foret, in eo rem
Confidere flatu , m mollior Medicina adhi¬
beri lenioribus fomentis exortus hic rumor
difeuti , & paullatim , ac per ambages, leti
circLimduft.one ahqua vires hujus familia:
frangi pollent ; Ne, dum uno i<Au prarcipita-
tur , cauflam arriperet, extiema , eaque
prarcipirra, ac Reipubl. periculofiffima ex-
periundi.

Imo, modo res adhuc e flet integra, fntius
judicaremus, non mov eri in Auftriacos bei-
Jum, quam motum omitti.

Ut enim Medici plus interdum quiete,
quam movendo atque agendo proficiunt :
Sic potius foret, omittere praevalida ac adul¬
ta vitia , quam hoc alfequi , ut palam fiat,
quibus fUgitiis impares fimus, (c)

Homines enim magnos , aut non fodien¬

dos»

(a) Clapmar Ub. f.u. (b; /. 5, Pilit. f. 5-
(0 Tiberim ap, Tac, t. 3 . annaL

'TarsIILCap.il. 54*

dos , aut , fi ceperis, exftinguendos efle, aje-
bat Rainaldus Albizius. ( a ) Qupd 11 tyrannis
eorum concufTa tantum fuerit, nec tamen
everfa , crudelilliinas bonorum ac fortium
Civium llrages confequi , tyrannidem verd
firmifllmis praefidiis ac munimentis, ftabilio-
rem , quam antea , fieri , necefle eft. (0)
Auftriaci itaque , nobis jugum excutere
nequicquam annifis , velut comprobata do¬
minatione , firmiores futuri funt ; (c) exuta-
que fimulatione,Monarchaspalam induent :
Nos autem, qui hucufque.fi non in Libei ta-
te, certe in Libertatis opinione viximus, ler-
vitutem noftram aperte confitebimur.

Sed jam, ni fallimur, Auftriaca Domus ex¬
trema tentavit, ac aufa eft: Cadere de fafti-
gio poteft ; defcendere non poteft. Jam tu¬
mor hic totum Imperii corpus inflammavit :
Jam in virulentum erupit cacoethes, ac ad
maturitatem pervenit. Imo jam , leftione &
uftione uti, exorfi fumus, ftetimufque arma¬
ti, contra armatum Auftriaciun Imperatorem.

Pergendum itaque eft , aut recidiva longe
p ericulofior ipfo morbo evadet.

Et, ut ne corporis quidem morbos, dicen¬
te Tiberio, (d) veteres & diu audos, nili per
dura & alpera coerceas : Ita non , nili acerri¬
mis remediis , & excifa ipfa morbi radice,
hunc Imperii noftri morbum.

Obfirmentur ergo , 8c confpirent , contra
vipereum hoc genus, omnium , quicunque
1'ervire dedignantur, animi. Magna enim ad¬
versus Tyrannum vidoria: pars eft , nolle
amplius tyrannidem pati, (e)

Z 7 Con-

(aj ap.Machiavell. I. 4. hift. Florent. (b)Bodin.
1.6. de 'Republ.c. 4. (c)Liv.l.i$.hiJl. (d )apui
Tac. d. lil/, 3 . anml. ( e) Liv. Iu. 6. bifior ,

y4'2 De Ratione Statu*

Confpirent , inquam , Sc removeatur,
firiaci anteomnia, quae omnium malorum caufla
fiiperari ac fomes elt , Ordinum difcordia : Dcpo*
poffunt, ficis inimicitiis, Sc omni privato refpeftu,
fuMma coiiant inter fefe omnes cujufcunque tan-
Ordi. deiti religionis ilnt , Imperii Ordines , acia
tturn dif commune confidant ; ftatimq; potifliinum,
* ordia, Auftriaconim armorum, robur concidifle,
apparebit.

Noltris enim viribus ifti nos conficiant;
Hoftris difeordiis vincunt ; noftra ltultina
florent; vitia noftra in gloriam, noflrum
damnum in commodum fuum vertunt: Nec
vaftiiHma ifta Regna, qua: fub utroque Iole
polfidenr, Germani*, (i concors illa, &abf«
que inteftinis diflidiis iit , fiibjju-gand* latis
funr.

Cum ex- Praeter internas vires , adfiintnobis auxi-
terorunt lio Exteri ; potenti Ili ma illa Succis: ac Gal-
&Kxilio. Jis Regna: Quorum hoc fempiterno& an¬
tiquo , illud recenti quidem , fed memora¬
bili , in Anftriacos odio inclaruit.

Norunt hae Nationes , initiis potentix vi¬
cinae , nimium ac manifefte crefcentis , ai
■vicinis, ex praecepto Thucydidis, (*) mature
occurrendum , facileque libi augurari pol-
ftint damna , qua; Auftriacr ab iishucufque
palfi fiinr 5 altaillis manere mente repotia:
Nec itaquearma unquam deponenr, nili his,-
aut deleris, aut ita in ordinem redactis, ut
nocere amplius non poltinr.

Nonenimlalutts modo noftra’, fed & pro¬
pria: feciiritaris caufiii , arma fum ferunt , 5c
adhuc manibus tenent : Ne, Germania pe-
svitus lubjugata, Hifpanus,a multis vitftoriis
potens & e Aeratus , bellum in illos transfe¬
rat, ac ferrum in ip/brum vifcera^toto conatu,
idqueeb validius, ftringat, ' ita-

(aj li{/. ithijlgrt

f. TarsTJl . Cap : IT. $4$

Itaque nos , vel infcios , vel invitos & re-
ludantes , imo vel ingratos , fervabunt ,
ab Hifpanorum feu Auftriacorum jugo tutos
reddent: Ut Parentes aegrotis libens fuis,
etiam reludantibus, medicamenta ingerunt;
non ad ipforum voluntatem , led lalutem, 8s
proprium fuum folatium.

Legati Campanorum ad Senatum Roma¬
num inquiunt. ( a ) Pugnavimus verbo pro
Sidicinis; re pro nobis: Cum videremus,
finitimum Populum nefario latrocinio Sa¬
mnitium peti; &, ubi conflagrafTent Sidi¬
cini, ad nos trajedum iri incendium.

Idem de Suecia; 8c Galliae Regnis judf-
cium efto.

Pugnant ifta verbis pro nobis; re vero pro
femetipfis, in noftro territorio : nec unquam
Hifpanos, Auftriacofve, plenos Germaniae
vidores , aut maris Balthici Dominos, aequo
animo patientur. Resenim ipforum quoque
agitur, curo proximus paries ardet ; Malunt-
que in alieno reftinguere, quam in proprio
experiri incendium.

Utut ergo in fummo potentia: fux culmi¬
ne hucufque fteterit Domus Auftiiaca ; fte-
tit tamen, ut experientia teftis ell , lubrico
admodum veftigio; valdeque jam vacillat,
imo ad cafum inclinat.

Quod fi , una cum exteris liis , communi
eam nifu propellamus , facile per abrupta ia
grxcepsiuet.

(a) apud Liv. lib. 7. hiftor.

Caput

J-H

De Ratione St at tu

Caput III.

T>e tertio refiaurandi firmandiSktM
Medio, quod e fi, novt Imperatoris
ehciio , Capitulationis eidem
pr&fcribend& modus.

VOVHS
Impera¬
tor eligi¬
tor

Sectio I.

OPprefsa*& cmiedio fublata hac Fami¬
lia s qua vigente & florente Patriae Li¬
bertas in tuto nunquam erit, Status
RerpubL & forma eadem > quse Patrum no-
ftronim memoria fuit* maneto : Ita , ut
ipfa vis imperandi ac Impeni Majefhs penes
Ordines univeifos refideat 5 adminiflracs®
vero , fed limitata & reflrifta , feu admini-
Arationis porliis direftoiium, uni alicuii Im¬
peratoris nomine > committatur.
vir tu- Novus itaque imperatoreligitor * In(lue

tc7 non ca clertione , non tam Familiae aut divitia*
nobilita- rum * & potentia? ? quam Virtutum , ac Pm-
te? aut tam civiiis^quam militaris iatro ha*

betor*

Militaris vero praecipue, qua:, turbulentis
noftris temporibus , in inclinantis hac mun¬
di fece , omnium maxime neeeiTaria crt:
Nam ea # qu $ ad ftatujj) ReipubLfpeAajic,
^\tc dt- per Imperii Senatum (de quo inferius) ex¬
pediri poiIum,imo & debent.

Ut autem libera eleftio femperin recenti
memoria manent j nec unquam oblireietur,

perfonM Lex folenni ter fertor , ac aliis Legibus lun-

p ea?« flamen ta Ji bus interitor: Ne, ex eadem Prifl-

c*™»* «pum familia, tres Reges ordine creentur*

C*!*n~ Jta enim Imperatorum ambitioni modus
*'UUiT* ponetur , ncciiliporcnci* fu* augenda: ni-

jnium

dt

VltM .

k#e ul¬
tra tres

pars 1 1. Cap. II I. J4J

mium ftudebunt ; fi Imperium , ne quidem
per eleclionem , ad tertium luum hauedem
derivatum iri , praevideant.

Si quis autem nobis, qui V irtutuin , non _
opum > rationem haberi volumus, cluo Mq- Js
suntino (*) opponat} Non ea jaro efle tem- tUo-
pora, ut noftra: gentis aliquis Carfar infir¬
mior creari poffii : Ulicum Trevirenfi (i)
reponmus. Si deligamus idoneum, fatis
Germaniam habere nervorum, atque poten- ***

tisc, quibus fuftineat hoc onus. Si quem eam que
icitur fumma: rerum prxficienms, Scnoftris fejpon
copiis adjuvabimus , non eft , quod Exteros /"'■
metuamus : Modo idem fenuamus & veli¬
mus omnes, in tuto res etit. Facile enim
ratio inveniri poterit , quemadmodum, no-
ftrx Gentis, Cxfar defignatus ,Sc domi reti¬
neat & foris autoritatem.

Sectio II.

CUm autem reditus Imperii , qui adhuc,
tempore Fridetici BatbarofTx , fexaginta
topnas auri confecerunt, (c) hodie adeo
exi?ui fint , ut imperator vitam indefuften-
tare nequeat ; (d) qua decaufa, in Auftria-
ca Domo , quod ea , ob ditionum amplitu¬
dinem , fuis fumtibus imperatoriam digni¬
tatem tueri poffet , immemoriali pene tem¬
pore continuatum eft Imperium: Bonapa-
tiimonialia ejufdem Domus Auftriacx,qua
fatis opima & lauta fub Imperio poffidet, in
fifcum redafta , ad Imperatoris luftciuatio-

nem applicantor. . .

Nec id ab (que exempto, nec iniquum,

quin

(a) apud Slcidan. lib. I. hifiar. (b) Ibid.
Sneidervin. ad tit. Inft. de bared. qua ab
inieflato.tit.de fuectjiionefifa. n. 5. (.djCru?:-

'leiliVh apud S!et3* f.37*

Jil cd;&
fuflen*
fandi
Impera*
toris ah
heredi¬
tariis
^uftri-
acorum
bonis fil~

?nenda*

Et c.\j
S:'e6lort-

Itu.

'54^ Dc Ratione Statui

quin ubivis potiiis gentium ufitatum eft:
Ut • qui in Patriam deliquerint, ac ferduel-
iionisrei fint, illi non Patria modo, fed& vi¬
ta carcanr.eorumve bona publicentur, ac in
Patriae .cujus perniciem moliti funt, commo¬
dum vertantur.

Tarquinii , ob nialefafta Romaexpulfi,
mobilia eorum direpta , ager publicatus, ac
Marti confecratus: («)Hi tamen, utut crude¬
les & iniqui in Cires , Imperium validiflime
auxerant, Exterilque ac hottibus fuerant foi-
midandi.

Noftri vero Auftriaci , tam adverfus Ci¬
ves , Tarquiniis tarquiniores exftiterunt ;
quam adverfus Exteros ita male remgeffe-
runt : llt , qua: formidini olim fuit , Aquila
Imperii , durante eorum adminiftratione,
omnibus fafta fit ludibrio.

Ulterius, cundta fcrutantibiis,jufti/finHUTi
■ videtur, inde repeti, unde inopis caufa
eft. (V)

Inopia: autem caufa , non exigua, ab Ele¬
ctoribus eft : Quos Carolus IV, ut filium
rutini VVenceslaum , monftmm illud homi¬
nis, ad Imperium promoveret, pretio nundi¬
navit ; cumque illudrepiteientarenon pollet,
publica illis Romana: Reipublics veftigalia
obligavit j perpetuum Imperii malum (e)
Hinc enim Romana poreftas ad nihilum
redacta , nec pofthac extollere caput Impe¬
rium potuit: Cum Principes Eleiftores omnia
Itbi retinerent , Imperatoremque jurejuran¬
do adigerent , nepignora revocaret, (d)

Ita -evifceratuin eft Imperium : Rheni ve¬
ctigalia,

( & ) Liv. l. 2. hift. ( b) Tacit. libro r, hijlsr.
( ^ ) HATttn&nnut Schcdel tn biforia fex ata-
twrn mundi , atate 6. (d)cs£neat Sylviiubi-
fior. Bobent . c. 3 3 . Craniz,. hb. 1 1 . Saxon. i. z 5 ,

<TarslIl.Cap.nl. 547

Analia , qua; pro patrimonio erant Regno*
inter filedores departita funt.Deplumata eft
Aquila, ut , in reliquum. Iit czteris animali¬
bus conteintui : Quid etlim Pote1^ lloe Pei1'

,m42r fter* 6* JSe»f«/ o&eriumiq mo Qtn
tytcn itat n if ttut bel;alfen. Str Ijccliwivttg ftan
ifi atwuwn 3trt(& non ben 3iur*5iirjlcn/
ifnb L infer M (ft tranet / blote / »»&

fcfjwarfi. Scribitur in reformatione Sigil-
Immdi Imperatoris , de Anno . 43 6. W

Has ergo furtivas, Si mala fide pofieilas,
nennas, fi cornices iftre aut reddant, aut red¬
dere compellantur Jam Aquila noftra iteiutn
in fublime fe extollere poterit, nec alio opus

habebit liibfidio.

ouantocunque enim tempore poflede-
rinn mala lenipet fide , & viciofo titulo ea
poflederurtt , Si adhuc poflident , nec ulla le
pneferiptione meti poliunt. Cum nec mor¬
tales contra DEUM immortalem, nec priva¬
ti contra Rempubl. pisfcribant: Ut I heim-

ftocles , &i Cato Major deerunt ; cum fun¬
dos ReipublfecuUribus curriculis pofleflos,
a orsicriptione privatorum vindicarent. (f)

Sectio II I*

T TNonuociuie autem Imperatore mortuo,
U 0rdine8 imperii univerfi fem per conve¬
niunto : Gravamina , quibus a defunfto Im-
«cratore fe oneratos opinantur , conferunto?
L his poteftaris iux lepta transfilu!-
ie yifus fuerit , aUa ejus retiaftantor ;

(a )Crant&. lib.io.Saxm. Ub. 30. (b) i» parom,
apud Goldaft. m OvCldi3 confiunt ion, reforma-

inn , or&mitigen unb aii&fc&Mibcn p. i7^
^C) pluurchtu in vita eorundem.

J 48 De Ratione Statas

Futuroque Imperatori , iifdera cie rebus, fe.
vera Lex.communi icitu prslcribitoriquam
tranfgredi non liceat. Ita flatus Reipublics
ac communis Libertas in eodem femper te¬
nore confervabuntur, initiifque novatorum
occurretur.

Namomnemalum nafcens facile oppri¬
mitur; inveteratumficplerumquerobuiikus:
U) Perinde ut

Silita prabet latas arbor fpatiantibus umbras
Quo poftta e(l primum tempore, virga fuit.
Tunc poterat manibus famma tel lure-reve/li:
T{uncftat m immenfum viribus auita fuis. (a)
Et hac Status Ratione, Poloni libertatem
fuam hucufque propugnafle videntur: Licet
enim Reges eorum faepifllme folids poten¬
tis fundamenta, non exigua , jecerint; poft
mortem tamen illorum ea a Nobilitate,
illico, cum pulvifculo fublata funt.

Apud Venetos quoque , defundo Duce,
haud difpari modo proceditur : Apud quos,
hoc in calu , quinque creantur Corredores,
tres Tnquifitores. Et horum quidem munus
. > perquam diligenter inquirere in Vitam
Juperioris Ducis, adaque uuiverla ; oh-
lervare , an dilceflerit aliquatenus a prs-
feripto Legum , & eum , fi quid offendifle
fortafie comperiant , illico differre. Poena,
qua muldandus ille foret, in hsredes trans¬
fertur : fed mulda pecuniaria tantum irro-
.gatur.

Partes vero Corredorum funt , videre &
animadvertere , an nova Lege quapiam,
qua is , qui futurus eft Princeps, obflringen*
dus veniat, opus fit, & an aliquid vitii fit
emendandum , quod exfinerit in admini-
ftratione demortui Ducis.

Horum

(ay Csc, s.Thilip. (b )OvidJ.i de remedio ^imoriu

rPanUT. Cab. ItU

Horum gratia , ftatim ubi creati fiiennt,
fefe conferunt in fedes attributas iphs, &,

quoties opus efl, iterant conventum: Donec

e'a , qua; , vel immutanda , vel prorlus in¬
novanda videantur, habeant conftituta.

Rebus omnibus diligenter expenlts, at¬
que anima dverfis, frgBificflntid Confihariis,

& Prsfidibus quadraginta Virorum, a quibus
indicuntur Comitia, more &loco, alitatis.

Congregato Concilio.accedunt eo qumq;
Correftores , a quibusiefertur de iis, qua.
vifa fuerint, vel emendanda , vel in mores
etiam inducenda: Et fingula, vel apptoban-
Uir,vel rejiciuntur, fuffragiis adhibitis.

oua fane ratione , qtiicquid opus habet
emendatione , ftatim corrigitur : Et , fi quia
erutum fuerit, quod expediat Remubl. pro¬
mulgatione Legis alterius, id facile adlcuct-

tur. U)

imitemur ergo htinc Venetorum moiern>

Libertati confeivandsc apprime accommo-
dum. Et Eleftores quidem Con edorum vi¬
ces fulti nento : Non ipfi tamen Capitulati-
ones Cadareas prolubitu fornjanto , ac re¬
formanto i fed.fiquid corrigere vifum fuerit,
ad univerfale Ordinum Concilium delc-
jGiinto-

CAPUT IV.

j)e quarto refiaurandi & firmandi
Status Medio, quod eji , diffi¬
dentia eradicatio ver A confi¬
dentia refiitutio.

S E G T I O I.

NE vero recidivam patiamur , & pofte- Ccntsr-
rioi* parox iimus vehem entior ac no- Hia fla»

cen- den.

(a) VmaMlmwMM de Jtepubtita Veneta, dum .

5 5® De Ratione Sta f tu

centior priori exfiftat, ante omnia, cauili

6 origo omnis mali in Imperio, Diffidentia
inter Ordines acfimultates, e tnedio tollun¬
tor , priftiuaque Concordia & Confidentia
lanci ror*

Quomodo namque difeordia & diffiden.
tia res noftr® attrita, dilapfse , & ad unam
jftam Domum, qu® omnium cervicibus jam
imminet, devoluta; fum ; Ita non, nifi con¬
cordia & confidentia refUuientur , aciuifus
firmabuntur.

Adeoque noftros hic monitos volumus,
quod T. Quintius Grscosoliru monuit; («)
llt concordis in Civitatibus, Principes, &
in commune, omnes Civitates confiderent.
Adversus confentientes, nec Regem quen-
quam latis validum , nec Tyrannum tore:
Difeordia m & feditionem omnia opportuna
infidi a n ti bos facere.

Sed quibus mediis Concordia , non obti¬
neri, verum fhbiliri pomis & conferveri
poffit ^ardua, latifque impedita quaiitio eft,
& dignus vindice nodus.

grava. _ Sane, ni fi pavaminibus Ordinum , qos
mtna iiidies magis magifque coaceivata fiunt, e
tollenda, fundamento fublatis, nullam inter eos lin-
ceiam amicitiam toire pofle3 certum eft*

Ordines itaque Imperii, tam pontificii,
quam Proteftantes, in certum locum con¬
gregantor; Amiceque, ac fraterne inter ie
tradtanfo , ac tranfigqnto : Qttoti quo faci¬
lius fiat, quilquede pixconcepro fuo jure,
acpratfrafto 1 eu fu paululum concedito.

\Ab »- Map Iliacos intra muros , & extra , pec-
vaque carum eft ,■ & nos ingenuefatemur: Quod
parte bic noftrx quoque Religionis Principes acPro-
pecca- ceres aliquando, non foli Pontificii, in
tam i fi, culpa

(a) apud Liv. lib, 34, Inflor,

VArsUI.Cap.lv. _ SSt
culpa hic fint, litefque ejufmodi , feu intem-
neftivo pietatis zelo, feu ecclefiafticorun bo¬
norum aviditate, feu praspoftera ambitione,
excitaiint , quas tranquillitati publica: me¬
rito condonare debuillent.

Idque jam olim intellexit , magna: \ u
prudentiae, zacharias ©ciofoflct / quando ad
Cardinalem Ckfclium fcripfit , {a) peccari
intra muros, & extra, uni $cl;c bci;bevjcrtS
Ptel intempeftive vox I fo/ jit vctfyuttuig nitS«
tvatvcn itnb vcrbiltcrumj 1 wiitcrtrt tTett tvcv>

fccn tonte. .

Idetnque Philippus, Pomeramae Dux,pro-
funda: doftrinae, & magni judicii Princeps,
verum effe , agnovit, (b) 93?ct» (jube / ctlicpcC
6r(cr / <£uan3ciifcf>'n tf;ci(s / bcn bogen micb
*u l)od) «cfpanncn / uni» a((5u-l;i<5«3c c°n(lli;i'
ttnb vici privat refpefte nnt untctlrtujfcn Utfs»

Quare, ut diftum, quifquealteri concedi¬
to, ipfiqre Ordines eodem modo , ut Augu-
ftre, Anno i s 3o, faftuna eft . inter (e, de con-
troverfiis ac difficultatibus hinc inde motis,
amice tranfigunto ac conveniunto. QH0t-
vero convenerit, Imperatori promulgandum
injungunto.

Sectio II.

PRjecipua autem gravamina diffidium , e Diffi.

religione ortum concernunt , ex quo o- dentia.
mniain Pvempubl. mala prodierunt: Quod praei-
ipll quoque Recefius imperii fatentui, pv.ee>:
(c) bafj jolcbct swicfprtlt i»ct religion cinc religio.

K ' ttif \i numdis.

(a) de dato <23lm/ 8.18 Fcbr. ^ Inno \6il. apud fidio
Lundorp.tomo 1. affior. publicor. 10. cap. }i. orta,
p. 145 5. (bj in liter, ad Eleflorem Saxoni a de
datomUn&UtiWi Martii ~ dnno 161 5,

(c) de ^inno OcmlVit ««5.

55 i De Ratione Statui

Mffe Q5tirl}el tmb ^aubtoirfacf; fii> a((c$
sTibcio/ Qlngfitcfo/ unb unfrtfateucfi^ec Nation;
twaiis nicf;t atfcin vici uimrbtigc/ fonbcvn mid>
nlU’6 mlotnunvcn / unfrc»nt>fc^af( / unbun*
Mllc/ jtt)ifc(;cn gcmcmcn ©tdnben crfoigct
ijl.

Hsc ergo caufa fubmovenda , & hic , vel-
ut fons, obturandus eft, ex quo mala o-
innia indefinenter profluunt,

linam fane religionem in uno Regno,
unave ,Republica teneri , non’divinis modo
praeceptis conforme , fed 2c politica ratione
confultius eft: Cum vix in civilibus coale»
fcant fubditorum animi, nifl in ipsa aftio-
num fumma , religione lcilicet , priitsconve
niant.

Qua propter Melchior de Ofla Anguftum,
Saxonia: Eletftorem, prudentiflime monuit;
(a) ut non unam modo religionem in diti¬
onibus fuis tueretur, fed 5c dilcordiis Theo¬
logorum, in prima herba , occurreret :htnn/
ivofprtftung untcr bcn Theologcn un& tyw
btgcrnctnce Oicicfjco/ obcr lunbce ctnwurijclt/
crfofgcn bulb f;crmtcf> untcr bcn <£tnd»ol)ticrn/
totum }tt>ic(racft/ unb vici tibcfo : Q3nt>
ivarcr einfgtctt nic&tsfo bocfl cntgcgcn/ulo f pat*
t ungtn &cr Religion, imb laTpf.

Sed in noftro Imperio optare illud po¬
tius, quam fperare licet. Firmiores enim in
eo radices egerunt diverfac religiones., quam
ut armis, fine totali Imperii exitio, exflirpari
poflint.Et h:nc,& illinc argumenta; £c hinc,
& illinc arma funt: Quifque fuacfidei - lin¬
gua, manuquepatrocinatur.

Mode-

(a) bcbcnctcn/toicetnc Xibrfgfctf in itym
Olcgimcnt cmctcd;cm<fgfu]« lu/tiu
fomn- farte l.(, j.

Pantll. C^p.lV. SSi

Moderatores itaque Imperii neccflum
eft , ut m eo genere prudentem navis guber¬
natorem imitentur ; qui cum eo , quo cupit»
pergere non poifit, eo , quo poteft , curium
dirigit, ac, faipe velificatione mutata, procel¬
lis tempdtaribufve obtemperat;Ne,fi adver¬
tentibus ventis , redo curfu portum renere
veiit, fetnet fu b vertat , ac naufragium patia¬
tur. (a)

Saluberrimum huic morbo remedium Cttiolln»
fuit Pax Religionis, Anno IS55 inftituta, k Pace
in eum finem, ut antiqua confidentia £c con- 'R^ligie-
cordia inter Ordines ftabiliretur, alte Itiicf)# ntsreme*
bcnctltifjc itnftdjcrKif fiiifjtiljc&ctt / ber (Stunbc dmm
unb QSntmbanvn ©emuta/ wicbcrwmin rui; fuit:
imb vcrttMivm gcgcnciutmiJcr juffeflen/ bic tmd
fdjc Narion, yorenbiid;« jcttvcnming tmb tm*
tagang jimat)uten. (£)

Atque urinam Paxifta, variis cuniculis de¬
bilitata, actandem fubverte non fuiiTet ! for-
fan magis adhuc ferena Imperii noftrieflec
facies. Cum jam, exacerbatis utrinque odio
animis , Auftriaci interim in turbulenta hac
aqua pileari fint , ac religionum factiones in
commodum filum verterint.

Pax itaque ifta Religionis poftlim inio re- ItU r/.-t-
ducitor : Scrupulofa: magis, quam fruduofie q»e re¬
di fpu rationes, contentionum unies matres, dttcen~
fubmoventor: Omniaque Germana antiqua da,

(nam de nova ifta Germania feu facie, fieu
larva, multis perfidia: maeuhs deturpat a, qua¬
lem Auftriaci & Saxo Eledor induxerunt,
nihil nobis rei di) Germana , inquam, anti¬
qua , hoc cft, fmc era fide aguntor.