•5 -3

Qjj)

|i?

0

feg

C0BPV8

» » «

SCRIPTORVM ECCLESIASTICORVM LATINORVM

EDITVM CONSILIO ET IMPENSIS

ACADEMIAE LITTERARVM CAESAREAE

VINDOBONENSIS

VOL. LIV.

S. EVSEBII HIERONYMI

OPERA (SECT. I PARS I).

EPISTVLARVM PARS I:

EPISTVLAE I-LXX.

KECENSYIT

ISIDORVS HILBERG

VINDOBONAE JRk LIPSIAE

F. TEMPSKY IPIft G. FREYTAG (g.k.b.h.)

MDC/cCCX.

Saint Jerome

■'SAXCTI

EVSEBII HIERONYMI

[Opera VJ

EPISTVLAE

PARS I:

EPISTVLAE I-LXX.

KECENSVIT

ISIDORVS HILBERG yy*

V0

VINDOBONAE /Pg|f\ LIPSIAE

F. TEMPSE jajfBBJjjji q_ f fTAQ (g.m.b.h.)

fc>o V.$4

Typis expressit Rudolphus M. Rohrer, Brunste

LECTORI BENEUOLO EDITOR S. P. D.

Quamquam huius editionis rationemconsiliilmquetotodemum opere ad finem perducto ea, qua par erit, diligentia expositurus sum, tamen iam huic primo uolumini pauca quaedam prae- mittenda sunt. Et primum quidem eos, qui hac editione utuntur, scire uolo alterum eius uolumen (= uol. LV) con- tinens epistulas LXXI — CXX anno 1911 proditurum esse; tertium autem (= uol. LVI), cui inerunt reliquae epistulae, indices, prolegomena, duobus annis post publici fiet iuris.

In uerbis Hieronymi constituendis coniecturis raro opus erat; quodsi huius editionis textus nihilo minus satis differt a textu uulgato, id inde repetendum est, quod mihi libros manu scriptos perscrutanti et aut primo in usum uocanti aut, ' ni fallor, rectius aestimanti uberrimi laetissimique fructus pro- uenerunt. In rebus orthographicis omisso omni aequabilitatis studio optimos codices sequi satius duxi. Inter codices, qui alicuius pretii habendi sunt, ne unus quidem omnes epistulas conplectitur: exstant satis ampla corpora epistularum selec- tarum, exstant codices, quorum singuli conplures uel paucis- simas tantummodo epistulas continent, exstant denique excerpta quaedam ex epistulis Hieronymianis saeculo iam sexto con- fecta, quorum tamen pretium scribarum licentia ualde minuitur. Neque ea est codicum condicio, ut unus saltem uel alter inter- polationibus prorsus careat; immo etiam in uetustissimis libris locos deprehendimus uel interpolatos uel grauiter corruptos. Adde quod satis saepe eiusdem codicis singulae partes non eiusdem sunt pretii. Sigla, quibus singulos codices notaui, satis multa, sed ita conparata sunt, ut per totius editionis ambitum singuli libri manu scripti eadem semper nota signi- ficentur. Lectiones superiorum editionum siglo g conprehendere

VI

uolui. Asterisco notantur ii loci biblici, qui cum editione s-ripturae sacrae, quae dicitur Uulgata, non concordant. In appartto critico significant a. c: 'ante correctionem', p. c: 'post correctionem', a. r. : 'ante rasuram', p. r.: 'post rasuram'. Integram lectionum farraginem a me enotatam* ut nimis proliiam salubribus lituris macrescere iussit Augustus Engelbrecht, 'cuius prudenti iudicio debetur, quod hoc uolumen non in maiorem etiam ambitum creuit. Idem uir doctissimus paragraphorum numeris in margine adscriptis lectorum commodo consuluit, locorum e sacra scriptura peti- torum collectionem meam auxit et emendauit, in corrigendis plagulis inpigre strenueque me adiuuit, quin etiam, ubi de «lifficilioribus locis aliter iudicauit quam ego, quo est animi candore, opinionem suam non dissimulauit, haud ita raro rectius se iudicare mihi persuasit. Ceteris uiris de hac edi- tione bene meritis suo tempore publice gratias agam.

Cernouiciis, mense Februario anni MCMX.

Isidorus Hilberg.

S. EVSEBII HIERONYMI

EPISTVLAE I— LXX.

I.

AD INNOCENTIUM PRESBYTERUM DE SEPTIES PERCUSSA.

1. Saepe a me, Innocenti carissime, postulasti, ut de eius mi- 5 raculo rei, quae in nostram aetatem inciderat, non tacerem.

cumque ego id uerecunde et uere, ut nunc experior, negarem meque adsequi posse diffiderem, siue quia omnis humanus sermo inferior esset laude caelesti, siue quia otium quasi quaedam ingenii robigo paruulam licet facultatem pristini sic- 10 casset eloquii, tu e contrario adserebas in dei rebus non possibilitatem inspici debere, sed animum, neque eum posse uerba deficere, qui credidisset in uerbo.

2. Quid igitur faciam? quod inplere non possum, negare non audeo. super onerariam nauem rudis uector inponor et

12 cf. Ioh. 1, 1

Ad hanc epistulam recensendam codices adhibiti sunt hi:

K = Spinaliensis 68 s. VIII.

L = Coloniensis 35 s. IX.

2 = Turicensis Augiensis 41 8. IX.

D — Vaticanus lat. 355 + 356 s. IX— X.

s = Casinensis 91 s. X—XI.

Q = Duacensis 247 s. XI.

B = Berolinensis lat. 18 s. XII.

2 ad innocentium presbiterum de septies percussa L2, om. presbiterum cet.; Hieronymi nomen exhibent tituli in JDsQB 4t rei rnir. IDs 5 in om. s nostra aetate codd. praeter KB acciderat ZsQ,Ba.c.m2 acce- derat D 6 ergo Ba.c. et uere et (et pr. eras., et alt. exp.) B

7 sermo huiu. g 8 esset KQ est (in ras. m2 B) cet. 9 rubigo codd. praeter K pristina Ba.c.m2 10 diuinis Ds 11 deberi K ani- mam L2 eum(ei@p.c.)posse KQ posse eum (eiBp.c.m2) cet. 12 uerba] ueibo ZDs uerbum g 14 honorariam D nauim Q

LTV. Hieron. Epist. I. 1

2 B.ancti Bieronjni

liomo. qui necdum scalraum in lacu rexi, Euxini maris credor fragori. nunc raihi euanescentibus terris caelura undique et undique pontus. nunc unda tenebris inhorrescens et

2 caeca nocte nimborum spumei fluctus canescunt. hortaris, ut tumida malo uela suspendam, rudentes explicem, clauum regam. 5 pareo iam iubenti et, quia caritas omnia potest, spiritu sancto cursum prosequente confidam habiturus in utraque partc sola- cium: si me ad optatos portus aestus adpulerit, gubernator putabor; si inter asperos orationis anfractus inpolitus sermo substiterit. facultatem forsitan quaeras, uoluntatem certe fla- io gitare non poteris.

3. Igitur Vercellae Ligurum ciuitas haud procul a radicibus Alpium sita, olim potens, nunc raro habitatore serairuta. hanc cum ex more consularis inuiseret, oblatam sibi quandara mu- lierculam una cum adultero . — nam id crimen maritus inpe- II

2 gerat — poenali carceris horrore circumdedit. neque multo post, cum liuidas carnes ungula cruenta pulsaret et sulcatis lateribus dolor quaereret ueritatem, infelicissimus iuuenis uolens conpendio mortis longos uitare cruciatus, dum in suum mentitur sanguinem, accusauit alienum solusque omniura miser 20 merito uisus est percuti, quia non reliquit innoxiae, unde

2 Verg. Aen. III 193 3 cf. Verg. Aen. III 195. V 11

1 sclamum LZD scarabum Q clauum 8 lacum LZ,D (m exp.)

euxeini Q euxenii K euxinii JB 2 fragori K (ra ex ar), LQ fra-

goribus [cet. unda] inde (i ex u) Q iiihorrescentes Q in-

horrescit g 6 sancto spir. LZDs 7 habitaturus L 8 me non (non eras.) B ad om. Ds optatus L,Za.c.,D optati s apullerit X.2' (im ex a), inpulerit Ds 9 putabor] portabor Ba.c.m2, add. infirmior D8,Ks.l.,add.infirmoTQ,Zs.l. 10 subsisterit Ds subsistit erit Lj,Za.c.

certe] 8. I. Z, om. L 12 uercellem L,,2 (in mg. &\ uercellenorum^

uercellenoruni s, (uerg-) D uercellus (us in ras. m2) B liguturum

Q, om. Ds haut KD aut La.c.m2,B a] s. J. Z, om. L

13 alpicum Q raro] add. est g arbitratore (alt. r eras.) B

14 ex om. Q 15 id] hoc s inpigerat K,Ba.c.m2 17 post cum] postquam B libidas LZD,sa.c. 19 conpedio Ka.c.m2.L cruc. uit. £ cruciatos L,Za.c. 20 sang.ment. Z 21 uisusl iussus Bp.c.m2

Epistula I 2— 5 3

posset negare. at uero mulier sexu fortior suo, cum eculeus 3 corpus extenderet et sordidas paedore carceris manus post tergum uincula cohiberent, oculis, quos tantum tortor alligare non poterat, suspexit ad caelum et uolutis per ora lacrimis:

5 'tu,' inquit. 'testis, domine Iesu, cui occultum nihil est, qui es scrutator renis et cordis, non ideo me negare uelle, ne peream, sed ideo mentiri nolle, ne peccem. at tu, miserrime homo, si * interire festinas, cur duos interimis innocentes? equidem et ipsa cupio mori, cupio inuisum hoc corpus exuere, sed non

10 quasi adultera. praesto iugulum, micantem intrepida excipio mucronem, innocentiam tantum mecum feram. noa moritur, quisquis uicturus occiditur.'

4. Igitur consularis pastis cruore luminibus ut fera, quae gustatum semel sanguinem semper sitit, duplicari tormenta

15 iubet et saeuum dentibus frendens similem carnifici minitatus est poenam, nisi confiteretur sexus infirmior, quod non potuerat robur uirile reticere.

5. 'Succurre, domine Iesu: ad unum hominem tuum quam plura sunt inuenta supplicia!' crines Hgantur ad stipitem et

20 toto corpore ad eculeum fortius alligato uicinus pedibus ignis

6 cf. Ps. 7, 10 etc. 9 cf. Verg. Aen. IX 496

1 possit KL,Za.c. sexu fortior suo L sexu (s. I. infirmior uir-

tute m2) fortior suu 2"sexu infirmior (infirtior K) uirtute fortior KDsQ,B (in ras. m2) cum ec. in ras. m2 B 2 corpus] add. eius Ds,B

s.l.m2 paedore (f ex p m2) K pedore LZ,B (p, d, 0 in ras. m2

faetore Q fetore Ds pos LZDsB 3 uincla Ds oculos K 4 et uolutis K, (pr. t add. m2) B et euolutis ZDs et uolutatis Q et uoca tis L 5 testis K testis es cet. 6 cordis et renum B renum et cor dis g Qon] ne LZD me om. K 7 nole L at] ad Ka.c.

aut Ba.c. 9 inuisum Ki.t. inuisu L infirmum ZDs,B (firinum

in ras. m2),Ks.l.n>2 infirmum inuisum Q exibere Ba.c. sed]

et B 10 praestolor Bp.c, s iugulo Q 11 tantum] om. Q

tamen £ 12 quisquis] add. sic g 13 sparsis Q lum. cr. LZDs

14 gustato— sanguine B 15 et seuus Ds in se autem Z carnificia L,Z(s eras.),QB minitatus s minatus Ds imitatus cet. 16 praedam KQ confitetur KD quod om. K poterat B 17 rebor (pr.

0 ex u) Z 18 unum s.l.m2Z 20 alligato (al eras.) Z uicinis Z

1*

4 Sancti Hieronymi

adponitur, utrumque latus carnifex fodit nec papillis dantur indutiae: inmota mulier manet et a dolore corporis spiritu separato. dum conscientiae bono fruitur, uetuit circa se saeuire tornieiita. iudex crudelis quasi superatus adtollitur, illa domi- ni;m deprecatur; soluuntur membra conpagibus, illa oculos 5 y<l <aelum tendit; de communi scelere alius confitetur, illa pro eonfitente negat et periclitans ipsa alium uindicat periclitantem.

(>. Una interim uox: 'caede, ure, lacera; non feci. si dictis tollitur fides, ueniet dies, quae hoc crimen diligenter excutiat; habebo iudicem nieum.' iam lassus tortor suspirabat in gemitum 10 Bec erat nouo uulneri locus, iam uicta saeuitia corpus, quod laniarat, horrebat: extemplo ira excitus consularis: 'quid mira- mini,' inquit, 'circumstantes, si torqueri mauult mulier, quam perire? adulterium certe sine duobus committi non potest et esse credibilius reor noxiam ream negare de scelere, quam 15 innocentem iuuenem confiteri.'

7. Pari igitur prolata in utrumque sententia damnatos carni- fex trahit. totus ad spectaculum populus effunditur et, prorsus quasi migrare ciuitas putaretur, stipatis proruens portis turba densatur. et quidem miserrimi iuuenis ad primum statim 20 ictum amputatur gladio caput truncumque in suo sanguine

1 capillis 2 3 superato g 4 deum g 5 conpaginibus D,K2p.c. m2 6 tenet L2B de L quasi (s.l.m2K2) de KZDsQ hic

(exp.) de B 8 unam K uox] add. est KQB,S (s. I. m2) caede ure] add. torque post caede m2 2 caede torque KQ ceduntur Ds la- tera KDsQ 9 tolluntur D qui K discutiat Ds,2m2 excutiet

QB 10 habebo KQ habeo cet. mecum 2 laxus Ds supe- rabatur B (corr) 11 nouis (i ex u m2) uulneribus B qao L

12 dilaniarat L delaniarat 2 laniabat Q tortor horrebat Q ex-

timplo KBpc. exemplo £ZD,Q(extimplo m2) irae K excitatus

QB,K(ex citus m2) 13 si] om.Q,s.l.add. se m2 K2 mul. mau. g muluit 2 corr.), malluit D maluit s magis uult B 14 ammitti s

17 par K damnatus L,2a.c.m2 18 trahet L2 (corr. m2), Ds

ex(s)pectac. KD,2 (ex s.l.add. m2) spectac. (s inras.m2) B infun-

ditur Ka.c.m2 et] ut Ds 20 et quid.] equid. s hequid. D heu

quid. L2 ad] et X 21 amputabat (tert. a ex i) D amputauit s

gladius Ds

Epistula I 5—8 5

uolutatur cadauer. postquaui uero ad feminam uentum est et 2 flexis in terram poplitibus super trementem ceruicem niicans eleuatus est gladius et exercitatam carnifex dexteram totis uiribus concitauit, ad primum corporis tactum stetit mucro letalis et 5 leuiter perstringens cutem rasurae modicae sanguinem aspersit. inbellem manum percussor expauit et uictam dexteram gladio marcescente miratus in secundos impetus torquet. languidus 3 rursum in feminam mucro delabitur et, quasi ferrum ream timeret adtingere, circa ceruicem torpet innoxium. itaque furens .

w et anhelus lictor paludamento in ceruicem retorto, dum totas expedit uires, fibulam, quae chlamydis mordebat oras, in hu- mum excussit ignarusque rei ensem librat in uulnus et 'en tibi\ ait mulier, 'ex umero aurum ruit. collige multo quae- situm labore, ne pereat.' ^.

w 8. Rogo, quae est ista securitas? inpendentem non timet mortem, laetatur percussa, carnifex pallet; oculi gladium non uidentes tantum fibulam uident et, ne parum esset, quod non formidabat interitum, praestabat beneficium saeuienti. iam igitur 2 et tertius ictus: sacramentum frustrauerat trinitatis. iam spe- .

«o culator exterritus et non credens ferro mucronem aptabat in

1 uoluitur B post K 2 terra B 3 exercitatum L excitatam KQ exertam B dext. carn. B dextram ZDs 6 inpellem L

inbellem (s. I. sine bello m2) Z sine bello (o ex em m2 D) inbellem Ds dextram LZDsB 7 marcescente s marcente Q marcentem K iratua K (u ex o), LZDs,Ba.c.m2 torsit B 8 rursus • femina K

quasi] add. feminam Ds,Bp.c.m2 ream] eam Q non ream Bp.cm2

9 innoxiam Q innoxiu9 Ds 10 anelus KL.Z (hanelus p.c), D anellus (pr. 1 exp.) B anhelans g paludamento (p et lud in ras. m2) B

pauludamento K padulamento Ds tota L 11 expendit D expetit Q expediret B clamidis codd. ora K,Z (ex ore), Ds umum K,Z (corr.) 12 ignarus ignarusque Ds rei] ei Ds librabat LZDs,Bp.c. in] ad KQ et en] etenim LZDs en Q 13 humero Z (h add.

m2\ DsQB multum B a.c.m2 lab. quaes. KQ 14 laborem L,ZDJi (corr.) 15 pro rogo g intend. K immin. s 16 pallet et ^)

18 praestat s seruienti L,Z (r eras.) 19 tertium ictum • ^0*'* i''^ dislinxi frust. sacr. Z frustrauerat scil. ictum speculatnr K

spiculator s (i ex e), QB 20 exteritas L extorius Q

(5 Sancti Hieronymi

iugulum. ut, qui secare non poterat, saltim premente mana corpori conderetur: — o omnibus inaudita res saeculis! — ad capulum gladius reflectitur et uelut dominum suum uictus aspiciens confessus est se ferire non posse.

9. Huc, huc mihi trium exempla puerorum, qui inter frigidos & flammarum globos hymnos edidere pro fletibus, circa quorum 8arabara sanctamque caesariem innoxium lusit incendium. huc beati Danihelis reuocetur historia, iuxta quem adulantibus caudis praedam suam leonum ora timuerunt. nunc Susanna nobilis fide mentes omnium subeat, quae iniquo damnata » iudicio sancto spiritu puerum replente seruata est. ecce non dispar in utraque misericordia domini: illa liberata per iudicem, ne iret ad gladium, haec a iudice damnata absoluta per gla- dium est.

10. Tandem ergo ad feminam uindicandam populus armatur. » omnis aetas, omnis sexus carnificem fugat et coetu in circu- lum coeunte non credit paene unusquisque, quod uidit. turbatur tali nuntio urbs propinqua et tota lictorum caterua glomeratur.

e quibus medius, ad quem damnatorum cura pertinebat, erum- pens et canitiem inmundam perfuso puluere tur- 20

5 cf. Dan. 3, 23—27 7 cf. Dan. 6, 16—23 et 14 (= Bel), 30—40

9 cf. Dan. cap. 13 (= Sus.) 20 Verg. Aen. XII 611

1 ut in ras. m2 B secari 2 2 condiretur Ds mandaretur L,2 (m mg. m2 aJ conderetur) 0 om. Ds res in. g 5 huc alt.]

s. I. 2, in ras. m2 B 6 edicere K chorum D horum * 7 sara- barum SDs saiaborum L saraballa Q luxit sQ 8 danielis L,Q

u.cm2, B quam Ds 9 timuerat L,S (an ex a) nnnc] huc sp.r.

10 nobis LDs fidem L,2 (m eras.) omn. sub. mentibus s ho- minum B 11 spir. sancto $ per puerum Q,B (corr.) saluata B 13 iudicem KD (corr.) 15 iudicandam Q,Bp.cm2 16 coeta LDs cetum (m exp.) B 17 coeuntem L,2a.r., Ds quo eunte" (~~ eras.) B coeunte exclamat g paene] penitus Ds,2p.c. uidet Q.2p.c. m2, Bp.c. turbatus LDs 18 urbis K 19 quem] quendam D,s (corr.) 20 canitiem] saniem K sanie 2p.c. m2 inmunda LDs,2p.r. per- fusa L tnrbans Km2,2 turpans quin g

Epistula I 8—12 7

pans: 'meum,' inquit, 'o ciues, petitis caput, me illi uicarhim datis! si misericordes, si clementes estis, si uultis seruare damnatam, innocens certe perire non debeo.' quo fletu uulgi 3 concussus est animus maestusque se per omnes torpor insinuat 5 et mirum iu modum uoluntate mutata. cum pietatis fuisset, quod ante defenderant. pietatis uisum est genus. ut paterentur occidi.

11. Nouus igitur ensis, nouus percussor adponitur. stat uictima Christo tantum fauente munita. semel percussa con-

io cutitur, iterum repetita quassatur, tertio uulnerata prosternitur et — o diuinae potentiae sublimanda maiestas! — quae prius fuerat quarto percussa nec laesa, ideo paululum uisa est mori. ne pro ea periret innoxius.

12. Clerici, quibus id ofricii erat, cruentum linteo cadauer 15 obuoluunt et fossam humum lapidibus construentes ex more

tumulum parant. festinato sol cursu occasum petit et miseri- cordiam domini celatura nox aduenit. subito feminae palpitat 2 pectus et oculis quaerentibus lucem corpus animatur ad uitam: iam spirat, iam uidet, iam subleuatur et loquitur, iara in illara «o potest uocem erumpere: dominus auxiliator meus, nou timebo, quid faciat mihi homo.

20 *Ps. 117, 6

1 petistis L2Ds petite B (corr.) 2 date B (corr.) pr. sij

add. estis g estis] in ras. m2 2 essetis LDs 3 damnatum L2Ds quod Ds 4 se per] semper 2 (corr.), Q torpore 2 5 fuisse

L,2a.c.m2,Ds 6 defenderat L.2a.c.m2,B pateretur 2a.c.m2,Ds,Bp.c. 8 ensis] add. in L,2 (in eras.) opponitur L2Ds 9 xpm L,2a.c.m2 conc. it. rep. om. Ds 10 repetita] in mg. m2 ai repercussa 2

11 et o] et hoc (c exp.) B o L2Ds subleuanda B (corr.) 12 neu L (corr. m2) post paululum g .13 per eam 2a.c.m2 14 clerecus {clereci p.r.) K qui 2a.c.m2 . id in officio 2p.c. m2 linteum

L linteis 2 15 humo B (corr.) 16 tumulorum Ds misericor-

dia s 17 celatura Q,2p.c. celeratura B (er exp.), 2a.c. celeriorem

natnrae D celeriore mature s celeriore cursu, naturae s 18 lumen

£ 19 inspirat D uidit Ds 20 dominus] add. deus s 21 mihi fac. B

8 Sancti Hieronymi

13. Anus inteiim quaedam, quae ecclesiae sustentabatur opibus, debitum caelo spiritum reddidit et quasi de industria ordine currente rerum uicarium tumulo corpus operitur. dubia adhuc luce in lictore zabulus occurrit, quaerit cadauer occisae, sepulchrum sibi monstrari petit; uiuere putat, quam mori & potuisse miratur. recens a clericis caespes ostenditur et dudum superiecta humus cum his uocibus ingeritur flagitanti: 'erue scilicet ossa iam condita, infer nouum sepulchro bellum et,

si hoc parum est, auibus ferisque lanianda membra discerpe; septies percussa debet aliquid morte plus perpeti.1 to

14. Tali inuidia carnifice confuso clam domi mulier focila- tur et, ne forte creber ad ecclesiam medici commeatus suspi- cionis panderet uiam, cum quibusdam uirginibus ad secretiorem nillulam secto crine transmittitur. ibi paulatim uirili habitu ueste mutata in cicatricem uulnus obducitur. et — o uere ius m» summum summa malitia! — post tanta miracula adhuc saeuiunt leges.

15. En quo me gestorum ordo protraxit! iam enim ad Euagrii nostri nomen aduenimus. cuius ego pro Christo laborem si arbitrer a me dici posse, non sapiam, si penitus tacere uelim, » uoce in gaudium erumpente non possim. quis enim ualeat

15 Terent. Heaut, 796

2 reddit B 4 littore Ba.c. lictore S litore Ds,Qa.c. zabulus

KQ diabu(o)lus cet. 5 sepulcrum DsB monstrare LSDs 6 cae- spis K cespis Q.Ba.c. 7 flagranti L erue] herbe L erbe (herbf

m2, in mg. al herue) 2 8 si licet KS sic licet L infers Kp.c.,Zm2 «t infer Q nouo Q sepulcro Ds.Qa.c. 9 si] sic B 10 plus morte LZDs 11 tali ergo DsQ,Kp.c.Sp.c.m2 refocilatur DsQB,KSp.c. m2 12 med. ad eccl. g 13 uiam pand. S 14 uiri Ds 15 ius] ius- sum D{<.Sp.cm2 scelus Q 16 et suiama S(et s.L m2),D et surama » malitia] laetitia LS laetitiam Ds malitia] add. post tantam malitiam B 17 saeuiant K seruiunt (r exp.) B 18 euacrii Ds euagri KJS

uagri L,Sa.c.m2 19 cui Ds ergo L,SB (corr.% Ds lab. pj»

xf>o KQ pro s.l.S si— penitus in mg. inf. S si— sapiam otn. L 20 posse] om. Ds, s.l.S uellim D uel in L 21 uocein LB.S

(m eras.) gaudio L,Sa.c.m2,Ds erumpentem LQ,S (corr.) erumpente tenere Ji possem (corr.) SB posse L

Epistula I 13—15 9

digiio canere praeconio Auxentium Mediolanii incubantem huius excubiis sepultum paene ante quam mortuum, Romanum epi- scopum iam paene factionis laqueis inretitum et uicisse ad- uersarios et non nocuisse superatis? » Verum haec ipse equidem spatiis exclusus iniquis praetereo atque aliis post <me> memoranda relinquo. praesentis tantum rei fine contentus sum: imperatorem industria adit, precibus fatigat, merito lenit, sollicitudine promeretur, ut redditam uitae redderet libertati.

5 Verg. Georg. IV 147—148

1 mediolani LD$Q,B (io ex o, mediolano m2) 2 sepultam Ds

paene s. I. B 3 iam bis Q bene £ et uic.] euicisse B 5 qui- dem K (corr.), DsB exclusis Ds iniquis] in quibus K,2p.c.m2 in quibus multa B 6 praeterea K adque K que B me om. codd. relinquo quo Ds 7 finem LDs.B (corr.) imperium industria B

(corr.) de industria g 8 adiit LZDs precibus] per nuntios x

fatigat Ka.c.B fagitat la.c. flagitat LDsQ,KIp.c. linit Q,Bp.<:

praeuenit Ba.c. sollicitudine" B 9 libertati] add. expf de septies

percussa K

10 Sancti Hierouyroi

II.

AD THEODOSIUM ET CETEKOS ANACHORETAS INTRIN- SECUS COMMORANTES.

Quam, quara uellera nunc uestro interesse conuentui et admirandum consortium, licet isti oculi non mereantur aspi- cere, tota cura exultatione conplecti! spectarem desertum, omni amoeniorem ciuitatem, uiderem desolata ab accolis loca quasi ad quoddam paradisi instar sanctorura coetibus obsideri. uerum

31 = Veronensis rescriptus XV. 13 8. VIII.

K — Spinaliensis 68 s. VIII.

H = Monacensis lat. 6299 s. VIII— IX.

R = Vindobonensis lat. 865 s. VIII— IX.

A = Berolinensis lat. 17 s. IX.

F = Veronensis XVI. 14 s. IX.

J = Vindobonensis lat. 934 s. IX.

2 = Turicensis Augiensis 41 s. IX.

W = Parisinus lat. 1868 s. IX.

53 sa Caroliruhensis Augiensis 105 s. IX — X.

D = Vaticanus lat. 355 -\- 356 s. IX — X.

M = Coloniensis 60 s. IX— X.

C = Vaticanus lat. 5762 s. X.

o = Palalinus lat. 209 s. X.

B = Berolinensvi lat. 18 s. XII.

2 Ad thecdosium et (uel 53) ceteros anachore(i)tas VLAFJZSBD, add. intrinsecus commorantes cet.; Hieronymi nomen exhibent tituli in 53-M" 4 quam, quam scripsi quamquam KJSF, orn. A quam cet. uellim A nelim W nestrum (corr. m2) 53 interest 2 5 consortiumj add. nestrum A aspicere] add. in mg. tamen m2 2 6 tota— spectarem om. A totum C expectarem 53 deserta D omni amoeniore (alt. o exp.) J,F (-us m2) omni amenius (us in ras. m2) B omnia moe- nia A 7 ciuitatem W,$8a.c.,D,2M (m eras.), ciuitatis A ciuitati o,S8p.c. m2, om. K ciuitate cet. uideremque 53(que s. I. m2),o deso-

latam A$}(corr.),D acculis R oculis H2 (a ex o), M(corr. m2) loca] terram A 8 condam W inistar W obsederi K,2 (coir.), 53(com m2) opsideri 51

Epistula II 11

quia hoc mea fecere delicta, ne consortio beatorum insereretur obsessum omni crimine caput, idcirco obsecro, quia uos impe- trare posse non ambigo, ut me ex istius saeculi tenebris uestro liberetis oratu. et ante dixeram praesens et nunc per

• » litteras uotum indicare non cesso, quod mens mea omni ad id studium cupiditate rapiatur; nunc uestrum est, ut uoluntatem sequatur effectus. meum est, ut uelim; obsecrationum uestrarum est, ut et uelim et possim. ego ita sum quasi a cuncto grege morbida aberrans ouis. quod nisi me bonus pastor ad sua

jo stabula umeris inpositum reportarit, lababunt gressus et in ipso conamine uestigia concident adsurgentis. ego sum ille prodigus filius, qui omni, quam mihi pater crediderat, por- tione profusa necdum me ad genitoris genua submisi necdum coepi prioris a me luxuriae blandimenta depellere. et quia

15 paululum non tam desiui a uitiis, quam coepi uelle desinere,

9 cf. Luc. 15, 5 12 cf. Luc. 15, 11 sqq.

1 mea hoc HR hoc me A,SQa.c.m2 hoc B facere ftAJWfd-

a.c.m2, o delicta] seq. ras. 2 litt., s. I. mea B ne] nec D,oa.c.

prohibent ne A, om. B consortium FJ,Z (corr.), W pio con-

sortio o sanctorum o inseretur AC infeiretur B 2 quiaj

quae A 3 non p. amb. W ten. saec. g mundi ten. B 4 pr.

et] nt A et ut Zp.c. m2C nam (s. I. m2 23) et 23o antea JZ dixe- rim K 5 uoto A nouum Z(corr.) uultum K idj om. AFJ, 8. I.

KZm2 6 studio A repiatur Z (corr.) rapietur A raptatur o23p.c. m2 reptatur W est om. HB uol.] cupiditatis A 7 affec-

tus AZ est om. B ut — possim] uelle et posse A ut uelim

et possim C ut uelim uestrum ut possim W obsecrationi D uestr. obs. Z 8 ut et] ut 1lDMC,%5a.c.m2 itaque (que eras.) J 9 mor- beta (s. I. m2) K oberrans KZ auerrans W quod nisi mej

quam o nisi] si 23 10 repositum SIFo reportauerit (u ex b m2) A reportaret ^^(corr.^reportarat o reportari Za.c. reportet FDMC Zp.c. •lauabunt KR,Z (labant m2), M (corr.) labebunt W labebuntur o la- buntur %AF leuabuntur (ua exp.) 23 11 certamine 2Io 12 omnem vlWomne (corr.) 23 cred. pat. FJZ portionem AW 13 per-

fusa JZ me om. H genitori genita D necdum] nec D me

add. Hml 14 luxoriae RAFJ,Z a.c.m2,W,%(corr.),Mo repellere 23 quia nunc A qui C 15 desii A diuisi M diuidi C de uis D

12 Sancti Hieronymi

nunc me nouis diabolus retibus ligat, nunc noua inpedimenta proponens maria undique circumdat et undique pontum, nunc in medio constitutus eleraento nec regredi uolo nec progredi possum. superest, ut oratu uestro sancti spiritus aura me pro- uehat et ad portum optati litoris prosequatur. »

III.

AD RUFINUM.

1. Plus deum tribuere, quam rogatur, et ea saepe conce- dere, quae nec oculus uidit nec auris audiuit nec in cor hominis ascenderunt, licet ex sacrorum magi- 10 sterio uoluminum ante cognouerim, tamen in causa propria

2 cf. Verg. Aen. V 9. III 193 9 *I Cor. 2, 9

1 pr. nunc] tunc I),M {corr.) zabulus K lig. ret. g 2 mari A maria michi B circumdant FJZWB ponto A 3 elementa 2>

ualeo 95 nec] ne 2 {corr.), M progredi] add. ego 93 4 spir.

s. FJE 5 prosequatur] add. explicit ad anachoritas 91 explicit ad

t(h)eodosium et ceteros anachoritas KHR explicit ad teodosinm et cete- ros anachoritas intrinsecus comraorantes M explicit ad anachor o

% ss Veronensis rescriptus XV. 13 s. VIII (interrogationis sign* in notis ante huius codicis siglum posito lectionem iam non posse discerni significo).

K — Spinaliensis 68 s. VIII.

A = Berolinensis lat. 17 s. IX.

B = Berohnensis lat. 18 s. XII.

O = Oxoniensis Balliolensis 229 s. XII.

c = Mazarinianus 577 s. XII.

e = Parisinus lat. 1876 s. XII.

f = Parisivus lat. 1883 s. XIII.

i = Vindobonensis lat. 644 s. XV.

7 rufino de bonoso monacho 91 ad rufinum ATcef ad rufinum de bon«w» monacho A ad rufinum de bonoso famulo dei B ierofl ad rufinum sua aecurn familiaria commemorans perseueret deprecatur O ad rufinuan monachum t^ Hieronymi nomen exhibent tituM tnli^eiusdem^ZJOcefi 8 dnra 91/4 dm (m in ras.) O 10 ascendit K magisterio K mf-

«terio 914 ministerio cet.

Epistula II— III 2 13

nunc probaui, liufine earissirue. ego enirn, qui audacia satis uota credebara, si uicissitudine litterarum imaginem nobis praesentiae raentiremur, audio te Aegypti secreta penetrare, monachorum inuisere choros et caelestem in terris circuire

6 farailiam. o si mihi nunc dominus Iesus Christus uel Philippi 2 ad eunuchum uel Ambacum adDanihelum translationem repente concederet, quam ego nunc arte tua stringerem colla conplexi- bus, quam illud os, quod mecum uel errauit aliquando uel sapuit, inpressis figerem labiis! uerum quia non mereor et

10 inualidum etiam cum sanum est corpusculum crebri fregere morbi, has mei uicarias et tibi obuias mitto, quae te copula amoris innexum ad me usque perducant.

2. Prima inopinati gaudii ab Heliodoro nuntiata felicitas. non credebam certum, quod certum esse cupiebam, praesertim cum

» et ille ab alio audisse se diceret et rei nouitas fidem sermonis auferret. rursum suspensam uoto nutantemque mentem quidam Alexandrinus monachus, qui ad Aegyptios confessores et uolun- tate iara martyres pio plebis fuerat transmissus obsequio, mani- festus ad credulitatem nuntii auctor inpulerat. fateor et in hoc 2

5 cf. Act. 8, 26—40 6 cf. Dan. 14 (= Bel), 33—39

1 audacia] te anxia K 2 uota] notum cf 3 audeo Kp.c.m2

4 mon.] christianorum A ****norum 91 in om. K 5 mi-

liciam c o om. K nunc mihi g nunc] om. Ki kihe Ba.c.m2

6 ambacum 91,-4 (alt. m eras.) abbacum K abakuk i abacuch 0\ abacuc 2?ce ad] a B danihelum ^K,A (p.r. -heli) -helem ef -elem BOc1

7 qua K quibus 914 et quantis t nunc ego Bt arte tua K tua 914 tua arcis 0 tua artis B,c (arctis m2), eft 9 figere B,0a.c.m2 non K non tam ad (a cf) te (me Bt) sic uenire (ueniri Bm2c\) quam ego ad te sic ire (si scire A p. c. asciri c acciri 0 non add. BOcc\i) cet. non tam te sic ad me uenire quam ego ad te sic ire non g 10 esset c 11 mihi tyAOc mei amoris K 12 innixum K innexu A 13 in- opinata K nuntiata K fratre mihi est nuntiata cet. 14 incertum (pr.) t 15 et pr. om. A se ab a. aud. Oc ab a. se aud. ef 16 rursus Ac suspensa uota A (91 legi nequit) nutanteque K nutante BOctft 17 nion.] dei famulus 91.4 conf. om. K 18 plebis] add. iam 2?cf« add. iam dudum Oc manifestius K 19 auctor] et auctius K in- pulserat 91.4

14 Sancti Hieronymi

meam labasse sententiam. nam cum et patriam tuam ignoraret et nomen, in eo plus tantum uidebatur adferre, quod eadem adserebat, quae iam alius indicauerat. tandem plenum ueritatis pondus erupit; Rufinum enim Nftriae esse et ad beatum per- rexisse Macarium crebra conmeantium multitudo referebat. hic i uero tota credulitatis frena laxaui et tunc uere aegrotum esse me dolui. et nisi me adtenuatae corporis uires quadam con- pede praepedissent, nec mediae feruor aestatis nec nauigantibus semper incertum mare pia festinatione gradienti ualuisset ob- sistere. credas mihi uelim, frater, non sic tempestate iactatus 10 portum nauta prospectat, non sic sitientia imbres arua desi- derant, non sic curuo adsidens litori anxia filium mater ex- pectat.

3. Postquam me a tuo latere subitus turbo conuoluit, post- quam glutino caritatis haerentem inpia distraxit auulsio, tunc 15 mihi caeruleus supraCaput adstitit imber, tunc maria undiqueetundiquecaelum. tandem in incerto peregrinationis erranti, cum me Thracia, Pontus atque Bithynia totumque Gala- tiae uel Cappadociae iter et feruido Cilicum terra fregisset aestu, Sjria mihi uelut fidissimus naufrago portus occurrit. ubi ego 20 quicquid morborum esse poterat expertus e duobus oculis unum

12 cf. Hor. carm. IV 5, 14 15 Verg. Aen. III 194 16 Verg. Aen. V 9

1 et cum 214 2 plus tamen 0 plus K tamen plus s 5 ma-

charium codd. 6 laxauit 214 me esse B (egrotum me in mg.),

efi 7 attenuati g corporis om. K 8 media 214 etatis B

a.c.m2 9 pia cum Ot gradiendi K 0 gratienti 21 grauienti Aa.c m2 potuisset 214 10 uellim K, om. ef 12 nec g in curuo K

adsidens om. K littori BOi litore K 14 conuoluit 214. conuolluit K conuulsit cet. 15 detraxit K 16 astitit codd. praeter K tunc] add. mihi {exp.) K 17 cael. und. A tamen Ka.c.m2 incertoj

add. uie et 0 18 trachia ABOc\i ? 21 Pontus om. K atque]

om. A ? 2t hytinia KA bitinia B ? 2t hithinia cet. totum Bt

19 uel] om. A et s ? 21 feruidus Bt feruida cf cilicium A caeli cum K cylicum c aestus 2I4ef estus Bi et aestus K 21 ex s

Epistula III 2-4 15

perdidi; Innocentium enim, partem animae meae, repentinus febrium ardor abstraxit. nunc uno et toto mihi lumine Euagrio 2 nostro fruor, cui cgo semper infirmus quidam ad laborem cu- mulus accessi. erat nobiscum etHylas sanctae Melaniae famulus.

5 qui puritate morum maculam seruitutis abluerat; et hic necdum obductam rescidit cicatricem. uerum quia de dormientibus con- tristari apostoli uoce prohibemur et nimia uis maeroris laeto superueniente nuntio temperata est, indicamus tibi, ut, si nescis, discas, si ante cognouisti, pariter gaudeamus.

io 4. Bonosus tuus, immo meus et, ut uerius dicam, noster, scalam praesagatam Iacob somniante iam scandit: portat crucem suam nec de crastino cogitat nec post tergum respicit. seminat in lacrirais, ut in gaudio metat, et sacramento Moysi serpentem in heremo suspendit. cedant huic ueritati tam Graeco quam

15 Romano stilo raendaciis fictamiracula. ecce puer honestis saeculo 2 nobiscum artibus institutus, cui opes adfatim, dignitas adprime inter aequales, contempta raatre. sororibus et carissimo sibi germano insulam pelago circumsonante nauifragam, cui asperae cautes et nuda saxa et solitudo terrori est, quasi quidam nouus

20 paradisi colonus insedit. nullus ibi agricolarum. nullus mona-

6 cf. I Thess. 4, 12 11 cf. Gen. 28, 12 cf. Matth. 16, 24 etc.

12 cf. Matth. 6, 34 13 cf. Nurn. 21, 9

1 enim] autem 9IJ. 2 adtraxit K euagrii K 3 nostri K, om. 2IJ. quidem i, om. g 4 accessit B accessi erat] accesserat A

acceserat SI et om. K sancti ef melanii JSef filius Oc

5 puritatem horum %.,A (corr.) absterserat %A nondum 51J.

6 rescindit S&.A recidit Oi ap. uoce contr. Oc 7 uoce ap. Bi laeto (a exp.) K 8 indic.] add. haec s utl aut ^-^ 9 ante] autem Ki 11 praesag**am 0 praesagantem K som(p)nianti Oc ascendit K portat] seq. ras. 6 litt. A 12 pr. nec] non Bi pos B

13 sacramentum K 14 credant 5l-4.Bc rom. quam gr. K 15 men- dacis %A facta Oca.c.mH saeculo %KA saeculi cet. 16 ad prima K prima SliA 17 aequales K add. erat cet. 18 circumsonan- tem S&A nauifragam WKA naufragam cet. rupem cui K aspera K 19 gautes A cutis K pr. et] in K terroris A" 20 mon.] alius dei seruus 9IA

jg Sancti Hieronyroi

chorum, ne paruulus quidem quem nosti Onesimus, quo uelut tratre minusculo fruebatur, in tanta uastitate adhaeret lateri coraes. solus ibi, immo iam Christo comitante non solus, uidet gloriam dei, quam etiam apostoli nisi in deserto non uiderant. non quidem conspicit turritas urbes, sed in nouae ciuitatis censu dedit 5. nomen suum. horrent sacco membra deformi, sed sic melius obuiam Christo rapietur in nubibus. nulla euriporum amoenitate perfruitur, sed de latere domini aquam uitae bibit. propone tibi ante oculos, amice dulcissime, et in praesentiam rei totus animo ac mente conuertere; tunc poteris laudare uictoriam, w cum laborem proeliantis agnoueris. totam circa insulam fremit insanum mare et sinuosis montibus inlisum scopulis aequor reclamat; nullo terra gramine uiret; nullis uernans campua densatur umbraculis; abruptae rupes quasi quendam horroris carcerem claudunt. ille securus, intrepidus et totus de apostolo 1» armatus nunc deum audit, cum diuina relegit, nunc cum deo loquitur, cum dominum rogat, et fortasse ad exemplum Iohan- nis aliquid uidet, dum in insula commoratur.

5. Quas nunc diabolum nectere credis tricas, quas parare arbitraris insidias? forsitan antiquae fraudis memor famem sua- 20 dere temptabit. sed iam illi responsum est non in solo pane

7 cf. I Thes3. 4, 16 8 cf. Ioh. 19, 34 cf. Apoc. 21, 6 12 cf Verg. Georg. III 261 sq. 15 cf. Eph. 6, 11—17 18 cf. Apoc. 1, 9—12 21 cf. Deut. 8, 3. Matth. 4, 4

1 nec Oc.B (ex ne) quem — quo] notione simul A 2 fratrem K

minusculo 21^1 monosculo 1 in osculo cet. uastitatem %A (corr.) ad- hereret K sol. com. 9Li 4 dei om. K uiderunt 2L4 6 suum om. 2L4 deformia 21,4 sic] om. 1, s. I. B hic cf 7 rapientur te (del.) B euripomorum 2L1 riparum ef aestate K 8 perfruetur cf bibet cf uiuit WlA propone] add. haec g 9 dulc. om. 5L4 praesen- tia K totius 2L4 11 labore K proeliantis K prael. cet. 12 mon- tiunȣ 13 germinet nullus t 14 horrore BOc horreis 9L1 15 car- ceris cf 16 dominum S&A uidet BOct dum 21.4 Occf legit 2L4 17 dum 2L4 Ocef 18 uidit K cum K insulam K 19 cred.

nect. Oc trichas B tricias A tristiciaa K ? 21 parere K 20 arbi- trans 2L1 forsan g fame Ai ? 2t 21 temptauit AOcc\ temtauit 21 ille K in om. K pane solo 2T.4cef

Epistula III 4—5 17

uiuere hominera. opes forsitan gloiiamque proponet, sed dicetur illi: qui cupiunt diuites fieri, incidunt in musci- pulam et temptationes, et: mihi gloriatio omnis in Christo est. fessa ieiuniis membra morbo grauante con- 5 cutiet, sed apostoli repercutietur eloquio: quando infirmor, tunc fortior sura, etruirtus in infirmitate perficitur. minabitur mortem, sed audiet: cupio dissolui et esse eum Christo. ignita iacula uibrabit, sed excipientur scuto fidei. et, ne multa, inpugnabit satanas, sed tutabitur Christus.

10 gratias tibi, doraine Iesu, quod in die tuo habeo, qui pro me te possit rogare. scis ipse — tibi enim patent pectora singulorum, qui cordis arcana rimaris, qui tantae bestiae aluo inclusum prophetam in profundo uides — , ut ego et ilie a tenera pariter infantia ad florentem usque adoleuerimus aetatem, ut idem

15 nos nutricum sinus, idem amplexus fouerint baiulorum et, cum post Romana studia ad Rheni semibarbaras ripas eodem cibor pari frueremur hospitio, ut ego primus coeperim uelle te colere. memento, quaeso, istum bellatorem tuum mecum quondam fuisse tironem. habeo promissum maiestatis tuae: qui do-

2 *I Tim. 6, 9 3 cf. Rom. 15, 17. Gal. 6, 14 5 *II Cor. 12, 10 6 II Oor. 12, 9 7 *PM. 1, 23 8 cf. P^ph. 6, 16 12 cf. Ion. cap. 2 19 *Matth. 5, 19

1 propones A opponet B dicitur WKA 2 cupiunt] uolunt

914 in musc. inc. K muscipula A muscipulas cf ? 91 3 om- nis om. Oc 4 membra iei. codcl. praeter K 5 sed et ^&ABi

percutietur 31-4 quando] acld. enim i 6 fortior] potens 91.4 7 audit 9L4 dissolui] adcl. corpore 91.4 8 uibrauit A librabit cef excu- tietur 9L4 9 ne om. 9L4 multa] add. congeram Bi, add. replicem g inpugnauit 914. eum xps ihs 9L4 10 gratia g tibij add. ago Oc ihs (corr.) K quod] qui i tua g habebo 914. pro me om. 914 poss. te rog. O rog. te poss. K 12 incl. aluo Bi 13 a terra (sic) pariter K a te ne rapiar iriter 91^4 tenera pariter cet. par. a ten. g 14 infan- tiae K infantiam 914. florem K aetatis K iidem g 15 nutri- cum] acld. fouerint Oc idem] om. 9X4 et idem Oc iidem g foue- rint om. Oc 16 ad Rheni] adirem i reni 9l4JBOc renis (s eras.) K hreni ef barbaras 914 17 patris B te post ego tr. 91.4 18 hunc g quoddam 914 19 tironem 2?ef tyr. cet.

LTV. Hieron. Epist. I. 2

18 Sancti Hieronymi

cuerit et non fecerit rainiraus uocabitur in regno caelorum; <qui autem fecerit et docuerit, hic raagnus uocabitur in regno caelorum.) fruatur ille uirtutis corona et ob cotidiana martyria stolatus agnum sequa- tur, <mihi> — multae sunt mansiones apud patrem ■ et stella ab stella differt in claritate — , mihi con- cede, ut inter sanctorum calcanea possim leuare caput; [utj cum ego uoluerim. ille perfecerit; mihi ignoscas, quia inplere non potui, illi tribuas praemium. quod meretur.

6. Plura fortasse, quara epistulae breuitas patiebatur, longo 10 sermone protraxerim, quod mihi semper accidere consueuit, quando aliquid de Bonosi nostri laude dicendum est. sed ut ad id redeam, unde discesseram, obsecro te, ne amicum, qui diu quaeritur, uix inuenitur, difficile seruatur, pariter cum oculis mens amittat. fulgeat quilibet auro et pompaticis ferculis tl corusca ex sarcinis metalla radient: caritas non potest conpa- rari; dilectio pretium non habet; amicitia, quae desinere potest, uera numquam fuit.

4 cf. Apoc. 7, 9 5 *Ioh. 14, 2 6 1 Cor. 15, 41 7 cf. Tertull. de cult. fem. II 7 8 cf. Phil. 2, 13

2 qui autem — caelorum om. codd. . 4 coronam WA et] ut Oc ob] add. hoc %A materia 91.4. 5 mihi addidi multae enim g 6 stellam (in eras.) K ab] a Oc, om. K stellae K claritatem (m eras.) K gloriam 9IJ. 7 intra 914 calc. possim (possem K) leu. cap. 11KA cap. possim leu. calc. cet. calc. cap. possim leu. g ut] seclusi aut S&A 8 uoluero K uouerim 914 9 retribuas 0 10 falso edd. sectionis 6. ex- ordium sumunt a l. 12 sed ut 11 protexerim 0 accedere WKA

12 laudem %A (corr.) 13 idj om. 91 (corr.), A illud s redeamus 9IA te om. Oi 15 cui libet g 16 corusca ex] coruscae 91J.

coruscetjjx B c(h)oruscet et Oct 18 numquam uera Kc fuit] add. uale in xpo B cf uale in dno Ov., add. fiii ad ruffinum K

Epistula III 5— IV 1 19

IV.

AD FLOEENTINUM DE OKTU AMICITIAE.

1. Quantus beatitudinis tuae rumor diuersa populorum ora conpleuerit, hinc poteris aestimare, quod ego te ante incipio 5 amare, quam nosse. ut enim apostolus ait: quorundam ho- minum peccata manifesta sunt praecedentia ad iudicium, ita e contrario tuae dilectionis fama dispergitur, ut non tantum laudandus sit ille, qui te amat, quam scelus putetur facere ilie, qui non amat. praetermitto innumerabiles, 2

10 in quibus Christum sustentasti, pauisti, uestisti, uisitasti: Helio- dori fratris a te adiuta necessitas mutorum etiam potest ora laxare. quibus gratiis, quo ille praeconio peregrinationis incom- moda a te fota referebat, ut ego ille tardissimus, quoniam intolerabilis languor, pinnatis, ut aiunt, pedibus charta cari-

15 tatis et uoto te salutauerim et iam conplexus sim! gratulor itaque tibi et, nascentem amicitiam ut dominus foederare digne- tur, precor.

5 I Tim. 5, 24 10 cf. Matth. 25, 35. 36. 40 16 cf. Flor. Verg. or. an poeta p. 184, 1 Rossb.

L == Coloniensis 35 s. IX.

Z = Turicensis Augiensis 41 8. IX.

23 = Caroliruhensis Augiensis 105 s. IX — X.

D = Vaticanus lat. H~>~) -\- 356 s. IX — A'.

M = Coloniensis 60 s. IX— X.

B = Berolinensis lat. 18 s. XII.

2 ad florentinum (florentium LZ) de ortu amicitiae LZ^DM ad florentinum monacum ierosote comorate (sic) B; Hieronymi nomen exhi- bent tituli omnium codd. 4 potes B ego— nosse in ras. m2 B

te om. D, ante amare tr. B 5 ait ap. B 7. e] et M(corr.) et e D 8 tam B 9 fac. put. B pute L,Z (corr.) 10 sustentandis xpm uest. uis. pau. B 11 mutorum B multorum cet. 12 gratis LD,Z)8M (corr.) 13 fotaj add. id est curata LZ ita ut g tardissimus B ardentissimus cet. quoniam scripsi quem (ex quidem 93) codd. 14 lan- guorj add. exesit (exedit g) Bg pinnatis L,Z$a.c. pennatis cet.

carta (ex ceita) 93Jf certa L,D (in mg. m2 serta), serta (serto m2) Z gestu B 15 te] add. iam B et iam sa-q)si iam B etiam cet. et

etiam g sim B sum cet. 16 confoederare g

2*

20 Sancti Hieronymi

2. Et quia frater Rufinus, qui cum sancta